plik

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)

Wprowadzenie

Tekst ujednolicony i zmiany

Prezentujemy Wam ujednolicony

tekst rozporządzenia Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej z 26 września

1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bez-

pieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r.

nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) z komenta-

rzem. Nie jest to tekst jednolity w pełnym

tego słowa znaczeniu, gdyż nie obejmuje

wszystkich dotychczasowych zmian – taki

obecnie po prostu nie istnieje.

Mamy tu do czynienia z następującą sytu-

acją. Pierwotną wersją omawianego rozpo-

rządzenia jest rozporządzenie Ministra Pra-

cy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997

r. w sprawie ogólnych przepisów bezpie-

czeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129, poz.

844). Następnie zostało ono znowelizowane

przez rozporządzenie Ministra Pracy i Poli-

tyki Społecznej z 11 czerwca 2002 r. zmie-

niające rozporządzenie w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

(Dz.U. z 2002 r. nr 91, poz. 811). Zmiany

weszły w życie 29 czerwca 2003 r. Z uwagi

na ich znaczą liczbę wydano tekst jednolity

omawianego rozporządzenia, który został

opublikowany w Dz.U. z 2003 r. nr 169,

poz. 1650 ogłoszonym 29 września 2003 r.

Natomiast nasz tekst to opracowanie re-

dakcyjne, czyli tekst ujednolicony. Ozna-

cza to, że jako takie nie zostało wydane

przez właściwy organ stanowiący prawo

(tu: obecnie Ministra Pracy i Polityki Spo-

łecznej) i opublikowane we właściwym

dzienniku urzędowym (tu: Dzienniku

Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej).

Gdyby jednak w przyszłości powstał

tekst jednolity tego rozporządzenia, a stan

prawny nie uległby zmianie, będzie się on

w 100% pokrywał z naszą ujednoliconą

wersją. My już dziś prezentujemy Wam

w jednym miejscu pełny tekst rozporządze-

nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26

września 1997 r. w sprawie ogólnych prze-

pisów bezpieczeństwa i higieny pracy ze

wszystkimi dotychczasowymi zmianami.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy ujednoliciliśmy, nanieśliśmy

bowiem na jego pierwotną wersję zmiany

wprowadzone przez:

1) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki

Społecznej z 2 marca 2007 r. zmieniają-

ce rozporządzenie w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeństwa i higieny pra-

cy (Dz.U. nr 49, poz. 330), które weszło

w życie 21 czerwca 2007 r.,

2) rozporządzenie Ministra Pracy i Po-

lityki Społecznej z 6 czerwca 2008 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy (Dz.U. nr 108, poz.

690), które weszło w życie 9 lipca

2008 r.

Pojęcie bezpieczeństwa i higieny

pracy

Pojęcie bezpieczeństwa i higieny pracy jest

definiowane jako zespół warunków oraz

czynników (organizacyjnych, technicz-

nych, higienicznych, psychologicznych,

prawnych i innych), zapewniających wy-

eliminowanie lub maksymalne ogranicze-

Jan M. Pióro

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

nie ujemnego wpływu środowiska pracy

na stan zdrowia pracujących.

Prawo do bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy oraz nadzór i kontrolę re-

alizacji tego prawa przez właściwe organy

państwa gwarantuje Konstytucja Rzeczy-

pospolitej Polskiej, stanowiąc w:

art. 24, że praca znajduje się pod ochro-

ną Rzeczypospolitej Polskiej, a państwo

sprawuje nadzór nad warunkami wyko-

nywania pracy,

art. 66 ust. 1, że każdy ma prawo do bez-

piecznych i higienicznych warunków pra-

cy, a sposób realizacji tego prawa oraz

obowiązki pracodawcy określa odpowied-

nia (odpowiednie) ustawa (ustawy),

art. 68, że każdy ma prawo do ochrony

zdrowia.

Nadzór i kontrola przestrzegania

prawa pracy

Organem powołanym do nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy, w szczególno-

ści przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, jest przede wszystkim Pań-

stwowa Inspekcja Pracy. Nadzorem i kon-

trolą PIP objęci są wszyscy pracodawcy oraz

inne podmioty, na rzecz których świadczona

jest praca przez osoby fizyczne.

Z PIP w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy mają obowiązek współdziałać:

Państwowa Inspekcja Sanitarna

– w sprawach zapobiegania powstawa-

niu chorób zawodowych i innych chorób

związanych z warunkami pracy oraz ich

zwalczania, a także w sprawach kontro-

li warunków pracy i ochrony zdrowia

pracowników przed zagrożeniami śro-

dowiska pracy,

nadzór górniczy – w sprawach kontroli

i nadzoru nad bhp w zakładach górni-

czych,

Urząd Dozoru Technicznego i specja-

listyczne organy dozoru technicznego

– w sprawach przestrzegania przepisów

o dozorze technicznym,

Państwowa Agencja Atomistyki

– w sprawach bezpieczeństwa jądrowe-

go i ochrony radiologicznej w zakładach

pracy stosujących źródła promieniowa-

nia jonizującego,

Inspekcja Ochrony Środowiska – w spra-

wach bezpieczeństwa i higieny pracy

związanych z ochroną środowiska,

Inspekcja Transportu Drogowego

– w sprawach bezpieczeństwa i higie-

ny pracy w zakresie przewozu dro-

gowego,

nadzór budowlany – w sprawach bezpie-

czeństwa i ochrony zdrowia w procesie

budowlanym,

Państwowa Straż Pożarna – w sprawach

ochrony życia i zdrowia ludzkiego przed

zagrożeniem pożarowym,

administracja morska – w sprawach

bezpieczeństwa i higieny pracy w por-

tach morskich, przystaniach oraz na

jednostkach pływających, a także przy

wykonywaniu prac podwodnych,

administracja żeglugi śródlądowej

– w sprawach bezpieczeństwa i higieny

pracy w portach żeglugi śródlądowej,

przystaniach oraz na jednostkach pły-

wających

(§ 1 ust. 1 pkt 1–10 rozporządzenia Pre-

zesa Rady Ministrów z 28 grudnia 2007 r.

w sprawie trybu i formy współdziałania

niektórych organów z Państwową Inspek-

cją Pracy w zakresie bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy oraz legalności zatrudnienia;

Dz.U. nr 250, poz. 1870).

Źródła prawa z dziedziny bhp

Źródłami powszechnie obowiązującego

prawa z dziedziny bezpieczeństwa i hi-

gieny pracy są:

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

ustawy, w szczególności Kodeks pracy,

dalej: kp (Dział dziesiąty Bezpieczeń-

stwo i higiena pracy – art. 207–237

);

ratyfikowane umowy międzynarodowe;

rozporządzenia wykonawcze do kp, na

przykład:

– rozporządzenie Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej z 26 września

1997 r. w sprawie ogólnych przepi-

sów bezpieczeństwa i higieny pracy

(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650

z późn. zm.),

– rozporządzenie Ministra Gospodarki

i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie

szkolenia w dziedzinie bezpieczeń-

stwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180,

poz. 1860 z późn. zm.),

– rozporządzenie Rady Ministrów

z 2 września 1997 r. w sprawie służby

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.

nr 109, poz. 704 z późn. zm.),

– rozporządzenie Ministra Zdrowia

i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r.

w sprawie przeprowadzenia badań

lekarskich pracowników, zakresu pro-

filaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami oraz orzeczeń lekar-

skich wydawanych do celów przewi-

dzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr

69, poz. 332 z późn. zm.),

– rozporządzenie Rady Ministrów

z 28 maja 1996 r. w sprawie profilak-

tycznych posiłków i napojów (Dz.U.

nr 60, poz. 279),

– rozporządzenie Ministra Pracy i Po-

lityki Socjalnej z 28 maja 1996 r.

w sprawie rodzajów prac, które po-

winny być wykonywane przez co

najmniej dwie osoby (Dz.U. nr 62,

poz. 288);

układy zbiorowe pracy;

regulaminy pracy.

Zasady bhp

Oprócz przepisów bhp pracodawcy i inne

podmioty, na rzecz których świadczona jest

praca przez osoby fizyczne, są zobowiązani

przestrzegać także zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy. Zasady te to reguły nieokre-

ślone przepisami prawnymi, ale wynikające

z doświadczenia życiowego lub przesłanek

naukowych bądź technicznych.

Komentarz i objaśnienia

Rozporządzenie opatrzyliśmy fachowym

komentarzem. Po każdym przepisie

znajduje się tekst w przystępny sposób

objaśniający znaczenie poszczególnych

zapisów. W kwadratowych nawiasach

umieściliśmy przypisy redakcyjne.

Ujednolicony tekst

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)

z komentarzem

[Delegacja z Kodeksu pracy]

Na podstawie art. 237

§ 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:

Omawiane rozporządzenie realizuje delegację ustawową (w tym przypadku z Ko-

deksu pracy).

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

DZIAŁ I

Przepisy wstępne

§ 1

[Zakres przedmiotowy]

1. Rozporządzenie określa ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny

pracy w zakładach pracy, w szczególności dotyczące:

1) obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy;

2) procesów pracy;

3) pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych.

2. Przepisy rozporządzenia nie dotyczą środków transportu kolejowego, lotniczego,

morskiego i wodnego śródlądowego.

Paragraf 1 ust. 1 omawianego rozporzą-

dzenia został sformułowany bardzo lako-

nicznie. Ustalony nim zakres regulacji jest

niedookreślonym otwartym katalogiem.

Mimo niezbyt fortunnie określonego zakre-

su regulacji nie powinno być problemu ze

stosowaniem przepisów omawianego roz-

porządzenia. Skoro uregulowania zawarte

w nim mają charakter ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, to są wiążące

wyłącznie w przypadkach, gdy dana kwestia

nie została uregulowana w przepisach bhp

dotyczących określonych gałęzi lub prac

wydanych przez właściwego ministra w po-

rozumieniu z ministrem właściwym ds. pracy

i ministrem właściwym ds. zdrowia.

Na przykład zgodnie z § 7 ust. 2 rozporzą-

dzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia

2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny

pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U.

nr 40, poz. 470) wysokość pomieszczenia

spawalni nie może być niższa niż 3,75 m.

Oznacza to, że wymieniony przepis bę-

dzie miał pierwszeństwo zastosowania

przed regulacjami dotyczącymi wysoko-

ści pomieszczeń pracy, zawartymi w § 20

omawianego rozporządzenia.

Natomiast § 1 ust. 2 omawianego rozpo-

rządzenia stanowi, że w żadnym zakresie

unormowania w nim zawarte nie dotyczą

wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy

środków transportu kolejowego, lotniczego,

morskiego oraz wodnego śródlądowego. Na

przykład wymagania w zakresie bezpieczeń-

stwa i higieny pracy na morskich statkach

handlowych oraz statkach naukowo-badaw-

czych określa rozporządzenie Ministra Han-

dlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej

z 25 czerwca 1979 r. w sprawie bezpieczeń-

stwa i higieny pracy na morskich statkach

handlowych (Dz.U. nr 14, poz. 96).

§ 2

[Definicje pojęć (słowniczek)]

Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) „osłonie” – rozumie się przez to element lub zestaw elementów konstruk-

cyjnych służący do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi lub uciążliwymi

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

wpływami pracujących części, mechanizmów i układów roboczych maszyny

lub innego urządzenia technicznego;

2) „pomieszczeniach higienicznosanitarnych” – rozumie się przez to szatnie,

umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem

stołówek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się

pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania

odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;

3) „pomieszczeniu pracy” – rozumie się przez to pomieszczenie przeznaczone

na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za

przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

a) łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany

roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter

dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z do-

zorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,

b) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie od-

powiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez

zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego

reżimu organizacji pracy,

c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu prze-

bywania w nich pracowników zajmujących się obsługą;

4) „pomieszczeniu stałej pracy” – rozumie się przez to pomieszczenie pracy,

w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej

doby przekracza 4 godziny;

5) „pomieszczeniu czasowej pracy” – rozumie się przez to pomieszczenie pracy,

w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej

doby trwa od 2 do 4 godzin;

6) „przepisach techniczno-budowlanych” – rozumie się przez to przepisy ustawy

– Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do tej ustawy;

7) „ryzyku zawodowym” – rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpie-

nia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących

straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków

zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku

pracy lub sposobu wykonywania pracy;

7a) „terenie zakładu pracy” – rozumie się przez to przestrzeń wraz z obiektami

budowlanymi, będącą w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca orga-

nizuje miejsca pracy;

7b) „miejscu pracy” – rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę,

do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;

8) „stanowisku pracy” – rozumie się przez to przestrzeń pracy, wraz z wy-

posażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół

pracowników wykonuje pracę;

9) „środkach ochrony indywidualnej” – rozumie się przez to wszelkie środki

noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych

lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie

akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do środków ochrony indywi-

dualnej nie zalicza się:

– zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone

do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,

– środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne

służby utrzymania porządku publicznego,

– wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,

– środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów

Prawa o ruchu drogowym,

– wyposażenia sportowego,

– środków służących do samoobrony lub do odstraszania,

– przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i na-

ruszania porządku publicznego;

10) „środkach ochrony zbiorowej” – rozumie się przez to środki przeznaczone

do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed

niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub

łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi

w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach;

11) „środowisku pracy” – rozumie się przez to warunki środowiska materialnego

(określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym

odbywa się proces pracy;

12) „urządzeniach ochronnych” – rozumie się przez to osłony lub takie urządzenia,

które spełniają jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:

– zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych,

– powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie

się w strefie niebezpiecznej,

– nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pra-

cownik znajduje się w strefie niebezpiecznej,

– zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urzą-

dzeń technicznych,

– nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szko-

dliwych;

13) „zagrożeniu” – rozumie się przez to stan środowiska pracy mogący spowo-

dować wypadek lub chorobę;

14) „punkcie pierwszej pomocy” – rozumie się przez to – w zależności od wielkości

zakładu pracy, rodzaju prowadzonej działalności i związanych z nią zagrożeń

– pomieszczenie lub wyodrębnione miejsce o wystarczającej powierzchni,

wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz niezbędny sprzęt i inne

środki do udzielania pierwszej pomocy;

15) „znaku bezpieczeństwa” – rozumie się przez to znak utworzony przez

kombinację kształtu geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obraz-

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

kowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący określoną informację związaną

z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem;

16) „sygnałach bezpieczeństwa” – rozumie się przez to sygnały świetlne i dźwię-

kowe, komunikaty słowne lub sygnały ręczne, przekazujące informacje istotne

do zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;

17) „sygnale świetlnym” – rozumie się przez to sygnał emitowany przez urzą-

dzenie wykonane z przezroczystych lub półprzezroczystych materiałów,

podświetlonych od wewnątrz lub z tyłu, tak aby dawało to efekt świecącej

powierzchni;

18) „sygnale dźwiękowym” – rozumie się przez to sygnał akustyczny (dźwiękowy)

emitowany przez urządzenie przeznaczone do tego celu, bez użycia głosu

ludzkiego i nieemitujące tego głosu, wskazujący na zaistnienie oraz – w razie

potrzeby – trwanie i zakończenie niebezpiecznej sytuacji;

19) „sygnale ręcznym” – rozumie się przez to ustalony ruch lub układ rąk i dłoni,

służący do kierowania osobami wykonującymi czynności mogące stwarzać

zagrożenia dla bezpieczeństwa pracowników;

20) „komunikacie słownym” – rozumie się przez to ustaloną, krótką i jednoznacz-

ną, informację słowną wypowiadaną przez człowieka lub emitowaną jako głos

ludzki, nakazującą określone postępowanie w celu zachowania bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia pracowników.

Wymogi legislacyjne zmuszają twórcę

aktu normatywnego do posługiwania się

poprawnymi wyrażeniami językowymi

(określeniami) w ich podstawowym i po-

wszechnie przyjętym znaczeniu.

Mimo że prawodawca nie uchybił temu

obowiązkowi, dla ułatwienia jednolitego

rozumienia obowiązków wynikających

z przepisów omawianego rozporządze-

nia zdefiniował – w sposób uniwersalny

– rozumienie pojęć o charakterze podsta-

wowym.

Konkretyzację rozumienia niektórych

pojęć w zakresie adekwatnym dla danej

gałęzi lub rodzaju prac zawierają przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte

w rozporządzeniach wydanych przez wła-

ściwego ministra w porozumieniu z mi-

nistrem właściwym ds. pracy i ministrem

właściwym ds. zdrowia.

Na przykład w rozumieniu rozporządze-

nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeń-

stwa i higieny pracy na stanowiskach wy-

posażonych w monitory ekranowe (Dz.U.

nr 148, poz. 973) stanowisko pracy to prze-

strzeń pracy z wyposażeniem w środki

i przedmioty pracy, obejmującym:

wyposażenie podstawowe, w tym moni-

tor ekranowy, klawiaturę lub inne urzą-

dzenia wejściowe, jednostkę centralną

bądź stację dyskietek,

wyposażenie dodatkowe, w tym drukar-

kę, skaner, mysz, trackball,

wyposażenie pomocnicze, w tym stół,

krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.

Nie ma przeszkód, aby § 2 omawiane-

go rozporządzenia był odpowiednio sto-

sowany do rozporządzeń branżowych,

w których nie zamieszczono przepisu za-

wierającego wyjaśnienie niektórych po-

Komen

tar

ze pr

zepisó

w bhp

Komentarze przepisów bhp

jęć, na przykład rozporządzenia Ministra

Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie

szkodliwych czynników biologicznych dla

zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony

zdrowia pracowników zawodowo nara-

żonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz.

716 z późn. zm.), w którym nie zostało

zdefiniowane pojęcie środowiska pracy.

Zamieszczone w omawianym rozporzą-

dzeniu definicje pojęć mogą mieć istotne

znaczenie w sytuacji przedstawienia zarzu-

tu niedopełnienia obowiązku przestrzega-

nia przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy.

Jan M. Pióro

specjalista z zakresu prawa pracy,

biegły sądowy w dziedzinie bhp

przy Sądzie Okręgowym w Warszawie