E ETYKA RADCY PRAWNEGO

ETYKA RADCY PRAWNEGO

Opracowanie Aplikantów rocznika 2013 -2015

OIRP w Krakowie

2015

Spis treści

1. Jakich aktów aktów staranności związanych z tajemnicą zawodową powinien - zgodnie
Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - dochować radca prawny, organizując pracę w kancelarii? Co
powinien zrobić radca prawny, by zapobieżenie ujawnienia okoliczności objętych jego tajemnicą
zawodową przez pracownika kancelarii niezwiązanego taką tajemnicą było maksymalnie
skuteczne, także w zakresie odpowiedzialności karnej? ..................................................................... 11

2. Jakie zasady obowiązują radcę prawnego przy ustalaniu z klientem wynagrodzenia za
świadczenie pomocy prawnej? ............................................................................................................ 12

3. Proszę wskazać sytuacje, w których - zgodnie z poglądami orzecznictwa i doktryny - radca
prawny może ujawnić tajemnicę zawodową. ...................................................................................... 14

4. Proszę wskazać sytuacje, w których - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - zgoda
klienta wyłącza zakaz działania radcy prawnego związany z konfliktem interesów. ........................ 15

5. Jakich zasad – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – powinien przestrzegać radca prawny,
podejmując się świadczenia pomocy prawnej na rzecz klienta? ........................................................ 17

6. Jakich zasad – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – powinien przestrzegać radca
prawny, wykonując zawód radcy prawnego? ..................................................................................... 18

7. Klient – dyrektor dużej spółki chce zlecić radcy prawnemu prowadzenie jego sprawy
pracowniczej o przywrócenie do pracy. klient uważa, że dla ustalenia wynagrodzenia powinna mieć
zastosowanie stawka minimalna, wynikająca z urzędowej taryfy opłat za czynności radcy prawnego
przed organami wymiaru sprawiedliwości i gotów jest zapłacić jej sześciokrotność, tj. 360 zł.
Powołuje się na argument, że jak wygra sprawę, to i tak nie dostanie zwrotu od pracodawcy
wyższych kosztów zastępstwa procesowego. radca prawny odmawia przyjęcia zlecenia z powodu
nieadekwatności kwoty wynagrodzenia do rodzaju sprawy i stopnia jej skomplikowania oraz
wymaganego nakładu pracy. Czy odmawiając narusza zasady etyki? ............................................... 20

8. Kogo obejmuje obowiązek unikania konfliktu interesów w sytuacji, gdy radca prawny,
wykonując zawód w wieloosobowej kancelarii radców prawnych, prowadzi konkretną sprawę
procesową? ........................................................................................................................................... 21

9. Jakie skutki związane z obowiązkiem unikania konfliktu interesów ma przejście radcy
prawnego z jednej kancelarii wieloosobowej do innej kancelarii wieloosobowej? .......................... 21

10 radca prawny i klient ustalili w umowie honorarium za prowadzenie sprawy o wartości
przedmiotu sporu 60.000 zł w kwocie 10 zł i dodatkowe wynagrodzenie za sukces (premia za
sukces) w wysokości 30% od zasądzonej kwoty roszczenia. Sąd zasądził na rzecz klienta kwotę
60.000 zł. Klient nie chce zapłacić premii za sukces, a jedynie minimalne wynagrodzenie ustalone
zgodnie z urzędową taryfą opłat za czynności radcy prawnego przed organami wymiaru
sprawiedliwości. Następnie klient zgłosił do właściwego rzecznika odpowiedzialności zawodowej
zawiadomienie o popełnieniu przez radcę prawnego przewinienia dyscyplinarnego, powołując się
na to, że wynagrodzenie zostało ustalone sprzecznie z zasadami etyki, bo w istocie jest to
wynagrodzenie za sukces, a nie premia za sukces. Czy ma rację? Proszę uzasadnić odpowiedź. ..... 22

11. W jaki sposób i w jakim czasie radca prawny może się umówić o tak zwane wynagrodzenie za
sukces? Jakie jest uzasadnienie uregulowania tej kwestii w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego? ....... 23

12. W jakich sytuacjach – zgodnie z ustawą o radcach prawnych i Kodeksem Etyki Radcy Prawnego
- radca prawny może wypowiedzieć pełnomocnictwo procesowe oraz jakie ustawowe i
deontologiczne obowiązki spoczywają na radcy prawnym, który wypowiedział pełnomocnictwo
procesowe? ........................................................................................................................................... 24

13. W toku świadczenia pomocy prawnej z urzędu wystąpiła różnica stanowisk pomiędzy radcą
prawnym, a osobą przez niego reprezentowaną co do: ..................................................................... 25

(i) wniesienia pozwu (wniosku), ........................................................................................................... 25

(ii) wniesienia środka odwoławczego. ................................................................................................. 25

Jak w takiej sytuacji powinien – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - postąpić radca prawny
świadczący pomoc prawną „z wyboru” a jak świadczący pomoc prawną „z urzędu”? ..................... 25

14. Jakie są obowiązki etyczne radcy prawnego gdy: ....................................................................... 27

(i) jest stroną sporu sądowego z innym radcą prawnym, ................................................................... 27

(ii) jest stroną sporu sądowego z adwokatem, .................................................................................... 27

(iii) jest pełnomocnikiem procesowym w sprawie, w której drugą stroną jest radca prawny? ........ 27

15. Radca prawny wstępuje jako pełnomocnik procesowy do sprawy, w której: ........................... 27

- pełnomocnikiem procesowym tego samego klienta jest już inny radca prawny, ........................... 27

- pełnomocnikiem procesowym tego samego klienta był inny radca prawny. .................................. 27

Jak się powinien zachować radca prawny wstępujący do sprawy? .................................................... 27

16. Czy zaciągnięcie od klienta, któremu radca prawny od roku prowadzi sprawę o wartości
przedmiotu sporu 100.000 zł, nieoprocentowanej pożyczki w kwocie 50.000 zł, z terminem spłaty w
ciągu 3 lat, narusza zasadę niezależności? Proszę uzasadnić swoje stanowisko. .............................. 28

17. Radca prawny działa w imieniu klienta w postępowaniu sądowym. W toku tego postępowania
ujawnił się konflikt interesów związany z wykonywaniem przez radcę prawnego w tej samej
sprawie zastępstwa procesowego za więcej niż jednego klienta. Czy w takiej sytuacji radca prawny
może udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego? .............................................................................. 29

18. Jakie obowiązki z uwagi na konieczność unikania konfliktu interesów ciążą na radcy prawnym
przyjmującym pełnomocnictwo substytucyjne? ................................................................................. 31

19. Czy obowiązek unikania konfliktu interesów dotyczy:................................................................ 32

i) przyjmowania zlecenia od klienta, .................................................................................................... 32

(ii) wyznaczenia do zastępstwa z urzędu, ............................................................................................ 32

iii) przyjmowania dalszego pełnomocnictwa? ..................................................................................... 32

21. Czy zakazy dotyczące unikania konfliktu interesów, zawarte w Kodeksie Etyki Radcy
Prawnego, odnoszą się do: ................................................................................................................... 34

- istniejącego konfliktu interesów, ....................................................................................................... 34

- hipotetycznego konfliktu interesów .................................................................................................. 34

- znaczącego ryzyka wystąpienia konfliktu interesów? ....................................................................... 34

22. Czy umieszczenie i rozpowszechnianie na powszechnie dostępnej stronie internetowej
kancelarii radcy prawnego opisu przedmiotu i zakresu standardowej usługi, świadczonej poprzez
założenie i rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym spółki z o.o., wraz z określeniem
wynagrodzenia za usługę, jest informowaniem, czy pozyskiwaniem klienta? Proszę uzasadnić
odpowiedź. ............................................................................................................................................ 35

23. Jaki sposób informowania o wykonywaniu zawodu radcy prawnego jest - zgodnie z Kodeksem
Etyki Radcy Prawnego - zakazany?....................................................................................................... 35

24. Jakie zasady – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - obowiązują radcę prawnego, który
informuje o wykonywaniu zawodu, pozyskuje klientów oraz wykonuje czynności zawodowe drogą
elektroniczną? ....................................................................................................................................... 36

25. Oceń - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - bezpośrednie wysyłanie przez radcę
prawnego, z częstotliwością raz w miesiącu, na pozyskany w Internecie adres poczty elektronicznej
spółki z o.o., ofert zawarcia umowy o pomoc prawną. ....................................................................... 37

26. Pracodawca proponuje radcy prawnemu pełnienie funkcji administratora bezpieczeństwa
informacji. Czy w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – przyjęcie i wykonywanie takiej funkcji
może stanowić branie udziału w zajęciach niedopuszczalnych, czy będzie przejawem konfliktu
interesów? ............................................................................................................................................ 38

27 Jakie konkretnie opisane w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego sytuacje faktyczne i prawne
wskazują na występowanie konfliktu interesów?............................................................................... 39

28. Czy radca prawny może używać przy wykonywaniu czynności zawodowych innych
posiadanych tytułów zawodowych? Czy może je ujawniać w informacji o wykonywaniu zawodu? 41

29. Jakie obowiązki etyczne radcy prawnego określa Kodeks Etyki Radcy Prawnego w zakresie
stosunku do sądów i organów, przed którymi występuje radca prawny, wykonując zawód?.......... 42

30. Jakie wymogi stawia Kodeks Etyki Radcy Prawnego w zakresie lojalności i koleżeństwa wobec
członków samorządu? .......................................................................................................................... 43

31. Czy – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – radca prawny możne oceniać publicznie
pracę zawodową innego radcy prawnego? Czy i w jakich sytuacjach ocena pracy innego radcy
prawnego jest dopuszczalna?............................................................................................................... 44

32. Proszę wskazać zawarte w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego zasady etyczne odnoszące się do
relacji między radcą prawnym a osobą pozostającą w sporze z jego klientem. ................................ 45

33. Proszę wskazać – określone w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego – zasady umawiania się z
klientem co do opłat i wydatków w prowadzonej sprawie. ............................................................... 46

34. Jak powinien zachować się radca prawny, gdy klient nie zapłaci umówionego wynagrodzenia
za udzielenie pomocy prawnej, bądź to w toku postępowania, bądź po jego zakończeniu? ............ 47

35. Czy dbanie o interesy klienta pozostaje - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – w
sprzeczności z dążeniem do pojednawczego zakończenia sporu? Jakie są w tym zakresie obowiązki
radcy prawnego? .................................................................................................................................. 48

36. Świadczenie pomocy prawnej nie może wykraczać poza granice dopuszczone prawem. Jaka
pomoc prawna jest zakazana w świetle regulacji Kodeksu Etyki Radcy Prawnego? ......................... 49

37 Czy radca prawny, który składał w sprawie przed sądem zeznania w charakterze świadka,
może później reprezentować jedną ze stron tej sprawy przed sądem jako pełnomocnik? Czy radca
prawny może udzielić w tej sprawie porady prawnej jednej ze stron? .............................................. 51

38. Radca prawny w uzasadnieniu pisma procesowego użył, w stosunku do strony przeciwnej
zwrotu „przestępca”. Strona przeciwna złożyła skargę na postępowanie radcy prawnego do
Rzecznika Dyscyplinarnego. Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego. ..................................... 51

39. Proszę omówić obowiązki radcy prawnego związane z przekazaniem sprawy innemu radcy
prawnemu, odnoszące się do dokumentów. ....................................................................................... 53

40. Proszę omówić obowiązki radcy prawnego, związane z przejęciem sprawy albo przekazaniem
jej innemu radcy, dotyczące należnego wynagrodzenia. .................................................................... 53

41. Etyka radcy prawnego – Na czym polega wyłączenie się radcy prawnego z wykonywania
czynności zawodowych przy konflikcie interesów? ............................................................................ 54

42. Czy Kodeks Etyki Radcy Prawnego dopuszcza informowanie przez radcę prawnego
o uczestnictwie w rankingach prawniczych i informowanie o zajętych w nich miejscach? .............. 57

43. Jak - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - powinien zachować się radca prawny
wykorzystujący środki przekazu, które nie gwarantują zachowania poufności w przekazaniu
informacji objętych tajemnicą zawodową? ......................................................................................... 58

44. Jakie są obowiązki radcy prawnego związane z przeszukaniem dokonywanym u niego przez
upoważnione organy, w wyniku którego mogłoby dojść do ujawnienia tajemnicy zawodowej? .... 60

45. Czy - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - radca prawny może wnieść pozew
w sytuacji, gdy wcześniej wydał na piśmie opinię i poinformował klienta o niecelowości wniesienia
pozwu? .................................................................................................................................................. 62

46. Czy radca prawny może zrezygnować z przyjętego zlecenia na trzy dni przed upływem terminu
do wniesienia środka zaskarżenia w prowadzonej sprawie? Proszę uzasadnić odpowiedź? ............ 63

47. Czy radcowie prawni - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - zawsze powinni udzielać
sobie pomocy w sprawach związanych z wykonywaniem zawodu? .................................................. 64

48. Czy i kogo radca prawny powinien zawiadomić w przedmiocie niezachowania przez innego
radcę prawnego należytej staranności podczas świadczenia pomocy prawnej? ............................... 65

49. Przedstaw stanowisko Krajowej Rady Radców Prawnych odnośnie zwalniania radców
prawnych z tajemnicy zawodowej. ...................................................................................................... 66

50. Podczas posiedzenia sądu, na którym był obecny radca prawny i klient, sąd wyznaczył nowy
termin rozprawy, na której klient ma być przesłuchany w charakterze strony. Klient zapomniał
o terminie rozprawy i nie stawił się, za co został przez sąd ukarany karą grzywny
za nieusprawiedliwione stawiennictwo. Klient zarzuca radcy prawnemu naruszenie zasad etyki
poprzez niepoinformowanie go o terminie rozprawy przed jego upływem. Proszę ocenić zarzut
postawiony przez klienta radcy prawnemu. ........................................................................................ 67

51. Proszę omówić nadzór Ministra Sprawiedliwości nad postępowaniem dyscyplinarnym ......... 68

52. Proszę omówić zagadnienie sądowej kontroli postępowania dyscyplinarnego. ....................... 70

53. Klient wypowiedział radcy prawnemu zlecenie i pełnomocnictwo procesowe w sprawie
o odszkodowanie, kiedy ten przygotował się do złożenia apelacji od niekorzystnego dla klienta
wyroku sądu I instancji. Zlecenie i pełnomocnictwo wygasły w dniu 15 marca, a termin do
wniesienia apelacji upływa 31 marca. Czy radca prawny ma obowiązek wnieść apelację? .............. 72

54. Radca prawny J. Kowalski oznaczył siedzibę prowadzonej przez niego indywidualnej kancelarii
następującą nazwą „Kowalski&Partners”. Uzasadnia to tym, że współpracuje z szeregiem
fachowców wykonujących takie zawody jak doradcy podatkowi, adwokaci, doradcy finansowi i
rzeczoznawcy. Proszę ocenić tą sytuację pod kątem zgodności z zasadami Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego. ............................................................................................................................................. 73

55. Radca prawny świadczy pomoc prawną na rzecz firmy X. W tym samym czasie uzyskał
uprawnienia biegłego rewidenta i niedługo po tym otrzymał propozycję przeprowadzenia w tej
firmie kontroli finansowej. Czy może przyjąć to zlecenie? Jakie zasady etyki zawodowej powinien
brać pod uwagę? ................................................................................................................................... 75

56. Radca prawny prowadzący indywidualną kancelarię sponsoruje amatorską drużynę piłkarską.
Zawodnicy drużyny, w tym także ten radca prawny, występują w czasie zawodów w koszulkach z
nadrukiem zawierającym nazwę kancelarii. Na zawody sportowe drużyna dojeżdża samochodem
oklejonym naklejką z nazwą kancelarii. Oceń postępowanie radcy prawnego w kontekście zasad
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. .......................................................................................................... 76

57. Podmiot X zlecił radcy prawnemu zaopiniowanie treści ogłoszenia o udzielenie zamówienia
publicznego. Firma ubiegająca się o zamówienie zwróciła się do tego radcy prawnego
o reprezentowanie jej przed Krajową Izbą Odwoławczą w sprawie dotyczącej postępowania o
udzielenie tego zamówienia. Czy radca prawny może podjąć się prowadzenia tej sprawy? ............ 77

58. Radca prawny reprezentujący Klientkę w sprawie dotyczącej popełnienia plagiatu jej pracy, w
wezwaniu przedsądowym skierowanym do firmy, która naruszyła prawa autorskie, zażądał zapłaty
wysokiego odszkodowania. W końcowej części pisma zawarł sformułowanie, że brak zapłaty
odszkodowania spowoduje złożenie przez niego w imieniu Klienta zawiadomienia o popełnieniu
przestępstwa z art. 115 ustawy z dnia 4.02.1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego w kontekście zasad etyki zawodowej. ...................... 78

59. Były klient pozwał radcę prawnego o zapłatę odszkodowania za szkodę wyrządzoną wskutek
braku należytej staranności w prowadzeniu procesu przed sądem gospodarczym. Czy radca prawny
może w tej sprawie ujawnić informacje uzyskane w związku z zastępstwem procesowym w wyżej
wymienionym procesie i czy może on wykorzystać jako dowody w sprawie dokumenty posiadane
w związku z ww. postępowaniem gospodarczym? ............................................................................. 79

60. W sprawie cywilnej z powództwa byłego klienta X, radca prawny został wezwany do złożenia
zeznań w charakterze świadka na okoliczności związane z pomocą prawną, jaką świadczył firmie X
w sprawie tego samego sporu. Jak powinien w tej sytuacji zachować się radca prawny? ............... 81

61. Radca prawny, będący pełnomocnikiem X w sporze cywilnym z firmą Y, na prośbę i za zgodą
klienta X, złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań innego radcy prawnego, który na
etapie przesądowym prowadził tę samą sprawę. Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego
zgłaszającego taki wniosek. .................................................................................................................. 82

62. Radca prawny zaciągnął u klienta pożyczkę na niewielką kwotę. Mimo składanych przez radcę
prawnego deklaracji spłaty, kwota pożyczki nie została zwrócona. Klient uzyskał tytuł wykonawczy
a następnie skierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego............................................. 83

Czy radca prawny naruszył zasady etyki zawodowej ? ....................................................................... 83

63. Radca prawny, prowadząc sprawę, zauważył uchybienie pełnomocnika strony przeciwnej,
które pozwoli mu wygrać sprawę już na pierwszej rozprawie. Czy ma on obowiązek udzielić koledze
pomocy wynikającej z treści art. 57 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego? ............................................... 84

64. Radca prawny (były sędzia) rozpoczął wykonywanie zawodu w formie indywidualnej
kancelarii. W informacji prasowej informującej o rozpoczęciu praktyki zawarł informację o
wcześniej wykonywanym zawodzie sędziego. Proszę ocenić postępowanie tego radcy prawnego w
świetle zasad etyki zawodowe ............................................................................................................. 85

65. Radca prawny regularnie zamieszcza na portalu społecznościowym wpisy, w których
komentuje pracę sądów, przed którymi prowadzi sprawy. Proszę ocenić postępowanie tego radcy
prawnego w świetle zasad etyki zawodowej. ..................................................................................... 86

66. Radca prawny, w czasie gdy był na aplikacji radcowskiej, dopuścił się naruszenia przepisów
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego dotyczących ochrony tajemnicy zawodowej w sprawie
prowadzonej przez jego patrona. Czy odpowiada za ten czy dyscyplinarnie, zważywszy, że patron
nie zobowiązał go wyraźnie do zachowania poufności w zakresie spraw prowadzonych w jego
kancelarii? ............................................................................................................................................. 86

67. Czy przy wykonywaniu zawodu radca prawny może posługiwać się w swojej korespondencji
(w stopce listownika) następującym określeniem: dr Jan Sebastian Wichański, radca prawny-
doradca podatkowy, specjalista w zakresie VAT? Podpisując pisma i dokumenty posługuje, się on
określeniem: Jan Wichański radca prawny. ......................................................................................... 87

68. Czy podpisujący z radcą prawnym umowę Prezydent Miasta jest - zgodnie z przepisami
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - jego klientem? Interesów jakiego podmiotu będzie radca prawny
bronić i jakich zasad zobowiązany jest przestrzegać zważywszy na złożoność organizacyjną i
specyfikę podmiotu, z którym zawarł umowę o pracę? ...................................................................... 88

69. Czy Departament Prawny funkcjonujący w spółce akcyjnej jest - zgodnie z przepisami Kodeksu
Etyki Radcy Prawnego - kancelarią? Jakimi zasadami w zakresie ochrony tajemnicy zawodowej
powinni kierować się zatrudnieni w takim Departamencie radcy prawni i aplikanci radcowscy? Czy
można przyjąć, że ogół spraw, którymi się łącznie zajmują wyznacza zakres tajemnicy zawodowej
każdego z nich? ..................................................................................................................................... 90

70. Czy treść roty ślubowania składanego przez radcę prawnego jest głównym źródłem obowiązku
moralnego kształtującego zasady deontologiczne związane ze świadczeniem pomocy prawnej? Jaki
wpływ mają na te zasady powszechnie obowiązujące w społeczeństwie reguły moralności? ......... 91

71. Czy świadczący pomoc prawną radca prawny ma prawo decydować o słuszności praw, których
ochrony domaga się jego klient? Czy w przypadku przekonania, że prawa dochodzone przez klienta
nie są słuszne, może wypowiedzieć pełnomocnictwo? ...................................................................... 92

72. Proszę podać przykłady zachowań, które mogłyby dyskredytować radcę prawnego w opinii
publicznej. ............................................................................................................................................. 93

73. Czy radca prawny może podjąć się prowadzenia szczególnie trudnej i skomplikowanej sprawy
(gdy obiektywnie oceniając nie posiada wystarczającego doświadczenia) w przekonaniu, że
skorzysta w tym zakresie z rad szerokiego grona kolegów i znajomych pracowników wymiaru
sprawiedliwości?................................................................................................................................... 94

74. Czy radca prawny może ujawnić treść pertraktacji ugodowych, w których części aktywnie
uczestniczył, w przypadku gdy druga strona ich treść ujawniła? Czy może w przedmiotowej sprawie
zgłosić wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka innego radcy prawnego, gdy
ten występował w trakcie pertraktacji jako mediator, z wyraźnym zaznaczeniem, że w trakcie
mediacji nie świadczy pomocy prawnej? ............................................................................................. 96

75. Jakich aktów staranności związanych z tajemnicą zawodową powinien - zgodnie z Kodeksem
Etyki Radcy Prawnego - dokonywać radca prawny w odniesieniu do dokumentów i nośników
danych? Co oznacza kontrola dostępu i zabezpieczenie systemu w zakresie informacji
przechowywanych w formie elektronicznej? ...................................................................................... 97

76. Klient nalega, by radca prawny – w związku z informacjami przekazanymi w trakcie
świadczenia pomocy prawnej związanej z prowadzeniem przedsiębiorstwa klienta i za dodatkową
opłatą - zawiadomił prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przez jego przeciwnika procesowego
czynu zabronionego przez prawo podatkowe. Jak radca prawny powinien się zachować,
zważywszy, że informacje wskazują na wysokie prawdopodobieństwo bardzo znaczącego
uszczuplenia dochodów Skarbu Państwa? .......................................................................................... 98

77. Kiedy - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - zgoda klientów umożliwia pominięcie
zakazu wynikającego z konfliktu interesów? Jaka procedura jest w takim przypadku konieczna i czy
można z góry ustalić, że zgoda obowiązuje w podobnych sprawach przez cały okres współpracy
radcy prawnego z klientem? ................................................................................................................ 99

78. Jakich szczególnych zasad musi przestrzegać radca prawny, jeżeli wykonywanie przez niego
zawodu związane jest z wykorzystaniem drogi elektronicznej? Czy wskazanie na portalu
społecznościowym, że radca prawny wykonuje zawód, powinno - w świetle Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego - wpływać na sposób redagowania przez niego materiałów umieszczanych w Internecie?

100

79. Jakich zasad wynikających z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego powinien przestrzegać radca
prawny wobec innych radców prawnych, a także jako patron aplikanta radcowskiego, kształtujący
postawę etyczną aplikanta? ............................................................................................................... 102

80. Radca prawny był świadkiem sytuacji, w której inny radca prawny naruszył zasady etyki
zawodowej tj. uczestnicząc osobiście w czynnościach windykacyjnych, groził dłużnikowi klienta
wszczęciem postępowania karnego, a także stosował środki przymusu psychicznego mające skłonić
dłużnika do natychmiastowej zapłaty długu. Czy w takim przypadku radca prawny – świadek
zdarzenia ma obowiązek zawiadomić o nim właściwego rzecznika odpowiedzialności
dyscyplinarnej? Jakie będą konsekwencje takiego działania lub jego zaniechania? ....................... 105

81. Czy za ubliżenie pełnomocnikowi strony przeciwnej, spotkanemu przez radcę prawnego na
Pikniku Radcowskim można pociągnąć tego radcę prawnego do odpowiedzialności karnej lub
dyscyplinarnej, a może tylko do jednej z nich? ................................................................................. 106

82. Czy radca prawny, który nie wykonuje zawodu, może być pociągnięty do odpowiedzialności
dyscyplinarnej? Czy radca prawny może być pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej za
czyn popełniony w trakcie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu? ..................................... 107

83. Czy radca prawny może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną za czyny niezwiązane z
wykonywaniem zawodu? Jeżeli tak to w jakich przypadkach? ........................................................ 107

84. (Radca prawny prowadzi swojej klientce sprawę rozwodową. Chcąc zdobyć jak najwięcej
informacji o jej mężu, by udowodnić niezgodność charakterów, zaprosił go do grona znajomych na
Facebooku, by śledzić jego znajomości i wypowiedzi. Proszę ocenić takie postępowanie radcy
prawnego pod kątem wymogów etycznych.) .................................................................................... 108

85. Radca prawny, prowadzący indywidualną kancelarię, zamierza zwiększyć ilość miejsc,
w których pojawiła by się informacja o jego usługach. W tym celu zamierza zamieścić taką
informację na tablicy należącej do gminy oraz spółdzielni mieszkaniowej w pobliżu siedziby
kancelarii. Zarówno gmina jak i spółdzielnia wyrażają zgodę na zamieszczenie ww. informacji. Czy
taki sposób informowania będzie zgodny z zasadami etyki? ............................................................ 109

86. W jednym budynku mieszczą się trzy indywidualne kancelarie radców prawnych. Po remoncie
elewacji właściciel budynku zaproponował w miejsce dotychczasowych osobnych szyldów
umieszczenie jednej tablicy. Czy jest dopuszczalne informowanie o wykonywaniu zawodu poprzez
oznaczenie na tablicy informacyjnej przy użyciu jednego szyldu zawierającego treść: Kancelarie
Radców Prawnych i imiona i nazwiska trzech radców prawnych? ................................................... 111

87. Spółka prawa handlowego X zamierza wytoczyć innej spółce proces i w tym postępowaniu
zamierza złożyć wniosek dowodowy z zeznań świadka radcy prawnego. Zeznania mają dotyczyć
okoliczności związanych z kilkumiesięcznymi negocjacjami, w których radca prawny uczestniczył,
będąc jeszcze wpisanym na listę aplikantów radcowskich. Reprezentował on w tych negocjacjach
interesy spółki X, przy czym czynności te nie były wykonywane w ramach obowiązku aplikanta. W
tym czasie był on zatrudniony w spółce Y, powiązanej kapitałowo ze spółką X. Spółka Y gotowa jest
złożyć oświadczenie o zwolnieniu radcy prawnego z tajemnicy zawodowej w związku z "kluczową
rolą radcy prawnego w tym postępowaniu". Jak powinien zachować się w takiej sytuacji radca
prawny (były aplikant)? ...................................................................................................................... 112

88. Radca zatrudniony w urzędzie wystąpił do sądu przeciwko pracodawcy z roszczeniem
wynikającym ze stosunku pracy. Urząd ten zatrudnia także innych radców prawnych. Czy inny
radca prawny, do którego zwrócono się o reprezentowanie pracodawcy, może reprezentować w
tym procesie wspólnego pracodawcę? Czy radca prawny z uwagi na to, że zatrudniony jest u tego
samego pracodawcy, powinien poinformować o etycznym zakazie prowadzenia takiej sprawy, co w
konsekwencji oznaczałoby konieczność powierzenia jej zewnętrznej kancelarii? .......................... 113

89. Kancelaria Radcy Prawnego zamierza sponsorować festiwal muzyczny. Czy kancelaria może
zamieszczać swoją nazwę i logo na plakatach i ulotkach reklamujących festiwal, w dziale
„organizatorzy"? ................................................................................................................................. 113

90. Radca prawny otrzymał od klienta zlecenie obejmujące przygotowanie zawiadomienia o
popełnieniu przestępstwa oraz reprezentowanie go w postępowaniu karnym (jako
pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego). Radca działając w imieniu klienta sporządził i
przekazał zawiadomienie do Prokuratury, a stąpnie Policja dodatkowo przyjęła od niego
zawiadomienie o przestępstwie po czym zamierza przesłuchać go jako świadka w przedmiocie
„zawiadomienia”. Jak powinien zachować się radca prawny. .......................................................... 114

91. Czy radca prawny, wykonujący zawód w jednoosobowej kancelarii, może jednocześnie być
zatrudnionym w charakterze pracownika lub pełnić funkcję członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością i w ramach tej funkcji - z racji posiadanych uprawnień radcowskich - świadczyć
pomoc prawną klientom tej spółki poprzez reprezentowanie ich w procesach? Przedmiotem
działalności tej spółki jest reprezentowanie jej klientów w sporach sądowych z towarzystwami
ubezpieczeniowymi. ........................................................................................................................... 116

92. Aplikant radcowski odbywał obowiązkowe praktyki w wydziale gospodarczym sądu
rejonowego. Nadzorująca go sędzia zleciła mu, aby napisał projekt wyroku i uzasadnienia do
konkretnej sprawy. Aplikant miał pracować nad powierzonym zadaniem w budynku sądu. Sędzia
zgodziła się jednak, aby wziął akta do domu. Nie zabrał się jednak sam do pracy. W internecie
wyszukał ogłoszenie kobiety, która za wynagrodzeniem przygotowuje pisma sądowe. Oddał jej
akta, a ta przygotowała dla niego wyrok i uzasadnienie. Choć mu się nie spodobało i w końcu sam
napisał wyrok, to i tak zapłacił jej 200 złotych. Potem aplikant zwrócił akta do sądu. Tajemniczą
kobietą okazała się była pracownica sądu, w przeszłości zwolniona dyscyplinarnie z pracy. O swojej
pracy dla aplikanta poinformowała prezesa sądu. Proszę ocenić postępowanie aplikanta i jego
możliwe skutki. ................................................................................................................................... 118

93. „Radca prawny S. P. reprezentował swojego klienta J.W. w negocjacjach oraz kilku
postępowaniach cywilnych przeciwko byłej żonie, K.J. Spór pomiędzy byłymi małżonkami
doprowadził także do oskarżenia klienta radcy prawnego o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. Sprawa
zawisła przed Sądem Rejonowym w T. Wydział II Karny. Radca prawny, na prośbę klienta, został
zgłoszony w tej sprawie jako świadek obrony. Radca prawny stawił się na rozprawę. Poinformował
Sąd, iż oskarżony J. W. jest klientem jego kancelarii od kilku lat. Sąd nie podjął wobec tej informacji
żadnych czynności. Radca prawny zaczął zeznawać odnośnie okoliczności dotyczących wzajemnych
stosunków między klientem, a jego byłą już żoną w oparciu o wiedzę ze spraw cywilnych, w jakich
reprezentował on oskarżonego a także pertraktacji między stronami, w których uczestniczył.
Okoliczności, na które zeznawał obwiniony, zostały wcześniej ujawnione w postępowaniach
cywilnych toczących się między reprezentowanym przez niego J. W., a jego byłą żoną. Proszę ocenić
postępowanie radcy prawnego pod kątem wymogów etyki zawodowej.” ..................................... 121

94. Jakich regulacji dotyczących etyki i zasad wykonywania zawodu winien przestrzegać radca
prawny świadczący pomoc prawna za granicą, zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego? ....... 122

95. Godność zawodu, a życie prywatne radcy prawnego - proszę omówić powyższą problematykę,
zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego ...................................................................................... 123

96. Proszę omówić zasady kształtowania stosunków radcy prawnego z klientem ........................ 125

Jakich aktów aktów staranności związanych z tajemnicą zawodową powinien - zgodnie

Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - dochować radca prawny, organizując pracę w kancelarii? Co
powinien zrobić radca prawny, by zapobieżenie ujawnienia okoliczności objętych jego tajemnicą
zawodową przez pracownika kancelarii niezwiązanego taką tajemnicą było maksymalnie
skuteczne, także w zakresie odpowiedzialności karnej?

Kodeks Etyki w art. 23 zobowiązuje radcę prawnego do zabezpieczenia przed niepowołanym
ujawnieniem informacji objętych tajemnicą zawodową. Dokumenty i nośniki, które zawierają
informacje poufne powinny być przechowywane w sposób chroniący je przed zniszczeniem,
zniekształceniem lub zaginięciem, a te w formie elektronicznej powinny być objęte odpowiednią
kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu przed zakłóceniem działania, uzyskaniem
nieuprawnionego dostępu lub utratą danych. Radca prawny powinien kontrolować dostęp osób
współpracujących do takich dokumentów i nośników. Ponadto, radca prawny powinien także
wyraźnie zobowiązać osoby z nim współpracujące do zachowania poufności w zakresie objętym
jego tajemnicą zawodową wskazując na ich odpowiedzialność prawną związaną z ujawnieniem
tajemnicy zawodowej. Umowne zobowiązanie takich osób daje możliwość nie tylko pociągnięcia
do odpowiedzialności obligacyjnej w razie naruszenia obowiązku zachowania poufności, ale także
do odpowiedzialności karnej za ujawnienie bądź wykorzystanie wbrew przyjętemu zobowiązaniu
informacji, z którą zapoznały się w związku z wykonywaną pracą (art. 266 § 1 KK).

Podstawa prawna
Kodeks Etyki Radcy Prawnego (Uchwała Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców
Prawnych z dnia 22 listopada 2014r.)
ew. Kodeks Etyki Radcy Prawnego (Uchwała Nr 8/VIII/2010 Prezydium Krajowej Rady Radców
Prawnych z dnia 28 grudnia 2010r.)

Opracowanie szczegółowe
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej wymaga dochowania od radcy prawnego przezorności i
aktów staranności. Radca prawny powinien odpowiednio zorganizować pracę w Kancelarii i
nadzorować przestrzeganie ustalonych reguł i zasad etyki.
Kodeks Etyki w art. 23 zobowiązuje radcę prawnego do zabezpieczenia przed niepowołanym
ujawnieniem wszelkich informacji objętych tajemnicą zawodową, niezależnie od ich formy i sposobu
utrwalenia. Dokumenty i nośniki, które zawierają informacje poufne powinny być przechowywane w
sposób chroniący je przed zniszczeniem, zniekształceniem lub zaginięciem. Dokumenty i nośniki
przechowywane w formie elektronicznej powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz
zabezpieczeniem systemu przed zakłóceniem działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub
utratą danych. Radca prawny powinien kontrolować dostęp osób współpracujących do takich
dokumentów i nośników.

[w porównaniu do „starego” Kodeksu – nowa regulacja jest bardziej rozbudowana i
szczegółowa; poprzednio tą kwestię regulował art. 14 KE, który stanowi, iż radca prawny
obowiązany jest zabezpieczyć najlepiej jak to jest możliwe, przed niepowołanym
ujawnieniem wszystkich materiałów objętych tajemnicą. Przed wykorzystaniem środków

przekazu niegwarantujących zachowania poufności w przekazywaniu informacji objętych
tajemnicą zawodową należy uprzedzić klienta o ryzyku z tym związanym.]

Radca prawny powinien także wyraźnie zobowiązać osoby z nim współpracujące przy wykonywaniu
czynności zawodowych do zachowania poufności w zakresie objętym jego tajemnicą zawodową
wskazując na ich odpowiedzialność prawną związaną z ujawnieniem tajemnicy zawodowej. Należy
wskazać, że umowne zobowiązanie takich osób w tym zakresie daje możliwość nie tylko pociągnięcia
do odpowiedzialności obligacyjnej w razie naruszenia obowiązku zachowania poufności, ale także do
odpowiedzialności karnej za ujawnienie bądź wykorzystanie wbrew przyjętemu zobowiązaniu
informacji, z którą zapoznały się w związku z wykonywaną pracą (art. 266 § 1 KK).

Art. 266. § 1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia
lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną
pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

[w porównaniu do „starego” Kodeksu – art. 13: „Radca prawny współpracujący przy
wykonywaniu zawodu z innymi osobami zobowiązany jest wymagać od tych osób zachowania
tajemnicy na zasadach obowiązujących jego samego i wyraźnie je do tego zobowiązać”.]

Problemy z dochowaniem tajemnicy zawodowej może rodzić świadczenie pomocy prawnej może
rodzić świadczenie pomocy prawnej w formie spółki komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej
(wspólnikami mogą być osoby nieobjęte ustawowym obowiązkiem zachowania tajemnicy
zawodowej, podobnie z członkami-organami tych spółek oraz zarządem w spółce partnerskiej).
Eliminacja tego ryzyka wymaga odpowiedniego zorganizowania prowadzenia spraw spółki.

2.

Jakie zasady obowiązują radcę prawnego przy ustalaniu z klientem wynagrodzenia za

świadczenie pomocy prawnej?

Art. 36, art. 37, art. 43 ust. 2, art. 46, art. 53 ust. 4 Kodeksu Etyki, art. 5 ustawy z 17 grudnia 2009 r. o
dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym

Wynagrodzenie za świadczenie pomocy prawnej poza stosunkiem pracy i poza zasądzeniem przez sąd
ustala umowa a kilentem (Rozdział IV Kodeksu Etyki). Zgodnie z art. 36 ust. 1 i art. 43 ust. 2 Kodeksu
Etyki podejmując się świadczenia pomocy prawnej, radca prawny zobowiązany jest przed
przystąpieniem do czynności zawodowych ustalić z klientem m.in. wysokość honorarium lub sposób
jego wyliczenia, a także zasady ponoszenia opłat i wydatków. Wynagrodzenie powinno być bowiem
dla całkiem jawne. Wynagrodzenie radcy prawnego obejmuje honorarium i wydatki (art. 36 ust. 1
Kodeksu Etyki). Wysokość honorarium powinna być ustalona z uwzględnieniem koniecznego nakładu
pracy, wymaganej specjalistycznej wiedzy, umiejętności i odpowiedniego doświadczenia, stopnia
trudności i złozoności sprawy, jej precedensowego bądź nietypowego charakteru, miejsca i terminu
świadczenia usługi lub innych szczególnych warunków wymaganych przez klienta, znaczenia sprawy
dla klienta, odpowiedzialności wiążącej się z prowadzeniem sprawy, utraty lub ograniczenia
możliwości pozyskania innych klientów oraz rodzaju więzi z klientem (art. 36 ust. 2 Kodeksu Etyki).
Odnosi się to do wynagrodzenia za każdą czynność z zakresu pomocy prawnej, a więc również do
wynagrodzenia pełnomocnika procesowego. Art. 36 ust. 3 Kodeksu Etyki zabrania radcy prawnemu
zawierania z klientem umowy, na mocy której kilent zobowiązuje się zapłacić honorarium za
prowadzenie sprawy wyłącznie w razie osiągnięcia pomyślnego jej wyniku, chyba że co innego
stanowią przepisy prawa. Dopuszczalna jest natomiast taka umowa, w której przewiduje się
dodatkowe honorarium za pomyślny wynik sprawy, o ile zostanie zawarta przed ostatecznym
rozstrzygnięciem sprawy (art. 36 ust. 3 zd. 2 Kodeksu Etyki). „Pomyślny wynik sprawy” oznacza
zarówno zasądzenie na rzecz klienta jak i oddalenie przeciwko niemu powództwa. Nie jest natomiast
dopuszczalna umowa o dodatkowe honorarium przy zastępstwie procesowym z urzędu.
Radca prawny nie ma obowiązku ponoszenia za klienta opłat i wydatków w prowadzonej sprawie.
Radca prawny nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie mogą powstać w następstwie ich
nieuiszczenia (art. 36 ust. 4 Kodeksu Etyki). Radca prawny musi jednak wezwać klienta do uiszczenia
wymaganych opłat i wydatków i poinformować go o skutkach zaniechania. Radca prawny powinien
dokumentować swoje działania w tej dziedzinie. Radcy prawnemu nie wolno wstrzymać wykonania
czynności w prowadzonej sprawie z powodu niotrzymania ustalonego honorarium lub jego części.
Jednakże, jeśli kilent go nie zapłaci – radca prawny możę na tej podstawie wypowiedzieć zlecenie i
pełnomocnictwo (art. 36 ust. 5 Kodeksu Etyki). Radcy prawnemu nie wolno uzależniać wydania
otrzymanych od klienta dokumentów oraz pism procesowych w sprawach, które prowadził, od
uregulowania przez klienta należności (art. 46 Kodeksu Etyki). Zabronione jest dzielenie się
wynagrodzeniem z osobą, która nie uczestniczyła w świadczeniu pomocy prawnej. Wynika to
implicite z art. 53 ust. 4 Kodeksu Etyki, który zobowiązuje radcę prawnego przystepującego do sprawy
lub ją przejmującemu do poinforowania kilenta o potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub
poprzednim doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.
Radca prawny nie może przyjmować wynagrodzenia lub innego świadczenia za skierowanie klienta
do innego podmiotu świadczącego pomoc prawną lub usługi z nią związane (art. 34 ust. 1 Kodeksu
Etyki). Powyższy zakaz nie dotyczy ustalonego w umowie wynagrodzenia lub innego świadczenia za
przejęcie praktyki lub jej części, w tym sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego części, w tym sprzedaż
przedsiębiorstwa lub jego części, od radcy prawnego, adwokata lub jego innej osoby, z którą radca
prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód albo ich spadkobierców
(art. 34 ust. 2 Kodeksu Etyki).
Art. 5 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym przewiduje, że umowa regulująca
wynagrodzenie pełnomocnika może określać wynagrodzenie w stosunku do kwoty zasądzonej na

rzecz powoda jednak nie więcej niż 20% tej kwoty. Umowa taka powinna być dołączona do pozwu, a
jej treść ogłaszana.
/W pewnym zakresie z przepisami o wynagordzeniu pozostaje również art. 37 Kodeksu Etykii, który
traktuje o środkach kilenta. Przed egzaminem warto zapoznać się z brzmieniem tego przepisu./

3.

Proszę wskazać sytuacje, w których - zgodnie z poglądami orzecznictwa i doktryny - radca

prawny może ujawnić tajemnicę zawodową.

/Nie było sensu zamieszczać/

/Podstawa prawna – nie dotyczy/

Zgodnie z poglądami orzecznictwa i doktryny radca prawny może ujawnić tajemnicę zawodową:
1. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 września 2010 r., C-550/07 –
korespondencja i opinie prawne przygotowane przez prawników zatrudnionych w wewnętrznych
działach prawnych przedsiębiorstw nie są objęte tajmenicą zawodową w postępowaniach
prowadzonych przez Komisję Europejską na podstawie unijnych przepisów o ochronie konkurencji.
Obowiązek ten odnosi się do dysponenta tych dokumentów, tj. pracodawcy „wewnętrznego
prawnika”.
2. wyrok TK z 22 listopada 2004 r., SK 64/03 – sam fakt sporządzenia opinii prawnej przez radcę
prawnego i wyrażone przez niego stanowisko w kwestiach prawnych nie są objęte tajemnicą
zawodową. Przesłuchanie na okoliczność, jakie stanowisko zajął radca prawny w konkretnych
kwestiach prawnych, nie wymaga zwalniania z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Nie są
objęte tajemnicą zawodową informacje, które radca prawny uzyskał świadcząc pracę czy obsługując
w sposób stały dany podmiot gospodarczy, a więc okoliczności znane mu po prostu na skutek stałych
kontaktów z jednostką organizacyjną, w której faktycznie wykonuje pracę (np. dane dotyczące
podziału pracy między radców prawnych czy obiegu dokumentów w przedsiębiorstwie). TK oceniał
zgodność z Konstytucją art. 180 § 2 kpk.
3. z powyższym wyrokiem TK nie zgadza się doktryna, która uważa, że nie można rozdzielić
stanowiska co do prawa od informacji o stanie faktycznym, a więc o faktach, o których radca
dowiedział się, świadcząc pomoc prawną (Z. Klatka, Zasady etyki zawodowej. Dochowanie tajemnicy
zawodowej [w:] A. Bereza i inni, Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania,
Warszawa 2013, wyd. 3 uzupełnione).
4. postanowienie SA w Krakowie z 15 maja 2008 r., II AKz 294/08 – radca prawny może być w
posiadaniu informacjidotyczących klienta, które powziął bez związku ze świadczeniem pomocy
prawnej lub są to informacje powszechnie znane. Takie informacje nie są objęte zakresem tajemnicy
zawodowej. Dokumentami zawierającymi tajemnicę radcy prawnego są tylko takie dokumenty, pisma
czy też notatki, które zawierają treści, o których radca prawny dowiedział się w związku zudzieleniem
pomocy prawnej i dotyczą przedmiotu świadczenia pomocy prawnej.
5. K. Brocławik, M. Czajka, Prawnokarne aspekty ochrony tajemnicy zawodowej radcy prawnego, cz.
II. Zagadnienia procesowe, Radca Prawny 2001/4 – Specyficzna sytuacja procesowa, w jakiej znajduje
się radca-oskarżony powoduje, iż mimo związania bezwzględnym na mocy ustawy korporacyjnej
obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, w niezbędnym dla sprawy zakresie jest on
uprawniony do ujawnienia pewnych okoliczności i nie obciąży go to odpowiedzialnością.

6. J. Kurek, Tajemnice zawodów prawniczych. Tajemnica radcy prawnego, Monitor Prawniczy
2013/24 – poza zakresem tajemnicy radcy prawnego pozostają dokumenty finansowe (faktury,
rachunki), związane ze świadczeniem pomocy prawneja, a także informacje pozyskane przez osobę
wykonującą zawód radcy prawnego, w związku z pełnieniem innej funkcji, np. syndyka, likwidatora
bądź kuratora. Radca prawny może ujawnić pewne informacje objęte tajemnicą zawodową, jeżeli jest
to niezbędne do podjęcia ochrony swjej osoby w postępowaniu dyscyplinarnym lub w związku z
konieczna obroną gdyby radcy prawnemu zostały postawione zarzuty w związku z pełnioną funkcją.
7. Tajemnica zawodowa prawników [w:] Sprzedaż udziałów lub akcji – modelowa umowa Share
Purchase Agreement, K. Kocemba, J. Salwa, M. Tomczak, Warszawa (LexisNexis) 2014 – obowiązek
zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów
ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – w
zakresie określonym tymi przepisami.
8. Tajemnica zawodowa prawników [w:] Sprzedaż udziałów lub akcji – modelowa umowa Share
Purchase Agreement, K. Kocemba, J. Salwa, M. Tomczak, Warszawa (LexisNexis) 2014 – zgodnie z art.
180 kpk osoby obowiązane do zachowania tajemnicy radcy prawnego mogą być przesłuchiwane co
do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy: 1) jest to niezbędna dla dobra wymiaru
sprawiedliwości, 2) dana okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.

/pkt 7 i 8 nie są bezpośrednią odpowiedzią na pytanie nr E003, ale zostały tu zamieszczone w celu
uzupelnienia poruszanego zagadnienia/

4.

Proszę wskazać sytuacje, w których - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - zgoda

klienta wyłącza zakaz działania radcy prawnego związany z konfliktem interesów.

ART. 29 NOWEGO KE
1. Radcy prawnemu nie wolno DORADZAĆ:
1) klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami innego klienta w tej samej sprawie lub w
sprawie z nią związanej;
2) klientowi, jeżeli jego interesy są sprzeczne w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej z
interesami osoby, na rzecz której radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe.
2. Zakazy DORADZANIA, o których mowa w ust. 1, nie obowiązują, jeżeli klient lub klienci oraz
osoby, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe, wyrazili na takie
działanie zgodę. Radca prawny nie może jednak uzyskać takiej zgody, jeżeli jest lub był obrońcą w
sprawie karnej co najmniej jednego z nich.
3. Zgoda powinna być wyrażona na piśmie po uprzednim pisemnym poinformowaniu przez radcę
prawnego klienta lub klientów oraz osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał
czynności zawodowe, o okolicznościach stanowiących istotę konfliktu interesów i jego źródle,
skutkach proponowanego działania, zagrożeniu z tym związanym, a także o możliwych bądź
wyłączonych przez taką zgodę działaniach alternatywnych.

PODSTAWA PRAWNA: przede wszystkim art. 29 nowego Kodeksu Etyki

STARY KE
ART. 22 UST. 2

Radca prawny ma obowiązek powstrzymać się od występowania na rzecz nowego klienta, jeżeli
występuje ryzyko naruszenia zobowiązania do poufności wobec poprzedniego klienta lub jeśli
posiadana przez niego wiedza o sprawach poprzedniego klienta dałaby nowemu klientowi
nieuzasadnioną przewagę, w szczególności gdy:
a) działając jako DORADCA kilku klientów radca prawny nie może udzielić im pełnej i rzetelnej porady
bez ujawniania interesów jednego lub kilku swoich klientów;
b) występując jako PEŁNOMOCNIK kilku klientów radca prawny musiałby przedstawić argumentację
lub wnioski różniące się od tych, które przedstawiłby, gdyby reprezentował jednego z tych klientów;
c) wiedza posiadana przez radcę prawnego w sprawach innego klienta mogłaby dać jakiekolwiek
korzyści nowemu klientowi;
d) radca prawny, za pisemną zgodą klientów, występuje w roli MEDIATORA LUB ARBITRA w sporze
między nimi.
Ust. 3: Zakazy wykonywania czynności zawodowych, o których mowa w ust. 2 nie obowiązują w
zakresie w jakim klienci, poinformowani w pełni przez radcę prawnego o problemie, wyrażą zgodę
na takie czynności.

W obydwu KE Ust. 3 opisanego artykułu reguluje jedyny przypadek gdy od konfliktu interesów radcę
prawnego może zwolnić zgoda klienta. Jak widać z powyższej analizy obu przepisów, zmiany w KE
nie są czysto kosmetyczne.

STARY KE w celu spełnienia wymogu „poinformowania w pełni” zakładał, że niezbędne jest:

poinformowanie klientów objętych konfliktem interesów oraz aby wszyscy klienci wyrazili zgodę. W

NOWYM KE zrezygnowano z zapisu „poinformowania w pełni”, dodatkowo wprost wskazano, że

chodzi o byłych i obecnych klientów oraz wskazano szczegółowo zakres poinformowania, który
poprzednio wynikał z praktyki, a nie zapisów KE, czyli: źródła konfliktu interesów, skutki i zagrożenia
oraz przedstawienie alternatywnych kierunków i możliwości działań klienta (informacje takie
wymieniane są też w regulacjach etycznych w USA). Istotny jest również obowiązek uzyskania zgody
w formie pisemnej (co nie było wcześniej wprost wskazane w KE). Zgodnie z NOWYM KE zakaz
konfliktu interesów nie może być wyłączony nawet za zgodą klienta radcy w przypadku ZASTĘPSTWA
PROCESOWEGO, a dotyczy jedynie DORADZANIA, a nie reprezentacji. W poprzednim KE zakazy
dotyczyły czynności radcy prawnego działającego również jako pełnomocnika.

stara Regulacja dotycząca zgody klienta była bardzo lakoniczna i nie zawierała wytycznych jak
powinna wyglądać taka zgoda, co mogło narazić radcę prawnego na odpowiedzialność dyscyplinarną.
Należy pamiętać, że klient, który udzielił takiej zgody w formie ustnej, mógł starać się ją cofnąć w
momencie, w którym zaczął przegrywać proces – stanowiło to duży problem dla radcy prawnego.

ISTOTNE, że zgodnie z art. 29 ust. 2 zd. 2 nowego KE Radca prawny nie może jednak uzyskać takiej
zgody, jeżeli jest lub był OBROŃCĄ W SPRAWIE KARNEJ co najmniej jednego z nich. Pozostaje to w
zgodzie z art. 85 KPK, który stanowi, że obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy nie
pozostają w sprzeczności. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, zakreślając
oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza
innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Procedura cywilna nie zna takiego rozwiązania, sąd nie może zatem dokonywać oceny konfliktu
interesów, pozostaje więc możliwość złożenia skargi (sygnalizacji) organowi samorządu zawodowego,
a brak możliwości zgłoszenia takiego zarzutu procesowego.

STARY KE stanowił, że r.pr. ma obowiązek powstrzymać się od występowania na rzecz nowego

klienta, jeżeli występuje ryzyko naruszenia zobowiązania do poufności wobec poprzedniego klienta
lub jeśli posiadana przez niego wiedza o sprawach poprzedniego klienta dałaby nowemu klientowi
nieuzasadnioną przewagę oraz wskazał przykładowe sytuacje istnienia ewentualnego konfliktu.

NOWA REGULACJA ogranicza się do wskazania, że r.pr. nie wolno doradzać: 1) klientowi, którego

interesy są sprzeczne z interesami innego klienta w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej -
(nie ma bezwzględnego zakazu przyjmowania spraw przeciwko byłemu klientowi; zakaz dotyczy
natomiast tej samej sprawy albo sprawy z nią związanej - gdy stwierdzone przesłanki podmiotowo-
przedmiotowe oraz ramy czasowe uzasadniają przyjęcie związku pomiędzy ta sprawą a sprawą, w
której radca prawny nie powinien występować); 2) klientowi, jeżeli jego interesy są sprzeczne w tej
samej sprawie lub w sprawie z nią związanej z interesami osoby, na rzecz której radca prawny
uprzednio wykonywał czynności zawodowe.

Nowy KE nie zawiera również fragmentu dot. ryzyka naruszenia zobowiązania do poufności wobec
poprzedniego klienta. Obecnie nie należy przewidywać, czy w przyszłości nie dojdzie do konfliktu
interesów, liczy się tylko stan aktualny. Na r.pr. spoczywa obow. sprawdzenia czy przyjęcie
konkretnej sprawy nie spowoduje powstania konfliktu interesów. W nowym KE z art. 25 – 30 jasno
wynika jakie sytuacje powodują taki konflikt i jakie zachowania r.pr. są niedopuszczalne bez względu
na stosunek klienta i jego zgodę oraz kreują Obowiązek wyłączenia się ze sprawy i powstrzymania
się od wykonywania czynności zawodowych celem zagwarantowania niezależności i rzetelnego
wykonywania obowiązków zawodowych, dochowania tajemnicy zawodowej i ochrony zaufania
będącego podstawą relacji z klientem.

5. Jakich zasad – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – powinien przestrzegać radca prawny,
podejmując się świadczenia pomocy prawnej na rzecz klienta?

Podstawową zasadą jaką powinien kierować się radca prawny przy podejmowaniu się świadczenia
pomocy prawnej na rzecz klienta jest wyrażona w art. 8 Kodeksu Etyki Radców Prawnych – zasada
lojalności oraz kierowania się dobrem klienta.

Podstawa prawna: Kodeks Etyki Radców Prawnych uchwalony w dniu 22 listopada 2014 r. (dalej: KE)

Przy podejmowaniu się świadczenia pomocy prawnej na rzecz klienta radca prawny powinien:

postępować lojalnie oraz kierować się dobrem klienta w celu ochrony jego praw (art. 8 KE) –
zasada lojalności stanowi jedną z podstawowych zasad etycznych, wiąże się z zasadą zaufania
oraz zobowiązuje do identyfikacji interesu klienta (Paweł Skuczyński, Lojalność wobec klienta
jako zasada etyki prawniczej i jej granice)

radca prawny obowiązany jest świadczyć pomoc prawną sumiennie oraz z należytą
starannością uwzględniającą profesjonalny charakter jego działania (art. 12 ust. 1 KE)

Obowiązek świadczenia pomocy prawnej w celu prawnej ochrony interesów wnioskodawcy, przy
zachowaniu należytej staranności, wynikającej z wiedzy prawniczej i zasad etyki, nie wyczerpuje
się poprzez wysłuchanie mocodawcy o okolicznościach faktycznych sprawy i uwzględnienie
przedłożonych przez niego dokumentów, ale zakłada także aktywną rolę radcy prawnego przy
ustaleniu istotnych dla sprawy faktów (wyrok SA w Białymstoku z dnia 16.11.2006 r., sygn. I ACa
620/06),
3)

nie podejmować się prowadzenia spraw, jeżeli nie posiada odpowiedniej wiedzy lub
doświadczenia, chyba że zapewni sobie współpracę z radcą prawnym/adwokatem/inną
osobą posiadającą stosowną wiedzę (art. 12 ust. 2 KE),

w nowym Kodeksie Etyki dodano art. 12 ust 3 zgodnie z którym radca prawny zobowiązany
jest z szacunkiem traktować nowych klientów, zachować umiar i takt w swoich
wypowiedziach oraz powściągliwość w okazywaniu osobistego stosunku do stron i
uczestników postępowania, sądu lub organu przed którym występuje,

radca prawny może podjąć się prowadzenia sprawy, jeżeli otrzyma zlecenie od klienta albo
osoby go reprezentującej albo jeżeli sprawa zostanie mu powierzona na podstawie przepisów
prawa (art. 43 ust. 1 KE)

przed podjęciem czynności zawodowych radca prawny powinien ustalić z klientem:

- zakres usługi,
- wysokość honorarium lub sposób jego wyliczenia,
- zasady ponoszenia opłat i podatków (art. 43 ust 2 KE)
5) na żądanie klienta radca prawny powinien udzielić informacji o:
- posiadanym ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnoprawnej za szkody przy wykonywaniu
działalności zawodowej,
- organie przyjmującym skargi na działalność zawodową (art. 43 ust 3 KE),
6) podejmując się świadczenia pomocy prawnej na rzecz klienta radca prawny powinien pamiętać
również o:
- zachowaniu tajemnicy zawodowej – przy czym zgodnie z nową regulacją kodeksu etyki w art. 15
ust. 3 tajemnicą zawodową objęte są także informacje uzyskane przed podjęciem przez
pozwanego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło
dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny
będzie ją świadczył
- unikaniu konfliktu interesów (odsyłam do pytań dotyczących tego zagadnienia).

Jakich zasad – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – powinien przestrzegać radca

prawny, wykonując zawód radcy prawnego?

Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego
zostały uregulowane w Dziale II Kodeksu Etyki. Radca prawny podczas wykonywania czynności
zawodowych zawsze powinien wykonywać je: rzetelnie, uczciwie, sumiennie, zgodnie z prawem,
zasadami etyki, dobrymi obyczajami, w sposób niezależny od wszelkich wpływów, lojalnie wobec
klienta, zachowując tajemnicę zawodową, dbając o swój rozwój zawodowy, godność zawodu oraz
kierując się w relacjach z innymi radcami zasadami koleżeństwa.

Podstawa prawna

Dział II Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - Podstawowe zasady wykonywania zawodu oraz wartości i
obowiązki etyczne radcy prawnego - art. 6 – art. 14.

Zasady: rzetelności, uczciwości, sumienności i należytej staranności w wykonywaniu zawodu
zawarte zostały w art. 6 i art. 12 Kodeksu Etyki. Radca prawny mając na uwadze treść roty składanego
przez niego ślubowania, obowiązany jest do wykonywania czynności zawodowych rzetelnie i
uczciwie, zgodnie z przepisami prawa, zasadami etyki zawodowej oraz dobrymi obyczajami,
charakteryzując się przy tym sumiennością oraz należytą starannością jak i również uwzględniając
profesjonalny charakter swojego działania. Świadcząc pomoc prawną radca prawny zobowiązany jest
z szacunkiem traktować wszystkich klientów, zachowywać umiar i takt w swoich wypowiedziach oraz
powściągliwość w okazywaniu osobistego stosunku do stron i uczestników postępowania, sądu bądź
organu przed którym występuje. Jeżeli radca prawny nie posiada wystarczającej wiedzy lub
doświadczenia - nie może podjąć się prowadzenia sprawy, jednak w przypadku gdy zapewni sobie
współpracę posiadającego stosowną wiedzę lub doświadczenie radcy prawnego lub adwokata albo
innej osoby, z którą na podstawie przepisów prawa może wspólnie wykonywać zawód, wtedy może
taką sprawę przyjąć.

Obowiązek dbania o godność zawodu, rozwój zawodowy, zasada koleżeństwa.
Zgodnie z art. 11 Kodeksu Etyki radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu nie tylko przy
wykonywaniu czynności zawodowych, ale i również w działalności publicznej i w życiu prywatnym. Za
naruszenie godności zawodu radcy prawnego należy uznać w szczególności takie postępowanie,
które mogłoby dyskredytować radcę prawnego w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu
radcy prawnego. Radcowie prawni są odpowiedzialni za samorząd radców prawnych, natomiast w
relacjach wzajemnych powinni kierować się zawsze zasadami koleżeństwa. Tworzenie bowiem
wspólnoty zawodowej wymaga postawy zaufania i współpracy pomiędzy radcami prawnymi dla
korzyści klientów jak i również w celu uniknięcia niepotrzebnych sporów. Na każdym radcy prawnym
ciąży obowiązek dbania o swój rozwój zawodowy poprzez kształcenie ustawiczne jak i również branie
udziału w szkoleniach zawodowych na zasadach określonych przez właściwy organ samorządu.

Świadczenie pomocy prawnej – zasada lojalności, niezależności, obowiązek zachowania tajemnicy
zawodowej.
Zgodnie z art. 10 Kodeksu Etyki obowiązek unikania przez radcę prawnego konfliktu interesów służy
zapewnieniu niezależności, jak i również dochowaniu tajemnicy zawodowej oraz lojalności wobec
klienta. Kwestia niezależności w wykonywaniu zawodu radcy prawnego została uregulowana w art. 7
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Niezależność jest podstawową gwarancją ochrony praw i wolności
obywatelskich, demokratycznego państwa prawnego oraz prawidłowego funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości. Radca prawny nie może naruszać zasad etyki zawodowej i niewłaściwie wywiązywać
się z obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwań klienta lub osób trzecich. Radca prawny
wykonując czynności zawodowe powinien być wolny od wszelkich wpływów wynikających z jego
osobistych interesów, jak i również nie poddawać się żadnym naciskom z zewnątrz oraz ingerencji z
jakiejkolwiek strony lub z jakiegokolwiek powodu. Wyrażone przez kogokolwiek polecenia,
ograniczające jego niezależność sugestie czy wskazówki, nie mogą wpływać na prezentowane przez
radcę prawnego stanowisko w danej sprawie. Podczas świadczenia pomocy prawnej radca prawny
powinien postępować wobec klienta lojalnie, zawsze kierując się jego dobrem w celu ochrony spraw
klienta. Zgodnie z art. 9 Kodeksu Etyki dochowanie tajemnicy zawodowej jest zarówno prawem jak i

obowiązkiem radcy prawnego i stanowi ono podstawę zaufania klienta, będąc gwarancją jego praw i
wolności.

7.

Klient – dyrektor dużej spółki chce zlecić radcy prawnemu prowadzenie jego sprawy

pracowniczej o przywrócenie do pracy. klient uważa, że dla ustalenia wynagrodzenia powinna mieć
zastosowanie stawka minimalna, wynikająca z urzędowej taryfy opłat za czynności radcy prawnego
przed organami wymiaru sprawiedliwości i gotów jest zapłacić jej sześciokrotność, tj. 360 zł.
Powołuje się na argument, że jak wygra sprawę, to i tak nie dostanie zwrotu od pracodawcy
wyższych kosztów zastępstwa procesowego. radca prawny odmawia przyjęcia zlecenia z powodu
nieadekwatności kwoty wynagrodzenia do rodzaju sprawy i stopnia jej skomplikowania oraz
wymaganego nakładu pracy. Czy odmawiając narusza zasady etyki?

Wysokość honorarium powinna być ustalana z uwzględnieniem koniecznego nakładu pracy radcy
prawnego (art. 36 kodeksu etyki). Nieadekwatność kwoty wynagrodzenia do rodzaju sprawy i
stopnia jej skomplikowania w niniejszej sprawie mogą stanowić ważny powód, dla którego radca
prawny może odmówić świadczenia pomocy prawnej (art. 22 ustawy o radcach prawnych).

Podstawa prawna: art. 36 Kodeksu etyki radcy prawnego w związku z art. 22 i 22

ustawy o radcach

prawnych

Wydaje się, że w tym wypadku radca prawny odmawiając przyjęcia sprawy nie narusza zasad etyki.
Art. 36 ust. 2 kodeksu etyki wprost wskazuje, że „wysokość honorarium powinna być ustalana z
uwzględnieniem koniecznego nakładu pracy, wymaganej specjalistycznej wiedzy, umiejętności i
odpowiedniego doświadczenia, stopnia trudności i złożoności sprawy, jej precedensowego bądź
nietypowego charakteru, miejsca i terminu świadczenia usługi lub innych szczególnych warunków
wymaganych przez klienta, znaczenia sprawy dla klienta, odpowiedzialności wiążącej się z
prowadzeniem sprawy, utraty lub ograniczenia możliwości pozyskania innych klientów oraz rodzaju
więzi z klientem”. W kontekście powyższego można argumentować, że istotnie w konkretnym
przypadku przedstawionym w kazusie kwota 360 zł może okazać się nieadekwatna do nakładu pracy
radcy prawnego, tym bardziej, że można się spodziewać, że sprawa może się łączyć z koniecznością
przeprowadzenia skomplikowanego postępowania dowodowego, przesłuchania dużej ilości
świadków, analizą znacznej ilości korespondencji itp. Ponadto nie można zapominać, że w
rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (...) zostały
określone opłaty za czynności wykonywane przez radców prawnych przed organami sprawiedliwości,
co oznacza z kolei, że polski ustawodawca nie reguluje stawek za czynności radcowskie wykonywane
poza sądem (tak H. Winnicka, Krajowy Obowiązek stosowania stawek minimalnych do sądowych
pozasądowych czynności adwokackich wobec regulacji prawa wspólnotowego, MoP 2010, Nr 16).
Zgodnie z art. 22

ustawy o radcach prawnych opłaty za czynności radców prawnych (...) ustala

umowa z klientem. Ponadto zauważyć należy, że w literaturze wprost mówi się o tym, że system
wynagradzania z rozporządzenia jest oderwany od rzeczywistości i niewspółmierny do ponoszonych
kosztów (W. Bergier, J. Jacyna, Etyka zawodu adwokata. Regulamin wykonywania zawodu adwokata.
Komentarz praktyczny, orzecznictwo, wzory i kazusy, rozdział III, Koszty adwokackie, pkt. 2). W
związku z powyższym wydaje się, że stawka zaproponowana przez klienta może być nieadekwatna do
wkładu pracy radcy prawnego, co z kolei może stanowić ważny powód uprawniający radcę prawnego

do odmowy świadczenia pomocy prawnej na podstawie art. 22 ustawy o radcach prawnych. Nie
można wymagać od radcy prawnego, aby dobrowolnie – na podstawie umowy z klientem – był
zmuszony do przyjmowania sprawy na bardzo niekorzystnych warunkach, a do tego sprowadzałoby
się uznanie, że w niniejszej sprawie nie zachodzi ważny powód uprawniający radcę prawnego do
odmowy świadczenia pomocy prawnej. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na aspekt wzajemnego
zaufania stron. Wydaje się, że radca prawny może odmówić przyjęcia zlecenia w przypadku rażąco
niewłaściwego zachowania klienta wobec radcy prawnego w toku wstępnej rozmowy (Zawód radcy
prawnego, wyd. 4, Warszawa 2014, s. 260). Zasadnym wydaje się argument, że w niniejszej sprawie
zachowanie i argumentacja klienta – byłego dyrektora w dużej firmie – budzi wątpliwości, w
szczególności biorąc pod uwagę jego pobudki, brak uwzględnienia rzeczywistego nakładu pracy radcy
prawnego itp. W związku z tym odmowę radcy prawnego świadczenia usług prawnych na rzecz tego
klienta, zwłaszcza w kontekście swobody kontraktowania, należy uznać za umotywowaną ważnymi
powodami, a co za tym idzie, zgodną z zasadami etyki.

8.

Kogo obejmuje obowiązek unikania konfliktu interesów w sytuacji, gdy radca prawny,

wykonując zawód w wieloosobowej kancelarii radców prawnych, prowadzi konkretną sprawę
procesową?

W Nowym Kodeksie usunięto regulację wprost dotyczącą przedmiotowego pytania.

Ponieważ pytanie powstało gdy obowiązywał uprzedni Kodeks, a zgodnie z jego art. 22 ust. 5
przedmiotowy obowiązek był rozciągnięty na wszystkich pracowników wieloosobowej kancelarii r.
pr., choćby nie byli oni zaangażowani w prowadzenie tej sprawy.

Ww. określa się mianem. przypisania konfliktu interesów.

Przedmiotowy obowiązek determinował konieczność wyłączenia się i powstrzymania od czynności
przez r.pr.

Przy pracach legislacyjnych nad Nowym Kodeksem, postulowano przeciwstawną koncepcję, z której
zrezygnowano, a to tzw. „ chińskich murów”, tj. kancelaria prowadziłaby wewnętrzną politykę
unikania konfliktów interesów ( porozumienie, co do np. ustalania ryzyka wystąpienia konfliktu
interesów, a także co robić gdy zaistnieją).W ww. koncepcji inny radca prawny z wieloosobowej
kancelarii mógłby świadczyć pomoc prawną.

9.

Jakie skutki związane z obowiązkiem unikania konfliktu interesów ma przejście radcy

prawnego z jednej kancelarii wieloosobowej do innej kancelarii wieloosobowej?

W Nowym Kodeksie usunięto regulację wprost dotyczącą przedmiotowego pytania.

Ponieważ pytanie powstało gdy obowiązywał uprzedni Kodeks, a zgodnie z jego art. 22 ust. 5
przedmiotowy obowiązek był rozciągnięty na wszystkich pracowników wieloosobowej kancelarii r.
pr., choćby nie byli oni zaangażowani w prowadzenie tej sprawy.

Ww. określa się mianem. przypisania konfliktu interesów.

Przedmiotowy obowiązek determinował konieczność wyłączenia się i powstrzymania od czynności
przez r.pr.

Jeżeli więc radca, który przeniósł się z jednej kancelarii wieloosobowej do innej, a w czasie
wykonywania zawodu w obu z nich prowadził daną sprawę – konflikt interesów będzie dotyczył
wszystkich radców, z obu kancelarii.

10

radca prawny i klient ustalili w umowie honorarium za prowadzenie sprawy o wartości

przedmiotu sporu 60.000 zł w kwocie 10 zł i dodatkowe wynagrodzenie za sukces (premia za
sukces) w wysokości 30% od zasądzonej kwoty roszczenia. Sąd zasądził na rzecz klienta kwotę
60.000 zł. Klient nie chce zapłacić premii za sukces, a jedynie minimalne wynagrodzenie ustalone
zgodnie z urzędową taryfą opłat za czynności radcy prawnego przed organami wymiaru
sprawiedliwości. Następnie klient zgłosił do właściwego rzecznika odpowiedzialności zawodowej
zawiadomienie o popełnieniu przez radcę prawnego przewinienia dyscyplinarnego, powołując się
na to, że wynagrodzenie zostało ustalone sprzecznie z zasadami etyki, bo w istocie jest to
wynagrodzenie za sukces, a nie premia za sukces. Czy ma rację? Proszę uzasadnić odpowiedź.

W myśl art. 36 ust. 3 kodeksu etyki wydaje się, że w tym wypadku radca prawny ustalając w taki
sposób swoje honorarium naruszył zasady etyki, ponieważ w rzeczywistości mamy do czynienia z
wynagrodzeniem za sukces, a nie z dodatkową, dozwoloną kodeksem premią za sukces. Ponadto
ustalenie wynagrodzenia w wysokości 30 % od zasądzonej kwoty roszczenia wydaje się w
okolicznościach sprawy stawką wygórowaną, niezgodną z art. 36 ust. 2 kodeksu etyki.

Podstawa prawna: art. 36 Kodeksu etyki radcy prawnego

Wydaje się, że w tym wypadku radca prawny ustalając w taki sposób swoje honorarium naruszył
zasady etyki, ponieważ w rzeczywistości mamy do czynienia z wynagrodzeniem za sukces, a nie z
dodatkową, dozwoloną kodeksem premią za sukces. Art. 36 ust. 3 kodeksu etyki wprost wskazuje, że
„radcy prawnemu nie wolno zawierać z klientem umowy, na mocy której klient zobowiązuje się
zapłacić honorarium za prowadzenie sprawy wyłącznie w razie osiągnięcia pomyślnego jej wyniku,
chyba że co innego stanowią przepisy prawa. Dopuszczalna jest natomiast umowa, która przewiduje
dodatkowe honorarium za pomyślny wynik sprawy, zawarta przed ostatecznym rozstrzygnięciem
sprawy”. W niniejszej sprawie nie można uznać, aby wynagrodzenie podstawowe w kwocie 10 zł było
adekwatnym wynagrodzeniem w stosunku do nakładu pracy. Jest ono czysto iluzoryczne w celu
obejścia ogólnego zakazu z kodeksu etyki. Dodatkowe wynagrodzenie za sukces w kwocie 30 % w
istocie stanowi podstawowe wynagrodzenie. Należy również rozważyć, czy wysokość dodatkowego
wynagrodzenia za sukces jest zgodna z zasadami etyki, określonymi w art. 36 ust. 2 kodeksu etyki,
który stanowi, że „wysokość honorarium powinna być ustalana z uwzględnieniem koniecznego
nakładu pracy, wymaganej specjalistycznej wiedzy, umiejętności i odpowiedniego doświadczenia,
stopnia trudności i złożoności sprawy, jej precedensowego bądź nietypowego charakteru, miejsca i
terminu świadczenia usługi lub innych szczególnych warunków wymaganych przez klienta, znaczenia

sprawy dla klienta, odpowiedzialności wiążącej się z prowadzeniem sprawy, utraty lub ograniczenia
możliwości pozyskania innych klientów oraz rodzaju więzi z klientem”. Powstaje zatem pytanie, czy w
okolicznościach niniejszej sprawy 30 % zasądzonej kwoty roszczenia jest adekwatne do nakładu pracy
radcy prawnego. Właściwe kryteria dla oceny, czy umówione w umowie z klientem wynagrodzenie
nie jest nadmierne stanowią charakter sprawy, nakład pracy i wkład w przyczynienie się do
wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 roku, II CSK
528/10, Legalis nr 440104). Nie znamy szczegółów sprawy, być może istnieje uzasadnienie dla takiej
kwoty w przypadku bardzo skomplikowanej, trudnej sprawy, jednakże gdyby sprawa niniejsza
okazała się „zwykłą” sprawą o zapłatę, niewymagającą specjalistycznej wiedzy i umiejętności, wydaje
się, że wynagrodzenie stanowiące 30% zasądzonego roszczenia jest zbytnio wygórowane, a co za tym
idzie, niezgodne z zasadami etyki.

11.

W jaki sposób i w jakim czasie radca prawny może się umówić o tak zwane wynagrodzenie

za sukces? Jakie jest uzasadnienie uregulowania tej kwestii w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego?

art. 29 ust. 3 Kodeksu Etyki:

Radcy prawnemu nie wolno zawierać z klientem umowy, na mocy której klient zobowiązuje się
zapłacić honorarium za jej prowadzenie wyłącznie proporcjonalnie do osiągniętego wyniku
(pactum de quota litis). Dopuszczalna jest natomiast taka umowa, w której przewiduje się
dodatkowe honorarium za pomyślny wynik sprawy.

Zawód radcy (…) – str. 284 i nast

Dodatkowe honorarium zależne od wyniku sprawy jest jedynie dopuszczalne w charakterze „premii”
przy wyznaczeniu podstawowego honorarium na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji umowa o
świadczenie pomocy prawnej klientowi będzie obejmowała 2 możliwe honoraria – podstawowe
określone na zasadach ogólnych (w szczególności art. 29 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki) oraz „premię za
wygraną”

Dodatkowe honorarium zależne od wyniku sprawy jest dopuszczalne w Kodeksie Etyki formalnie w
każdego rodzaju sprawach (w innych krajach nie dopuszcza się go w sprawach karnych, rodzinnych
bądź przed Trybunałem Konstytucyjnym).

"Pomyślny wynik sprawy" oznacza zarówno zasądzenie na rzecz klienta (całości lub części żądania),
jak i oddalenie przeciwko niemu powództwa (w całości lub w części).

Pactum de quota litis niedopuszczalne jest w szczególności gdy:

stanowi jedyne przewidziane wynagrodzenie;

radca prawny obsługuje klienta „z urzędu” (zasady współżycia społecznego oraz brak

swobody kontraktowania, honorarium pokrywa SP)

Uwaga!

Art

5 u

stawy z 17 grudnia 2009 o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r.

Nr 7, poz. 44) Umowa regulująca wynagrodzenie pełnomocnika może określać wynagrodzenie w
stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda, nie więcej niż 20 % tej kwoty.

Uwaga!

Wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2011 r., sygn. akt II CSK 528/10. Sąd uznał, iż umowa
pełnomocnika procesowego z klientem przewidująca wynagrodzenie wyłącznie w razie uzyskania
pozytywnego wyniku nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
[Sąd przyjął, że uznanie umowy za sprzeczną z zasadami życia społecznego byłoby możliwe, gdy do
ukształtowania jej treści doszło przy świadomym lub spowodowanym niedbalstwem wykorzystaniu
silniejszej pozycji jednej ze stron]

12.

W jakich sytuacjach – zgodnie z ustawą o radcach prawnych i Kodeksem Etyki Radcy

Prawnego - radca prawny może wypowiedzieć pełnomocnictwo procesowe oraz jakie ustawowe i
deontologiczne obowiązki spoczywają na radcy prawnym, który wypowiedział pełnomocnictwo
procesowe?

Radca prawny jest obowiązany służyć interesom wymiaru sprawiedliwości, jak również tym,
których prawa i wolności zostały mu powierzone w celu ochrony. Zgodnie z art. 22 ust. 1 URP radca
prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów. Odmowa
świadczenia pomocy jest zatem wyjątkiem. Sytuacjami uzasadniającymi odmowę udzielenia
pomocy prawnej są sytuacje kolizji interesów, przyjęcie już innych spraw uniemożliwiające
terminową realizację kolejnego zlecenia, kolizja terminów procesowych, brak wystarczających
umiejętności specjalistycznych i doświadczenia zawodowego do prowadzenia danej sprawy czy
choroba lub wypadek losowy.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 KERP radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli
wykonywanie czynności zawodowych naruszałoby tajemnice zawodową lub stwarzało znaczne
zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia jego niezależności, albo gdy posiadana przez niego wiedza
o sprawach innego klienta lub osób, na rzecz których uprzednio wykonywał czynności zawodowe,
dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę. Natomiast jeżeli powyższe okoliczności ujawnią się
w czasie prowadzenia sprawy, to zgodnie z art. 26 ust. 2 KERP radca prawny obowiązany jest się z
niej wyłączyć, a w szczególności wypowiedzieć klientowi pełnomocnictwo. Zgodnie z art. 26 ust. 3
KERP powyższe obowiązki dotyczą również radcy prawnego przyjmującego pełnomocnictwo
substytucyjne.
Zgodnie z art. 15 URP radca prawny obowiązany jest wyłączyć się od wykonania czynności
zawodowych we własnej sprawie lub jeżeli przeciwnikiem jednostki organizacyjnej udzielającej mu
pełnomocnictwa jest inna zatrudniająca go jednostka organizacyjna albo jeżeli sprawa dotyczy
osoby, z którą pozostaje on w takim stosunku, że może to oddziaływać na wynik sprawy.
W przypadku gdy radca prawny zostaje wyznaczony przez radę OIRP w trybie art. 117 KPC (pomoc
prawna z urzędu), to zgodnie z art. 118 § 1 KPC jest to równoznaczne z udzieleniem
pełnomocnictwa w sprawie, a prowadzenie sprawy stanowi obowiązek zawodowy i korporacyjny
radcy prawnego. Zgodnie z art. 119 § 2 KPC radca prawny może z ważnych przyczyn wnosić o
zwolnienie go od obowiązku zastępowania strony w procesie, a rada OIRP, zwalniając radcę

prawnego, wyznaczy jednocześnie innego.

Możliwość wypowiedzenia pełnomocnictwa wynikająca z KERP
Zgodnie z art. 36 ust. 5 KERP jeżeli klient nie zapłaci radcy prawnemu ustalonego honorarium lub
jego części, radca prawny może na tej podstawie wypowiedzieć pełnomocnictwo.
Zgodnie z art. 45 KERP utrata zaufania do klienta może być podstawą wypowiedzenia
pełnomocnictwa przez radcę prawnego.

Obowiązki radcy prawnego, który wypowiedział pełnomocnictwo:
Zgodnie z art. 94 § 2 KPC radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest
działać za stronę jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku.
Każdy inny pełnomocnik powinien, mimo wypowiedzenia, działać za mocodawcę przez ten sam
czas, jeżeli jest to konieczne do uchronienia mocodawcy od niekorzystnych skutków prawnych.

Zgodnie z art. 47 KERP radca prawny, rezygnując z prowadzenia sprawy, powinien uczynić to w
takim czasie, by klient dla ochrony swoich interesów mógł skorzystać z pomocy prawnej innej
osoby.
Zgodnie z art. 22 ust. 2 URP radca prawny, wypowiadając pełnomocnictwo obowiązany jest
wykonać wszystkie niezbędne czynności, aby okoliczność ta nie miała negatywnego wpływu na
dalszy tok prowadzonych przez niego spraw.

13.

W toku świadczenia pomocy prawnej z urzędu wystąpiła różnica stanowisk pomiędzy radcą

prawnym, a osobą przez niego reprezentowaną co do:
(i) wniesienia pozwu (wniosku),
(ii) wniesienia środka odwoławczego.
Jak w takiej sytuacji powinien – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - postąpić radca prawny
świadczący pomoc prawną „z wyboru” a jak świadczący pomoc prawną „z urzędu”?

Zgodnie z art. 22 ust.1 Ustawy o Radcach Prawnych:
„1. Radca prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów.”
Art. 7 ust. 3 Kodeksu Etyki:
„Radca prawny nie może naruszać etyki radcy prawnego ani niewłaściwie wywiązywać się z
obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwań klienta lub osób trzecich”.
Ad i) zupełnie wyjątkowo może (obecnie brak wyraźnego obowiązku sporządzania opinii).
Ad ii) jw., ta wyjątkowość powinna być oceniana łagodniej.
Generalnie – zawsze do granic „rozsądnych” oczekiwań klienta oraz zasad Kodeksu Etyki należ
pomoc prawną świadczyć.
Świadczenie pomocy z urzędu lub z wyboru nie wpływa na sposób rozstrzygnięcia wskazanej
różnicy stanowisk, różnią się tylko skutki następcze (pismo do sądu – art. 118 ust. 3 k.p.c. vs
wypowiedzenie pełnomocnictwa) oraz w postępowaniu cywilnym (art. 118 k.p.c.)
Art. 118 ust. 5 k.p.c. – przy skardze kasacyjnej konieczna opinia o braku podstaw do jej wniesienia,
dołączone do zawiadomienia skierowanego do strony i sądu.

Podstawa prawna
Art. 7 ust. 3 KE, art. 22 ust. 1 u.r.p., art. 118 k.p.c.

Opracowanie szczegółowe
Nowy Kodeks Etyki nie zawiera przepisu odpowiadającemu obowiązującemu do 30 czerwca 2015 r.
art. 28 Kodeksu Etyki z 2010 r. Przepis ten szczegółowo określał postępowanie radcy prawnego w
stosunkach z klientem kiedy uważa on, że skorzystanie ze środka ochrony prawnej jest
niedopuszczalne lub niecelowe.
Nie oznacza to jednak, że brak takiego przepisu prowadzi do pełnej liberalizacji możliwości odmowy
świadczenia pomocy prawnej w dowolnej formie (prawdopodobnie postulowane będzie
sporządzanie opinii prawnej o niecelowości lub niedopuszczalności pozwu/środka odwoławczego jak
dotąd).

Zgodnie z art. 22 ust.1 Ustawy o Radcach Prawnych:
„1. Radca prawny może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów”, zatem
odmowa powinna mieć zupełnie wyjątkowy charakter.

Warto zwrócić uwagę także na treść art. 7 ust. 3 nowego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, który
stanowi, że „Radca prawny nie może naruszać etyki radcy prawnego ani niewłaściwie wywiązywać się
z obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwań klienta lub osób trzecich”.

Tym samym odmowa świadczenia pomocy prawnej może nastąpić wyjątkowo, a ta wyjątkowość
oceniana jest przez pryzmat Kodeksu Etyki, w szczególności postanowień art. 7 ust. 3.

Nie istnieje podział na radców prawnych „z wyboru” i z „urzędu” w zakresie przesłanek odmowy
świadczenia pomocy prawnej – powinny one zawsze kształtować się tak samo. Różnica jest w
skutkach: w razie „wyboru” należy wypowiedzieć pełnomocnictwo, a w razie „urzędówki”, należy
skierować odpowiednie pismo do sądu, który w postępowaniu cywilnym ustanawia i zwalnia
pełnomocnika z urzędu (art. 118 k.p.c.)

Tym samym odpowiedź brzmi:
Ad i) zupełnie wyjątkowo może (obecnie brak wyraźnego obowiązku sporządzania opinii o
niedopuszczalności lub niecelowości, taka opinia będzie pewnie zalecana – chroni radcę przed
ewentualnym postępowaniem dyscyplinarnym).
Ad ii) jw., ta wyjątkowość powinna być oceniana łagodniej ze względu na fakt, iż sąd już raz
wypowiedział się w sprawie (np. gdy podniesiono w pełni zasadny zarzut przedawnienia, radca
prawny ma b. silny argument do odmowy wniesienia środka odwoławczego).

W przypadku pełnomocnika „z urzędu” istnieje prawo do odmowy sporządzenia skargi kasacyjnej.
W 2009 r., kiedy zmieniano kodeksu postępowania cywilnego, głównym celem było poszerzenie
dostępu do pełnomocników z urzędu. Uregulowano więc także tryb i konsekwencje odmowy
sporządzenia skargi kasacyjnej przez ustanowionego z urzędu prawnika. Zasada jest bowiem taka, że
obowiązek reprezentowania strony w procesie trwa aż do prawomocnego zakończenia
postępowania. Odstępstwo od niej dotyczy jednak postępowania przed Sądem Najwyższym. Zgodnie
z art 118 par. 5 k.p.c adwokat lub radca prawny, ustanowiony w związku z postępowaniem

kasacyjnym, może odmówić sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, jeżeli nie stwierdza podstaw
usprawiedliwiających jej złożenie. Inaczej podważałoby to sens objęcia skargi kasacyjnej przymusem
adwokacko--radcowskim: ma on stanowić tamę dla wnoszenia tego środka w przypadkach gdzie
szanse powodzenia są żadne. Trudno więc byłoby zaakceptować sytuację, w której adwokat lub radca
miałby bez przekonania formułować w kasacji argumenty uzasadniające jej merytoryczne
rozpoznanie. Dlatego, gdy nie stwierdza podstaw do wniesienia skargi, jest obowiązany niezwłocznie
na piśmie zawiadomić o tym stronę oraz sąd Do zawiadomienia dołącza opinię o braku podstaw do
wniesienia dokumentu. Nie jest ona jednak załączana do akt sprawy ani doręczana stronie
przeciwnej.

14.

Jakie są obowiązki etyczne radcy prawnego gdy:

(i) jest stroną sporu sądowego z innym radcą prawnym,
(ii) jest stroną sporu sądowego z adwokatem,
(iii) jest pełnomocnikiem procesowym w sprawie, w której drugą stroną jest radca prawny?

(i) Obowiązki etyczne radcy prawnego, gdy jest stroną sporu sądowego z innym radcą prawnym.
Zgodnie z art. 56 KERP w razie związanego z wykonywaniem zawodu sporu pomiędzy radcami
prawnymi są oni zobowiązani przed skierowaniem sprawy do sądu podjąć próbę polubownego
jego rozstrzygnięcia po zawiadomieniu i przy udziale dziekana rady OIRP, do której należy jeden z
nich. Obowiązek zawiadomienia dziekana spoczywa na radcy prawnym wszczynającym spór.
(ii) Obowiązki etyczne radcy prawnego, gdy jest stroną sporu sądowego z adwokatem.
Kodeks Etyki nie zawiera postanowień dotyczących sporu sądowego pomiędzy radcą prawnym a
adwokatem.
(iii) Obowiązki etyczne radcy prawnego, gdy jest pełnomocnikiem procesowym w sprawie, w której
drugą stroną jest radca prawny.
Zgodnie z art. 55 KERP radca prawny, będący pełnomocnikiem w sprawie przeciwko innemu radcy
prawnemu, związanej z wykonywaniem zawodu, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o
przyjęciu pełnomocnictwa dziekana rady OIRP, do której ten radca prawny należy oraz, za jego
pośrednictwem, podjąć próbę polubownego załatwienia sprawy.

15.

Radca prawny wstępuje jako pełnomocnik procesowy do sprawy, w której:

- pełnomocnikiem procesowym tego samego klienta jest już inny radca prawny,

- pełnomocnikiem procesowym tego samego klienta był inny radca prawny.

Jak się powinien zachować radca prawny wstępujący do sprawy?

W każdym przypadku, przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych, radca prawny
powinien zapytać klienta, czy korzysta aktualnie lub korzystał wcześniej w danej sprawie z usług
innego radcy prawnego.
Pełnomocnikiem jest inny radca prawny – należy poinformować go o podjęciu świadczenia

pomocy prawnej, ustalić z innym radcą oraz z klientem zasady współpracy (jeśli wymaga tego
interes klienta lub oczekuje on tego) i nie podejmować działań w celu podważenia zaufania klienta
do innego radcy.
Pełnomocnikiem był inny radca prawny – Kodeks nie nakłada wprost na nowego radcę prawnego
obowiązku poinformowania poprzednika o podjęciu sprawy, ale z art. 53 ust. 3 wynika, że
poprzednik może zostać poinformowany przez przystępującego radcę lub przez klienta, żeby mógł
dopełnić swojego obowiązku poinformowania nowego radcy o istotnych okolicznościach sprawy, a
na żądanie klienta wydać mu niezwłocznie dokumenty związane sprawą.
Ponadto, w obu przypadkach, nowy radca prawny, powinien poinformować klienta o potrzebie
rozliczenia się z dotychczasowym radcą prawnym, zajmującym się sprawą, a w razie pilnej
konieczności udzielić klientowi pomocy prawnej, a potem zwłocznie poinformować o tym
dotychczasowego radcę prawnego klienta.

Podstawa prawna art. 53 i art. 54 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

Art. 53.
1.

Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych radca prawny powinien

dowiedzieć się od klienta, czy w tej samej sprawie działa już na jego rzecz inny radca prawny. Jeżeli
działa, radca prawny:
1)

informuje go o podjęciu się świadczenia pomocy prawnej w tej sprawie;

ustala z nim oraz klientem zasady współpracy, jeżeli jest to uzasadnione interesem klienta

lub tego on oczekuje;
3)

nie podejmuje działań mających na celu podważenie zaufania klienta wobec niego.

2. Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych radca prawny powinien dowiedzieć się
od klienta, czy w tej samej sprawie i w podobnym zakresie działał uprzednio na jego rzecz inny
radca prawny.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 2, dotychczasowy lub poprzedni radca prawny
świadczący klientowi pomoc prawną informuje radcę prawnego przystępującego do sprawy lub ją
przejmującego o istotnych okolicznościach sprawy, a na żądanie klienta wydaje mu niezwłocznie
dokumenty związane ze sprawą.
4. Radca prawny przystępujący do sprawy lub ją przejmujący powinien poinformować klienta o
potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.

Art. 54.
W razie pilnej konieczności niezbędnej pomocy prawnej, radca prawny po jej udzieleniu powinien
niezwłocznie powiadomić o tym dotychczasowego pełnomocnika lub obrońcę klienta.

16.

Czy zaciągnięcie od klienta, któremu radca prawny od roku prowadzi sprawę o wartości

przedmiotu sporu 100.000 zł, nieoprocentowanej pożyczki w kwocie 50.000 zł, z terminem spłaty w
ciągu 3 lat, narusza zasadę niezależności? Proszę uzasadnić swoje stanowisko.

Analizując przepisy obowiązujące przed lipcem 2015 roku jak i te obowiązujące po tej dacie, w
kontekście przedstawionego stanu faktycznego, należy uznać, że zaciągnięcie pożyczki u klienta, która
dodatkowo nie jest oprocentowana, ma wpływ na niezależność rady prawnego.

Art. 7 i 11 przepisów Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązujących przed 1 lipca 2015, art. 7 ust.
1 i 2 przepisów obowiązujących po tej dacie.
Według poprzednio obowiązujących przepisów Kodeksu Etyki Radcy Prawnego niezależność radcy
prawnego jest gwarancją ochrony praw i wolności obywatela i sprawowania wymiaru
sprawiedliwości, co oznacza, że radca prawny musi być wolny od wszelkich wpływów a szczególnie
tych, które mogą wynikać z jego osobistych interesów czy nacisków zewnętrznych, ograniczeń,
nakłaniania, gróźb ingerencji bezpośredniej lub pośredniej z jakiejkolwiek strony lub z jakiegokolwiek
powodu (art. 7 Kodeksu). Ponadto, radca prawny obowiązany jest przy wykonywaniu obowiązków
zawodowych chronić swą niezależność (art. 11 Kodeksu).
Natomiast wedle przepisów które obowiązywać maja od 1 lipca 2015 roku, niezależność przy
wykonywaniu zawodu radcy prawnego jest gwarancją ochrony praw i wolności obywatelskich,
demokratycznego państwa prawnego, oraz prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości,
a Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych powinien być wolny od wszelkich
wpływów wynikających z jego osobistych interesów, nacisków z zewnątrz oraz ingerencji z
jakiejkolwiek strony lub z jakiegokolwiek powodu. Wyrażone przez kogokolwiek polecenia,
ograniczające niezależność sugestie czy wskazówki, nie mogą wpływać na prezentowane przez niego
stanowisko w sprawie. (art. 7 ust. 1 i 2)
Analizując przepisy obowiązujące przed lipcem 2015 roku jak i te obowiązujące po tej dacie, w
kontekście przedstawionego stanu faktycznego, należy uznać, że zaciągnięcie pożyczki u klienta, która
dodatkowo nie jest oprocentowana, ma wpływ na niezależność rady prawnego, tym samym narusza
zasadę niezależności radcy prawnego. Nieoprocentowana pożyczka stanowi niejako korzyść
majątkową dla rady prawnego, co stwarza w relacji z tym klientem stosunek zobowiązaniowy, który z
całą pewnością przekłada się na relacje z tym klientem w zakresie prowadzenia jego spraw przez tego
radcę prawnego. Ponadto z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że sprawa tego klienta toczy
się od roku, więc nie została jeszcze prawomocnie zakończona. Zaciągając u klienta
nieoprocentowaną pożyczkę w kwocie 50.000 zł radca prawny nie będzie wolny od wpływów
związanych z jego osobistymi interesami.

17.

Radca prawny działa w imieniu klienta w postępowaniu sądowym. W toku tego

postępowania ujawnił się konflikt interesów związany z wykonywaniem przez radcę prawnego w
tej samej sprawie zastępstwa procesowego za więcej niż jednego klienta. Czy w takiej sytuacji
radca prawny może udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego?

KODEK ETYKI RADCY PRAWNEGO
Rozdział 2
Zajęcia niedopuszczalne oraz konflikt interesów

Art. 25.

1.Radca prawny nie może zajmować się sprawami ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w
czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały godności zawodu, podważały do
niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej.
2.Radca prawny nie może w sposób niejawny dla klienta brać udziału lub pomagać osobom trzecim w
świadczeniu przez nie pomocy prawnej w celu zarobkowym, w szczególności w charakterze osoby
użyczającej nazwiska, cichego wspólnika lub pomocnika.
Art. 26.
1.Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli wykonywanie czynności zawodowych
naruszałoby tajemnicę zawodową lub stwarzało znaczne zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia jego
niezależności, albo gdy posiadana przez niego wiedza o sprawach innego klienta lub osób, na rzecz
których uprzednio wykonywał czynności zawodowe, dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę.
2.Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust. 1, ujawnią się w czasie prowadzenia sprawy, radca
prawny obowiązany jest się z niej wyłączyć, a w szczególności wypowiedzieć klientowi
pełnomocnictwo.
3.Obowiązki, o których mowa w ust. 1 i 2, odnoszą się również do radcy prawnego
przyjmującego pełnomocnictwo substytucyjne.
Art.27.
Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli:
1)brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub osoba pełniąca funkcję
publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły
2)zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy;
3)osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub bierze udział w
rozstrzygnięciu sprawy;
4)sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny może na
podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód
–o ile wykonują czynności zawodowe w tym samym czasie na rzecz tego samego klienta;
5)był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą zainteresowaną
niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy;
6)osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub wykonywała na jej
rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną.
Art. 28.
1.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klientów, jeżeli ich interesy są
sprzeczne w tej samej sprawie lub sprawie z nią związanej.
2.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, jeżeli przeciwnik klienta
jest również jego klientem w jakiejkolwiek sprawie.
3.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, którego interesy są sprzeczne z
interesami osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej
samej sprawie lub w sprawie z nią związanej.
Art. 29.

2.Zakazy doradzania, o których mowa w ust. 1, nie obowiązują, jeżeli klient lub klienci oraz osoby,
na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe, wyrazili na takie
działanie zgodę. Radca prawny nie może jednak uzyskać takiej zgody, jeżeli jest lub był obrońcą w
sprawie karnej co najmniej jednego z nich.
3.Zgoda powinna być wyrażona na piśmie, po uprzednim pisemnym poinformowaniu przez radcę
prawnego klienta lub klientów oraz osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał
czynności zawodowe, o okolicznościach stanowiących istotę konfliktu interesów i jego źródle,
skutkach proponowanego działania, zagrożeniu z tym związanym, a także o możliwych bądź
wyłączonych przez taką zgodę działaniach alternatywnych.
Art. 30.
1.Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej klientowi, jeżeli w danej sprawie lub sprawie
z nią związanej pomiędzy klientem a radcą prawnym istnieje sprzeczność interesów lub znaczne
ryzyko jej wystąpienia, a także jeżeli czynności zawodowe dotyczą osoby lub majątku radcy
prawnego albo osoby mu najbliższej, chyba że czynność odnosi się do wspólnych z klientem
roszczeń, działań lub interesów.
2.Transakcja majątkowa radcy prawnego z klientem powinna być poprzedzona poinformowaniem
klienta o istotnych elementach przyszłej umowy, tak aby klient miał możliwość skorzystania z
porady innego prawnika. Nie dotyczy to transakcji dokonywanych w ramach zwykłej działalności
klienta.

Obowiązek unikania konfliktu interesów odnosi się również do dalszego pełnomocnictwa. radca
prawny obowiązany do wyłączenia się ze sprawy z powodu wystąpienia konfliktu interesów, nie jest
uprawniony do udzielenia substytucji radcy lub adwokatowi nie pozostającemu w takim konflikcie.

18.

Jakie obowiązki z uwagi na konieczność unikania konfliktu interesów ciążą na radcy

prawnym przyjmującym pełnomocnictwo substytucyjne?

Radca prawny przyjmujący pełnomocnictwo substytucyjne jest obowiązany postąpić tak samo jak
przy przyjmowaniu sprawy wprost od Klienta, tj. powinien dokonać oceny z punktu widzenia
własnego „portfela Klientów”. Oznacza, to że radca prawny jest zobowiązany do weryfikacji stanu
faktycznego w oparciu o przepisy KERP, które definiują pojęcie konfliktu interesów oraz wskazują
sytuację, w których zachodzi konflikt interesów.

Zgodnie z art. 26 KERP:

Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli wykonywanie czynności zawodowych
naruszałoby tajemnicę zawodową lub stwarzało znaczne zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia
jego niezależności, albo gdy posiadana przez niego wiedza o sprawach innego klienta lub osób,
na rzecz których uprzednio wykonywał czynności zawodowe, dawałaby klientowi nieuzasadnioną
przewagę.

Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust.1 ujawnią się w czasie prowadzenia sprawy, radca
prawny obowiązany jest się z niej wyłączyć, a w szczególności wypowiedzieć klientowi
pełnomocnictwo.

2. Obwiązki o których mowa w ust. 1 i 2, odnoszą się również do radcy prawnego przyjmującego
pełnomocnictwo substytucyjne.

Z powyższej regulacji wynika, iż obowiązek unikania konfliktu interesów odnosi się również do
pełnomocnictwa substytucyjnego, co oznacza, iż radca prawny przyjmujący dalsze pełnomocnictwo
jest obowiązany postąpić tak samo jak przy przyjmowaniu sprawy wprost od Klienta, tj. powinien
dokonać

oceny

punktu

widzenia

własnego

„portfela

Klientów”.

(każdorazowo musi rozważyć i ocenić po ustaleniu tożsamości Klienta). Oznacza, to że radca prawny
jest zobowiązany do weryfikacji stanu faktycznego w oparciu o przepisy KERP, które definiują pojęcie
konfliktu interesów oraz wskazują sytuację, w których zachodzi konflikt interesów.

Zgodnie z art. 27 radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli:

brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publ. lub osoba pełniąca funkcję

publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły,

zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy,

osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub bierze

udział w rozstrzygnięciu sprawy,

sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny może na

postawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód – o ile wykonują czynności
zawodowe w tym samym czasie na rzecz tego samego klienta,

był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą

zainteresowaną niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy,

osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub wykonywała na

jej rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną.

Nadto radca prawny:
- nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klientów, jeżeli ich interesy są sprzeczne w tej samej
sprawie lub sprawie z nią związanej; jeżeli przeciwnik klienta jest również jego klientem w
jakiejkolwiek sprawie a także klienta którego interesy są sprzeczne z interesami osób, na rzecz
których r.pr. uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej samej sprawie lub sprawie z nią
związanej. To na r.pr. spoczywa obowiązek sprawdzenie, czy przyjęcie konkretnej sprawy nie
spowoduje powstania konfliktu interesów.

19.

Czy obowiązek unikania konfliktu interesów dotyczy:

i) przyjmowania zlecenia od klienta,
(ii) wyznaczenia do zastępstwa z urzędu,
iii) przyjmowania dalszego pełnomocnictwa?

Obowiązek unikaia konfliktu interesów dotyczy wszystkich powyższych punktów.

Konflikt interesów regulowany jest w art. 27-30 Kodeksu Etyki. Natomiast kwestia zwolnienia radcy
prawnego z obowiązku zastępowania strony w procesie jest regulowana w art. 118 par. 3 k.p.c.

We wszystkich wymienionych wyżej sytuacjach radca prawny ma obowiązek unikania konfliktu
interesów. Już na etapie przyjmowania zlecenia od klienta radca prawny winien dołożyć staranności
w celu sprawdzenia, czy prowadzenie danej sprawy nie spowoduje powstania konfliktu interesów, i w
razie potrzeby winien odmówić przyjęcia zlecenia.
W przypadku wyznaczenia do zastępstwa z urzędu radca prawny, w przypadku sstwierdzenia
konfliktu interesów, winien skorzystać z uprawniania o którym mowa w art. 118 par. 1 k.p.c. i wnieść
o zwolnienie z obowiązku zastępstwa. Przesłanką takiego wniosku jest istnienie "ważnych przyczyn",
a konieczność przestrzegania zasad etyki taką przyczynę niewątpliwie stanowi.
Odnosząc się natomiast do przyjmowania "dalszego pełnomocnictwa" należy wskazać, że nakaz
unikania konfliktu interesów dotyczy udzielania pomocy prawnej, niezależnie od tego czy dany
pełnomocnik jest pełnomocnikiem głównym czy też nie. Oczywiście można zastanawiać się co do
czynności technicznych (np. fotografowanie akt), tym niemniej jako zasadę należy przyjąć iż
obowiązek taki na radcy ciąży.

20

Zakaz prowadzenia sprawy związany jest ze sprzecznością (kolizją) interesów lub znacznym

ryzykiem jej występowania. Pomiędzy jakimi podmiotami - w świetle Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego - może wystąpić ta sprzeczność?

W świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego konflikt interesów może występować pomiędzy byłym
i aktualnym klientem radcy, pomiędzy obecnymi lub potencjalnymi klientami radcy oraz pomiędzy
klientem a radcą, członkiem jego rodziny lub osobą mu bliską.

Załącznik do uchwały Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22
listopada 2014 r. – Kodeks Etyki Radcy Prawnego, Rozdział 2 Zajęcia niedopuszczalne oraz konflikt
interesów, art. 25-30.

Konflikt interesów pomiędzy aktualnymi, potencjalnymi o byłymi klientami radcy (art. 28, 29):

•

Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klientów oraz , jeżeli ich interesy są

sprzeczne w tej samej sprawie lub sprawie z nią związanej. Sprawy są związane jeżeli
wskazują na to przesłanki podmiotowo-przedmiotowe oraz ramy czasowe (nie ma znaczenia
samo podobieństwo spraw).

•

Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, jeżeli przeciwnik klienta

jest również jego klientem w jakiejkolwiek sprawie.

•

Radca prawny nie może być pełnomocnikiem klienta, którego interesy są sprzeczne

z interesami osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe
w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej.

•

W powyżej opisanych sytuacjach radcy prawnemu nie wolno również doradzać klientom,

chyba że klienci oraz osoby, na rzecz których uprzednio wykonywał czynności zawodowe,
wyrazili na to zgodę, po uprzednim poinformowaniu na piśmie o okolicznościach
stanowiących istotę konfliktu interesów, jego źródle, skutkach działania i zagrożeniu z tym
związanym. Radca prawny nie może uzyskać takiej zgody jeżeli jest lub był obrońcą w sprawie
karnej co najmniej jednej z wymienionych osób.

Konflikt interesów pomiędzy klientem a radcą (art. 27, 30):

•

Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej klientowi, jeżeli w danej sprawie lub

sprawie z nią związanej istnieje pomiędzy nimi sprzeczność interesów lub znaczne ryzyko jej
wystąpienia, a także jeżeli czynności zawodowe dotyczą osoby lub majątku radcy prawnego
albo osoby mu najbliższej, chyba że czynność odnosi się do wspólnych z klientem roszczeń,
działań lub interesów.

•

Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej jeżeli:

brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub osoba

pełniąca funkcję publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły;

zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy;

osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub

bierze udział w rozstrzygnięciu sprawy;

sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny

może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód – o i le wykonują
czynności zawodowe w tym samym czasie na rzecz tego samego klienta;

był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą

zainteresowaną niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy;

osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub

wykonywała na jej rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną.

21.

Czy zakazy dotyczące unikania konfliktu interesów, zawarte w Kodeksie Etyki Radcy

Prawnego, odnoszą się do:
- istniejącego konfliktu interesów,
- hipotetycznego konfliktu interesów
- znaczącego ryzyka wystąpienia konfliktu interesów?

Na poziomie ogólnym radca prawny powinien powstrzymać się od świadczenie usług w sytuacji, w
której pomiędzy nim, a klientem występuje istniejąca sprzeczność interesów lub znaczące ryzyko
wystąpienia sprzeczności interesów. Radca powinien powstrzymać się od świadczenie usług, jeśli
pomiędzy jego klientami (uwzględniając również byłych klientów) występuje istniejąca
sprzeczność interesów.
KERP w niektórych przypadkach samodzielnie wskazuje na sytuacje, które wymagają
powstrzymania się od udzielenia pomocy prawnej niezależnie od wystąpienia sprzeczności
interesów albo znaczącego ryzyka wystąpienia konfliktu interesów.

Podstawa prawna: art. 27-30 KERP (w brzmieniu od 1.7.2015)

W sytuacji kolizji interesów pomiędzy klientami radcy prawnego KERP wskazuje, że przesłanką
powstrzymania się od doradztwa jest istniejąca sprzeczność interesów (art. 28 ust. 1 , art. 29 ust. 1).
Jeśli chodzi o relację samego radcy i jego klienta to wystarczające jest wystąpienie znacznego ryzyka
konfliktu interesów dla powstrzymania się od czynności (art. 30 ust. 1). Są również takie sytuacje, w
których KERP „domniemuje” wystąpienie konfliktu interesów. Oznacza to, że nie bada się już czy
występuje czy nie sprzeczność interesów lub jej ryzyko. Dotyczy to sytuacji, w których:
- przeciwnik klienta jest klientem radcy prawnego (RP) - art 28 ust. 2;
- RP udzielił wcześniej stronie przeciwnej pomocy prawnej w tej sprawie, albo w sprawie z nią
związanej
- RP brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub instytucji prawa
publicznego
- osoba najbliższa lub zależna od RP bierze udział w rozstrzygnięciu sprawy
- sprawa dotyczy RP lub adwokata lub innej osoby, z którą RP może wykonywać zawód o ile wykonują
czynności zawodowe na rzecz tego samego klienta w tym samym czasie;

- RP był lub pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta albo osobą
zainteresowaną niekorzystnym rozstrzygnięciem sprawy dla klienta;
- pełnomocnikiem strony przeciwnej jest osoba najbliższa RP lub osoba taka wykonywała na rzecz
przeciwnika w tej sprawie inną pomoc prawną (art. 27 pkt 1-6)

22.

Czy umieszczenie i rozpowszechnianie na powszechnie dostępnej stronie internetowej

kancelarii radcy prawnego opisu przedmiotu i zakresu standardowej usługi, świadczonej poprzez
założenie i rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym spółki z o.o., wraz z określeniem
wynagrodzenia za usługę, jest informowaniem, czy pozyskiwaniem klienta? Proszę uzasadnić
odpowiedź.

Opisane działanie stanowi „informowanie” klienta. Stopień konkretyzacji informacji i jej odbiorcy
powoduje, że takiego działania nie można uznać za „pozyskiwanie” klienta.

Podstawa prawna art. 31 ust. 2 KERP oraz art. 33 ust.1 KERP

Informowaniem klienta jest „jakiekolwiek działanie inicjowane przez radcę prawnego (RP)
niestanowiące bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem”. Pozyskiwanie jest
działaniem będącym „bezpośrednią propozycją zawarcia umowy z konkretnym klientem”. Należy
rozważyć czy powyższe informacje można potraktować jako bezpośrednią propozycję zawarcia
umowy z konkretnym klientem. Poniższe argumenty świadczą przeciw takiej kwalifikacji:
- informacja opisana powyżej stanowi usługę standardową nie stanowi zaś odpowiedzi na konkretne
zapotrzebowanie klienta;
- skierowana jest do ogółu osób, nie zaś do skonkretyzowanego klienta;
- nie jest to propozycja bezpośrednia, lecz informacja ogólna skierowana do potencjalnego, ale
niewyodrębnionego grona odbiorców;
- zawiera ustaloną cenę jednak takie działanie można uznać za rozpowszechnianie dozwolonej
informacji o zasadach współpracy z klientem, które jest „informowaniem”, a nie „pozyskiwaniem
klienta”;
- trudno przypisać RP zamiar zawarcia umowy – samo wyszczególnienie cennika z standardową
usługę nie oznacza bezpośredniej woli zawarcia takiej umowy; szczególnie, że wobec braku
wyodrębnienia adresatów informacji RP nie może ocenić dopuszczalności zawarcia takiej umowy (np.
ze względu na konflikt interesów).

23.

Jaki sposób informowania o wykonywaniu zawodu radcy prawnego jest - zgodnie

z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - zakazany?

Art. 32 KERP – zakazane jest informowanie sprzeczne z prawem, dobrymi obyczajami lub
naruszające godność zawodu radcy prawnego, a w szczególności:

niezgodne z rzeczywistością lub wprowadzające w błąd;

naruszające tajemnicę zawodową;

ograniczające klientowi swobodę wyboru, polegające na powoływaniu się na osobiste wpływy

łub znajomości, wykorzystywaniu łatwowierności lub przymusowego położenia, nadużyciu
zaufania, wywieraniu presji, udzielaniu nierzetelnych obietnic lub gwarancji;

narzucające się, w szczególności poprzez naruszenie sfery prywatności;

zawierające bezpośrednie porównywanie jakości czynności zawodowych z czynnościami innych,

możliwych do identyfikacji osób;

zawierające wykaz klientów lub dane umożliwiające ich identyfikację - o ile nie wyrazili na to

zgody; radca prawny nie może jednak informować o klientach oraz o prowadzonych w ich imieniu
sprawach karnych, karnych skarbowych, o wykroczenia, rodzinnych i opiekuńczych.

Podstawa prawna: art. 32 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

24.

Jakie zasady – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - obowiązują radcę prawnego,

który informuje o wykonywaniu zawodu, pozyskuje klientów oraz wykonuje czynności zawodowe
drogą elektroniczną?

Zgodnie z art. 35 KERP radca prawny może informować o wykonywaniu zawodu, pozyskiwać
klientów oraz wykonywać czynności zawodowe drogą elektroniczną. Obowiązują go jednak
następujące zasady:

jest zawsze jednoznacznie identyfikowalny jako nadawca lub odbiorca, w szczególności

poprzez adresy poczty elektronicznej lub inne identyfikatory;

nie korzysta z drogi elektronicznej w sposób anonimowy lub na rzecz osób, których nie

można jednoznacznie zidentyfikować jako konkretnych klientów lub odbiorców czy
nadawców komunikacji, w szczególności w Internecie;

nie korzysta z form aktywności dostępnych drogą elektroniczną w sposób sprzeczny z

prawem, dobrymi obyczajami i zasadami kodeksu, w szczególności tworząc rozwiązania
skutkujące nieprawdziwymi, wprowadzającymi w błąd, ocennymi oznaczeniami lub
informacjami, lub w sposób utrudniający innym radcom prawnym dostęp do rynku,

korzysta z form aktywności dostępnych drogą elektroniczną w sposób gwarantujący

oddzielenie wykonywania zawodu od swoich prywatnych przekonań, poglądów, postaw i
działań oraz innej działalności zawodowej;

nie wydaje, nie inspiruje lub nie płaci osobom trzecim za wydawania pozytywnych lub

negatywnych opinii, komentarzy, poleceń, rekomendacji bądź referencji dotyczących
wykonywania zawodu przez siebie lub inne osoby, z którymi może na podstawie przepisów
prawa wspólnie wykonywać zawód, w szczególności w sposób anonimowy, nieprawdziwy
lub wprowadzający w błąd;

poprzez okresową archiwizację zabezpiecza i dba o dostępność danych przetwarzanych

drogą elektroniczną;

chroni tajemnicę zawodową, informują w treści korespondencji elektronicznej o jej

poufnym charakterze; zabezpieczenie uznaje się za należyte, jeżeli klient po uprzednim
poinformowaniu go o zagrożeniach związanych z korzystaniem z drogi elektronicznej,
domyślnie lub wyraźnie zaakceptował stosowane w komunikacji z nim środki, techniki,
sposoby, systemy lub standardy komunikacji elektronicznej.

25.

Oceń - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - bezpośrednie wysyłanie przez radcę

prawnego, z częstotliwością raz w miesiącu, na pozyskany w Internecie adres poczty elektronicznej
spółki z o.o., ofert zawarcia umowy o pomoc prawną.

W świetle podanego stanu faktycznego, radca prawny składa konkretną ofertę zawarcia umowy
konkretnemu klientowi, co stanowi naruszenie granic dozwolonego informowania wykonywaniu
zawodu radcy prawnego. Ponadto, w prawdopodobnym braku odpowiedzi ze strony potencjalnego
klienta, oferta jest wysyłana ponownie. Jeżeli sytuacja powtarza się, należy uznać, że działanie takie
jest narzucaniem się, co wyczerpuje przesłanki zakazanego sposobu informowania klientów o
działalności.

Art. 24 i 25 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego do dnia 1 lipca 2015 roku, oraz art. 36 i
37 przepisów obowiązujących po tej dacie.
Wedle przepisów Kodeksu Etyki Rady Prawnego obowiązujących przed 1 lipca 2-5 roku,
Informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy
prawnego. „Informowaniem” jest natomiast inicjowane przez radcę prawnego działanie
niestanowiące propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na formę, treść,
technikę i środki. (art. 24). Art. 25 Kodeksu Etyki wprowadza jednak zakazy dotyczące informowania
klientów, gdzie między innymi wskazane zostało, że zakazane jest informowanie sprzeczne z prawem
lub z dobrymi obyczajami, oraz narzucanie się.

Wedle nowych przepisów Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązujących od 1 lipca 2015 roku,
Informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy
prawnego.
Natomiast „Informowaniem” jest inicjowane przez radcę prawnego działanie niestanowiące
bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego formę, treść
i środki techniczne (art. 36)
Wedle art. 37 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego zakazane jest informowanie sprzeczne z prawem,
dobrymi obyczajami lub godnością zawodu radcy prawnego, a w szczególności, miedzy innymi,
narzucanie się, w szczególności poprzez naruszenie sfery prywatności.

W świetle podanego stanu faktycznego, radca prawny składa konkretną ofertę zawarcia umowy
konkretnemu klientowi, co stanowi naruszenie granic dozwolonego informowania wykonywaniu
zawodu radcy prawnego. Ponadto, w prawdopodobnym braku odpowiedzi ze strony potencjalnego
klienta, oferta jest wysyłana ponownie. Jeżeli sytuacja powtarza się, należy uznać, że działanie takie
jest narzucaniem się, co wyczerpuje przesłanki zakazanego sposobu informowania klientów o
działalności radcy prawnego.

W związku z powyższym, przestawione w pytaniu działanie radcy prawnego należy uznać za
sprzeczne z zasadami etyki wyrażonymi zarówno w Kodeksie Etyki Rady Prawnego obowiązującym
przed 1 lipca 2015 roku, jak i tymi wyrażonymi w Kodeksie Etyki Rady Prawnego obowiązującym po
tej dacie.

26.

Pracodawca proponuje radcy prawnemu pełnienie funkcji administratora bezpieczeństwa

informacji. Czy w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – przyjęcie i wykonywanie takiej funkcji
może stanowić branie udziału w zajęciach niedopuszczalnych, czy będzie przejawem konfliktu
interesów?

Głównym zadaniem ABI jest zapewnianie przestrzegania przepisów o ochronie danych
osobowych (zgodnie z art. 36a ust. 2 pkt 1 ustawy ochronie danych osobowych).
Zajęcia niedopuszczalne zdefiniowane są w art. 25 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, zgodnie
z którym: „Radca prawny nie może zajmować się sprawami ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć
w czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały godności zawodu, podważały do
niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej”. Tym samym pełnienie funkcji ABI
co do zasady nie stanowi brania udziału w zajęciach niedopuszczalnych (wyjątkiem może być
tutaj np. zagrożenie dla tajemnicy zawodowej, sprawa jest jednak trudna do rozstrzygnięcia, por.
art. 15, 16, 23 i 26 ust. 1 Kodeksu Etyki).
Zakaz działania w ramach konfliktu interesów wynika z Kodeksu Etyki. Potencjalnie podczas
pełnienia funkcji ABI może powstać konflikt pomiędzy obowiązkami ABI (przestrzeganie przepisów
o ochronie danych, raportowanie przestrzegania przepisów, prowadzenie rejestru zbioru danych),
a obowiązkami radcy prawnego, mający postać sprzeczności interesów (art. 30 ust. 1 Kodeksu
Etyki). Tym samym wydaje się, że pełnienie funkcji ABI potencjalnie może być źródłem konfliktu
interesów i radca prawny powinien odmówić pełnienia takiej funkcji.
Uwaga! Ze względu na ocenność tej kwestii obie odpowiedzi mogą być uznawane za poprawne!

Podstawa prawna
Art. 25 ust. 1 u.r.p.; art. 36a ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych; art. 15, 16, 23, 26 ust. 1, 20
ust. 1 Kodeksu Etyki
Opracowanie szczegółowe
Odpowiedź na pytanie wymaga w pierwszej kolejności wskazania zakresu obowiązków
Administratora Bezpieczeństwa Informacji (ABI). Głównym zadaniem ABI jest zapewnianie
przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych (zgodnie z art. 36a ust. 2 pkt 1 ustawy
ochronie danych osobowych, dalej: u.o.d.o.), w szczególności przez:
1. sprawdzanie zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych
osobowych oraz opracowanie w tym zakresie sprawozdania dla administratora danych,
2. nadzorowanie opracowania i aktualizowania dokumentacji opisującej sposób przetwarzania
danych oraz środki techniczne i organizacyjne zapewniające ochronę przetwarzanych danych
osobowych odpowiednią do zagrożeń oraz kategorii danych objętych ochroną, oraz przestrzegania
zasad w niej określonych,
3. zapewnianie zapoznania osób upoważnionych do przetwarzania danych osobowych z przepisami
o ochronie danych osobowych.
Dodatkowo zadaniem ABI jest prowadzenie rejestru zbiorów danych przetwarzanych przez
administratora danych (zgodnie z art. 36a ust. 2 pkt 2 u.o.d.o.), zawierającego nazwę zbioru oraz
informacje, o których mowa w art. 41 ust. 1 pkt 2–4a i 7 u.o.d.o.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 u.r.p.:
„1. Radca prawny nie może zajmować się sprawami ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć
w czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały godności zawodu, podważały do
niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej”.

Zakres zadań ABI nie wskazuje, aby pełnienie tej funkcji prowadziło do naruszenia któregokolwiek
z powyższych zakazów. Należy jednak zwrócić uwagę na opisany w art. 26 ust. 1 Kodeksu Etyki zakaz
świadczenia pomocy prawnej w razie „znacznego zagrożenia naruszenia tajemnicy zawodowej”.
Zgodnie z art. 15 i 16 Kodeksu Etyki, tajemnica zawodowa obejmuje de facto wszystkie informacje
uzyskiwane od klienta, w tym wszelką dokumentację. Tym samym pełnienie funkcji ABI mógłby być
uznany za branie udziału w zajęciach niedopuszczalnych w zakresie, w jakim może dojść do
ujawnienia tajemnicy zawodowej.
Niemniej jednak charakter obowiązków ABI jest raczej porządkowy i kontrolno-informacyjny. Tym
samym bardziej prawdopodobne, niż potencjalne naruszenie tajemnicy zawodowej, jest potencjalne
wystąpienie konfliktu interesów w postaci sprzeczności interesów. Sprzeczność ta może wystąpić
pomiędzy obowiązkami radcy prawnego jako ABI oraz obowiązkami radcy prawnego jako pracownika
danego pracodawcy. Z tego względu radca prawny powinien odmówić pełnienia funkcji ABI, w związu
z tym, że pełnienie tej funkcji może doprowadzić do powstania konfliktu interesów (interesu
pracodawcy oraz interesu ogólnego (publicznego), wynikającego z pełnienia funkcji ABI).

Uwaga! Redakcja pytania co do zasady przesądza, że pełnienie funkcji ABI stanowi albo przejaw
wykonywania czynności niedopuszczalnych, albo przejaw konfliktu interesów. Możliwe jest jednak
zajęcie odmiennego stanowiska (osobiście opowiadałbym się za takim rozwiązaniem).
Uwaga! Jeżeli przyjąć „ścisłą” definicję konfliktu interesów (tylko konflikt pomiędzy interesami
klientów – byłych lub potencjalnych albo osób bliskich radcy prawnego), wówczas pełnienie funkcji
ABI należałoby raczej zakwalifikować jako branie udziału w czynnościach niedopuszczalnych (ze
względu na możliwość naruszenia tajemnicy zawodowej).

27

Jakie konkretnie opisane w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego sytuacje faktyczne i prawne

wskazują na występowanie konfliktu interesów?

Kodeks Etyki nie zawiera definicji konfliktu interesów – wg. podręcznika dochodzi do niego, gdy
przy świadczeniu pomocy prawnej dochodzi do zderzenia przeciwstawnych interesów albo też
gdy działanie radcy prawnego na rzecz interesu jednego klienta ograniczałoby zaangażowanie na
rzecz innego klienta. Może chodzić o następujące warianty konfliktu: 2 lub więcej aktualnych lub
potencjalnych klientów, aktualny i były klient, klient i radca prawny, bądź członkowie ich rodzin,
bliscy.
Przykłady konfliktu w Kodeksie Etyki: art. 27, art. 28, art. 29 i art. 30 (przytoczone poniżej).
Warto pamiętać: art. 29 ust. 2 klient może wyrazić zgodę na działanie radcy mimo możliwości
zaistnienia konfliktu i zwolnić go od odpowiedzialności – w określonych przypadkach.

Podstawa prawna

Art. 27.
Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli:
1) brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub osoba pełniąca funkcję
publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły;
2) zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy;

3) osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub bierze udział w
rozstrzygnięciu sprawy;
4) sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny może na
podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód – o ile wykonują czynności zawodowe w
tym samym czasie na rzecz tego samego klienta;
5) był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą
zainteresowaną niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy;
6) osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub wykonywała na jej
rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną.

Art. 28.
1. Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klientów, jeżeli ich interesy są
sprzeczne w tej samej sprawie lub sprawie z nią związaną.
2. Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, jeżeli przeciwnik klienta jest
również jego klientem w jakiejkolwiek sprawie.
3. Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, którego interesy są sprzeczne z
interesami osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej
samej sprawie lub w sprawie z nią związanej.

Art. 29.
1. Radcy prawnemu nie wolno doradzać:
1) klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami innego klienta w tej samej sprawie lub w
sprawie z nią związanej;
2) klientowi, jeżeli jego interesy są sprzeczne w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej z
interesami osoby, na rzecz której radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe.
2. Zakazy doradzania, o których mowa w ust. 1, nie obowiązują, jeżeli klient lub klienci oraz osoby,
na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe, wyrazili na takie
działanie zgodę. Radca prawny nie może jednak uzyskać takiej zgody, jeżeli jest lub był obrońcą w
sprawie karnej co najmniej jednego z nich.
3. Zgoda powinna być wyrażona na piśmie, po uprzednim pisemnym poinformowaniu przez radcę
prawnego klienta lub klientów oraz osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał
czynności zawodowe, o okolicznościach stanowiących istotę konfliktu interesów i jego źródle,
skutkach proponowanego działania, zagrożeniu z tym związanym, a także o możliwych bądź
wyłączonych przez taką zgodę działaniach alternatywnych.

Art. 30.
1. Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej klientowi, jeżeli w danej sprawie lub sprawie
z nią związanej pomiędzy klientem a radcą prawnym istnieje sprzeczność interesów lub znaczne
ryzyko jej wystąpienia, a także jeżeli czynności zawodowe dotyczą osoby lub majątku radcy prawnego
albo osoby mu najbliższej, chyba że czynność odnosi się do wspólnych z klientem roszczeń, działań
lub interesów.
2. Transakcja majątkowa radcy prawnego z klientem powinna być poprzedzona poinformowaniem
klienta o istotnych elementach przyszłej umowy, tak aby klient miał możliwość skorzystania z porady
innego prawnika. Nie dotyczy to transakcji dokonywanych w ramach zwykłej działalności klienta.

28.

Czy radca prawny może używać przy wykonywaniu czynności zawodowych innych

posiadanych tytułów zawodowych? Czy może je ujawniać w informacji o wykonywaniu zawodu?

Art. 4 KERP(obowiązujący od 1.07.2015r)
Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych obowiązany jest używać wyłącznie tytułu
zawodowego „radca prawny”. Nie ogranicza to prawa do informowania o posiadaniu innych
tytułów zawodowych oraz stopni i tytułów naukowych.
Art. 31 KERP (obowiązujący od 1.07.2015r)

Informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy

prawnego. (…)

Informowanie może zawierać w szczególności następujące dane:

(…)posiadane tytuły zawodowe (w tym również uprawniające do wykonywania
innego zawodu zaufania publicznego), stopnie i tytuły naukowe, kwalifikacje,
doświadczenie i umiejętności zawodowe wynikające z dotychczasowej praktyki
zawodowej, pełnionych funkcji i zajmowanych stanowisk, (…)

o prowadzeniu przez radcę prawnego innej dopuszczalnej działalności
pozostającej w związku ze świadczeniem pomocy prawnej(…).

Podstawa prawna
Art. 4 i 31 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązujący od 1.07.2015r

Opracowanie szczegółowe

Motywacją do uregulowania kwestii posługiwania się kilkoma tytułami zawodowymi był

nagminny problem dotyczący niektórych radców prawnych, wpisanych na listę radców prawnych i
wykonujący zawód radcy prawnego, a także figurujących na liście Izby Adwokackiej jako adwokaci
niewykonujący tego zawodu, a używających łącznie dwóch tytułów zawodowych: „radca prawny -
adwokat". Powyższe zachowanie byłoby uchybieniem, do którego na gruncie obowiązującego do 30
czerwca 2015 r. Kodeksu Etyki Radcy Prawnego miałby zastosowanie art. 5, tj. „Radca prawny
wpisany także na listę adwokatów, przy wykonywaniu zawodu radcy prawnego zobowiązany jest
używać wyłącznie tytułu zawodowego- radca prawny”. Należy tutaj podkreślić, że łączne
posługiwanie się tytułami zawodowymi tych dwóch odrębnych samorządów może bowiem
wprowadzać klientów w błąd co do przynależności samorządowej, zakresu uprawnień zawodowych
oraz form świadczenia pomocy prawnej. Umożliwienie odbiorcom usług prawnych jednoznacznej
identyfikacji wykonywanego zawodu leży także w interesie obu korporacji prawniczych. Nowy KEPR
rozszerzył zakres stosowania tego przepisu na tytułu zawodowe. W związku z powyższym wykonując
czynności zawodowe radca prawny musi posługiwać się wyłącznie tytułem – radca prawny, w
przypadku innych czynności nie ma już takiego obowiązku. Wykonując więc czynności stricte
dotyczące np. doradztwa podatkowego (tj. prowadzenie w imieniu i na rzecz podatników, płatników i
inkasentów ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy
w tym zakresie, sporządzanie zeznań i deklaracji podatkowych oraz reprezentowanie podatników w
postępowaniu przed organami administracji publicznej) można posługiwać się tytułem zawodowym
doradcy podatkowego. Pamiętać jednak należy, iż w sytuacji gdy zakres czynności „zazębi się” w
jakiejkolwiek części o zakres czynności radcy prawnego powstaje obowiązek stosowania tytułu radca

prawny (np. w przypadku świadczenia usług prawnych, wśród których znajdują się m.in. sprawy
podatkowe).

Odrębną kwestią jest prawo do informowania o wykonywaniu zawodu, czyli o posiadanych

także innych tytułach zawodowych, naukowych, kwalifikacjach i prowadzonej działalności również
dodatkowej. Zarówno stara treść art. 24 jaki i nowa wersja art. 31 w KERP nie zawiera
enumeratywnej listy danych, które mogą być ujawnione klientom, jednak w wersji obowiązującej od
lipca 2015r uszczegółowiono ich zakres i dodano bardziej konkretną charakterystykę pojęć,
wymieniając w tej liście „tytuły zawodowe (w tym również uprawniające do wykonywania innego
zawodu zaufania publicznego), stopnie i tytuły naukowe, (…)umiejętności zawodowe wynikające z
dotychczasowej praktyki zawodowej, pełnionych funkcji i zajmowanych stanowisk” . Dotychczasowa
wersja Kodeksu zezwalała także na ujawnienie informacji dotyczących prowadzenia „innej
działalności przez radcę prawnego”. Było to określenie dość niefortunne, gdyż należało go
interpretować z uwzględnieniem przepisów tytułu 3, czyli dotyczących zajęć niedopuszczalnych, a
szczególności art. 19, który stanowił, że „ Radca prawny nie może brać udziału ani w jakikolwiek
sposób uczestniczyć w czynnościach, które uwłaczałyby godności zawodu lub podważały do niego
zaufanie”. Aktualny zapis art. 31 ust. 3 KERP niweluje ten problem poprzez dookreślenie tej
działalności jako: „innej dopuszczalnej działalności pozostającej w związku ze świadczeniem pomocy
prawnej”.

Podsumowując, zakaz posługiwania się innym tytułem niż radca prawny w związku z

pełnieniem czynności zawodowych nie stoi na przeszkodzie w korzystaniu z uprawnienia do
informowania swoich klientów o posiadaniu innych tytułów i kwalifikacji, o ile nie stoją one w
sprzeczności z zasadami etyki radcy prawnego.

29.

Jakie obowiązki etyczne radcy prawnego określa Kodeks Etyki Radcy Prawnego w zakresie

stosunku do sądów i organów, przed którymi występuje radca prawny, wykonując zawód?

Na radcy prawnym spoczywa:
1) obowiązek dbania, by jego zachowanie nie naruszyło powagi sądu, urzędu lub innych instytucji,
2) obowiązek dbania, by jego wystąpienia nie naruszały godności osób uczestniczących w
postępowaniu,
3) zakaz publicznego okazywania swojego osobistego stosunku do pracowników wymiaru
sprawiedliwości, organów i innych instytucji oraz do klientów i osób, których dotyczą czynności
przez niego wykonywane

Kwestię stosunku radcy prawnego do sądów i organów przed którymi występuje regulują art. 48 i 49
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, dalej jako „KERP” (w poprzednim kodeksie art. 30 oraz 31). Aktualna
regulacja w zasadzie odpowiada poprzedniemu brzmieniu kodeksu.

Art. 48
Radca prawny powinien dbać o to, aby jego zachowanie nie naruszyło powagi sądu, urzędu lub
innych instytucji, przed którymi występuje, a także, by jego wystąpienia nie naruszały godności
osób uczestniczących w postępowaniu.

Art. 49

Radca prawny nie może publicznie okazywać swojego osobistego stosunku do pracowników
wymiaru sprawiedliwości, organów i innych instytucji, przed którymi występuje, a także do
klientów oraz osób, których dotyczą czynności przez niego wykonywane.

Do obowiązku nienaruszania godności innych osób nawiązuje art. 38 ust. 1 KERP wprowadzający
obowiązek korzystania z wolności słowa i pisma w zakresie nieprzekraczającym granic określonych
przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
Dodatkowo można jeszcze wskazać art. 12 ust. 3 KERP powtarzający nieco brzmienie art. 49, zgodnie
z którym radca prawny zobowiązany jest zachować umiar i takt w swoich wypowiedziach oraz
powściągliwość w okazywaniu osobistego stosunku do stron i uczestników postępowania, sądu bądź
organu przed którym występuje.

30.

Jakie wymogi stawia Kodeks Etyki Radcy Prawnego w zakresie lojalności i koleżeństwa

wobec członków samorządu?

Najważniejsze zasady w tym zakresie wprowadza art. 50 KE:

Radca prawny obowiązany jest do lojalności i koleżeństwa wobec członków samorządu

radców prawnych.

Radca prawny powinien powstrzymać się od działania naruszającego obowiązek lojalności

wobec radcy prawnego współpracującego z nim w kancelarii również po zakończeniu tej
współpracy.

Radcy prawnemu nie wolno podejmować czynności zmierzających do pozbawienia innego

r. pr. zatrudnienia lub utraty klienta, chyba że wynika to z jego obowiązków
przewidzianych prawem albo stanowi zgodną z Kodeksem formę pozyskania klienta.

- Radcowie pr. powinni udzielać sobie pomocy i służyć radą w sprawach związanych z wykonywaniem
zawodu, o ile nie szkodzi to interesom klienta albo nie przekracza granic pomocy grzecznościowej.

Radca prawny:
- obowiązany jest zawiadomić pełnomocnika strony przeciwnej w sporze o podjętych lub
zamierzonych czynnościach procesowych zmierzających do odroczenia lub zawieszenia postępowania
bądź zmiany kolejności spraw na wokandzie.
- przekazując sprawę innemu radcy prawnemu obowiązany jest udostępnić mu bez zbędnej zwłoki
dokumenty i informacje związane ze sprawą.
- koordynujący pracę zespołu radców prawnych lub zatrudniający innego radcę prawnego nie może
naruszać niezależności wykonywania zawodu poprzez merytoryczne ingerowanie w treść
zajmowanego stanowiska co do prawa oraz samodzielności w prowadzeniu sprawy przed sądem lub
innym organem orzekającym (art. 41)
- nie może porozumiewać się z przeciwnikiem klienta z pominięciem jego pełnomocnika lub obrońcy
będącego radcą prawnym albo osobą, z którą radca prawny na podstawie przepisów prawa może
wspólnie wykonywać zawód, chyba że zostało to uzgodnione z tym pełnomocnikiem lub obrońcą (art.
51)

- może zwracać uwagę członkowi samorządu radcowskiego postępującemu niezgodnie z zasadami
etyki zawodowej i złożyć związaną z wykonywaniem zawodu skargę na innego radcę prawnego
wyłącznie do właściwego organy samorządu radców prawnych.
Niedopuszczalne jest wypowiadanie przez radcę prawnego wobec osób trzecich negatywnej opinii o
czynnościach zawodowych innego radcy prawnego, chyba że potrzeba albo obowiązek takiej oceny
wynikając z zadań lub uprawnień służbowych bądź samorządowych. Radca prawny wydający taką
opinię obowiązany jest wysłuchać opiniowanego oraz zachować obiektywizm i rzeczowość. (art. 52)

Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych radca prawny powinien dowiedzieć się od
klienta czy w tej samej sprawie działa już na jego rzecz inny radca prawny a jeżeli działa, radca
prawny:
- informuje go o podjęciu się świadczenia pomocy prawnej w tej sprawie,
- ustala z nim oraz klientem zasady współpracy, jeżeli jest to uzasadnione interesem klienta lub tego
on oczekuje,
- nie podejmuje działań mających na celu podważenie zaufania klienta wobec niego.
Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych radca prawny powinien dowiedzieć się
również od klienta czy w tej samej sprawie i w podobnym zakresie działał uprzednio na jego rzecz
inny radca prawny,
W powyższych przypadkach dotychczasowy lub poprzedni radca prawny informuje radcę prawnego
przystępującego do sprawy lub ją przejmującego o istotnych okolicznościach sprawy, a na żądanie
klienta, wydaje mu niezwłocznie dokumenty związane ze sprawą.
Radca prawny przystępujący do sprawy lub ją przejmujący powinien poinformować klienta o
potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.

Radca prawny, będący pełnomocnikiem w sprawie przeciwko innemu radcy prawnemu, związanej z
wykonywaniem zawodu, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o przyjęciu pełnomocnictwa
dziekana OIRP, do której ten radca prawny należy oraz, za jego pośrednictwem podjąć próbę
polubownego załatwienia sprawy. Taką próbę winni również są podjąć radcowie w przypadku sporu
między nimi – zanim skierują sprawę do sądu.

31.

Czy – zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego – radca prawny możne oceniać publicznie

pracę zawodową innego radcy prawnego? Czy i w jakich sytuacjach ocena pracy innego radcy
prawnego jest dopuszczalna?

Kwestię tę reguluje art. 52 ust. 3 i ust. 4 Kodeksu etyki radcy prawnego stanowiący załącznik do
uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014
r. Co do zasady zabronione jest negatywne wypowiadanie się wobec osób trzecich o pracy
zawodowej innego radcy prawnego. Wyjątkiem jest sytuacja kiedy konieczność taka wynika z
zadań lub uprawnień służbowych bądź samorządowych.

Zasadniczo zabronione jest publiczne, negatywne wypowiadanie się o pracy zawodowej innego radcy
prawnego, chyba że potrzeba albo obowiązek takiej oceny wynikają z zadań lub uprawnień
służbowych bądź samorządowych. Chodzi w tym wypadku m.in. o wizytatorów. Jednak radca prawny

wydający taką opinię obowiązany jest wysłuchać opiniowanego oraz zachować obiektywizm i
rzeczowość.
W szczególności naganne będzie krytykowanie innego radcy prawnego, w celu przejęcia jego
Klientów.

32.

Proszę wskazać zawarte w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego zasady etyczne odnoszące się do

relacji między radcą prawnym a osobą pozostającą w sporze z jego klientem.

Negatywne nastawienie klienta do strony przeciwnej nie powinno mieć wpływu na postawę radcy
prawnego, który powinien działać taktownie i bez uprzedzeń do strony przeciwnej, nie podejmując
działań zmierzających do zaostrzenia konfliktu. Niedopuszczalne jest wystosowanie groźby
wszczęcia postępowania karnego lub dyscyplinarnego. Radca prawny powinien zachować w swoich
wystąpieniach umiar i takt, unikać okazywania swojego osobistego stosunku do strony przeciwnej,
nie może przekraczać dopuszczalnych granic wolności słowa (np. obrażając przeciwnika
procesowego).

Zasady etyczne, wspomniane w treści pytania, to szereg unormowań wskazanych przez następujące
przepisy Kodeksu Etyki Radcy Prawnego; art. 38 ust. 7 (przede wszystkim), a także pośrednio ust. 1 i
2, 5, 6 oraz art. 51 KERP.
Art. 38. 1. Radca prawny, korzystając przy wykonywaniu zawodu z wolności słowa i pisma, nie
może przekraczać granic określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
2. Radca prawny nie może w swych zawodowych wystąpieniach grozić postępowaniem karnym lub
dyscyplinarnym.
(...)
5. Radca prawny powinien w swoich wystąpieniach zachować umiar i takt.
6. Radca prawny powinien unikać publicznego okazywania swojego osobistego stosunku do
klienta, jego osób najbliższych i innych uczestników postępowania.
7. Negatywne nastawienie klienta do strony przeciwnej nie powinno mieć wpływu na postawę
radcy prawnego, który powinien działać taktownie i bez uprzedzeń do strony przeciwnej, nie
podejmując działań zmierzających do zaostrzenia konfliktu.

Art. 51. Radcy prawnemu nie wolno porozumiewać się z przeciwnikiem klienta z pominięciem jego
pełnomocnika lub obrońcy będącego radcą prawnym albo osobą, z którą radca prawny na
podstawie przepisów prawa może wspólnie wykonywać zawód, chyba że zostało to uzgodnione z
tym pełnomocnikiem lub obrońcą.

Zgodnie z orzecznictwem;
-odnośnie art 38 ust 1 KERP- aby nie przekroczyć dopuszczalnych granic, o których mowa w tym
przepisie: forma wypowiedzi radcy prawnego nie może być drastyczna, powinny ją cechować umiar i
oględność (orz. Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25.11.2014 r., I Aca 803/14 ). Radca prawny
ponosi odpowiedzialność za wypowiedziane słowa, a z odpowiedzialności tej nie zwalnia go nawet
powoływanie się na dyspozycję klienta ( orz. SN z 20.04.2006 r. IV CSK 2/06), tzn, przytoczenie w
piśmie procesowym sformułowania „zdaniem powoda/powódki/wnioskodawcy” itd.

-odnośnie art. 38 ust. 2 KERP- niezależnie od stopnia konfliktu interesów charakteryzującego spór
pomiędzy stroną przeciwną a stroną, którą reprezentuje radca prawny, profesjonalnemu
pełnomocnikowi nie wolno ani pisemnie ani nawet ustnie uciekać się do groźby skierowania sprawy
na drogę ścigania karnego lub dyscyplinarnego, jeśli przeciwnik procesowy strony reprezentowanej
przez radcę prawnego nie spełni określonych żądań lub życzeń tej strony. Zakaz dotyczy zarówno
gróźb wyrażonych wprost, jak i w formie zawoalowanej, ale wystarczająco czytelnej dla
bezstronnego, rozsądnego odbiorcy. Nie ma tutaj znaczenia, kto jest zawiadamiającym (radca prawny
czy też reprezentowany przez niego klient). Przy ocenie czy dane zachowanie jest groźbą czy tylko
informacją należy brać pod uwagę całokształt okoliczności towarzyszących wystosowaniu pisma lub
wypowiedzeniu słów określonej treści; groźbą będzie np. uzależnianie odstąpienia przez radcę
prawnego od złożenia wniosku o ściganie karne (dyscyplinarne) pod warunkiem np. wypłacenia jego
klientowi odszkodowania, zawarcia ugody o treści odpowiadającej życzeniom jego klienta,
odstąpienia od umowy lub zmiany warunków umowy zgodnie z życzeniem reprezentowanego
klienta. Nie jest natomiast groźbą sucha informacja, podpisana przez radcę prawnego, w której
powiadamia on stronę przeciwną, że jego klient podjął decyzję (a nie, że rozważa jej podjęcie) o
skierowaniu sprawy na drogę postępowania karnego (dyscyplinarnego); Jednakże i taka wiadomość
powinna być oceniona w kontekście innych pism (ustnych propozycji negocjacyjnych),
wystosowywanych (wypowiadanych) przez radcę prawnego do tej samej osoby w zbliżonym czasie.
(orz. SN z 10.05.2012 r. SDI 9/12)

Treść art 38 ust. 5,6,7 KERP została stworzona w oparciu o obowiązek dbania przez radcę prawnego
o godność zawodu przy wykonywaniu czynności zawodowych, w działalności publicznej oraz w życiu
prywatnym (art 11 KERP), a także mając na uwadze art 7 ust 2 KERP ( wolność od wszelkich wpływów,
sugestii nacisków przy wykonywaniu czynności zawodowych).

Art 51 KERP jest powiązany z obowiązkiem lojalności i koleżeństwa wobec członków samorządu
radców prawnych.

33.

Proszę wskazać – określone w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego – zasady umawiania się z

klientem co do opłat i wydatków w prowadzonej sprawie.

zasady ponoszenia opłat i wydatków w prowadzonej sprawie powinny zostać ustalone przez
radcę prawnego z klientem przed przystąpieniem przez radcę prawnego do świadczenia
pomocy prawnej;

radca prawny nie ma obowiązku ponoszenia za klienta opłat i wydatków w prowadzonej
sprawie;

radca prawny nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne nieuiszczenia opłat i wydatków
w prowadzonej sprawie;

Pytanie odnosi się wprost jedynie do zasad ponoszenia opłat i wydatków, którą to kwestię regule art.
36 ust. 1 oraz ust. 4, art. 37 ust.1 oraz 43. ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, dalej jako „KERP” (w
poprzednim kodeksie art. 28-29). Odrębny zaś problem stanowi ustalanie wysokości honorarium
radcy prawnego (art. 34 i 36 KERP).

Zasady ponoszenia opłat i wydatków w sprawie powinny być ustalone przez radcę prawnego z
klientem przed przystąpieniem do świadczenia pomocy prawnej (art. 36 ust. 1 i art. 43 ust 2 KERP).
Zasady te winny być jasne i czytelne dla klienta.
Zgodnie z KERP radca prawny nie ma obowiązku ponoszenia za klienta opłat i wydatków
w prowadzonej sprawie i nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie mogą powstać w
następstwie ich nieuiszczenia (art. 36 ust. 4 KERP). Poprzednia regulacja przewidywała wprost, że
zwolnienie z odpowiedzialności za nieuregulowanie opłat przez klienta zachodzi, gdy klient został
wezwany przez radcę prawnego do ich uiszczenia i mimo poinformowania o skutkach braku zapłaty,
nie zastosował się do tego wezwania (art. 29 ust. 5 poprzedniego kodeksu). Aktualnie brak wprost
takiego zastrzeżenia. Jednak biorąc pod uwagę nałożony na radcę prawnego przepisami KERP
obowiązek dochowania należytej staranności przy świadczeniu pomocy prawnej oraz dbania o interes
klienta, wydaje się, iż radca prawny powinien poinformować klienta o obowiązku uiszczenia opłaty
oraz konsekwencjach braku jej uregulowania.
Środki przekazane radcy prawnemu przez klienta na pokrycie opłat i wydatków w prowadzonej
sprawie nie muszą, w przeciwieństwie do innych pieniędzy, papierów wartościowych lub innych
aktywów majątkowych klienta znajdujących się w posiadaniu radcy prawnego, być zdeponowane na
rachunku bankowym odrębnym od rachunku bankowego radcy prawnego. (art. 37 ust. 1 KERP – jest
to nowa regulacja, niewystępująca w poprzednim brzmieniu kodeksu).

34.

Jak powinien zachować się radca prawny, gdy klient nie zapłaci umówionego

wynagrodzenia za udzielenie pomocy prawnej, bądź to w toku postępowania, bądź po jego
zakończeniu?

- nie wolno powstrzymać się od wykonania czynności w sprawie z powodu nieotrzymania
ustalonego honorarium lub jego części (wolno wtedy wypowiedzieć zlecenie i pełnomocnictwo);
- brak obowiązku ponoszenia za klienta opłat i wydatków w prowadzonej sprawie - brak
odpowiedzialności za skutki prawne ich nieuiszczenia;
- nie wolno uzależniać wydania otrzymanych od klienta dokumentów oraz pism procesowych
w prowadzonych sprawach od uregulowania przez klienta należności.

Podstawa prawna
Art. 36 ust. 1 KERP – wynagrodzenie radcy prawnego obejmuje honorarium i wydatki.
Art. 36 ust. 4 KERP – radca prawny nie jest zobowiązany do ponoszenia za klienta opłat i wydatków
w prowadzonej sprawie. Radca prawny nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie mogą
powstać w następstwie ich nieuiszczenia.
Art. 36 ust. 5 KERP – radcy prawnemu nie wolno wstrzymać wykonania czynności w prowadzonej
sprawie z powodu nieotrzymania ustalonego honorarium lub jego części. Jednakże jeśli klient go nie
zapłaci – radca prawny może na tej podstawie wypowiedzieć zlecenie i pełnomocnictwo.
Art. 46 KERP – radca prawny nie może odmówić wydania klientowi na jego wniosek, po zakończeniu
stosunku prawnego na podstawie którego prowadził sprawę, otrzymanych od niego dokumentów
oraz pism procesowych w sprawach, które prowadził. Radca prawny nie może uzależniać wydania
tych dokumentów od uregulowania przez klienta należności.

Opracowanie szczegółowe

Wynagrodzenie radcy prawnego obejmuje honorarium i wydatki. Wysokość wynagrodzenia

lub sposób jego ustalenia powinny być uzgodnione z klientem przed przystąpieniem do świadczenia
pomocy prawnej. W przypadku, gdy klient nie zapłaci ustalonego honorarium lub jego części, radcy
nie wolno wstrzymać wykonania czynności w prowadzonej sprawie. W tej sytuacji radca może
wypowiedzieć zlecenie i pełnomocnictwo. Przy dokonywaniu wypowiedzenia należy uwzględnić
przepisy kodeksu postępowania cywilnego dot. wypowiedzenia pełnomocnictwa procesowego.
Radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę jeszcze przez
2 tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku (art. 94§2 kpc). Ponadto, radca
prawny wypowiadając pełnomocnictwo lub umowę zlecenia obowiązany jest wykonać wszystkie
niezbędne czynności, aby okoliczność ta nie miała negatywnego wpływu na dalszy tok prowadzonych
przez niego spraw (art. 22 ust. 2 ustawy o radcach prawnych).

Radca prawny nie ma obowiązku ponoszenia za klienta opłat i wydatków w prowadzonej

sprawie – nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie mogą powstać w następstwie ich
nieuiszczenia. Oczywiście możliwe jest uiszczenie opłat i wydatków przez radcę, a następnie żądanie
ich zwrotu od klienta.

Radca prawny nie może uzależniać wydania otrzymanych od klienta dokumentów oraz pism

procesowych w prowadzonych sprawach od uregulowania przez klienta należności.

35.

Czy dbanie o interesy klienta pozostaje - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego – w

sprzeczności z dążeniem do pojednawczego zakończenia sporu? Jakie są w tym zakresie obowiązki
radcy prawnego?

W nowym Kodeksie Etyki Radców Prawnych nie znajdziemy regulacji dotyczącej informowania
przez radcę klienta o możliwości pojednawczego zakończenia sporu.
Kwestię tę normuje art. 27 ust. 2 poprzedniego Kodeksu Etyki, który wskazuje, iż:

•

Radca prawny w uzasadnionych przypadkach powinien poinformować o możliwości

podjęcia próby ugodowej lub skierowania sprawy do mediacji, jeżeli odpowiada to
interesowi klienta;

•

radca prawny winien dołożyć wszelkich starań, aby pomóc stronom sporu w osiągnięciu

porozumienia bez wszczynania postępowania sądowego lub innego o podobnym
charakterze.

•

Jeżeli zaś mimo wszystko do niego dojdzie, powinien zachęcać strony do ugodowego

rozwiązania sporu jeżeli jest to zgodne z interesem jego klienta.

Radca powinien przede wszystkim kierować się interesem klienta i nie zawsze, ale kiedy uzna, iż w
danym, uzasadnionym przypadku najbardziej korzystnym dla klienta będzie polubowne
zakończenie sporu ze względu np. na szacowane małe szanse na wygraną procesu przy dużych jego
kosztach, poinformować go o takiej możliwości. Obowiązek radcy prawnego nie tylko polega na
informowaniu o ww. opcji rozwiązania sporu, ale także gdy już do niego dojdzie na drodze
sądowej, do zachęcania stron aby ugodowo zakończyły spór oczywiście zawsze biorąc pod uwagę
interes własnego klienta.

36.

Świadczenie pomocy prawnej nie może wykraczać poza granice dopuszczone prawem. Jaka

pomoc prawna jest zakazana w świetle regulacji Kodeksu Etyki Radcy Prawnego?

W świetle regulacji Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny:
a. nie może uczestniczyć w żadnych czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały
godności zawodu, podważały do niego zaufanie albo groziłby naruszeniem tajemnicy zawodowej
(art. 25 KERP),
b. nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli czynności zawodowe naruszałyby tajemnicę
zawodową, stwarzały znaczne zagrożenie naruszania tajemnicy zawodowej, stwarzały znaczne
zagrożenie ograniczenia niezależności radcy prawnego, albo gdy wiedza radcy prawnego o
sprawach innego klienta (w tym poprzedniego) dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę (art.
26 KERP),
c. nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli pozostaje w konflikcie interesów (sytuacje wymienione
w art. 27 KERP).

Podstawa prawna:

Kodeks Etyki Radcy Prawnego
Art. 6
Radca prawny, mając na uwadze treść roty ślubowania określonej w ustawie o radcach prawnych,
obowiązany jest wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem, zasadami
etyki zawodowej oraz dobrymi obyczajami.
Art. 25
1. Radca prawny nie może zajmować się sprawami ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w
czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały godności zawodu, podważały do
niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej.
(…)
Art. 26
1. Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli wykonywanie czynności zawodowych
naruszałoby tajemnicę zawodową lub stwarzało znaczne zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia jego
niezależności, albo gdy posiadana przez niego wiedza o sprawach innego klienta lub osób, na rzecz
których uprzednio wykonywał czynności zawodowe, dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę.
2. Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust.1, ujawnią się w czasie prowadzenia sprawy, radca
prawny obowiązany jest się z niej wyłączyć, a w szczególności wypowiedzieć klientowi
pełnomocnictwo.
(…)
Art. 27
Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli:
1) brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub osoba pełniąca funkcję
publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły;
2) zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy;
3) osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub bierze udział w
rozstrzygnięciu sprawy;

4) sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny może na
podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód – o ile wykonują czynności w tym samym
czasie na rzecz tego samego klienta;
5) był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą
zainteresowaną niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy;
6) osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub wykonywała na jej
rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną.

Opracowanie szczegółowe:

Zgodnie z nowym Kodeksem Etyki Radcy Prawnego radca prawny nie może zajmować się sprawami
ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w czynnościach, które ograniczałyby niezależność, uwłaczały
godności zawodu, podważały do niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej (art.
25 ust. 1 KERP).

Nowy Kodeks Etyki Radcy Prawnego nie przewiduje normy występującej w starym Kodeksie Etyki, w
art. 10, według której: „Pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego nie może mieć na celu
ułatwiania popełnienia przestępstwa, przyczyniania się do tzw. prania brudnych pieniędzy, ani
umożliwiania uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyn, który miałby zostać dokonany w
przyszłości.”

W następstwie, według obecnych uregulowań radca prawny oceniając w podobnych sytuacjach, czy
należy odmówić świadczenia pomocy prawnej, powinien zastanowić się, czy w danej sytuacji
świadczenie pomocy prawnej nie będzie uwłaczało godności zawodu lub podważało zaufania do
radcy prawnego (art. 25 ust. 1 KERP oraz art. 11 ust. 2 KERP).

Ponadto, poza przypadkami wskazanymi w art. 25 i art. 26 KERP, radca prawny nie może udzielić
pomocy prawnej w sytuacjach, w których zaistniał konflikt interesów (art. 27 i art. 30 KERP), z tym że
norma nie przewiduje generalnego zakazu, lecz wymienia pewne typy sytuacji, w tym takie, w
których:
- radca prawny, osoba najbliższa lub osoba zależna od radcy prawnego brała lub bierze udział w
rozstrzygnięciu sprawy,
- radca prawny był świadkiem w sprawie,
- sprawa dotyczy innego profesjonalnego pełnomocnika, z którym radca „współdzielił” klienta,
- radca był lub pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem klienta,
- osoba najbliższa radcy była lub jest pełnomocnikiem przeciwnika klienta, lub świadczyła na jego
rzecz inną pomoc prawną,
- istnieje sprzeczność interesów klienta i radcy prawnego lub znaczne ryzyko wystąpienia takiej
sprzeczności,
- czynności zawodowe dotyczą osoby lub majątku radcy prawnego albo osoby mu najbliższej (chyba
że są to wspólne z klientem roszczenia, działania lub interesy).

Dodatkowe ograniczenia związane z sytuacją konfliktu interesów zostały przewidziane w art. 28 i 29
KERP (kiedy radca nie może być pełnomocnikiem bądź obrońcą klienta, oraz kiedy radca nie może

doradzać klientowi). Temat ten nie został w tym miejscu rozwinięty, gdyż zdaniem autora odbiega od
istoty pytania.

37

Czy radca prawny, który składał w sprawie przed sądem zeznania w charakterze świadka,

może później reprezentować jedną ze stron tej sprawy przed sądem jako pełnomocnik? Czy radca
prawny może udzielić w tej sprawie porady prawnej jednej ze stron?

Zgodnie z art. 27 pkt 2 (wcześniej z art. 22 ust. 1. f) nowego Kodeksu Etyki:

•

Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli m.in. zeznawał uprzednio jako

świadek w sprawie o okolicznościach sprawy.

W poprzedniej redakcji artykuł ten brzmiał następująco:

•

Radca prawny nie może prowadzić sprawy ani udzielić w jakiejkolwiek formie pomocy

prawnej, jeżeli m.in. złożył w tej sprawie zeznanie jako świadek lub wystąpił w sprawie
jako biegły.

Widzimy więc, że przepis ten w obu wersjach Kodeksu zakazuje radcy prawnemu udzielania
pomocy prawnej klientowi w sytuacji, kiedy radca składał w sądzie zeznania w charakterze świadka
w sprawie o okolicznościach sprawy. Ma to miejsce ze względu na potencjalny konflikt interesów.

Potwierdza to orzeczenie SN z 15 listopada 2012 r. (SDI 32/12):
„Teza:
Tajemnica zawodowa radcy prawnego, obejmująca wszystko, o czym dowiedział się on w związku z
udzielaniem porady prawnej i prowadzeniem sprawy, wyklucza możliwość złożenia przez niego
zeznań w charakterze świadka w postępowaniu karnym, w którym stroną jest osoba
reprezentowana przez niego uprzednio w innych postępowaniach, bez uprzedniego zwolnienia z
powyższej tajemnicy przez sąd w trybie określonym w art. 180 § 2 KPK, i to także wtedy, gdyby
miał zeznawać na prośbę swojego klienta i w jego interesie, odnośnie okoliczności, które były
przedmiotem jawnego procedowania przez sąd w sprawach innych niż karne, a tym bardziej gdyby
dotyczyło to okoliczności związanych z pertraktacjami między stronami tamtych postępowań i
wzajemnych ich stosunków, gdyż tajemnica zawodowa radcy prawnego stanowi dobro samo w
sobie, jako element prawidłowego i etycznego wykonywania tej profesji. Tak rozumiana tajemnica
zawodowa radcy prawnego dotyczy także innych postępowań, w których byłby on powołany na
świadka, z tym że z uwzględnieniem wówczas zakazu płynącego z art. 3 ust. 5 ustawy z 6 lipca 1982
r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.), jeżeli w danym postępowaniu nie
jest przewidziana możliwość zwolnienia radcy prawnego od obowiązku zachowania tajemnicy.”

Ustawa o radcach prawnych
Art. 3. ust. 5
Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do
faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.

38.

Radca prawny w uzasadnieniu pisma procesowego użył, w stosunku do strony przeciwnej

zwrotu „przestępca”. Strona przeciwna złożyła skargę na postępowanie radcy prawnego do
Rzecznika Dyscyplinarnego. Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego.

W świetle regulacji Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca prawny powinien działać wobec strony
przeciwnej taktownie i bez uprzedzeń, nie podejmując działań zmierzających do zaostrzenia
konfliktu. W okolicznościach sprawy nieznane są kontekst, przyczyny i zasadność użycia określenia
„przestępca” wobec strony przeciwnej. Mimo to, zdaniem autora odpowiedzi, radca prawny może
odpowiadać dyscyplinarnie już z tego powodu, że użycie zwrotu „przestępca” było nietaktowne i
mogło doprowadzić do zaostrzenia konfliktu klienta ze stroną przeciwną.

Podstawa prawna:

Kodeks Etyki Radcy Prawnego
Art. 6
Radca prawny, mając na uwadze treść roty ślubowania określonej w ustawie o radcach prawnych,
obowiązany jest wykonywać czynności zawodowe rzetelnie i uczciwie, zgodnie z prawem, zasadami
etyki zawodowej oraz dobrymi obyczajami.
Art. 38
1. Radca prawny, korzystając przy wykonywaniu zawodu z wolności słowa i pisma, nie może
przekraczać granic określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
(…)
3. Radca prawny nie może świadomie podawać informacji nieprawdziwych, ale nie odpowiada za
zgodność z prawdą informacji uzyskanych od klienta.
4. Radca prawny odpowiada za formę oraz treść pism procesowych i innych dokumentów przez siebie
sporządzonych w związku ze świadczoną pomocą prawną.
5. Radca prawny powinien w swoich wystąpieniach zachować umiar i takt.
6. Radca prawny powinien unikać publicznego okazywania swojego osobistego stosunku do klienta,
jego osób najbliższych i innych uczestników postępowania.
7. Negatywne nastawienie klienta do strony przeciwnej nie powinno mieć wpływu na postawę radcy
prawnego, który powinien działać taktownie i bez uprzedzeń do strony przeciwnej, nie podejmując
działań zmierzających do zaostrzenia konfliktu.

Opracowanie szczegółowe:

Zachowanie radcy prawnego w niniejszych okolicznościach powinno zostać ocenione z perspektywy
art. 38 KERP.

Radca prawny odpowiada za treść pism procesowych, a więc również za użycie zwrotu „przestępca”
w uzasadnieniu pisma procesowego. Co do zasady, radca prawny wykonując swoje czynności
korzysta z wolności słowa i pisma. Jednakże, korzystając z wolności pisma nie może przekraczać
granic określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą. Dodatkowo, radca prawny powinien
działać taktownie i bez uprzedzeń do strony przeciwnej, nie podejmując działań zmierzających do
zaostrzenia konfliktu.

W okolicznościach sprawy nieznane jest kontekst, przyczyny, ani zasadność użycia przez radcę
prawnego określenia „przestępca”. Mimo to, zdaniem autora, używając pejoratywnego określenia

wobec strony przeciwnej, radca prawny zachował się co najmniej nietaktownie i naraził klienta na
zaostrzenie konfliktu z przeciwnikiem.

Możliwe jest powołanie się w na okoliczność popełnienia przestępstwa przez przeciwnika klienta (o
ile okoliczność wynika z prawomocnego wyroku w sprawie karnej) w sposób bardziej rzeczowy i
neutralny, np. wskazując na skazanie przeciwnika za popełnienie przestępstwa X wyrokiem Sądu Y z
danego dnia, o danej sygnaturze akt.

Z powyższych względów, radca prawny w okolicznościach sprawy uchybił normom Kodeksu Etyki i
możliwe jest przyjęcie jego odpowiedzialności dyscyplinarnej.

39.

Proszę omówić obowiązki radcy prawnego związane z przekazaniem sprawy innemu radcy

prawnemu, odnoszące się do dokumentów.

Zgodnie z art. 59 KERP, Radca Prawny przekazując sprawę innemu radcy prawnemu obowiązany
jest udostępnić mu bez zbędnej zwłoki dokumenty i informacje związane ze sprawą. Ponadto, na
podstawie art. 53 ust. 3 KERP, w sytuacji, gdy radca prawny podejmuje się wykonywania czynności
zawodowych dla klienta, w którego sprawie działa lub uprzednio działał inny radca prawny,
dotychczasowy lub poprzedni radca prawy świadczący klientowi pomoc prawną informuje radcę
prawnego przystępującego do sprawy lub ją przejmującego o istotnych okolicznościach sprawy, a
na żądanie klienta wydaje mu niezwłocznie dokumenty związane ze sprawą.

Zgodnie z art. 59 KERP, Radca Prawny przekazując sprawę innemu radcy prawnemu

obowiązany jest udostępnić mu bez zbędnej zwłoki dokumenty i informacje związane ze sprawą.
Ponadto, na podstawie art. 53 ust. 3 KERP, w sytuacji, gdy radca prawny podejmuje się wykonywania
czynności zawodowych dla klienta, w którego sprawie działa lub uprzednio działał inny radca prawny,
dotychczasowy lub poprzedni radca prawy świadczący klientowi pomoc prawną informuje radcę
prawnego przystępującego do sprawy lub ją przejmującego o istotnych okolicznościach sprawy, a na
żądanie klienta wydaje mu niezwłocznie dokumenty związane ze sprawą.

W praktyce wygląda to w ten sposób, że dotychczas działający radca prawny informuje o

aktualnym stanie sprawy radcę prawnego, któremu przekazuje sprawę oraz sporządza spis wszystkich
posiadanych i przekazywanych dokumentów. Powyższe ma na celu zabezpieczenie interesu klienta i
zachowanie należytej staranności w związku z wykonywaniem zawodu.

Wskazać również należy normę art. 46 KERP, zgodnie z którą radca prawny nie może

odmówić wydania klientowi na jego wniosek, po zakończeniu stosunku prawnego na podstawie
którego prowadził sprawę otrzymanych od niego dokumentów oraz pism procesowych w sprawach,
które prowadził. Ponadto, radca prawny nie może uzależniać wydania tych dokumentów od
uregulowania przez klienta należności.

40.

Proszę omówić obowiązki radcy prawnego, związane z przejęciem sprawy albo

przekazaniem jej innemu radcy, dotyczące należnego wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 53 ust. 4 KERP, radca prawny przystępujący do sprawy lub ją przejmujący

powinien poinformować klienta o potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim
doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.
Częściowo odmienną regulację w tym zakresie zawierał poprzedni KERP, gdyż zgodnie z art. 36
radca prawny, który przejął sprawę od innego radcy prawnego albo który przekazał sprawę innemu
radcy prawnemu zobowiązany był:
− rozliczyć się ze swoim następcą lub poprzednikiem, o ile okoliczności sprawy wskazywałyby na to,
że zatrzymanie całości wynagrodzenia przez jednego radcę prawnego doprowadziłoby do
prowadzenia sprawy przez drugiego radcę prawnego bez należnego mu wynagrodzenia (ust. 2),
− poinformować swojego klienta albo pracodawcę o tym, że część wynagrodzenia należy się
innemu radcy prawnemu, o ile prawo do tej części powstało po ustaniu stosunku prawnego z
poprzednim radcą prawnym; nie mógł też przyjąć takiego wynagrodzenia.

Aktualny KERP zawiera tylko jedną normę prawną, która dotyczy obowiązków radcy

prawnego związanych z przejęciem/przekazaniem sprawy w zakresie należnego wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 53 ust. 4 KERP, radca prawny przystępujący do sprawy lub ją przejmujący powinien
poinformować klienta o potrzebie rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim doradcą,
pełnomocnikiem lub obrońcą.

Odmienną regulacje zawierał poprzedni KERP, jako że zgodnie z art. 36 ,,starego” KERP, radca

prawny, który przejął sprawę od innego radcy prawnego albo przekazał sprawę innemu radcy
prawnemu zobowiązany był rozliczyć się ze swoim następcą lub poprzednikiem w przypadku gdy
okoliczności wskazywałyby na to, że zatrzymanie całości wynagrodzenia przez jednego radcę
prawnego doprowadziłyby do prowadzenia sprawy przez drugiego radcę prawnego bez należnego
mu wynagrodzenia. Poza tym radca prawny zobowiązany był poinformować swojego klienta, bądź
pracodawcę o tym, że część wynagrodzenia należy się innemu radcy prawnemu, o ile prawo do tej
części wynagrodzenia powstało po ustaniu stosunku prawnego z poprzednim radcą prawnym. W
takiej sytuacji radca prawny nie mógł przyjąć tegoż wynagrodzenia.

Istotną zmianą w stosunku do poprzednich regulacji jest uchylenie obowiązku wzajemnego

rozliczenia się przez radców prawnych z otrzymanego wynagrodzenia, jako że obecnie radca prawny
obowiązany jest wyłącznie poinformować klienta o konieczności rozliczenia przez niego
wynagrodzenia z dotychczasowym doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.

Należy nadmienić, iż w. w. obowiązek tak jak zresztą i pozostałe obowiązki określone w KERP,

wynika z ogólnych zasad odnoszących się do stosunków pomiędzy radcami prawnymi, t. j. zasad
lojalności i koleżeństwa. W związku z powyższymi zasadami, wskazuje się ponadto, iż rozliczenie w
przedmiocie wynagrodzenia powinno być proporcjonalne, natomiast w przypadku sporu w tym
zakresie, zgodnie z art. 56 KERP, radcowie prawni zobowiązani są przed skierowaniem sprawy do
sądu podjąć próbę polubownego rozstrzygnięcia po zawiadomieniu i przy udziale dziekana radcy
okręgowej izby radców prawnych, do której należy jeden z nich, przy czym obowiązek zawiadomienia
dziekana spoczywa na radcy prawnym wszczynającym spór.

41.

Etyka radcy prawnego – Na czym polega wyłączenie się radcy prawnego z wykonywania

czynności zawodowych przy konflikcie interesów?

Obowiązek wyłączenia się od wykonywania czynności zawodowych w pewnych sprawach jest

gwarancją niezależności i rzetelnego wykonywania obowiązków zawodowych, dochowania
tajemnicy zawodowej i ochrony zaufania będącego podstawą relacji z klientem. Dlatego też
unikanie konfliktu interesów stanowi podstawową wartość zawodu. Obowiązkiem wyłączenia
objęte są wszystkie czynności zawodowe wchodzące w zakres świadczenia pomocy prawnej.
Wyłączenie oznaczać może nieprzyjmowanie sprawy lub powstrzymanie się od działania w
sprawie i wyłączenie się z niej. Ocena ryzyka wystąpienia konfliktu interesów musi być
dokonywana przez cały okres objęty pełnomocnictwem.

Podstawa prawna:
-

Kodeks Etyki Radcy Prawnego – z dnia 22 listopada 2014 r. (wchodzi w życie z dniem 1 lipca

2015 r.);
-

Ustawa o radcach prawnych z dnia 18 marca 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 507).

Opracowanie szczegółowe:

Obowiązek wyłączenia się od wykonywania czynności zawodowych w pewnych sprawach

jest gwarancją niezależności i rzetelnego wykonywania obowiązków zawodowych, dochowania
tajemnicy zawodowej i ochrony zaufania będącego podstawą relacji z klientem. Dlatego też
unikanie konfliktu interesów stanowi podstawową wartość zawodu (art. 10 Kodeksu Etyki stanowi:
„Obowiązek unikania przez radcę prawnego konfliktu interesów służy zapewnieniu niezależności, a
także dochowaniu tajemnicy zawodowej oraz lojalności wobec klienta”.). Podporządkowanie się
temu obowiązkowi stanowi ustawową i etyczną podstawę do odmowy świadczenia pomocy prawnej.
Obowiązek unikania konfliktu interesów odnosi się do wszystkich form wykonywania zawodu.
Dotyczy on również aplikanta radcowskiego.

Obowiązkiem wyłączenia objęte są wszystkie czynności zawodowe wchodzące w zakres

świadczenia pomocy prawnej. Wyłączenie oznaczać może nieprzyjmowanie sprawy lub
powstrzymanie się od działania w sprawie i wyłączenie się z niej. Ocena ryzyka wystąpienia
konfliktu interesów musi być dokonywana przez cały okres objęty pełnomocnictwem. Wyłączenie nie
przekreśla dotąd dokonywanych czynności ani też nie pozbawia prawa do wynagrodzenia. Przepisy o
obowiązku unikania konfliktu interesów stanowią próbę rozwiązania dylematu – czy radcę prawnego
wiąże jego niepodzielna lojalność wobec klienta, czy też można dać przewagę autonomii woli klienta,
który nie chce rezygnować z dotychczasowego pełnomocnika.

Ustawa o radcach prawnych w art. 15 stanowi o obowiązku wyłączenia się od

wykonywania czynności zawodowych, który obejmuje:

- własną sprawę;
- sprawę, w której przeciwnikiem jednostki organizacyjnej udzielającej mu pełnomocnictwa

jest inna zatrudniająca go jednostka organizacyjna;

- sprawę dotyczącą osoby, z którą radca prawny pozostaje w takim stosunku, że może to

oddziaływać na wynik sprawy.

Zakazy powyższe, zostały wpisane do ustawy, w okresie, gdy radcowie prawni świadczyli

pomoc prawną wyłącznie jednostkom gospodarki uspołecznionej, muszą być zatem interpretowane z
uwzględnieniem treści zakazów w Kodeksie Etyki. Uregulowanie zawarte w Kodeksie dostosowuje
zakres i treść zakazów do obecnego ustroju zawodu radcy prawnego.

W przepisach Ustawy i Kodeksu Etyki brak jest jednej jednoznacznej definicji konfliktu

interesów. O takim konflikcie możemy mówić, gdy przy świadczeniu pomocy prawnej dochodzi do

zderzenia przeciwstawnych interesów albo też gdy działanie radcy prawnego na rzecz interesu
jednego klienta ograniczałoby zaangażowanie na rzecz innego klienta.

Taka kolizja może odnosić się do konfliktu pomiędzy interesami:
- dwóch lub więcej, aktualnych bądź potencjalnych klientów;
- aktualnego klienta i byłego klienta;
- klienta i radcy prawnego bądź osoby mu najbliższej.

Kodeks Etyki w rozdziale 2 wskazuje na sytuacje kiedy radca prawny nie może świadczyć pomocy
prawnej:

Art. 26.

1.Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej, jeżeli wykonywanie czynności zawodowych
naruszałoby tajemnicę zawodową lub stwarzało znaczne zagrożenie jej naruszenia, ograniczenia jego
niezależności, albo gdy posiadana przez niego wiedza o sprawach innego klienta lub osób, na rzecz
których uprzednio wykonywał czynności zawodowe, dawałaby klientowi nieuzasadnioną przewagę.
2.Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust. 1, ujawnią się w czasie prowadzenia sprawy, radca
prawny obowiązany jest się z niej wyłączyć, a w szczególności wypowiedzieć klientowi
pełnomocnictwo.
3.Obowiązki, o których mowa w ust. 1 i 2, odnoszą się również do radcy prawnego przyjmującego
pełnomocnictwo substytucyjne.

Art. 27.

Radca prawny nie może udzielić pomocy prawnej, jeżeli:
1)brał udział w sprawie jako przedstawiciel organów władzy publicznej lub osoba pełniąca funkcję
publiczną albo jako arbiter, mediator lub biegły;
2)zeznawał uprzednio jako świadek w sprawie o okolicznościach sprawy;
3)osoba najbliższa albo z jakichkolwiek przyczyn zależna od radcy prawnego brała lub bierze udział w
rozstrzygnięciu sprawy;
4)sprawa dotyczy radcy prawnego, adwokata lub innej osoby, z którą radca prawny może na
podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód – o ile wykonują czynności zawodowe w
tym samym czasie na rzecz tego samego klienta;
5)był albo pozostaje w bliskich stosunkach z przeciwnikiem swojego klienta lub osobą
zainteresowaną niekorzystnym dla klienta rozstrzygnięciem sprawy;
6)osoba najbliższa radcy prawnemu jest pełnomocnikiem strony przeciwnej lub wykonywała na jej
rzecz w tej sprawie inną pomoc prawną. (poprzednio Kodeks Etyki mówił o osobie bliskiej, teraz
najbliższej)

Art. 28.

1.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klientów, jeżeli ich interesy są sprzeczne
w tej samej sprawie lub sprawie z nią związaną.
2.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, jeżeli przeciwnik klienta jest
również jego klientem w jakiejkolwiek sprawie.
3.Radca prawny nie może być obrońcą lub pełnomocnikiem klienta, którego interesy są sprzeczne z
interesami osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej
samej sprawie lub w sprawie z nią związanej.
(„sprawa związana” według orzecznictwa SN to nie „sprawa podobna”, lecz sytuacja, gdy stwierdzone
przesłanki podmiotowo – przedmiotowe oraz ramy czasowe uzasadniają przyjęcie związku pomiędzy
tą sprawą a sprawą, w której radca prawny nie powinien występować).

Art. 29.

1.Radcy prawnemu nie wolno doradzać:
1)klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami innego klienta w tej samej sprawie lub w
sprawie z nią związanej;
2)klientowi, jeżeli jego interesy są sprzeczne w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej z
interesami osoby, na rzecz której radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe.
2.Zakazy doradzania, o których mowa w ust. 1, nie obowiązują, jeżeli klient lub klienci oraz osoby, na
rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe, wyrazili na takie działanie
zgodę. Radca prawny nie może jednak uzyskać takiej zgody, jeżeli jest lub był obrońcą w sprawie
karnej co najmniej jednego z nich.
3.Zgoda powinna być wyrażona na piśmie, po uprzednim pisemnym poinformowaniu przez radcę
prawnego klienta lub klientów oraz osób, na rzecz których radca prawny uprzednio wykonywał
czynności zawodowe, o okolicznościach stanowiących istotę konfliktu interesów i jego źródle,
skutkach proponowanego działania, zagrożeniu z tym związanym, a także o możliwych bądź
wyłączonych przez taką zgodę działaniach alternatywnych.

Art. 30.

1.Radca prawny nie może świadczyć pomocy prawnej klientowi, jeżeli w danej sprawie lub sprawie z
nią związanej pomiędzy klientem a radcą prawnym istnieje sprzeczność interesów lub znaczne ryzyko
jej wystąpienia, a także jeżeli czynności zawodowe dotyczą osoby lub majątku radcy prawnego albo
osoby mu najbliższej, chyba że czynność odnosi się do wspólnych z klientem roszczeń, działań lub
interesów.
2.Transakcja majątkowa radcy prawnego z klientem powinna być poprzedzona poinformowaniem
klienta o istotnych elementach przyszłej umowy, tak aby klient miał możliwość skorzystania z porady
innego prawnika. Nie dotyczy to transakcji dokonywanych w ramach zwykłej działalności klienta.

42.

Czy Kodeks Etyki Radcy Prawnego dopuszcza informowanie przez radcę prawnego

o uczestnictwie w rankingach prawniczych i informowanie o zajętych w nich miejscach?

Tak. Kodeks Etyki z 22 listopada 2014 r. stanowi, że informowanie o uczestniczeniu w rankingach
prawniczych i zajętych miejscach może być elementem informacji o wykonywaniu zawodu, jeżeli
są one prowadzone zgodnie z zasadami ustalonymi uchwałą właściwego organu samorządu
radców prawnych. Zasady te określa Uchwała Nr 17/VII/2008 KRRP z dnia 25 stycznia 2008 r. w
sprawie udziału radców prawnych w rankingach prawniczych określająca obowiązki organizatora,
dostępność rankingu dla kancelarii, wymóg jednoznaczności warunków i kryteriów klasyfikacji,
warunki jakie muszą spełniać rankingi tworzone w oparciu o liczbę prawników, konieczność
zgodności warunków uczestnictwa z Kodeksem Etyki.

Art. 31 ust. 3 pkt 5 Kodeksu Etyki RP z 22 listopada 2014 r.

Zasady, na jakich rankingi mogą być prowadzone określa Uchwała Nr 17/VII/2008 KRRP z dnia 25
stycznia 2008 r. w sprawie udziału radców prawnych w rankingach prawniczych: wymogi, które
muszą być spełnione łącznie:

organizator rankingu publicznie ogłasza o:

◦

prowadzeniu rankingu,

◦

warunkach uczestnictwa,

◦

kryteriach klasyfikacji uczestników;

prawo udziału w rankingu maja wszystkie Kancelarie spełniające ogłoszone warunki
uczestnictwa

definicje zawarte w warunkach uczestnictwa w rankingu oraz kryteria klasyfikacji muszą być
sformułowane jednoznacznie i nie mogą wprowadzać w błąd ani jego uczestników ani osób
zapoznających sie z jego wynikami,

ranking tworzony w oparciu o liczbę prawników może uwzględniać wyłącznie:
◦

absolwentów wyższych studiów prawniczych i prawników zagranicznych,

◦

prawników stale współpracujących z Kancelaria z wyłączeniem prawników współpracujących
okazjonalnie lub osiągających większość przychodów ze świadczenia pomocy prawnej poza
Kancelaria,

organizator rankingu musi mieć prawo niezależnej weryfikacji danych zgłoszonych przez
uczestników z zachowaniem zasad poufności

warunki uczestnictwa w rankingu nie mogą stać w sprzeczności z zasadami wykonywania
zawodu wynikającymi z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

Powyższe zasady dotyczą udziału samego radcy, prowadzonej przez niego kancelarii lub

spółki, w której uczestniczy i to na radcy ciąży odpowiedzialność za ocenę, czy ranking spełnia ww.
warunki.

Wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2012 r. SDI 14/12 (wyrok dyscyplinarny): Radca prawy został obwiniony
o to , że w 2008 roku nie złożył sprostowania mimo, że wiedział o przekazaniu przez jego kancelarię
zawyżonych danych do rankingu kancelarii prawnych organizowanego przez "Rzeczpospolitą”.
Kancelaria podała kilka nazwisk osób, które w ogóle nigdy nie pracowały w kancelarii, ale np. starały
się w niej o pracę lecz były odrzucone. Szefowa d.s. marketingu podała, że kancelaria miała filie
w licznych krajach europejskich i amerykańskich, choć nie było to zgodne z prawdą. SN stwierdził, że
tolerowanie nieprawidłowości przekazanych danych przez radcę prawnego sąd II instancji
nietrafnie zaliczył do przewinień w czynnościach radcy prawnego. Tymczasem zachowanie
obwinionego było sprzeczne z zasadami etyki.

Poprzedni Kodeks Etyki w art. 25 zawierał zakaz informowania o udziale w rankingach i zajętych
w nich miejscach, jeśli nie są one prowadzone zgodnie z określonymi uchwałą zasadami.

43.

Jak - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - powinien zachować się radca prawny

wykorzystujący środki przekazu, które nie gwarantują zachowania poufności w przekazaniu
informacji objętych tajemnicą zawodową?

Kodeks Etyki Radcy prawnego w art. 35 pkt. 6 i 7 ustanawia szczegółowe wymagania

wobec radcy prawnego, który drogą elektroniczną informuje o wykonywaniu zawodu, pozyskuje
klientów i wykonuje czynności zawodowe. Korzystanie z drogi elektronicznej jest dopuszczalnie m.
in. jeżeli radca prawny:

•

poprzez okresową archiwizacją zabezpiecza i dba o dostępność danych przetwarzanych

drogą elektroniczną;

•

chroni tajemnicę zawodową, informując w treści korespondencji elektronicznej o jej
poufnym charakterze; zabezpieczenie uznaje się za należyte, jeżeli klient po uprzednim
poinformowaniu go o zagrożeniach związanych z korzystaniem z drogi elektronicznej,
domyślnie lub wyraźnie zaakceptował stosowane w komunikacji z nim środki, techniki,
sposoby, systemy lub standardy komunikacji elektronicznej.

Radca prawny powinien zachować szczególną dbałość o zabezpieczenie przed

niepowołanym ujawnieniem wszelkich informacji objętych tajemnicą zawodową. Zgodnie z art. 23
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego powyższe zobowiązanie jest niezależne od formy i sposobu
utrwalenia tych informacji. Dokumenty i nośniki przechowywane w formie elektronicznej powinny
być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu przed zakłóceniem
działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub utratą danych.

Podstawa prawna: art. 23, art. 35 pkt. 6 i 7 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

Opracowanie szczegółowe

Przed zmianą Kodeksu Etyki Radcy Prawnego odpowiedź na powyższe pytanie wynikała

wprost z przepisu art. 14 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Zgodnie z ówczesną regulacją radca prawny
zobowiązany był zabezpieczyć najlepiej jak to możliwe, przed niepowołanym ujawnieniem informacje
obejmujące tajemnicę zawodową. Wykorzystanie środków przekazu nie gwarantujących zachowania
poufności w przekazaniu informacji objętych tajemnicą zawodową wymagało jedynie uprzedniego
powiadomienia o tym klienta.

Nowy Kodeks Etyki Radcy Prawnego wprowadza bardziej restrykcyjne warunki komunikacji

z klientem. Żaden przepis Kodeksu Etyki Radcy Prawnego nie dopuszcza wprost możliwości
wykorzystywania środków przekazu, które nie gwarantują zachowania poufności w przekazaniu
informacji objętych tajemnicą zawodową.

Aktualnie radca prawny może wykonywać czynności zawodowe drogą elektroniczną, w tym

również przekazywać informacje obejmujące tajemnicę zawodową pod warunkiem, że radca prawny:

•

poprzez okresową archiwizacją zabezpiecza i dba o dostępność danych przetwarzanych drogą
elektroniczną;

•

chroni tajemnicę zawodową, informując w treści korespondencji elektronicznej o jej poufnym
charakterze.

Przed zmianą Kodeksu Etyki Radcy prawnego radca prawny był zobowiązany jedynie do

poinformowania klienta, o tym że środek przekazu nie gwarantuje poufności przekazywanych
informacji. Aktualnie, po zmianie Kodeksu, zabezpieczenie uznaje się za należyte, jeżeli klient po
uprzednim poinformowaniu go o zagrożeniach związanych z korzystaniem z drogi elektronicznej,
domyślnie lub wyraźnie zaakceptował stosowane w komunikacji z nim środki, techniki, sposoby,
systemy lub standardy komunikacji elektronicznej.

Radca prawny obowiązany jest zabezpieczyć przed niepowołanym ujawnieniem wszelkie

informacje objęte tajemnicą zawodową, niezależnie od ich formy i sposobu utrwalenia.

Zidentyfikowane zagrożenia związane z korzystaniem z drogi elektronicznej również powinny
eliminowane poprzez stosowanie adekwatnych zabezpieczeń wykorzystywanych systemów.
Dokumenty i nośniki zawierające informacje poufne należy przechowywać w sposób chroniący je
przed zniszczeniem, zniekształceniem lub zaginięciem. Dokumenty i nośniki przechowywane w formie
elektronicznej powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu
przed zakłóceniem działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub utratą danych.
Radca prawny powinien kontrolować dostęp osób współpracujących do takich dokumentów
i nośników.

44.

Jakie są obowiązki radcy prawnego związane z przeszukaniem dokonywanym u niego przez

upoważnione organy, w wyniku którego mogłoby dojść do ujawnienia tajemnicy zawodowej?

Procedurę przeszukania i warunki jego dopuszczalności, jako odstępstwa od konstytucyjnych
wolności i praw obywatelskich, reguluje art. 219 § 1 i 2 k.p.k. Celem przeszukania zgodnie
z przepisem art. 219 § 1 k.p.k. jest: a) wykrycie

lub

zatrzymanie,

albo

przymusowe

doprowadzenie osoby podejrzanej, a także b) uzyskanie rzeczy, które mogą stanowić dowód w
sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Zasadą jest prowadzenie przeszukania
na podstawie pisemnego postanowienia właściwego organu – wymagane jest konkretne
wskazanie w treści postanowienia przedmiotów, które mają zostać znalezione. Policja, w
wyjątkowych sytuacjach, może dokonać przeszukania bez „uprzedniego polecenia sądu lub
prokuratury”, jeżeli skutkuje to niezwłocznym znalezieniem rzeczy. Podstawowym obowiązkiem
radcy prawnego, w związku z dokonywanym przeszukaniem jest działanie mające na celu
zapobieżenie naruszeniu tajemnicy zawodowej, w granicach zakreślonych przepisami k.p.k.
Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP wydał instrukcję określającą zasady postępowania w
przypadku przeszukania kancelarii, mieszkania lub innych pomieszczeń radcy prawnego i
związanego z tym niebezpieczeństwa naruszenia tajemnicy zawodowej.

Podstawa prawna: art. 219-225 k.p.k., 229,230 k.p.k. rozdział 25. k.p.k.; art. 3 ust. 3-5 ustawy o r.pr.;
art. 17,18 KERP. Źródło: Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP. Zawód radcy prawnego. Historia
zawodu i zasady jego wykonywania pod redakcją A.Berezy, wyd. 2 uzupełnione z 2011 r. oraz
wzbogacone o uwagi autora.
Zgodnie z art. 18 KERP: „radca prawny obowiązany jest żądać udziału przedstawiciela samorządu
radców prawnych w przeszukaniu, w wyniku którego mogłoby dojść do ujawnienia tajemnicy
zawodowej”. Podstawą prawną do żądania asysty członka samorządu radcowskiego przy
przeszukaniu jest art. 224 § 2 k.p.k., w związku z art. 18 KERP. Prawo r.pr. do wskazania osoby
asystującej jest tym bardziej uzasadnione, że radca prawny jest zobowiązany zgodnie z art. 3 ust. 3–5
ustawy o r.p. i art. 17 KERP do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się w związku
z udzielaniem pomocy prawnej i przy okazji jej wykonywania.
Tryb przeprowadzenia przeszukania regulują przepisy art. 220–224 k.p.k.
1.

Radca prawny, u którego ma odbyć się przeszukanie powinien na wstępie zapoznać się

z postanowieniem (sądu, prokuratora lub innego właściwego organu) o przeszukaniu. Na podstawie
tego dokumentu powinien ustalić: a) podstawę prawną i cel przeszukania, przedmioty, które mają
być znalezione lub zatrzymane, jak też czy przeszukanie jest w wyniku podejrzenia radcy prawnego o
popełnienie czynu karalnego, czy też jest to przeszukanie w innej sprawie karnej; b) czy zachodzi

możliwość ujawnienia tajemnicy zawodowej podczas przeszukania i w zależności od ustaleń zażądać:
— udziału w przeszukaniu innego radcy (art. 18 KERP), ewentualnie — skontaktować się także z
adwokatem (lub od 15 lipca 2015 roku także radcą prawnym), jeżeli przeszukanie jest prowadzone u
niego jako osoby podejrzanej.
2.

Jeżeli przeszukanie jest prowadzone u radcy prawnego, który nie jest podejrzanym, a w

wydanych lub znalezionych pismach i dokumentach lub na nośnikach elektronicznych i innych
urządzeniach zawarte są informacje stanowiące tajemnicę zawodową (a także państwową, służbową
lub inną chronioną ustawami albo mającą charakter osobisty), to obowiązuje w tym przypadku tryb
postępowania określony w art. 225 § 1 k.p.k. (przekazanie prokuratorowi lub sądowi w
opieczętowanym opakowaniu pisma lub innego dokumentu bez jego wcześniejszego odczytywania).
3.

W sytuacji, kiedy radca prawny, u którego dokonywane jest przeszukanie, jest osobą

podejrzaną o popełnienie przestępstwa, obowiązuje tryb postępowania określony w art. 225 § 2
k.p.k. Oznacza to, że organ przeprowadzający przeszukanie może otwierać i odczytywać znajdujące
się u podejrzanego rzeczy — materiały zawierające między innymi tajemnicę zawodową, i
wykorzystywać je w postępowaniu karnym. Problemem jest w takiej sytuacji zabezpieczenie
przedmiotów (dokumentów, nośników elektronicznych) zawierających informacje dotyczące innych
klientów, niezwiązane ze sprawą, w której radca prawny jest podejrzany. W odniesieniu do tych
rzeczy w przypadku przeszukania, należy domagać się stosowania trybu określonego w art. 225 § 1
k.p.k., gdyż inaczej „wykracza to poza granice uniwersalnej normy konstytucyjnej art. 31 ust. 3
Konstytucji oraz art. 8 ust. 2 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”.

Żądanie asysty drugiego radcy prawnego w przeszukaniu powinno zostać zaprotokołowane i do
czasu jego przybycia właściwe przeszukanie nie powinno się odbywać. Gdyby mimo to przeszukanie
rozpoczęto nie czekając na przybycie asysty, należy zaprotokołować sprzeciw i starać się zachować
według w/w wskazówek (w pkt. 1-3). Czas przybycia przedstawiciela samorządu odnotować w
protokóle.
W przypadku, kiedy zachodzą okoliczności określone w art. 230 § 1 k.p.k. (wyjątkowy brak polecenia
sądu lub prokuratury o przeszukaniu), należy bezwzględnie zgłosić do protokołu przeszukania żądanie
doręczenia postanowienia — art. 220 § 3 k.p.k., i na podstawie ustnej informacji o celu przeszukania
i określeniu poszukiwanych przedmiotów (art. 224 § 1 k.p.k.) dokonać ustaleń i czynności podanych
według w/w wskazówek (w pkt. 1a-1b).
Jeżeli przeszukanie ma być prowadzone w kancelarii radcy prawnego kilkuosobowej, a radca
prawny, którego przeszukanie dotyczy, jest w tym czasie nieobecny, wówczas inny radca prawny
obecny w tym czasie w kancelarii winien domagać się wstrzymania przeszukania do czasu przybycia
radcy prawnego, którego to dotyczy, a jeżeli nie jest to możliwe, ze względów czasowych (np. radca
prawny przebywa poza miejscowością, w której jest kancelaria), zaproponować stosowne
zabezpieczenie przez opieczętowanie biurka, szaf itp. mebli, w których znajdują się rzeczy
nieobecnego radcy przed dostępem osób trzecich, lub w ostateczności, zastosowanie w odniesieniu
do zajętych przedmiotów trybu postępowania określonego w art. 225 § 1 k.p.k.
Właściwe przeszukanie powinno się rozpocząć w obecności wezwanego do asysty radcy prawnego.
Radca prawny (nie będący podejrzanym), u którego dokonuje się przeszukania, jak też asystujący,
winni zwracać uwagę, aby znalezione przy przeszukaniu pisma, dokumenty oraz nośniki elektroniczne
i inne urządzenia, które zawierają tajemnicę zawodową (lub inną prawnie chronioną) bez ich
odczytywania przez osoby prowadzące przeszukanie były pieczętowane w opakowaniu i przekazane
niezwłocznie prokuratorowi lub sądowi. We wszystkich przypadkach naruszenia trybu określonego w

art. 225 § 1 powinni wnosić sprzeciw do protokołu. Jest to niezwykle istotne, gdyż w kwestii
wykorzystania tych dokumentów jako dowodów w postępowaniu karnym stosuje się przepis art. 226
k.p.k. czyli odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178-181 k.p.k. (zakaz przesłuchania
obrońcy/adwokata co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc
sprawę – począwszy od 15 lipca 2015 roku także radcy prawnego; zakaz przesłuchiwania mediatora w
charakterze świadka; przesłuchiwanie osób obowiązanych do zachowania w tajemnicy informacji
„tajnej” lub „ściśle tajnej”; przesłuchiwanie osb obowiązanych do zachowania w tajemnicy informacji
„zastrzeżonej” lub „poufnej”, tajemnicy służbowej/zawodowej; przesłuchanie z wyłączeniem
jawności).
Radca prawny powinien zawsze zabezpieczyć odpowiednio posiadane dane (m.in. poprzez czytniki
linii papilarnych, klucze kryptograficzne)— informacje, które przechowuje w związku z wykonywanym
zawodem oraz obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej. W zależności od rodzaju
zabezpieczeń możliwe jest wyselekcjonowanie materiału odnoszącego się wyłącznie do sprawy, w
związku z którą prowadzone jest przeszukanie.
Radca prawny wraz z radcą asystującym powinni wskazać przeszukującym, które pliki dotyczą
konkretnej sprawy, jak też gdzie mają być skopiowane, a w protokóle opisać te czynności.
Wszystkie czynności związane z rekwizycją nośników elektronicznych i innych urządzeń technicznych
zawierających informacje objęte tajemnicą zawodową powinny być opisane co do sposobu
zabezpieczenia w protokole przeszukania. Jakiekolwiek zastrzeżenia co do sposobu zabezpieczenia
rekwirowanych przedmiotów, jak też ochroną części danych dotyczących innych spraw niezwiązanych
z przeszukaniem, winny być zgłaszane do protokołu przeszukania.
Zajęte dokumenty, nośniki i inne przedmioty powinny zostać dokładnie wymienione w spisie
zajętych przedmiotów wraz z opisem zabezpieczenia. W odniesieniu do zajęcia dokumentów
niezbędnych do prowadzenia przez radcę prawnego danej sprawy, radca prawny powinien domagać
się sporządzenia kopii (o ile nie przeszkodzi to w przeszukaniu) lub ustalić późniejszy termin
sporządzenia takiej kopii.
Radca prawny, u którego prowadzone jest przeszukanie, jak też radca asystujący, powinni przed
podpisaniem protokołu zwrócić uwagę, czy odpowiada on wymogom formalnym określonym w art.
229 k.p.k., oraz to, czy zostały zanotowane wszystkie zgłoszone przez nich zarzuty, zwłaszcza takie,
że przeszukanie jest bez jego zgody, a także, iż nie wyraził zgody na zajęcie określonych rzeczy, jak
też, że nie zastosowano stosownego zabezpieczenia konfiskowanych akt i nośników elektronicznych i
urządzeń technicznych przed dostępem osób trzecich. Należy żądać czytelnej kopii protokółu
przeszukania, a także zanotować dane i telefon odpowiedzialnego za przeszukanie urzędnika.
Radca prawny, u którego przeprowadzono przeszukanie i dokonano zajęcia materiałów związanych z
prowadzoną sprawą, powinien niezwłocznie powiadomić o tym swego mocodawcę — klienta.
Każda izba powinna mieć wytypowane osoby — radców prawnych i podane ich telefony, którzy są
wyznaczeni do asystowania przy przeszukaniach.

45.

Czy - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - radca prawny może wnieść pozew

w sytuacji, gdy wcześniej wydał na piśmie opinię i poinformował klienta o niecelowości wniesienia
pozwu?

Odpowiedź na zadane pytanie powinna być twierdząca zarówno w na gruncie przepisów Kodeksu
Etyki Radcy Prawnego obowiązujących przed datą 1 lipca 2015, jak i tych obowiązujących po tej
dacie, przy czym wedle nowych przepisów radca prawny nie może sporządzić pozwu nawet na
wyraźnie żądanie klienta, jeżeli takie działanie naruszałoby w sposób oczywisty ustawowe wymogi.

Art. 28 pkt 8 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego przed data 1 lipca 2015 roku, oraz art.
51 ust. 4 przepisów obowiązujących po tej dacie.
Wedle art. 28 ust. 8 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego przed data 1 lipca 2015 roku,
radca prawny może, na wyraźne życzenie klienta, wnieść pozew, złożyć wniosek lub środek
odwoławczy także wtedy, gdy wcześniej wydał opinię i poinformował go o niecelowości takiej
czynności; ma wówczas prawo zwrócić się o pisemne oświadczenie o jej dokonaniu na wyraźne
żądanie. Nie powinien jednak wnosić środka odwoławczego w przypadku, gdy w sposób oczywisty
naruszałoby to ustawowe wymogi w tym zakresie. Jeżeli radca prawny ocenia, że wniesienie środka
zmierzającego do wzruszenia orzeczenia sądowego lub skargi konstytucyjnej jest bezzasadne, a klient
z tym stanowiskiem się nie zgadza, może wypowiedzieć pełnomocnictwo w takim terminie, aby
umożliwić klientowi powierzenie sprawy i wniesienie środka odwoławczego innej osobie.
Natomiast, wedle Art. 51 ust. 4 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego po dacie 1 lipca 2015
roku, jeżeli klient nie zgadza się z opinią radcy prawnego o bezzasadności lub niecelowości wniesienia
środka odwoławczego, skargi konstytucyjnej lub skargi do sądów i trybunałów organizacji
międzynarodowych, radca prawny powinien niezwłocznie wypowiedzieć pełnomocnictwo. Radca
prawny może jednak na wyraźne żądanie klienta wnieść pozew lub środek odwoławczy albo złożyć
skargę także po przedstawieniu klientowi pisemnej opinii prawnej o bezzasadności lub niecelowości
takiej czynności, chyba że takie działanie naruszałoby w sposób oczywisty ustawowe wymogi. Radca
prawny może zwrócić się do klienta o pisemne potwierdzenie takiego żądania i złożyć je do swoich
akt sprawy.
Tym samym należy stwierdzić, że odpowiedź na zadane pytanie powinna być twierdząca zarówno w
na gruncie przepisów obowiązujących przed datą 1 lipca 2015, jak i tych obowiązujących po tej dacie,
przy czym wedle nowych przepisów radca prawny nie może sporządzić pozwu nawet na wyraźnie
żądanie klienta, jeżeli takie działanie naruszałoby w sposób oczywisty ustawowe wymogi.
Wedle zarówno nowych jak i starych przepisów, radca prawny ma wówczas prawo zwrócenia się o
pisemne potwierdzenie żądania sporządzenia pozwu, mimo uprzedniej jego opinii o bezzasadności
lub niecelowości takiej czynności.

46.

Czy radca prawny może zrezygnować z przyjętego zlecenia na trzy dni przed upływem

terminu do wniesienia środka zaskarżenia w prowadzonej sprawie? Proszę uzasadnić odpowiedź?

Radca prawny, rezygnując z prowadzenia sprawy, powinien uczynić to w takim czasie, by klient
dla ochrony swoich interesów mógł skorzystać z pomocy prawnej innej osoby – art. 47 Kodeksu
etyki.
Zasada ta jest kodeksowym rozwinięciem regulacji ustawowej, zgodnie z którą radca prawny może
odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów. Wypowiadając pełnomocnictwo,
umowę zlecenia lub umowę o pracę, obowiązany jest wykonać wszystkie niezbędne czynności, aby
okoliczność ta nie miała negatywnego wpływu na dalszy tok prowadzonych przez niego spraw.
W związku z powyższym udzielając odpowiedzi na zadane pytanie, należałoby sięgnąć do

warunków danego stanu faktycznego i ocenić, czy rezygnacja z przyjętego zlecenia na trzy dni
przed upływem terminu do wniesienia środka zaskarżenia w prowadzonej sprawie, nie narazi
klienta na szkodę, a także, czy klient będzie miał możliwość skorzystania z pomocy prawnej innej
osoby, biorąc pod uwagę złożoność środka zaskarżenia, który ma być wniesiony. Mając na
względzie praktyczne aspekty poszukiwania pomocy prawnej oraz staranności w przygotowywaniu
środków zaskarżenia, tak krótki termin (3-dniowy) w zasadzie zawsze stanowić będzie poważną
zagrożenie dla interesów klienta.

Podstawa prawna:
art. 22 ust. 1 i 2 Ustawy o radcach prawnych, 746 § 2 Kodeksu cywilnego, art. 47 Kodeksu etyki.

Opracowanie szczegółowe

Na gruncie poprzednio obowiązującego Kodeksu etyki (art. 28 ust. 9), radcy prawnemu wolno było
zrezygnować z przyjętego zlecenia w taki sposób, aby klient dla ochrony własnych interesów mógł
skorzystać z pomocy innej osoby.
Nowa regulacja wydaje się być bardziej precyzyjna. Zamiast rezygnacji z przyjętego zlecenia mowa
w niej jest o rezygnacji z prowadzenia sprawy. Prawodawca odchodzi też od kryterium sposobu
dokonania rezygnacji na rzecz czasu, w którym może być dokonana. W końcu uszczegółowione
zostaje, iż pomoc, z której klient ma mieć możliwość skorzystać, jest pomocą prawną.
Odnośnie konsekwencji ocenianego, hipotetycznego zachowania należy mieć też na względzie skutki
naruszenia – nie tylko na gruncie etyki zawodowej, ale również odszkodowawczej na gruncie Kodeksu
cywilnego.
W piśmiennictwie przedstawiono tezę, zgodnie z którą w ustawie korporacyjnej radcowskiej ze
zrozumiałych powodów brak przepisu stanowiącego [...] odpowiednik [art. 27 ustawy Prawo
o adwokaturze], niemniej [...] należy sięgnąć do jej art. 22 ust. 2, z którego można wywieść, że
w wypadku wypowiedzenia stosunku obrończego radca prawny obowiązany jest dokonać wszystkich
niezbędnych czynności, aby okoliczność ta (tj. wypowiedzenie) nie miała negatywnego wpływu na tok
prowadzonej dotąd obrony. Przepis nie wskazuje terminu kalendarzowego dla tych obowiązków
(Światłowski A. R., artykuł w Radcy Prawnym, 2002.2.6, Radca prawny jako obrońca w postępowaniu
w sprawach o wykroczenia.). Jakkolwiek teza ta jest dość archaiczna i dotyczy sytuacji, w której radca
prawny występuje jako obrońca w sprawach o wykroczenia, to wydaje się trafiać w sedno
zagadnienia, którego dotyczy omawiane pytanie: rezygnacja z przyjętego zlecenia powinna
następować tak, aby nie miała negatywnego wpływu na tok prowadzonej sprawy. Zatem złożenie
rezygnacji nie tylko powinno umożliwiać klientowi skorzystanie z pomocy prawnej świadczonej przez
inną osobę, ale też powinno nastąpić w takim czasie, aby ta inna osoba miała dość czasu, aby
należycie przygotować w interesie klienta dokonanie danej czynności procesowej.

47.

Czy radcowie prawni - zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - zawsze powinni

udzielać sobie pomocy w sprawach związanych z wykonywaniem zawodu?

Radcowie prawni powinni udzielać sobie pomocy i służyć radą w sprawach związanych
z wykonywaniem zawodu, o ile nie szkodzi to interesom klienta albo nie przekracza granic pomocy
grzecznościowej – art. 57 Kodeksu etyki.

Jak wynika z powyższego, udzielanie takiej pomocy powinno mieć miejsce zawsze, o ile nie
zaistnieje którakolwiek z dwóch przesłanek wyłączających taki obowiązek, wymienionych
w przepisie. W takiej sytuacji należy się zastanowić, czy przesłanki te powodują zawieszenie
obowiązku udzielania pomocy, przy pozostawieniu takiego uprawnienia, czy też zakazują takiej
pomocy. Z ich treści wynika jednoznacznie, iż wystąpienie którejkolwiek z cytowanych przesłanek
powoduje powstanie zakazu udzielania pomocy, którego złamanie prowadzi albo do naruszenia
interesu klienta (pierwsza przesłanka), albo też do skutku w postaci rozpoczęcia świadczenia usług
przez jednego radcę innemu, które powinny być odpłatne (druga przesłanka).

Podstawa prawna:
art. 57 Kodeksu etyki

Opracowanie szczegółowe

Na gruncie poprzednio obowiązującego Kodeksu etyki, regulacja ta znajdowała się w art. 33, zgodnie
z którym radcowie prawni powinni udzielać sobie pomocy i służyć radą w sprawach związanych
z wykonywaniem zawodu, o ile nie zaszkodzi to interesom podmiotów, na rzecz których świadczą
pomoc prawną. Jeżeli zatem radcowie prawni reprezentowali podmioty o sprzecznych interesach,
udzielanie sobie pomocy między radcami było wyłączone.

W nowym Kodeksie zmieniono brzmienie powyższej regulacji przez dodanie do niej dodatkowego,
występującego samoistnie ograniczenia – pomoc i rada w sprawach związanych z wykonywaniem
zawodu nie powinna przekraczać granic pomocy grzecznościowej. Powinna zatem mieć charakter nie
tyle zastępowania innego radcy prawnego w sprawie związanej z wykonywaniem zawodu, co
wspierania go przy rozwiązywaniu trudnych, precedensowych zagadnień, niejednoznacznie
rozstrzyganych w orzecznictwie i doktrynie. Taka postawa wpływa na pozytywne relacje w ramach
samorządu oraz kształtuje pozytywny wizerunek zawodu w społeczeństwie, wzmacniając zaufanie do
kompetencji osób go wykonujących.

Jeżeli natomiast prośba o pomoc wiąże się z naruszeniem interesu klienta, przekracza granice
grzecznościowe lub przedmiotowo dotyczy konsultacji, która nosi cechy samodzielnego zlecenia,
a nie wsparcia merytorycznego, to radca prawny może i powinien odmówić udzielenia takiej pomocy
innemu radcy prawnemu.

48.

Czy i kogo radca prawny powinien zawiadomić w przedmiocie niezachowania przez innego

radcę prawnego należytej staranności podczas świadczenia pomocy prawnej?

Radca prawny powinien zawiadomić w przedmiocie niezachowania przez innego radcę
prawnego należytej staranności podczas świadczenia pomocy prawnej wyłącznie właściwy organ
samorządu radców prawnych. (art. 44 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego)

Obowiązek wykonywania czynności zawodowych, w tym świadczenia pomocy prawnej z należytą
starannością nakłada na radcę prawnego art. 6 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowiącego

Załącznik do uchwały Nr 8/VIII/2010 Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 28 grudnia
2010r. (analogiczny obowiązek formułuje art. 13 ust. 1 "Nowego" Kodeksu Etyki Radcy Prawnego).
Niezachowanie powyższego obowiązku podczas świadczenia pomocy prawnej zgodnie z przepisami
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego rodzi nie tylko odpowiedzialność dyscyplinarną po stronie radcy
prawnego, który mu uchybia.
Z określoną w pytaniu nr 48 sytuacją związane są uregulowane w rozdziale VI aktualnie
obowiązującego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego dwa przepisy, nakazujące radcy prawnemu
zwracanie uwagi każdemu członkowi samorządu radców prawnych, który postępuje niezgodnie z
Kodeksem Etyki Radcy Prawnego (art. 43) i umożliwiające składanie skarg związanych z
wykonywaniem zawodu na innego radcę prawnego wyłącznie do właściwego organu samorządu
radcowskiego (art. 44).
"Nowy" Kodeks Etyki Radcy Prawnego powyższe zagadnienia reguluje w art. 61:

Radca prawny powinien zwracać uwagę każdemu członkowi samorządu postępującemu
niezgodnie z zasadami etyki zawodowej.

Radca prawny może złożyć związaną z wykonywaniem zawodu skargę na innego radcę
prawnego wyłącznie do właściwego organu samorządu radców prawnych.

Niedopuszczalne jest wypowiadanie przez radcę prawnego wobec osób trzecich negatywnej
opinii o czynnościach zawodowych innego radcy prawnego, chyba że potrzeba albo
obowiązek takiej oceny wynikają z zadań lub uprawnień służbowych bądź samorządowych.

Radca prawny wydający opinię o wykonywaniu zawodu przez innego radcę prawnego
obowiązany jest wysłuchać opiniowanego oraz dochować obiektywizmu i rzeczowości.

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 38 obowiązującego do dnia 1 lipca 2015 roku Kodeksu Etyki radcy
Prawnego:
1. Niedopuszczalne jest wypowiadanie przez radcę prawnego wobec osób trzecich negatywnej opinii
o pracy zawodowej innego radcy prawnego z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.
2. Radca prawny, do którego zwrócono się o wydanie opinii o innym radcy prawnym, obowiązany jest
wysłuchać opiniowanego radcę prawnego, a przy sporządzaniu opinii opierać się na dokumentach,
znanych mu faktach oraz zachować obiektywizm i rzeczowość.
3. Wydanie negatywnej opinii o radcy prawnym, także co do jego pracy zawodowej, jest
dopuszczalne, jeżeli opinia taka jest oparta na faktach, a potrzeba albo obowiązek jej wydania
wynikają z zadań lub uprawnień służbowych bądź samorządowych.

49.

Przedstaw stanowisko Krajowej Rady Radców Prawnych odnośnie zwalniania radców

prawnych z tajemnicy zawodowej.

W dniu 9 września 2003 roku Krajowa Rada Radców Prawnych podjęła uchwałę nr

594/V2003 w sprawie zwalniania radców prawnych z obowiązku dochowania tajemnicy
zawodowej (art. 180 § 2 k.p.k.). W podjętej uchwale wyraziła zaniepokojenie pojawiającymi się
przypadkami zwalniania przez sądy radców prawnych z obowiązku zachowania tajemnicy
zawodowej (radcowskiej) w trybie art. 180 § 2 KPK.

W ocenie Krajowej Rady Radców Prawnych zwolnienie przez sąd w sprawie karnej radcy

prawnego od obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej, której zakres określa art. 3 ust.
3 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) w trybie art. 180 § 2 KPK
może mieć miejsce wyłącznie w sytuacjach wyjątkowych oraz przy bezwzględnym spełnieniu

ustawowych przesłanek w przepisie tym określonym (tj. tylko jeżeli jest to niezbędne dla dobra
wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może ustalona na podstawie innego dowodu).
Art. 180 § 2 k.p.k., art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 6.7.1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145
ze zm.).

Wyjątkowość sytuacji, w których może być zastosowany tryb określony w art. 180 § 2 k.p.k.,

jak również treść tego przepisu, nakładają na sąd wydający zgodę na przesłuchanie radcy prawnego,
obowiązek precyzyjnego określenia zakresu tego przesłuchania, wynikającego z treści wniosku
organów prokuratury. Niestworzenie tych barier spowodować może utratę przez sąd kontroli nad
prawidłowością ingerencji organów prowadzących postępowanie przygotowawcze w ujawnianie
przez radców prawnych tajemnicy radcowskiej, w granicach w jakich pozwala na taką ingerencję art.
180 § 2 k.p.k. Prowadzić to może do sytuacji w których organa prowadzące postępowanie
przygotowawcze, po uzyskaniu zgody sądu (na zasadzie ogólnego zwolnienia) mogą określać zakres
przedmiotowy przesłuchania radcy prawnego w wymiarze szerszym, aniżeli wynikało to z treści ich
wniosku (skierowanego do sądu) i z naruszeniem określonych w tym przepisie k.p.k. norm.

Za budzącą sprzeciw uznać należy praktykę uwzględniania przez sądy wniosków zgłaszanych

w trybie art. 180 § 2 k.p.k. przez prokuratury, które określając zakres przedmiotowy, w jakim mieli by
być przesłuchani w sprawach karnych radcowie prawni wskazują na zakres, który nie jest objęty
tajemnica radcowską, bądź który może być objęty innymi środkami dowodowymi (np. treść
pisemnych opinii prawnych; informacja czy umowy były parafowane przez r.pr., czy nie).

Za błędną uznać należy także praktykę stosowania trybu określonego w art. 180 § 2 k.p.k.

polegająca na bardzo enigmatycznym określaniu zarówno w kierowanych do sądu wnioskach w
sprawach karnych o zwolnienie radców prawnych z obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej,
jak i w uzasadnieniach wydawanych w tym zakresie postanowień - dlaczego zwolnienie w
indywidualnym przypadku radcy prawnego od tego obowiązku jest „/..../niezbędne dla dobra
wymiaru sprawiedliwości /..../” oraz dlaczego okoliczności objętych takim zwolnieniem nie można
ustalić na podstawie innych dowodów.

Krajowa Rada Radców Prawnych podkreśliła w treści uchwały, iż wykonywanie zawodu radcy

prawnego, jako zawodu zaufania publicznego oparte musi być na pełnym zaufaniu klienta, a to
uzależnione jest od dochowania poufności. Obowiązek przestrzegania tajemnicy zawodowej przez
radcę prawnego ma (w świetle ustawy o r.pr.) charakter bezwzględny, a jego dochowanie jest
powinnością korporacyjną zagrożoną odpowiedzialnością dyscyplinarną. Dlatego zwolnienie go z tego
obowiązku powinno być stosowane zupełnie wyjątkowo.

50.

Podczas posiedzenia sądu, na którym był obecny radca prawny i klient, sąd wyznaczył nowy

termin rozprawy, na której klient ma być przesłuchany w charakterze strony. Klient zapomniał
o terminie rozprawy i nie stawił się, za co został przez sąd ukarany karą grzywny
za nieusprawiedliwione stawiennictwo. Klient zarzuca radcy prawnemu naruszenie zasad etyki
poprzez niepoinformowanie go o terminie rozprawy przed jego upływem. Proszę ocenić zarzut
postawiony przez klienta radcy prawnemu.

Zarzut naruszenia zasad etyki formułowany wobec radcy prawnego jest nieuprawniony. Zgodnie
z art. 44 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, radca prawny, na żądanie klienta, obowiązany jest
informować go o przebiegu sprawy i jej wyniku a w szczególności o skutkach podejmowanych
czynności procesowych. Skoro klient zapomniał o wyznaczonym w jego obecności terminie

rozprawy, w jego interesie leżało uzyskanie tej informacji od radcy prawnego.

Podstawa prawna
art. 44 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (Załącznik do Uchwały nr 3/2014 Nadzwyczajnego
Krajowego Zjazdu Radców Prawnych z dnia 22 listopada 2014 r.)

Opracowanie szczegółowe

Od momentu pozyskania klienta od radcy prawnego zależy jak ułożą się relacje pomiędzy

nim a klientem. Aby należycie wywiązywać się z tych obowiązków musi istnieć więź zaufania
pomiędzy klientem a radcą. Konieczne wydaje się także ustalenie sposobu komunikacji. Jednakże
wszystkie te czynniki pozostają drugorzędne wobec sytuacji, w której sąd na rozprawie, zwracając
się bezpośrednio do jej uczestników, wyznacza nowy termin rozprawy. Nawet zapomniawszy
o terminie rozprawy, klient nie miał żadnych przeszkód, aby skontaktować się w dowolnej formie
z radcą prawnym i uzyskać informację dotyczącą wyznaczonego terminu. Opisana sytuacja
nie dotyczy czynności opisanych w art. 44 ust. 2 i 3 KERP (uzyskanie zgody na czynność, informacja
o bezzasadności lub niecelowości wnoszenia środka odwoławczego), w których – jak się wydaje –
to radca prawny, wykraczając nieco dalej niż ramy Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, powinien podjąć
inicjatywę kontaktu z klientem. Wobec nie wskazania w stanie faktycznym jakichkolwiek okoliczności
opisujących wcześniejsze ustalenia radcy prawnego z klientem co do sposobu komunikacji , należy
uznać, że brak jest przesłanek do stwierdzenia naruszenia mogącego stanowić podstawę
odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Niezależnie od powyższego, zachowanie klienta mogło doprowadzić do zerwania

wspomnianej więzi zaufania pomiędzy radcą prawnym a klientem, co z kolei może być podstawą
wypowiedzenia pełnomocnictwa przez radcę (art. 45 KERP).

51.

Proszę omówić nadzór Ministra Sprawiedliwości nad postępowaniem dyscyplinarnym

Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad postępowaniem dyscyplinarnym jest elementem nadzoru
Ministra Sprawiedliwości nad działalnością samorządu radców prawnych (art. 5 ust. 3 ustawy o
radcach prawnych: Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad działalnością samorządu w
zakresie i formach określonych ustawą.

Nadzór Ministra Sprawiedliwości nad postępowaniem dyscyplinarnym obejmuje:

uprawnienie do polecenia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego (wówczas Minister

Sprawiedliwości ma status strony w postępowaniu);

uprawnienie do informacji (postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego a

także orzeczenie kończące postępowanie doręcza się z urzędu Ministrowi
Sprawiedliwości);

uprawnienie di wglądu do akt w każdej sprawie;

uprawnienie do żądania sporządzenia uzasadnienia orzeczenia sądu dyscyplinarnego;

uprawnienie do złożenia odwołania od orzeczenia dyscyplinarnego, (także gdy Minister

Sprawiedliwości nie ma statusu strony w danym postępowaniu),

uprawnienie do złożenia kasacji do Sądu Najwyższego od orzeczeń wyższego sądu

dyscyplinarnego.

Podstawa prawna: art. 5, art. 62

, art. 62

, art. 68

, art. 70

oraz art. 71 Ustawy o

radcach prawnych.

W ramach nadzoru nad samorządem radcowskim Minister Sprawiedliwości wykonywać może
jedynie kompetencje wyraźnie przyznane mu przez ustawę o radcach prawnych, tj. obowiązuje tu
zamknięty katalog kompetencji.

Uprawnienia Ministra Sprawiedliwości w związku ze sprawowaniem nadzoru nad postępowaniem
dyscyplinarnym:
1. Uprawnienie do wszczęcia postępowania przez MŚ:
Art. 68

Ustawy o radcach prawnych

1a. Minister Sprawiedliwości może polecić wszczęcie dochodzenia przeciwko radcy prawnemu lub
aplikantowi radcowskiemu.
1b. W wypadku określonym w ust. 1a Ministrowi Sprawiedliwości przysługują prawa strony.

2. Uprawnienie do informacji:

•

Art. 62

Ustawy o radcach prawnych

Orzeczenie z uzasadnieniem, wydane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji,
doręcza się stronom, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Krajowej Radzie Radców Prawnych.

•

Art. 68

Ustawy o radcach prawnych:

Rzecznik dyscyplinarny doręcza Ministrowi Sprawiedliwości odpisy postanowień o wszczęciu
dochodzenia oraz informuje Ministra Sprawiedliwości o wniesieniu do sądu dyscyplinarnego
wniosku o ukaranie lub o skierowaniu wniosku do dziekana rady okręgowej izby radców
prawnych w trybie art. 66 (przewinienia mniejszej wagi).

•

Art. 70

Ustawy o radcach prawnych

Orzeczenia i postanowienia kończące postępowanie dyscyplinarne z urzędu doręcza się wraz
z uzasadnieniem stronom oraz Ministrowi Sprawiedliwości.

•

Art. 71 Ustawy o radcach prawnych:

Sąd dyscyplinarny niezwłocznie przesyła odpis prawomocnego orzeczenia właściwej radzie
okręgowej izby radców prawnych, Ministrowi Sprawiedliwości i Krajowej Radzie Radców
Prawnych.

3.Prawo wglądu do akt:
Art. 70

Ustawy o radcach prawnych

Ministrowi Sprawiedliwości oraz osobom przez niego upoważnionym przysługuje w każdym stadium
postępowania prawo wglądu do akt i żądania informacji o wynikach postępowania dyscyplinarnego,
jak również prawo żądania prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych bądź postanowień wraz z
aktami sprawy.

4. Uprawnienie do żądania sporządzenia uzasadnienia orzeczenia:

Art. 70

Ustawy o radcach prawnych

2. Uzasadnienia nie sporządza się z urzędu w sprawach, w których uwzględniono wniosek rzecznika
dyscyplinarnego o wydanie orzeczenia i wymierzenie uzgodnionej z obwinionym kary dyscyplinarnej
bez przeprowadzenia rozprawy oraz wniosek obwinionego o wydanie orzeczenia i wymierzenie mu
określonej kary dyscyplinarnej, ani w sprawach, w których wymierzono karę upomnienia. Orzeczenie
doręcza się z urzędu stronom oraz Ministrowi Sprawiedliwości.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2, uzasadnienie sporządza i doręcza się na wniosek strony
lub Ministra Sprawiedliwości, złożony w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.

5. Uprawnienie do wniesienia odwołania:
Art. 70

Ustawy o radcach prawnych

4. Od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie dyscyplinarne odwołanie przysługuje
stronom oraz Ministrowi Sprawiedliwości w terminie 14 dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia
albo postanowienia wraz z uzasadnieniem oraz pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia
odwołani.

6. Uprawnienie do złożenia kasacji do Sądu Najwyższego od orzeczeń wyższego sądu
dyscyplinarnego.
Art. 62

Ustawy o radcach prawych

Proszę omówić zagadnienie sądowej kontroli postępowania dyscyplinarnego.

Sądowa kontrola postępowania dyscyplinarnego obowiązuje dopiero na etapie orzeczeń Wyższego
Sądu Dyscyplinarnego, tj. po wyczerpaniu procedury odwoławczej w ramach samorządu
radcowskiego.

Sądowa kontrola postępowania dyscyplinarnego jest jednoinstancyjna (TK uznał taki model za
zgodny z konstytucją).

Kasacja od orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego jest środkiem realizacji gwarantowanego
konstytucyjnie prawa do sądu oraz środkiem nadzoru państwa nad postępowaniem
dyscyplinarnym.

Poprzez kontrolę ze strony sądów państwowych następuje realizacja konstytucyjnego prawa do
sądu jednostek, o których prawach te pozasądowe organy orzecznicze rozstrzygają.

Podstawa prawna: art. 62

do art. 62

ustawy o radcach prawnych, art. 45 Konstytucja RP

Art. 62

[Kasacja]

1. Od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji przysługuje stronom,
Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Prezesowi Krajowej Rady Radców
Prawnych kasacja do Sądu Najwyższego.
2. Orzeczenie, od którego służy kasacja podmiotom wymienionym w ust. 1, nie podlega wykonaniu
do czasu wniesienia kasacji lub bezskutecznego upływu terminu do jej wniesienia.
[Orzeczenia: 2]
Art. 62

[Podstawy] Kasacja może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa, jak również

rażącej niewspółmierności kary dyscyplinarnej.
Art. 62

[Termin] Kasację wnosi się do Sądu Najwyższego, za pośrednictwem Wyższego Sądu

Dyscyplinarnego, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.
Art. 62

[Rozpoznanie kasacji]

1. Od kasacji, o której mowa w art. 622 ust. 1, nie uiszcza się opłaty sądowej.
2. Orzeczenie, od którego wniesiono kasację, nie podlega wykonaniu do czasu rozpoznania kasacji.
3. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie w składzie trzech sędziów.

1. Legitymacja podmiotowa: Kasacja przysługuje:

Stronom (orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wraz z uzasadnieniem są im doręczane

z urzędu) – Strona wnosi kasację sporządzoną i podpisaną przez obrońcę będącego
adwokatem lub radcą i za jego pośrednictwem a nie samodzielnie (art. 526 § 2 k.p.k.) !

Ministrowi Sprawiedliwości (orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wraz z

uzasadnieniem są mu doręczane z urzędu),

Rzecznikowi Praw Obywatelskich (nie doręcza mu się z urzędu orzeczeń)

Prezesowi Krajowej Rady Radców Prawnych (orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego

wraz z uzasadnieniem są doręczane Krajowej Radzie Radców Prawnych z urzędu),

**Orzeczenie, od którego służy kasacja podmiotom w/w, nie podlega wykonaniu do czasu
wniesienia kasacji lub bezskutecznego upływu terminu do jej wniesienia, a następnie po jej
wniesieniu nie podlega ono wykonaniu do czasu rozpoznania kasacji.

2. Legitymacja przedmiotowa: Kasacja przysługuje od orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego
wydanych w II instancji, przy czym kasacja od samego uzasadnienia jest niedopuszczalna. Nie
przysługuje sądowa kontrola od postanowienia sądu dyscyplinarnego w sprawie odwołania od
ostrzeżenia wydanego przez dziekana rady okręgowej (art. 66 ustawy o radcach prawnych –
przewinienia mniejszej wagi).

3. Przesłanki złożenia kasacji: Kasacja może być oparta wyłącznie na niżej wskazanych podstawach:

•

rażące naruszenie prawa (bezwzględnie obowiązujących przepisów, a nie samego kodeksu

etyki),

•

rażąca niewspółmierności kary dyscyplinarnej.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego K9/10: Przepisy przewidujące, że kasacja od orzeczeń
wydanych w drugiej instancji przez sądy dyscyplinarne dla adwokatów, radców prawnych, notariuszy
i prokuratorów, może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa, jak również rażącej
niewspółmierności kary dyscyplinarnej, są zgodne z konstytucją.
4. Termin wniesienia: Kasację wnosi się do Sądu Najwyższego, za pośrednictwem Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.
5. Opłata: kasacja nie podlega opłacie sądowej bez względu na wnoszący ją podmiot.

6. Tryb postępowania: Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację na rozprawie w składzie trzech sędziów. Do
postępowania w sprawie kasacji na orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego stosuje się przepisy
kodeksu postępowania karnego (art. 74

Ustawy o radcach prawnych).

Kasacja jest formą kontroli sądów nad orzecznictwem sądów dyscyplinarnych. Sądy dyscyplinarne nie
są 'sądami' w rozumieniu Konstytucji RP, są to sądy korporacyjne. Dopuszczalność tworzenia
sądownictwa dyscyplinarnego przez samorządy zawodowe została zaakceptowana przez TK, ale TK
orzekł również, że nad orzeczeniami sądów dyscyplinarnych musi być kontrola sądowa. Stąd też
kasacja do SN. T.K. stanął na stanowisku, że w sprawach tego rodzaju nie ma konstytucyjnego
obowiązku respektowania zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego, określonej w art.
176 ust 1 Konstytucji RP. W ocenie Trybunału ze względu na fakt, że „przepis ten został umieszczony
w rozdziale o sądach, dotyczy tylko spraw przekazanych ustawami do właściwości sądów, tzn.
rozpoznawanych przez sądy od początku do końca”. Zasada ta nie znajduje natomiast zastosowania
w sytuacji przekazania określonych spraw do kognicji organów pozasądowych z zachowaniem jedynie
kontroli sądów państwowych nad ich orzecznictwem, jak to ma miejsce w sprawach dyscyplinarnych
przekazanych do właściwości organów dyscyplinarnych samorządów zawodowych zawodów zaufania
publicznego.

TK stanął na stanowisku, że w przypadku sądownictwa dyscyplinarnego sprawowanego przez
samorządy zawodów zaufania publicznego, sądowa kontrola orzecznictwa organów dyscyplinarnych
tych samorządów stanowi: realizację ochrony praw jednostki, instrument nadzoru państwa nad
samorządami zawodowymi oraz służy zagwarantowaniu jednostce dostępu do sądu.

53.

Klient wypowiedział radcy prawnemu zlecenie i pełnomocnictwo procesowe w sprawie

o odszkodowanie, kiedy ten przygotował się do złożenia apelacji od niekorzystnego dla klienta
wyroku sądu I instancji. Zlecenie i pełnomocnictwo wygasły w dniu 15 marca, a termin do
wniesienia apelacji upływa 31 marca. Czy radca prawny ma obowiązek wnieść apelację?

W opisanej sytuacji faktycznej radca prawny nie ma obowiązku wnoszenia apelacji. Art. 94 § 2 k.p.c.
stanowi, że radca prawny, który wypowiedział pełnomocnictwo, obowiązany jest działać za stronę
jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że mocodawca zwolni go od tego obowiązku. Dotyczy to
również radcy prawnego ustanowionego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych w wypadku
zwolnienia go od obowiązku zastępowania strony w procesie. Przepis ten nie dotyczy jednak
sytuacji, w jakiej pełnomocnictwo wypowiedział sam mocodawca. Przyjąć więc należy, że
pełnomocnik jest zwolniony od obowiązku dalszego działania w sprawie z chwilą wygaśnięcia
pełnomocnictwa.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2007 r., II CSK 167/07, w przypadku
wypowiedzenia pełnomocnictwa przez mocodawcę, „nie ma zastosowania art. 94 § 2 k.p.c.,
przewidujący obowiązek działania za mocodawcę (...) w razie wypowiedzenia pełnomocnictwa przez
pełnomocnika. Jak stanowi art. 94 § 1 k.p.c., wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego przez
mocodawcę odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, w
stosunku zaś do przeciwnika i innych uczestników - z chwilą doręczenia im zawiadomienia przez

sąd. W stosunku wewnętrznym łączącym pełnomocnika i mocodawcę wypowiedzenie
pełnomocnictwa przez mocodawcę wywiera skutek z chwilą wypowiedzenia lub z inną chwilą
określoną przez strony tego stosunku. W razie takiego wypowiedzenia obowiązkiem pełnomocnika
(...), i to niezależnie od tego, czy mocodawca deklaruje ustanowienie innego pełnomocnika, jest
przekazanie mocodawcy informacji co do stanu sprawy, których mocodawca nie posiada, a przede
wszystkim informacji o czynnościach procesowych, których podjęcie przez sąd zostało wyznaczone,
zwłaszcza gdy mają one nastąpić w bliskim już czasie”.

„Jeżeli mocodawca wypowiedział pełnomocnictwo, powinien zawiadomić o tym sąd, a do swojego
pisma dołączyć jego odpisy w celu doręczenia stronie przeciwnej i innym uczestnikom
postępowania. Nie zwalnia to samego pełnomocnika od sprawdzenia, czy sąd został prawidłowo
zawiadomiony o wypowiedzeniu. W razie niezawiadomienia sądu przez mocodawcę o
wypowiedzeniu, pełnomocnik ma bezwzględny obowiązek uczynić to osobiście. (…). Po doręczeniu
pełnomocnikowi oświadczenia mocodawcy o wypowiedzeniu pełnomocnictwa wygasa jego tytuł
prawny do dalszego działania w sprawie (...). Gdyby jednak były pełnomocnik procesowy w okresie
pomiędzy doręczeniem mu wypowiedzenia a doręczeniem zawiadomienia o wypowiedzeniu
pełnomocnictwa sądowi, podjął jakiekolwiek czynności w sprawie, to będą one skuteczne. Ten stan
rzeczy może natomiast skutkować odpowiedzialnością byłego pełnomocnika w stosunku do
mocodawcy z tytułu nienależytego wykonywania obowiązków przyjętych umową zlecenia lub inną
umową kształtującą tzw. stosunek podstawowy pomiędzy pełnomocnikiem i mocodawcą” (Knoppek
Krzysztof, [w:] Dolecki H. (red.), Wiśniewski T. (red.), Gromska-Szuster I., Jakubecki A., Klimkowicz J.,
Knoppek K., Misiurek G., Pogonowski P., Zembrzuski T., Żyznowski T., Kodeks postępowania
cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1-366., LEX, 2013).

54.

Radca prawny J. Kowalski oznaczył siedzibę prowadzonej przez niego indywidualnej

kancelarii następującą nazwą „Kowalski&Partners”. Uzasadnia to tym, że współpracuje z szeregiem
fachowców wykonujących takie zawody jak doradcy podatkowi, adwokaci, doradcy finansowi i
rzeczoznawcy. Proszę ocenić tą sytuację pod kątem zgodności z zasadami Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego.

Przedstawione w kazusie działanie radcy prawnego, na gruncie Kodeksu Etyki obowiązującego
przed dniem 1 lipca 2015, należy ocenić pod kątem art. 25 lit. a) i b), które zakazują informowania
o wykonywaniu zawodu w sposób sprzeczny z prawem, dobrymi obyczajami, niezgodnego z
rzeczywistością lub wprowadzającego w błąd. W Kodeksie Etyki obowiązującym od dnia 1 lipca
2015 te same postanowienia znajdziemy w art. 32. Mając na uwadze stanowisko organów
samorządu radcowskiego, w tym Komisji d/s Wykonywania Zawodu OIRP w Krakowie, działanie
radcy prawnego J. Kowalskiego należy uznać za sprzeczne z zasadami Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego.

Podstawa prawna

Odnosząc się do Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego do dnia 1 lipca 2015, podstawę
prawną dla rozwiązania niniejszego kazusu stanowi art. 24 ust. 2 lit. b) oraz art. 25 lit. a) i b).

Jeśli chodzi o Kodeks Etyki obowiązujący od dnia 1 lipca 2015, to podstawę prawną stanowi art. 31
ust. 3 pkt. 2) oraz art. 32, w szczególności jego pkt. 1). Przy ocenie zachowania radcy prawnego warto
wziąć także pod uwagę:

Uchwałę Nr 140/VIII/2012 Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 7 grudnia 2012 r. w

sprawie tablic informacyjnych o wykonywaniu zawodu radcy prawnego,

Kodeks Cywilny (dalej: kc),

Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: usdg),

Ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: uoznk),

Ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: upnpr),

Ustawę o radcach prawnych.

Opracowanie szczegółowe

Na wstępie należy zwrócić uwagę, iż sytuacja opisana w kazusie została dokładnie rozpatrzona przez
Komisję d/s Wykonywania Zawodu OIRP w Krakowie. W powołanej opinii mec. Anna Sobczak zwraca
uwagę na konieczność dostosowania treści tablicy na siedzibie radcy prawnego do wymogów
odpowiedniej uchwały samorządu w sprawie tych tablic (obecnie powołana wyżej Uchwała Nr
140/VIII/2012). Należy przy tym zwrócić uwagę, że powołana uchwała precyzyjnie określa, iż w
wypadku wykonywania zawodu w kancelarii radcy prawnego (jednoosobowa działalność
gospodarcza) na tablicy umieszcza się oznaczenie „Kancelaria Radcy Prawnego” oraz imię (imiona) i
nazwisko radcy prawnego. Należy ponadto stwierdzić, za usdg, że treść wpisu w ewidencji
działalności gospodarczej powinna wskazywać, że prowadzona działalność jest działalnością w
zakresie wykonywania zawodu radcy prawnego. Przedsiębiorca jest zobowiązany takiej właśnie
nazwy, wynikającej z wpisu do ewidencji, używać w obrocie gospodarczym. Mając na uwadze
dopuszczalność świadczenia usług prawnych także przez inne osoby niż radcowie prawni, czy
adwokaci, precyzyjność tej materii jest bardzo istotna. Tym wymogom nie odpowiada przyjęcie dla
jednoosobowego prowadzenia działalności gospodarczej nazwy np. „KOWALSKI&PARTNERS”. W
dalszej części swojego stanowiska, Komisja zwraca uwagę, na treść art. 43

kc, który stanowi, iż

nazwa firmy nie może wprowadzać w błąd „w szczególności co do osoby przedsiębiorcy”. Istotna jest
również treść art. 3 ust. 2 uoznk, który zakazuje wprowadzającego w błąd oznaczenia
przedsiębiorstwa. Komisja podniosła, iż posługiwanie się obcojęzycznym dodatkiem w nazwie
fantazyjnej firmy radcy prawnego prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą „partners”
prowadzi do tego, że przedstawia w swojej treści oznaczenia nieprawdziwe i wprowadza w błąd co do
rozmiaru prowadzonej działalności gospodarczej, a także może wywołać skojarzenia co do udziału w
przedsiębiorstwie innych osób. Co więcej w świadomości przeciętnego odbiorcy nawet obcojęzyczny
dodatek „partners” wskazuje na związek z polskim rzeczownikiem „partner”. Odnosząc się do
postanowień upnpr, Komisja wskazała, iż ta ustawa kwalifikuje jako nieuczciwą praktykę rynkową
zachowanie polegające na rozpowszechnianiu wprawdzie prawdziwych informacji, jednakże w
sposób mogący wprowadzać w błąd, co może u przeciętnego konsumenta spowodować zawarcie
umowy, której inaczej by nie zawarł. Oznaczenie jednoosobowej kancelarii nazwą
„KOWALSKI&PARTNERS” nasuwa skojarzenia z dużym rozmiarem przedsiębiorstwa, a także
wprowadza w błąd oznaczeniem obcojęzycznym, co może prowadzić do niedoinformowania,
dezorientacji konsumenta, a także wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Wreszcie, w
powołanej opinii, Komisja przeanalizowała zachowanie radcy pod kątem przepisów Kodeksu Etyki
Radcy Prawnego (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015 roku), zwracając uwagę na art. 25

lit. b), który wskazuje, iż dopuszczalne jest informowanie o danych odnoszących się do formy prawnej
wykonywania zawodu wraz z oznaczeniem ją indywidualizującym oraz informacji o stałej współpracy
z innymi radcami prawnymi, adwokatami, prawnikami zagranicznymi lub ich spółkami, współpracy z
rzecznikami patentowymi, doradcami podatkowymi, biegłymi rewidentami, doradcami personalnymi,
doradcami finansowymi lub ubezpieczeniowymi, a także rzeczoznawcami czy tłumaczami. Należy
jednak zwrócić uwagę na fakt, iż określając zakres informowania o stałej współpracy z określonymi
profesjami, Kodeks Etyki, wskazuje je w katalogu stanowiącym numerus clausus, w sposób konkretny
i precyzyjny. Nie można zatem argumentować, iż słowo „Partners” stanowi dodatek informujący o
szerokim kręgu fachowców zaangażowanych w świadczenie pomocy prawnej, gdyż jest to sprzeczne z
powołanym zapisem Kodeksu Etyki. Z kolei art. 25 Kodeksu Etyki (do 1 lipca 2015) jednoznacznie
zakazuje informowania sprzecznego z prawem lub z dobrymi obyczajami oraz w sposób niezgodny z
rzeczywistością lub wprowadzającego w błąd. Odnosząc się do Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
wchodzącego w życie z dniem 1 lipca 2015 roku, należy zwrócić uwagę na jego art. 31 ust. 3 pkt. 2,
gdzie powołane wyżej szczegółowe wyliczenie profesji zastąpione zostało sformułowaniem
„wskazanie osób lub spółek, z którymi radca prawny stale współpracuje, w tym również wykonujące
usługi związane ze świadczeniem pomocy prawnej”, co jednak niewiele zmienia w samej ocenie
prawidłowości zachowania radcy prawnego opisanego w kazusie, który może informować o
współpracy z szeregiem różnych profesji – jednak powinien w dalszym ciągu robić to w sposób
precyzyjny - niesprzeczny z art. 32, utrzymującym w nowym Kodeksie Etyki zakaz informowania
sprzecznego z prawem lub z dobrymi obyczajami oraz w sposób niezgodny z rzeczywistością lub
wprowadzającego w błąd. Mając na uwadze powyższe, skoro zatem na kanwie obu Kodeksów Etyki
wskazuje się sposób informowania o wykonywaniu zawodu w sposób ścisły, to należy się do tej
formuły stosować, a opisane w kazusie oznaczenie siedziby kancelarii narusza wskazane wyżej
postanowienia obu aktów.

55.

Radca prawny świadczy pomoc prawną na rzecz firmy X. W tym samym czasie uzyskał

uprawnienia biegłego rewidenta i niedługo po tym otrzymał propozycję przeprowadzenia w tej
firmie kontroli finansowej. Czy może przyjąć to zlecenie? Jakie zasady etyki zawodowej powinien
brać pod uwagę?

Ani ustawa o radcach prawnych, ani ustawa o biegłych rewidentach nie zakazuje łączenia obydwu
zawodów. Radca prawny musi przy wykonywaniu zawodu brać pod uwagę takie zasady etyki jak
niezależność, unikanie konfliktu interesów, zachowanie tajemnicy zawodowej, dbanie o godność
zawodu. Jeśli zatem przy wykonywaniu obowiązków biegłego rewidenta nie dojdzie do naruszenia
powyższych wartości (a ryzyko naruszenia będzie pewnie uzależnione od okoliczności danego
przypadku), to można udzielić odpowiedzi twierdzącej na zadane pytanie i stwierdzić, że radca
prawny może dokonać przeprowadzenia w firmie kontroli finansowej.

Opracowanie szczegółowe
Ciężko jednoznacznie odpowiedzieć na tak zadane pytanie. Wszystko pewnie zależy od okoliczności
danego przypadku, rodzaju i zakresu pomocy prawnej jaką radca prawny świadczył na rzecz firmy X.
Jeśli radca prawny świadczył na rzecz firny X usługi prawne związane z doradztwem w zakresie np.
prawa autorskiego, to nie widzę przeszkód, żeby nie mógł też dokonywać kontroli finansowej w tej

firmie. Co innego, jeśli zakres świadczonych usług jak radca prawny wchodziłby w zakres czynności,
które w ramach kontroli finansowej badać miałby biegły rewident. W takiej sytuacji istnieje ryzyko
naruszenia tajemnicy zawodowej przez radcę prawnego i w takiej sytuacji wydaje się, że radca
prawny powinien odmówić przyjęcia zlecenia.

56.

Radca prawny prowadzący indywidualną kancelarię sponsoruje amatorską drużynę

piłkarską. Zawodnicy drużyny, w tym także ten radca prawny, występują w czasie zawodów w
koszulkach z nadrukiem zawierającym nazwę kancelarii. Na zawody sportowe drużyna dojeżdża
samochodem oklejonym naklejką z nazwą kancelarii. Oceń postępowanie radcy prawnego w
kontekście zasad Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

Kodeks Etyki obowiązujący przed dniem 1 lipca 2015 odnosił się do sponsoringu prowadzonego
przez radcę prawnego w art. 25 lit. h), który ustanawiał zakaz informowania o wykonywaniu
zawodu, dotyczącego sponsorowania, jeżeli nie było ono prowadzone zgodnie z zasadami
ustalonymi uchwałą właściwego organu samorządu radców prawnych. Samorząd radcowski nie
podjął takiej uchwały. Kodeks Etyki, który wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2015, nie zawiera już
takiego szczegółowego postanowienia odnoszącego się do sponsoringu. Wobec powyższego,
sytuację opisaną w kazusie, na gruncie obu powołanych kodeksów, należy ocenić pod kątem
dobrych obyczajów oraz godności zawodu radcy prawnego. W ocenie autora niniejszej odpowiedzi
taka działalność sponsorska stanowi naruszenie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

Podstawa prawna

Odnosząc się do Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego do dnia 1 lipca 2015, podstawę
prawną dla rozwiązania niniejszego kazusu stanowi art. 25 lit a), c) oraz h).
Jeśli chodzi o Kodeks Etyki obowiązujący od dnia 1 lipca 2015, to podstawę prawną stanowi art. 32.

Opracowanie szczegółowe

Zgodnie z podręcznikiem „Zawód Radcy Prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania.” pod
redakcją Arkadiusza Berezy (wyd. 3, Warszawa 2013) sponsoring to świadczenie wzajemne – w
zamian za wkład sponsoringowy pojawia się informacja o sponsorze, która jest jego wizerunkowym
celem. Sponsoring trzeba odróżnić od filantropii, dobroczynności czy mecenatu, gdzie nie oczekuje
się od obdarowanego świadczeń wzajemnych, ale raczej zachowania dyskrecji takiego działania.
Wydaje się oczywiste, iż działanie radcy prawnego opisane w kazusie możemy zakwalifikować jako
działalność sponsorską, która ma na celu zwiększenie rozpoznawalności jego kancelarii oraz
pozytywne budowanie jego wizerunku. Komisja Etyki, udzielając odpowiedzi na zapytanie dotyczące
zamieszczania nazwy i logo kancelarii na plakatach i ulotkach reklamujących festiwal (w dziale
„organizatorzy”), stwierdziła, iż nie istnieją szczegółowe zasady określające zakres dopuszczalnego
sponsoringu oraz sposób prezentacji sponsora (wspomniany wyżej brak szczegółowej uchwały).
Wobec powyższego, jak stwierdziła Komisja, ocena udziału radcy prawnego w sponsorowaniu imprez
i wydarzeń, a także sposobu jego prezentowania jako sponsora powinna więc być dokonywana z
uwzględnieniem ogólnych zasad etyki zawodowej, to jest zgodności z prawem, dobrymi obyczajami i

dochowania godności zawodu. Radca winien więc brać pod uwagę przedmiot i cel wydarzenia bądź
imprezy, jej współorganizatorów ujawnianych obok radcy prawnego, treść plakatów i ulotek
reklamowych itp. (źródło: www.prawo.rp.pl). W świetle powyższej opinii Komisji Etyki, za
dopuszczalne należy uznać sponsorowanie i informowanie o sponsorowaniu w przypadku osób,
działalności, obiektów, wydarzeń, które wpisują się swoimi celami lub wartościami w zawód zaufania
publicznego, jakim jest niewątpliwie radca prawny, a jednocześnie nie godzą w niego. W ocenie
autora niniejszej odpowiedzi działalność sponsorska radcy prawnego powinna dotyczyć raczej
wydarzeń o charakterze charytatywnym, kulturalnym, naukowym, a zwłaszcza prawniczym. Wydaje
się, iż takie intensywne i bardzo widoczne sponsorowanie amatorskiej drużyny piłkarskiej
występującej regularnie w niższych ligach piłkarskich stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami i
godnością zawodu, ze względu na otoczenie w jakim sponsor – Kancelaria Radcy Prawnego – jest
umieszczony. Autor niniejszej odpowiedzi, jako że przez pewien czas zajmował się sędziowaniem
amatorskich lig piłkarskich takich jak B-klasa czy C-klasa, pragnie zwrócić uwagę, iż takie mecze nie
należą do wydarzeń szczególnie kulturalnych i nobliwych – zdarzają się awantury, wyzwiska, a nawet
bójki, których motorem napędowym jest często brutalna gra i spożywany przy takich okazjach
alkohol. Mając na uwadze powyższe, należy ocenić, iż opisane w kazusie działania radcy prawnego
godzą w zasady nowego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, ustanawiającego w art. 32 zakaz
informowania o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej sprzecznego z dobrymi
obyczajami lub naruszającego godność zawodu radcy prawnego.

57.

Podmiot X zlecił radcy prawnemu zaopiniowanie treści ogłoszenia o udzielenie zamówienia

publicznego. Firma ubiegająca się o zamówienie zwróciła się do tego radcy prawnego
o reprezentowanie jej przed Krajową Izbą Odwoławczą w sprawie dotyczącej postępowania o
udzielenie tego zamówienia. Czy radca prawny może podjąć się prowadzenia tej sprawy?

Jeżeli do radcy prawnego zgłosił się Wykonawca, który wniósł odwołanie do KIO lub się do takiego
Wykonawcy przyłączył, to wówczas radca prawny nie może podjąć się prowadzenia tej sprawy,
gdyż jest to sprawa związana ze sprawą, w której wcześniej udzielił pomocy prawnej i
równocześnie dochodzi tu do konfliktu z interesami poprzedniego klienta - Zamawiającego. Jeżeli
do radcy prawnego zgłosiłby się Wykonawca, który przyłączyłby się w postępowaniu przed KIO do
Zamawiającego, sprzeczność interesów należałoby w każdym przypadku badać indywidualnie.

Podstawa prawna
Stary Kodeks Etyki Radcy Prawnego: art. 22 ust. 1 pkt 1
Nowy Kodeks Etyki Radcy Prawnego: art. 28 ust. 3, art. 29 ust. 1 pkt 2

Stary Kodeks Etyki: Zgodnie z art. 22 ust 1 pkt 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego Radca prawny nie
może prowadzić sprawy ani udzielić w jakiejkolwiek formie pomocy prawnej, jeżeli udzielił wcześniej
stronie przeciwnej pomocy prawnej w tej sprawie, albo w sprawie z nią związanej. Nie ma więc
bezwzględnego zakazu przyjmowania sprawy przeciwko byłemu klientowi; zakaz dotyczy natomiast
tej samej sprawy albo sprawy z nią związanej. „sprawa związana” według orzeczenia Sądu
Najwyższego to nie „sprawa podobna”, lecz sytuacja, gdy stwierdzone przesłanki podmiotowo-
przedmiotowe oraz ramy czasowe uzasadniają przyjęcie związku pomiędzy tą sprawą, a sprawą, w
której radca prawny nie powinien występować. W postępowaniu przed Krajową Izbą Odwoławczą

stronami będą Zamawiający oraz Wykonawca ubiegający się o zrealizowanie zamówienia. Radca
Prawny, który pierwotnie udzielił pomocy prawnej Zamawiającemu, poprzez sporządzenie opinii w
przedmiocie poprawności treści ogłoszenia o udzielenie zamówienia nie może i nie powinien
reprezentować w sporze przed Krajową Izbą Odwoławczą Wykonawcy. Takie zachowanie godziłoby w
podstawowe zasady etyki Radcy Prawnego.
Nowy Kodeks Etyki: Zgodnie z art. 28 ust. 3 i art. 29 ust. 1 pkt 2 radca prawny nie może
reprezentować/doradzać klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami osób, na rzecz
których radca prawny uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej samej sprawie lub w sprawie
z nią związanej. Właściwszym przepisem w tym kazusie wydaje się być art. 28 ust. 3, ponieważ firma
zwróciła się do radcy prawnego o jej reprezentowanie, czyli bycie pełnomocnikiem (w art. 29 mowa o
zakresie szerszym – doradztwo). Nie ulega wątpliwości, że sprawę przedstawioną w kazusie należy
traktować jako sprawę związaną (patrz argumentacja przy: Stary Kodeks Etyki), wątpliwości budzi
kwestia sprzeczności interesów klientów. Przyjęcie pełnomocnictwa od Wykonawcy, który odwołał
się w sprawie o udzielenie zamówienia (lub Wykonawcy, który się go niego przyłączył) ewidentnie
stoi w sprzeczności z interesami byłego klienta radcy prawnego - Zamawiającego, gdyż postępowanie
to zmierza do stwierdzenia, że czynność Zamawiającego podjęta w postępowaniu o udzielenie
zamówienia lub jej zaniechanie było niezgodne z prawem. Ponadto, mogłoby dojść do sytuacji, w
której radca prawny skorzystałby z informacji, które uzyskał przy wykonywaniu zlecenia dla
zamawiającego i strona przeciwna zyskałaby wówczas w sposób nieuzasadniony przewagę w sporze.
Można ewentualnie zastanowić się, czy sprzeczność interesów wystąpi w przypadku reprezentowania
Wykonawcy, który przyłączyłby się do Zamawiającego w tym postępowaniu, jako że wówczas jego
czynności zgodnie z Prawem Zamówień Publicznych nie mogą pozostawać w sprzeczności z
czynnościami i oświadczeniami strony do której się przyłączył. W tym przypadku należałoby zawsze
badać sprzeczność z interesami indywidualnie.

58.

Radca prawny reprezentujący Klientkę w sprawie dotyczącej popełnienia plagiatu jej pracy,

w wezwaniu przedsądowym skierowanym do firmy, która naruszyła prawa autorskie, zażądał
zapłaty wysokiego odszkodowania. W końcowej części pisma zawarł sformułowanie, że brak
zapłaty odszkodowania spowoduje złożenie przez niego w imieniu Klienta zawiadomienia o
popełnieniu przestępstwa z art. 115 ustawy z dnia 4.02.1994r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych. Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego w kontekście zasad etyki zawodowej.

Opisane postępowanie jest niezgodne z Kodeksem Etyki, ponieważ radca prawny nie może w swych
zawodowych wystąpieniach grozić postępowaniem karnym lub dyscyplinarnym (art. 38 ust. 2
Kodeksu).

Podstawa prawna

Kodek Etyki Radcy Prawnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 roku (oraz dla
porównania w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 roku.

Opracowanie szczegółowe

Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

Kto przywłaszcza sobie prawo autorskie albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części
cudzego utworu albo artystycznego wykonania podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 3.
Wg Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego od 1 lipca 2015 roku Radca prawny nie może w
swych zawodowych wystąpieniach grozić postępowaniem karnym lub dyscyplinarnym (art. 38 ust. 2).
Tożsamy zapis znajduje się w jeszcze obowiązującym Kodeksie Etyki (art. 27 ust. 7).
Wobec powyższego opisane postępowanie jest niezgodne z Kodeksem Etyki.

59.

Były klient pozwał radcę prawnego o zapłatę odszkodowania za szkodę wyrządzoną

wskutek braku należytej staranności w prowadzeniu procesu przed sądem gospodarczym. Czy
radca prawny może w tej sprawie ujawnić informacje uzyskane w związku z zastępstwem
procesowym w wyżej wymienionym procesie i czy może on wykorzystać jako dowody w sprawie
dokumenty posiadane w związku z ww. postępowaniem gospodarczym?

Informacje i dokumenty uzyskane przez radcę prawnego w związku z zastępstwem procesowym
klienta w postępowaniu gospodarczym objęte są tajemnicą zawodową. Stosownie do treści art. 15
ust. 1 Kodeksu Etyki radca prawny jest zobowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje
dotyczące klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny
sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie
od źródła tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia. Natomiast zgodnie z art. 16 Kodeksu
Etyki dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje nie tylko zakaz ujawniania informacji
i dokumentów, o których mowa w art. 15, ale również zakaz skorzystania z nich w interesie
własnym lub innej osoby, chyba że przepisy prawa lub Kodeksu stanowią inaczej. Żaden przepis
prawa ani też Kodeksu Etyki nie przewiduje możliwości ujawnienia przez radcę prawnego
informacji objętych tajemnicą zawodową w przypadku sporu z klientem związanego ze świadczoną
pomocą prawną. Radca prawny zatem nie może ujawnić informacji lub wykorzystać dokumentów
objętych tajemnicą zawodową w toczącym się postępowaniu o zapłatę odszkodowania za szkodę
wyrządzoną wskutek braku należytej staranności w prowadzeniu procesu przed sądem
gospodarczym.

Podstawa prawna:

−

art. 3 ust. 3, 4, 5 i 6 ustawy o radcach prawnych,

−

art. 15, 16 i 17 Kodeksu Etyki.

Opracowanie szczegółowe:

Zgodnie z art. 3 ustawy o radcach prawnych radca prawny jest zobowiązany zachować w tajemnicy
wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Obowiązek zachowania
tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Radca prawny nie może być zwolniony
z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając
pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.
Rozwinięciem powyższego przepisu są unormowania zawarte w Kodeksie Etyki.
[art. 15 Kodeksu Etyki]

Radca prawny jest jest zobowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące klienta
i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z
wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych
informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa). Tajemnica zawodowa
obejmuje również wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję radcy
prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy – powstałe dla celów
związanych ze świadczeniem pomocy prawnej. Tajemnicą zawodową objęte są także informacje
ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem przed niego czynności zawodowych, jeżeli
z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej
i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny będzie ją świadczył .
[art. 16 Kodeksu Etyki]
Dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje nie tylko zakaz ujawniania informacji i dokumentów,
o których mowa w art. 15, ale również zakaz skorzystania z nich w interesie własnym lub innej osoby,
chyba że przepisy prawa lub Kodeksu stanowią inaczej.
[art. 17 Kodeksu Etyki]
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie i istnieje również po
zaprzestaniu wykonywania zawodu.

W aktualnym stanie prawnym nie istnieje żaden przepis stanowiący podstawę prawną do ujawnienia
przez radcę prawnego informacji lub wykorzystania dokumentów objętych tajemnicą zawodową
w przypadku sporu prawnego związanego ze świadczoną pomocą prawną (w postępowaniu cywilnym
o zapłatę odszkodowania).
W przedstawionym w kazusie stanie faktycznym radca prawny nie może zatem ujawnić informacji
uzyskanych w związku z zastępstwem procesowym w wyżej wymienionym procesie ani też
wykorzystać jako dowodów w sprawie dokumentów posiadanych w związku z ww. postępowaniem
gospodarczym.

Ubocznie należy wskazać, że w projekcie zmian w Kodeksie Etyki Radcy Prawnego znajdowały się
następujące propozycje:
1.

Radca prawny przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie grożące zastosowaniem

sankcji karnych, administracyjnych lub dyscyplinarnych może ujawnić organom prowadzącym
postępowanie objęte tajemnicą zawodową informacje w zakresie w jakim, w uzasadnionym
przekonaniu, jest to niezbędne dla ochrony jego praw.
2.

W przypadku sporu prawnego związanego ze świadczoną pomocą prawną radca prawny

może w postępowaniu ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową, ale tylko w zakresie w jakim,
w uzasadnionym przekonaniu, jest to niezbędne dla ochrony jego praw.
3.

W przypadkach o których mowa w ust. 1 i ust. 2 radca prawny powinien podjąć starania

o wyłączenie jawności postępowania.
4.

Radca prawny wykonując wynikające z Kodeksu obowiązki wobec organu samorządu

zawodowego uprawniony jest do ujawniania w niezbędnym zakresie okoliczności objętych tajemnicą
zawodową.

Ostatecznie jednak propozycje te nie zostały inkorporowane do Nowego Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego, należy zatem przyjąć, że w aktualnym stanie prawnym ujawnienie przez radcę prawnego
wskazanych powyżej informacji stanowiłoby naruszenie tajemnicy zawodowej, a w konsekwencji

prowadziłoby do odpowiedzialności zarówno dyscyplinarnej radcy prawnego, jak i (na wniosek
pokrzywdzonego - klienta) odpowiedzialności karnej.

60.

W sprawie cywilnej z powództwa byłego klienta X, radca prawny został wezwany do

złożenia zeznań w charakterze świadka na okoliczności związane z pomocą prawną, jaką świadczył
firmie X w sprawie tego samego sporu. Jak powinien w tej sytuacji zachować się radca prawny?

Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. 1982 nr 19 poz. 145 ze zm.):

Art.3
1. Zawód radcy prawnego może wykonywać osoba, która spełnia wymagania określone niniejszą
ustawą.
2. Radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki
radcy prawnego.
3. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku
z udzieleniem pomocy prawnej.
4. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
5. Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do
faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.
6. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na
podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz o
finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2014 r. poz. 455) – w zakresie określonym tymi przepisami.
Kodeks Etyki Radców Prawnych:
Art. 9 Dochowanie tajemnicy jest prawe i obowiązkiem Radcy Prawnego. Stanowi podstawę
zaufania klienta i jest gwarancją praw i wolności.
Art. 10: Obowiązek unikania przez radcę prawnego konfliktu interesów służy zapewnieniu
niezależności, a także dochowaniu tajemnicy zawodowej oraz lojalności wobec klienta.

Art. 3 ust. 3 Ustawy o radcach prawnych oraz w/w przepisy Kodeksu Etyki Radców Prawnych

stanowią o obowiązku zachowania przez radców prawnych tajemnicy zawodowej. Również rota
ślubowania zawiera zobowiązanie do zachowania tajemnicy. Zgodnie z ustawą tajemnicą objęte jest
wszystko o czym radca dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Tajemnica dotyczy
wiadomości uzyskanych nie tylko od klienta ale i od świadka, sędziego, przeciwnika i innych osób.
Tajemnicą objęte są wszystkie uzyskane lub sporządzone w tych okolicznościach dokumenty,
wiadomości, informacje, notatki, akta niezależnie od ich formy oraz sposobu utrwalenia. Obowiązek
ten nie ulega ograniczeniu w czasie i trwa również po zakończeniu stosunku zlecenia. Należy także
w tym miejscu wskazać na art. 266 KK przewidującego karalność ujawnienia tajemnicy zawodowej.
Ustawa o radcach prawnych nie przewiduje możliwości zwolnienia z tajemnicy z wyjątkiem informacji
udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu
pieniędzy oraz o finansowaniu terroryzmu. Nie oznacza to jednak, że tajemnica zawodowa zwalnia

radcę prawnego z obowiązku zeznawania w charakterze świadka, tj. stawienia się na wezwanie Sądu i
odpowiedzi na pytania nie naruszając e tajemnicy zawodowej.

W przedstawionym stanie faktycznym radca prawny powinien stawić się na wezwanie sądu,

jednak powinien odmówić odpowiedzi na pytania, z uwagi na to, iż mają dotyczyć okoliczności, o
których radca prawny dowiedział się z związku ze świadczeniem pomocy prawnej. Zgodnie z art. 3
ust. 3 radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w
związku z udzieleniem pomocy prawnej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 lipca
2012 r. tajemnica zawodowa stanowi dobro samo w sobie w związku z czym wykluczone jest
zeznawanie radcy prawnego także w interesie lub na prośbę swojego klienta.
Zgodnie z art. 261 par. 2 KPC świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie w przypadku, gdyby
zeznanie wiązało się z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Radca prawny jest w przedmiotowej sytuacji zobowiązany odmówić zeznań bądź przedstawienia
odpowiednich dokumentów powołując się obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej bez
obowiązku faktycznego uzasadnienia. Radca prawny jest obowiązany do przestrzegania tajemnicy
zawodowej w pełnym zakresie a sąd nie może zwolnić radcy prawnego z tajemnicy zawodowej.

61.

Radca prawny, będący pełnomocnikiem X w sporze cywilnym z firmą Y, na prośbę i za

zgodą klienta X, złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań innego radcy prawnego, który
na etapie przesądowym prowadził tę samą sprawę. Proszę ocenić postępowanie radcy prawnego
zgłaszającego taki wniosek.

Radca prawny nie może zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka
innego radcy prawnego lub innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów
prawa wspólnie wykonywać zawód – dla ustalenia okoliczności objętych ich obowiązkiem
dochowania tajemnicy zawodowej.

Podstawa prawna art. 3 ust. 1; art. 15 ust. 1; Art. 17; art. 20 Kodeksu etyki; art. 3 ust. 4 ustawy o
radcach prawnych; art. 261 § 2 k.p.c.;

Radca prawny nie może zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze

świadka innego radcy prawnego lub innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów
prawa wspólnie wykonywać zawód – dla ustalenia okoliczności objętych ich obowiązkiem
dochowania tajemnicy zawodowej (art. 20 Kodeksu Etyki).

Zakaz ten wiąże się z obowiązkiem zachowania przez radców prawnych tajemnicy

zawodowej. Radca prawny zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji
dotyczących klienta i jego spraw, ujawnionych mu przez samego klienta bądź uzyskanych w inny
sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych. (art. 15 ust. 1
Kodeksu Etyki). Obowiązek zachowania tajemnicy, o której mowa w ust. 1, obejmuje wszystkie
uzyskane przez radcę prawnego informacje, niezależnie od ich formy lub sposobu ich utrwalenia.
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest nieograniczony w czasie i trwa także po ustaniu
stosunku prawnego, na podstawie którego radca prawny świadczył pomoc prawną (Art. 17 Kodeksu
Etyki; art. 3 ust. 4 ustawy o radcach prawnych).

Na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w sprawie będącej przedmiotem

niniejszych rozważań podstawowe znaczenie ma przepis art. 261 § 2 k.p.c. : „Świadek może odmówić

odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich,
wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i
bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej
tajemnicy zawodowej (…)”. Należy stanąć na stanowisku, że przepis ten pozostawia radcy prawnemu
możliwość uchylenia się od udzielenia odpowiedzi na pytania sądu.
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że radca prawny, który złożył
wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań innego radcy prawnego, który na etapie przesądowym
prowadził tę samą sprawę naruszył zasady etyki radcy prawnego. Radca prawny nie może być
zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nawet przez swojego byłego klienta, zatem
nie ma znaczenia dla oceny niniejszej sprawy fakt, że radca złożył wniosek o przeprowadzenie
dowodu z zeznań innego radcy prawnego za zgodą klienta. Nieprzestrzeganie zasad etyki zawodowej
przez radcę prawnego stanowi zaś podstawę jego odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 3 ust. 1
Kodeksu etyki).

Zgodnie z podsumowaniem stanowiska Komisji d/s Wykonywania Zawodu OIRP w Krakowie

dotyczącego obowiązku zachowania tajemnicy radcowskiej w postępowaniu cywilnym opracowanego
przez Radcę prawnego Krzysztofa Buczel należy stwierdzić, że radca prawny występujący w sprawie
cywilnej jako świadek zgłoszony przez stronę ma prawo odmówić udzielenia odpowiedzi na zadane
mu pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi byłoby połączone z pogwałceniem tajemnicy zawodowej
obowiązującej w zawodzie radcy prawnego. Obowiązek dochowania tajemnicy nie przedawnia się
i nie może być uchylony przez jakąkolwiek osobę czy władzę (sądową, państwową, samorządową).
Radca prawny ma więc nie tylko prawo, ale i obowiązek powołać się na wyżej wskazane regulacje
prawne i odmówić odpowiedzi, jeśli jest pytany o fakty, o których dowiedział się w związku
z wykonywaniem czynności zawodowych. Wyjawienie przez radcę prawnego okoliczności objętych
tajemnicą zawodową o charakterze bezwzględnym stanowiłoby zarówno naruszenie prawa,
podstawowych zasad etyki zawodowej (skutkujące odpowiedzialnością dyscyplinarną), lecz także
mogłoby narazić radcę prawnego na daleko idące ujemne konsekwencje praktyczne (utrata zaufania
publicznego, odpowiedzialność odszkodowawcza).

62.

Radca prawny zaciągnął u klienta pożyczkę na niewielką kwotę. Mimo składanych przez

radcę prawnego deklaracji spłaty, kwota pożyczki nie została zwrócona. Klient uzyskał tytuł
wykonawczy a następnie skierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego.
Czy radca prawny naruszył zasady etyki zawodowej ?

Odpowiedź na powyższe pytanie jest twierdząca. Radca prawny swoim postępowaniem naruszył
podstawowe zasady etyki zawodu wynikające głównie z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego jak i z
innych aktów. Radca prawny naruszył między innymi podstawowe wartości zawodu takie jak
niezależność, zaufanie i godność zawodu.

Według Kodeksu Etyki relacja z klientem nie może prowadzić do sytuacji, w której naruszona
zostałaby godność zawodu lub podważone do niego zaufanie ( art. 18 Kodeksu Etyki). Przez godność
zawodową należy rozumieć zachowania zgodne z ustalonymi w zawodzie wzorcami oraz
poszanowanie zawodowej i społecznej tożsamości. Chodzi przy tym o zachowanie w sferze
zawodowej, publicznej, społecznej i prywatnej. Niewątpliwie w ramach relacji radcy prawnego z
klientem nie ma miejsca na zachowanie niezgodne z prawem, dobrymi obyczajami, zwyczajami,

zasadami etyki. A z takim zachowaniem radcy prawnego mamy do czynienia w powyższym kazusie
będącym przedmiotem niniejszego pytania.

Art. 11
1. Radca prawny obowiązany jest przy wykonywaniu obowiązków zawodowych chronić swą
niezależność.
2. Radca prawny, wykonując zawód, obowiązany jest zawsze kierować się prawem. Żadne
okoliczności pozaprawne, niemające bezpośredniego związku z obiektywnie ocenionym stanem
faktycznym sprawy, albo wyrażone przez kogokolwiek polecenia, czy wskazówki, nie zwalniają radcy
prawnego z obowiązku rzetelnego i uczciwego wykonywania czynności zawodowych.
3. Od radcy prawnego wymaga się nieulegania wpływom – zwłaszcza tym, które mogą wynikać z jego
osobistych interesów lub nacisków z zewnątrz. Radca prawny musi unikać wszelkich ograniczeń
własnej niezależności i nie może odstępować od zasad etyki w celu zadowolenia klienta, sądu lub osób
trzecich.
Art. 19 Radca prawny nie może brać udziału ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w czynnościach,
które uwłaszczałyby godności zawodu lub podważały do niego zaufanie.
Art. 28 Stosunki pomiędzy radcą prawnym a klientem powinny być oparte na zaufaniu...
Art. 7 Niezależność radcy prawnego jest gwarancją ochrony praw i wolności obywatela i
sprawowania wymiaru sprawiedliwości, co oznacza, że radca prawny musi być wolny od wszelkich
wpływów a szczególnie tych, które mogą wynikać z jego osobistych interesów czy nacisków
zewnętrznych, ograniczeń, nakłaniania, gróźb, ingerencji bezpośredniej lub pośredniej z jakiejkolwiek
strony lub z jakiegokolwiek powodu.
Art. 6 ust. 2 Radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu przy wykonywaniu czynności
zawodowych, a także w działalności publicznej i w życiu prywatnym.
Kodeks CCBE
Niezależność
2.1.1. Różnorodność obowiązków, które musi wypełniać prawnik, wymaga od niego absolutnej
niezależności, wolności od wpływów – zwłaszcza tych, które mogą wynikać z jego osobistych
interesów lub nacisków z zewnątrz. Taka niezależność jest równie konieczna dla zaufania do działań
wymiaru sprawiedliwości, jak bezstronność sędziego. Prawnik musi zatem unikać wszelkich
ograniczeń własnej niezależności i nie odstępować od swych norm zawodowych w celu zadowolenia
klienta sądu lub stron trzecich.
2.1.2. Niezależność taka jest ważna zarówno w sprawach niespornych, jak i w sprawach sądowych.
Porada udzielona klientowi przez prawnika jest bezwartościowa, jeśli miała na celu zyskanie poklasku,
służenie własnym interesom lub była reakcją na naciski z zewnątrz.
2.2. Zaufanie i prawość osobista
Stosunek oparty na zaufaniu może się wytworzyć jedynie, gdy osobisty honor, uczciwość i prawość
prawnika nie pozostawiają żadnych wątpliwości. Dla prawnika te tradycyjne cnoty są obowiązkiem
zawodowym.
materiał: "Zawód radcy prawnego...", s. 338 i n., KERP, Kodeks CCBE

63.

Radca prawny, prowadząc sprawę, zauważył uchybienie pełnomocnika strony przeciwnej,

które pozwoli mu wygrać sprawę już na pierwszej rozprawie. Czy ma on obowiązek udzielić koledze
pomocy wynikającej z treści art. 57 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego?

W przedmiotowej sprawie radca prawny udzielając pomocy pełnomocnikowi strony przeciwnej
naruszyłby interesy klienta, którego sprawę prowadzi. Radca prawny nie tyle nie ma obowiązku
zapewnienia koledze tej pomocy, co jej udzielenie w takich warunkach stanowiłoby naruszenie art.
57 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Art. 57:
Radcowie prawni powinni udzielać sobie pomocy i służyć radą w sprawach związanych z
wykonywaniem zawodu, o ile nie szkodzi to interesom klienta albo nie przekracza granic pomocy
grzecznościowej.

(analogiczną regulację zawierał Kodeks Etyki Radcy Prawnego obowiązujący do dnia 30 czerwca 2015
roku - art. 33: „Radcowie prawni powinni udzielać sobie pomocy i służyć radą w sprawach związanych
z wykonywaniem zawodu o ile to nie szkodzi interesom podmiotów, na rzecz których świadczą pomoc
prawną.”)

Pierwsza część art. 57 nakłada powinność wzajemnego wspierania się w obrębie wspólnoty
zawodowej. Takie wsparcie powinno mieć na celu budowanie pozytywnego wizerunku zawodu
w społeczeństwie i ulepszanie relacji między członkami wspólnoty. W sytuacji jednak gdy radcowie
prawni reprezentują przeciwne strony, taka pomoc jest niewskazana, co znajduje odzwierciedlenie
w drugiej części artykułu. Pomimo powinności wzajemnej współpracy i pomocy innym
przedstawicielom zawodu, w opisanych okolicznościach obowiązek ten nie powinien być realizowany.

64.

Radca prawny (były sędzia) rozpoczął wykonywanie zawodu w formie indywidualnej

kancelarii. W informacji prasowej informującej o rozpoczęciu praktyki zawarł informację o
wcześniej wykonywanym zawodzie sędziego. Proszę ocenić postępowanie tego radcy prawnego w
świetle zasad etyki zawodowe

Generalnie postępowanie radcy prawnego ocenić należy jako niełamiące zasad etyki zawodowej i
zgodne z postanowieniami kodeksu etyki.

Podstawa prawna :
art. 31 i 32 Kodeksu Etyki

Opracowanie szczegółowe
Zgodnie z art. 31 §1 Kodeksu Etyki (w wersji obowiązującej od dnia 1 lipca 2015 roku) Informowanie o
wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy prawnego przy czym przez
samo „Informowanie” Kodeks Etyki rozumie inicjowane przez radcę prawnego działanie
niestanowiące bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem bez względu na jego
formę, treść i środki techniczne. W przedstawionym kazusie Radca prawny korzysta z tego prawa a
zamieszczona przez niego informacja prasowa mieści się w pojęciu „Informowania” określonego w
Kodeksie Etyki. Trzeba dalej odpowiedzieć na pytanie jaki jest zakres informowania i czy poza ten
zakres Radca prawny nie wystąpił. Mówi o tym art. 31 §2 Kodeksu etyki. Radca prawny w
przedstawionym kazusie poza te informacje nie wykroczył ponieważ po pierwsze wyliczenie
możliwych do podania informacji ma charakter przykładowy, a ponadto art. 31 §2 pkt. 1) wprost
zezwala na podanie informacji o posiadanych tytułach zawodowych w tym również uprawniających

do wykonywania innego zawodu zaufania publicznego. Informacja umieszczona przez Radcę
Prawnego mieści się w zakresie dopuszczonych przez Kodeks Etyki zakresie informacji. Wątpliwości
może jedynie budzić fakt, że radca prawny poinformował o tym, że wcześniej wykonywał zawód
sędziego, a nie o tym (jak wskazuje przywołany przepis), że ma prawo do wykonywania takiego
zawodu. Nie mniej jednak moim zdaniem ta drobna różnica nie wpływa na zgodność informacji z
zasadami kodeksu etyki, tym bardziej, że zamieszczona przez radcę prawnego informacja prasowa nie
podpada też poda żaden przypadek informacji zakazanej, określonej w art. 32 Kodeksu Etyki.

65.

Radca prawny regularnie zamieszcza na portalu społecznościowym wpisy, w których

komentuje pracę sądów, przed którymi prowadzi sprawy. Proszę ocenić postępowanie tego radcy
prawnego w świetle zasad etyki zawodowej.

Radca prawny może wypowiadać się o prowadzonych przez siebie sprawach, ale jest tu
ograniczony interesem klienta i dobrem wymiaru sprawiedliwości.

Podstawa prawna art. 11 ust. 1; art. 38 ust. 6; art. 38 ust. 7; art. 48; art. 49; art. 50 ust. 1; art. 52 ust.
3 Kodeksu Etyki

Radca prawny może wypowiadać się o prowadzonych przez siebie sprawach, ale jest tu

ograniczony interesem klienta i dobrem wymiaru sprawiedliwości.
Wypowiedzi w tym przedmiocie nie mogą zatem szkodzić klientowi (np. dotyczyć szczegółów
przebiegu sprawy, złożonych zarzutów, wniosków lub wyjaśnień, wiarygodności świadków,
przekonania o winie itd.), służyć zaostrzeniu sporu, być nacechowane nietaktem lub uprzedzeniami
do sądu lub przeciwników (art. 38 ust. 7 Kodeksu Etyki) lub oparte o prezentowanie osobistego
stosunku do klienta, jego osób najbliższych i innych uczestników postępowania (art. 38 ust. 6
Kodeksu Etyki) jak również pracowników wymiaru sprawiedliwości, organów i innych instytucji przed
którymi występuje, a także klientów oraz osób, których dotyczą wykonywane czynności (art. 49
Kodeksu Etyki), naruszać powagi sądu, urzędu i instytucji, jak i godności uczestników postępowania
(art. 48 Kodeksu Etyki), naruszać zasad koleżeństwa w stosunku do innych pełnomocników stron
(art. 50 ust. 1 Kodeksu Etyki), ani też wypowiadać wobec osób trzecich negatywnej opinii
o czynnościach zawodowych innego radcy prawnego - chyba, że w ramach czynności służbowych lub
samorządowych) (art. 52 ust. 3 Kodeksu Etyki).

W świetle powyższego radcę prawnego, jako reprezentanta zawodu zaufania publicznego

obowiązuje takt, powaga i umiar w zachowaniu i wypowiedziach, nawet w sytuacjach drastycznych,
nawet wtedy kiedy inni uczestnicy postępowania zachowują się niewłaściwie. W doktrynie przyjmuje
się, że naruszeniem normy wyrażonej w art. 11 ust. 1 Kodeksu Etyki: „Radca prawny obowiązany jest
dbać o godność zawodu nie tylko przy wykonywaniu czynności zawodowych, ale również
w działalności publicznej i w życiu prywatnym”, jest takie zachowanie radcy prawnego, które
mogłoby go poniżyć w opinii publicznej lub poderwać zaufanie do zawodu.

66.

Radca prawny, w czasie gdy był na aplikacji radcowskiej, dopuścił się naruszenia przepisów

Kodeksu Etyki Radcy Prawnego dotyczących ochrony tajemnicy zawodowej w sprawie
prowadzonej przez jego patrona. Czy odpowiada za ten czy dyscyplinarnie, zważywszy, że patron

nie zobowiązał go wyraźnie do zachowania poufności w zakresie spraw prowadzonych w jego
kancelarii?

W kazusie mowa jest o dwóch obowiązkach - spoczywającym na radcy prawnym, który dopuścił się
naruszenia oraz na radcy prawnym, który był patronem podczas odbywania aplikacji. Pierwszy
obowiązek wynika z art. 1 Kodeksu Etyki, zgodnie z którym do aplikantów radcowskich wszystkie
postanowienia Kodeksu Etyki stosuje się odpowiednio. Drugi zaś wynika z art. 22 Kodeksu Etyki,
zgodnie z którym radca prawny ma wyraźnie zobowiązać osoby z nim współpracujące przy
wykonywaniu czynności zawodowych do zachowania poufności w zakresie objętym jego tajemnicą
zawodową. W sytuacji opisanej w kazusie doszło do naruszenia obu tych obowiązków, przy czym
nienależyte działanie radcy prawnego wykonującego obowiązki patrona nie zwalnia
z odpowiedzialności dyscyplinarnej jego ówczesnego podopiecznego, a obecnego radcy prawnego,
na co wskazuje art. 3 ust. 3 Kodeksu Etyki.

Podstawa prawna – art. 1, art. 3 ust. 3 i art. 22 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

W omawianym kazusie można także wskazać na pośrednie naruszenie przepisu art. 63 Kodeksu Etyki
zobowiązującego radcę prawnego wykonującego obowiązki patrona do dołożenia należytej
staranności w przygotowaniu aplikanta do wykonywania zawodu, przekazując mu wiedzę
i doświadczenie oraz kształtując jego postawę etyczną.

67.

Czy przy wykonywaniu zawodu radca prawny może posługiwać się w swojej korespondencji

(w stopce listownika) następującym określeniem: dr Jan Sebastian Wichański, radca prawny-
doradca podatkowy, specjalista w zakresie VAT? Podpisując pisma i dokumenty posługuje, się on
określeniem: Jan Wichański radca prawny.

Art. 4 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego stanowi, iż radca prawny przy wykonywaniu czynności
zawodowych obowiązany jest używać wyłącznie tytułu zawodowego „radca prawny”. Nie ogranicza
to prawa do informowania o posiadaniu innych tytułów zawodowych oraz stopni i tytułów
naukowych. Z przepisu wynika obowiązek posługiwania się tytułem zawodowym przy
wykonywaniu czynności zawodowych oraz prawo do informowania o posiadaniu innych tytułów
oraz stopni. Na podstawie treści przepisu możemy stwierdzić, że radca prawny, którego dotyczy
kazus poprawnie stosuje zasadę posługiwania się posiadanymi tytułami zawodowymi stopniami
i tytułami naukowymi.

Podstawa prawna – art. 4 i art. 31 ust. 3 pkt 1 i 3 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

Zgodnie z zasadą posługiwania się tytułami i stopniami posiadanymi przez radców prawnych
wyrażoną w art. 4 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego radca ma bezwzględny obowiązek posługiwać się
tytułem zawodowym przy wykonywaniu czynności zawodowych, zatem każde pismo podpisywane
przez radcę prawnego powinno zawierać informację, że osoba je podpisująca jest radcą prawnym.
Przepis stanowi, że radca prawny powinien używać wyłącznie tego tytułu zawodowego, gdy
wykonuje swoje czynności zawodowe. Przepis wskazuje zatem, że radca nie ma prawa wskazywania
innych tytułów zawodowych wykonując czynności zawodowe radcy prawnego. Podstawą tego

unormowania jest zagwarantowanie profesjonalnego działania radcy, zgodnego ze wszystkimi
zasadami wykonywania zawodu, jakie na nim spoczywają. Jednocześnie przepis daje prawo do
informowania o posiadaniu innych tytułów zawodowych oraz stopni i tytułów naukowych. Wynika
z tego, że aby zapewnić najwyższą jakość usług, przypisaną profesjonalnemu pełnomocnikowi radca
ma obowiązek podpisywania się wzmiankując o tytule zawodowym radcy prawnego jednocześnie
mając prawo do informowania o innych posiadanych tytułach zawodowych oraz stopniach i tytułach
naukowych. Radca prawny wymieniony w kazusie realizuje te wymogi.

O prawie do informowania o posiadanych stopniach i tytułach naukowych stanowią także inne
przepisy Kodeksu Etyki. W rozdziale dotyczącym informowania o wykonywaniu zawodu oraz
pozyskiwaniu klientów Kodeks stanowi, że informacja o wykonywaniu zawodu może zawierać między
innymi dane o wykonywaniu innego zawodu zaufania publicznego, stopniach i tytułach naukowych,
a także o prowadzeniu przez radcę prawnego innej dopuszczalnej działalności pozostającej w związku
ze świadczeniem pomocy prawnej. W ten sposób przepis dający prawo do informowania
o posiadaniu innych tytułów zawodowych oraz stopni i tytułów naukowych został wzmocniony.

68.

Czy podpisujący z radcą prawnym umowę Prezydent Miasta jest - zgodnie z przepisami

Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - jego klientem? Interesów jakiego podmiotu będzie radca prawny
bronić i jakich zasad zobowiązany jest przestrzegać zważywszy na złożoność organizacyjną i
specyfikę podmiotu, z którym zawarł umowę o pracę?

Kodeks Etyki Radcy Prawnego nie rozstrzyga wprost o tym, kto jest klientem radcy prawnego
zawierającego umowę z Prezydentem Miasta. Jeżeli jednak Prezydent Miasta nie zawiera umowy z
radcą prawnym jako osoba fizyczna, to zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym klientem nie
będzie Prezydent Miasta, ale osoba prawna, którą Prezydent Miasta reprezentuje, tj. Gmina
Miejska.
Radca prawny będzie bronić interesów Gminy Miejskiej. Nie może utożsamiać interesu Gminy
Miejskiej z interesem jej organów, jednego z organów lub członków tych organów. Nie może
odmówić udzielenia porad, opinii prawnej lub wyjaśnień co do prawa żadnemu z organów Gminy
Miejskiej, chyba że umowa stanowi inaczej. Stanowisko co do prawa, sporządzone na wniosek
jednego z organów, powinien udostępnić innym organom na ich wniosek, chyba że umowa
stanowi inaczej. W razie różnicy stanowisk pomiędzy organami klienta lub ich członkami radca
prawny nie może występować w roli arbitra.

Podstawa prawna:

Kodeks Etyki Radcy Prawnego
Art. 42
1. Radca prawny wykonujący zawód na podstawie umowy o pracę bądź umowy o świadczenie stałej
pomocy prawnej klientowi będącemu osobą prawną nie może:
1) utożsamiać interesu klienta z interesem jego organów lub jednego z nich albo członków tych
organów;
2) utożsamiać interesu klienta z interesem innych podmiotów z grupy kapitałowej klienta bądź
interesem ich organów albo członków tych organów;

3) odmówić udzielenia porad, opinii prawnych lub wyjaśnień co do prawa żadnemu z organów tej
osoby prawnej, chyba że umowa z klientem stanowi inaczej.
2. Umowa z klientem lub odrębne oświadczenie klienta powinno wskazywać organy i osoby
upoważnione do zasięgania od radcy prawnego stanowiska co do prawa i wyrażania zgody na
podejmowane czynności zawodowe.
(…)
4. Stanowisko co do prawa, przedstawiane przez radcę prawnego na wniosek jednego z organów
klienta, radca prawny powinien udostępnić innym organom na ich wniosek, chyba że umowa z
klientem stanowi inaczej. Umowa z klientem może regulować udostępnianie takiego stanowiska
organom lub osobom z grupy kapitałowej klienta.
5. W razie różnicy stanowisk pomiędzy organami klienta lub członkami jego organów radca prawny
nie może występować w roli arbitra lub członka zespołu rozstrzygającego spór. Dotyczy to także
organów grupy kapitałowej klienta i ich członków. Powinien natomiast dołożyć starań dla usunięcia
tej różnicy.
6. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do świadczenia pomocy prawnej jednostce
organizacyjnej niebędącej osobą prawną.

Ustawa o samorządzie gminnym
Art. 11a
1. Organami gminy są:
1) rada gminy;
2) wójt (burmistrz, prezydent miasta).
(...)
3. Ilekroć w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć także burmistrza oraz prezydenta
miasta.
Art. 26
1. Organem wykonawczym gminy jest wójt.
(...)
4. W miastach powyżej 100 000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy
to również miast, w których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent miasta był organem
wykonawczo-zarządzającym.
Art. 31 Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Opracowanie szczegółowe:

Kodeks nie rozstrzyga wprost o tym, kto jest klientem radcy prawnego zawierającego umowę z
Prezydentem Miasta. Jeżeli jednak Prezydent Miasta nie zawiera umowy z radcą prawnym jako osoba
fizyczna, to zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym (art. 31 w zw. z art. 26 ust. 1 i ust. 4 w zw. z art.
11a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym), wobec faktu, że Prezydent Miasta reprezentuje na
zewnątrz Gminę Miejską, klientem nie będzie Prezydent Miasta, ale osoba prawna, którą Prezydent
Miasta reprezentuje, tj. Gmina Miejska.

Radca prawny podpisujący umowę z Prezydentem Miasta będzie bronić interesów Gminy Miejskiej.
Nie może utożsamiać interesu Gminy Miejskiej z interesem jej organów, jednego z organów lub

członków tych organów, w tym nie może utożsamiać interesu Gminy Miejskiej z interesem
aktualnego Prezydenta Miasta.

Jednocześnie, radca prawny nie może odmówić udzielenia porad, opinii prawnej lub wyjaśnień co do
prawa żadnemu z organów Gminy Miejskiej, chyba że umowa stanowi inaczej. Umowa powinna
wskazywać organy i osoby upoważnione do zasięgania od radcy prawnego stanowiska co do prawa i
wyrażania zgody na podejmowane czynności zawodowe. Jeżeli tego nie wskazuje, zasięgać
stanowiska radcy prawnego będzie mógł każdy organ Gminy, zgodnie z zasadami jego reprezentacji.

Stanowisko co do prawa, sporządzone na wniosek jednego z organów, powinien udostępnić innym
organom na ich wniosek, chyba że umowa stanowi inaczej.

W razie różnicy stanowisk pomiędzy organami klienta lub ich członkami radca prawny nie może
występować w roli arbitra, ani członka zespołu rozstrzygającego spór, jednakże powinien dołożyć
starań aby usunąć różnicę stanowisk (pełnić funkcje koncyliacyjne).

69.

Czy Departament Prawny funkcjonujący w spółce akcyjnej jest - zgodnie z przepisami

Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - kancelarią? Jakimi zasadami w zakresie ochrony tajemnicy
zawodowej powinni kierować się zatrudnieni w takim Departamencie radcy prawni i aplikanci
radcowscy? Czy można przyjąć, że ogół spraw, którymi się łącznie zajmują wyznacza zakres
tajemnicy zawodowej każdego z nich?

a) Departament Prawny w spółce akcyjnej nie jest zgodnie z przepisami Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego kancelarią. Departament prawny jest wewnętrzną jednostką organizacyjną
przedsiębiorstwa.
b) Radcy prawni i aplikanci radcowscy zatrudnieni w takim Departamencie powinni kierować się
takimi samymi zasadami w zakresie ochrony tajemnicy zawodowej jak ci wykonujący zawód w
innej formie, tj. obowiązani są zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące klienta i jego
spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z
wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych
informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (art. 15 KERP)
c) Nie można przyjąć, że ogół spraw, którymi się łącznie zajmują wyznacza zakres tajemnicy
zawodowej każdego z nich, ponieważ w zakresie czynności merytorycznych radcy prawni nie
pozostają w stosunku zależności. Należy oddzielić wewnętrzne stosunki organizacyjne spółki od
czynności merytorycznych każdego radcy prawnego.

Podstawa prawna

art. 9 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
„Dochowanie tajemnicy zawodowej jest prawem i obowiązkiem radcy prawnego. Stanowi podstawę
zaufania klienta i jest gwarancją praw i wolności”

art. 15 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

„Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące klienta i jego
spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z
wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych
informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa)”

art. 40 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
„Radca prawny wykonujący zawód w jednostce organizacyjnej, w której regulacje wewnętrzne
(procedury, regulaminy) są sprzeczne z Kodeksem, jest obowiązany do postępowania zgodnie z
Kodeksem”.

70.

Czy treść roty ślubowania składanego przez radcę prawnego jest głównym źródłem

obowiązku moralnego kształtującego zasady deontologiczne związane ze świadczeniem pomocy
prawnej? Jaki wpływ mają na te zasady powszechnie obowiązujące w społeczeństwie reguły
moralności?

Nie, nie jest. Radcę prawnego wiążą również normy moralne, oceny etyczne podzielane przez
społeczeństwo, które to normy są wyrazem społecznie akceptowanych wartości, przekonań i zasad,
popartych zbiorowym doświadczeniem ludzi. Zasady etyki zawodowej są „etyką stosowaną” w
kontekście konkretnych problemów do rozwiązania i metod, którymi należy się posłużyć przy
świadczeniu pomocy prawnej. Kodeks etyki radcy prawnego nie zastępuje zasad etyki ogólnej, ale je
rozwija i ukierunkowuje na specyficzne i typowe dla świadczenia pomocy prawnej problemy oraz
zagrożenia. Zasady etyczne zawodowe uszczegółowiają normy ogólnospołeczne, w których są
osadzone.

Treść roty ślubowania składanego przez radcę prawnego nie jest jedynym źródłem obowiązku

moralnego wyznaczającego standardy świadczenia pomocy prawnej. Kodeks etyki radcy prawnego
nie zastępuje zasad etyki ogólnej, ale je rozwija i ukierunkowuje na specyficzne i typowe dla
świadczenia pomocy prawnej problemy oraz zagrożenia. Głównym źródłem obowiązku moralnego
radców prawnych są zatem wartości i obowiązki moralne wspólne dla populacji ludzkiej
(społeczeństwa), będące wyrazem zbiorowego doświadczenia ludzi i wynikające z przyrodzonej
ludzkiej godności. Zasady postępowania wyznaczone dla radców prawnych treścią roty składanego
ślubowania, stanowią próbę wyartykułowania w sposób uporządkowany i sformalizowany przez
same środowisko radców prawnych norm postępowania, służących realizacji wartości szczególnie
istotnych z punktu widzenia roli społecznej przypisywanej osobom świadczącym pomoc prawną.
Głęboko uzasadnione jest rozróżnienie (także terminologiczne) zasad deontologii zawodowej
wyrażonej w sformalizowanym zbiorze uchwalonych norm postępowania od etyki zawodowej,
będącej całokształtem moralnych powinności ciążących na radcy prawnym w związku z faktem
wykonywania zawodu. Powszechnie obowiązujące w społeczeństwie reguły moralności wpływają na
zasady wykonywania obowiązków związanych ze świadczeniem pomocy prawnej osadzając je w
kontekście społecznym i filozoficzno-moralnym. Etyki zawodowe wynikające ze składanej roty
ślubowania są dziedzinę „etyki stosowanej”, czyli sprowadzonej/nakierunkowanej na dostrzeżenie
przez radcę prawnego istotnych wartości doniosłych dla obrania właściwego sposobu postępowania
w konkretnej sprawie. Chodzi przy tym o normy etyczne/moralne istotne z punktu widzenia
społecznie aprobowanego wzorca osoby wykonującej zawód radcy prawnego. Innymi słowy normy

etyki radcy prawne to uszczegółowione normy społeczne, dookreślone co do cech podmiotowych i
przedmiotowych.

71.

Czy świadczący pomoc prawną radca prawny ma prawo decydować o słuszności praw,

których ochrony domaga się jego klient? Czy w przypadku przekonania, że prawa dochodzone przez
klienta nie są słuszne, może wypowiedzieć pełnomocnictwo?

Radca prawny powinien poinformować klienta o słuszności jego roszczenia, biorąc pod uwagę
pełny kształt okoliczności sprawy – w przypadku braku możliwie pełnej wiedzy opinia radcy
prawnego co do słuszności bądź niesłuszności roszczenia powinna zachowywać stosowny umiar.
Radca prawny obowiązany jest uzyskać zgodę klienta na dokonanie czynności procesowych
obejmujących wniesienie pozwu, uznanie powództwa, zawarcie ugody, cofnięcie powództwa, a
jednocześnie powinien przedstawić klientowi informację o bezzasadności lub niecelowości
wnoszenia środka odwoławczego od orzeczenia kończącego sprawę w danej instancji. W razie gdy
w toku postępowania w pierwszej instancji pełnomocnik dojdzie do przekonania, że prawa
dochodzone przez klienta nie są słuszne powinien poinformować o tym klienta i otrzymać od
klienta pisemne oświadczenie wyrażające wolę dalszego prowadzenia sprawy. W postępowaniu
odwoławczym radca prawny może złożyć opinię o bezzasadności wniesienia środka zaskarżenia.

Podstawa prawna: art. 7 ust. 3, art. 26 ust. 2, art. 36 ust. 5, art. 38 ust. 4, art. 44 ust. 2 i 3, art. 45, art.
47 nowego k.e.r.p., art. 28 starego k.e.r.p., art. 118 k.p.c., art. 84 k.p.k.

Omawiając to zagadnienie należy wyjść od ogólnej zasady przewidzianej w art. 7 ust. 3 nowego
k.e.r.p., zgodnie z którym radca prawny nie może naruszać zasady etyki zawodowej i niewłaściwie
wywiązywać się z obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwań klienta. Zgodnie zaś z art. 38
ust. 4 nowego k.e.r.p., radca prawny odpowiada za formę i treść pism procesowych i innych
dokumentów przez siebie sporządzonych w związku ze świadczoną pomocą prawną.
W starym k.e.r.p. istniała regulacja art. 28 ust. 8-9. Przepisy te określały dopuszczalność oceny
słuszności praw oraz możliwość wypowiedzenia pełnomocnictwa. W nowym k.e.r.p. tej regulacji w
takim brzmieniu już nie ma.
W mojej ocenie radca prawny powinien informować klienta o słuszności jego roszczenia oraz
żądanych przez klienta działań procesowych w toku sprawy. Powinien jednak w tym zakresie
zachować stosowny umiar, ponieważ bardzo często stan faktyczny przedstawiony w toku udzielania
porady prawnej przez klienta odbiega od – przykładowo – zawartości akt sprawy. Nie powinien zatem
zarówno obiecywać klientowi pewnej wygranej jak i – bez pogłębionej analizy sprawy – odmawiać
udzielenia pomocy klientowi. Radca prawny nie ma bowiem wiedzy jakie działania podejmie
przeciwnik procesowy jego klienta po wytoczeniu powództwa lub złożenia innego wniosku. W
szczególności może on – z przyczyn pozaprawnych – uznać powództwo albo popełnić błędy
procesowe. W podręczniku podkreślono zatem, że w sytuacji oczywistej bezzasadności danego
środka procesowego radca prawny powinien otrzymać od klienta pisemne oświadczenie klienta
wyrażające wolę wniesienia takiego środka – oczywiście jeżeli nie pozostaje to w sprzeczności z art. 7
ust. 3 nowego k.e.r.p. Obowiązek ten aktualizuje się w mojej ocenie również wtedy, gdy w toku
sprawy wyjdą na jaw okoliczności, które powodują, że dalsze prowadzenie sprawy jest oczywiście
bezzasadne.

Aktualne zatem pozostają dyrektywy wskazane w art. 44 ust. 2 i 3 nowego k.e.r.p., że radca prawny
obowiązany jest uzyskać zgodę klienta na dokonanie czynności procesowych obejmujących
wniesienie pozwu, uznanie powództwa, zawarcie ugody, cofnięcie powództwa, a jednocześnie, że
radca prawny powinien przedstawić klientowi informację o bezzasadności lub niecelowości
wnoszenia środka odwoławczego od orzeczenia kończącego sprawę w danej instancji.
Radca prawy generalnie nie może wypowiedzieć pełnomocnictwa, jeżeli uzna, że roszczenie jego
klienta nie jest słuszne. Może natomiast złożyć opinię o bezzasadności wniesienia środka
odwoławczego – powinien to jednak zrobić z uwzględnieniem dyrektywy art. 47 nowego k.e.r.p., a
więc uczynić to w czasie, by klient dla ochrony swych interesów mógł skorzystać z pomocy prawnej
innej osoby. Opinię tę przesyła do strony oraz do sądu. Sąd decyduje o tym czy opinia została
sporządzona z zachowaniem zasad należytej staranności i w przypadku gdy uzna, że tak nie było,
zawiadamia radę a ta wyznacza innego radcę prawnego (w sprawach z urzędu). Konstrukcja ta jest
krytykowana, ponieważ sprowadza się ono do dość karkołomnej sytuacji, gdy to nie samorząd, a sąd,
ocenia, czy radca prawny dobrze ocenia działanie tegoż sądu.

W nowym k.e.r.p. przypadki konieczności wypowiedzenia pełnomocnictwa zostały określone w:
- art. 26 ust. 2 – naruszenie tajemnicy zawodowej, ograniczenie niezależności, stworzenie
nieuzasadnionej przewagi;
- art. 36 ust. 5 – brak zapłaty honorarium;
- art. 45 – utrata zaufania

W k.p.c. kwestię wypowiadania pełnomocnictwa reguluje art. 118 k.p.c., a w k.p.k. w art. 84 k.p.k. W
przepisach tych została szczegółowo określona procedura określająca sytuację w której radca prawny
będący pełnomocnikiem z urzędu, stwierdza brak podstaw do wniesienia środka odwoławczego.

Zatem poza tymi sytuacjami radca prawy nie może (np. w postępowaniu pierwszoinstancyjnym)
wypowiedzieć pełnomocnictwa z powodu różnicy co do słuszności roszczenia.

72.

Proszę podać przykłady zachowań, które mogłyby dyskredytować radcę prawnego w opinii

publicznej.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 nowego k.e.r.p. radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu, nie
tylko przy wykonywaniu czynności zawodowych, ale również w działalności publicznej i życiu
prywatnym. Naruszeniem godności zawodu prawnego jest w szczególności takie postępowanie radcy
prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu
radcy prawnego.

Pytanie dotyczy wyłącznie kwestii dyskredytacji radcy prawnego w opinii publicznej, zatem poza jego
zakresem są kwestie podważenia zaufania do zawodu radcy prawnego (np. obietnica wniesienia
skargi kasacyjnej udzielona przez aplikanta prowadzącego działalność gospodarczą) – choć często
dane zachowanie będzie można zakwalifikować z obu tych przesłanek.

Przykłady z orzecznictwa dyscyplinarnego:
- Nadużywanie alkoholu i przyjmowanie oraz reprezentowanie klientów w stanie nietrzeźwości;
- Zawinione niestawiennictwo radcy prawnego na rozprawie w charakterze świadka, skutkujące
koniecznością przymusowego doprowadzenia go przez policję;
- Wnoszenie skarg na innych radców prawnych do innych organów niż organy samorządu
zawodowego;
- udzielenie wywiadu telewizji publicznej w trakcie przerwy w rozprawie i stwierdzenie, że zmarły
pokrzywdzony „sam prosił się o śmierć”;
- usuwanie z akt sądowych dokumentów w celu ochrony interesu klienta;
- prowadzenie działalności lub wykonywanie dodatkowego zawodu nielicującego z powagą zawodu
radcy prawnego;
- umieszczanie w środkach komunikacji elektronicznej (np. facebook) niestosownych wpisów, zdjęć,
innych treści;
- stosowanie wulgaryzmów wobec stron, w pismach procesowych;
- niestosowny ubiór, wygląd;
- obsceniczne zachowania;
- czynienie niestosownych uwag na temat wyglądu pod adresem strony przeciwnej lub
pełnomocników;
- publiczne wyrażanie negatywnych opinii na temat pracy innych pełnomocników, sądu;
- wygrażanie policji w toku kontroli drogowej;
- ubieranie swojej kobiety tylko w togę i robienie jej zdjęć oraz ich upublicznianie;
- ganianie małżonki z kijem w ręce po swej posesji na warszawskiej Saskiej Kępie;
- wyrażenie przez radcę opinii telefonicznej w punkcie obsługi interesanta, że: „Dziwne rzeczy dzieją
się w tym sądzie, zresztą nie dziwię się, bo ta sędzia różne rzeczy wyprawia na rozprawie".
- publiczne stwierdzenie, że: „Czy będę prowadził kancelarię z panem M., czy z gangsterem
Słowikiem, to moja prywatna sprawa";
- publiczne stwierdzenie, że radca prawny opłaci podejrzanemu kaucję aby ten nie trafił do aresztu;

73.

Czy radca prawny może podjąć się prowadzenia szczególnie trudnej i skomplikowanej

sprawy (gdy obiektywnie oceniając nie posiada wystarczającego doświadczenia) w przekonaniu, że
skorzysta w tym zakresie z rad szerokiego grona kolegów i znajomych pracowników wymiaru
sprawiedliwości?

Zgodnie z art. 12 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, radca prawny nie może podjąć się
prowadzenia sprawy, jeżeli obiektywnie nie posiada wystarczającego doświadczenia i nie zapewnił
sobie współpracy posiadającego stosowną wiedzę lub doświadczenie radcy prawnego lub
adwokata albo innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie
wykonywać zawód.
Przekonanie o możliwości skorzystania z rad szerokiego grona kolegów i znajomych pracowników
wymiaru sprawiedliwości nie może zostać zakwalifikowane jako „zapewnienie sobie współpracy
posiadającego stosowną wiedzę lub doświadczenie” radcy prawnego lub innej osoby, z dwóch
względów. Po pierwsze pracownicy wymiaru sprawiedliwości nie są osobami, z którymi radca
prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód. Po drugie, nieokreślone

przekonanie o możliwości skorzystania z rad nie jest zapewnieniem sobie współpracy.

Podstawa prawna:

Kodeks Etyki Radcy Prawnego
Art. 12
1. Radca prawny zobowiązany jest wykonywać czynności zawodowe sumiennie oraz z należytą
starannością uwzględniającą profesjonalny charakter działania.
2. Radca prawny nie może podjąć się prowadzenia sprawy, jeżeli nie posiada wystarczającej wiedzy
lub doświadczenia. Może jednak przyjąć sprawę, jeżeli zapewni sobie współpracę posiadającego
stosowną wiedzę lub doświadczenie radcy prawnego lub adwokata albo innej osoby, z którą radca
prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód.
Art. 8
1. Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej,
w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce:
1) cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi,
doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów
ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2014 r. poz. 134);
2) partnerskiej, w której partnerami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy
podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia
5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej
Polskiej;
3) komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są radcowie prawni,
adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą
praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników
zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Opracowanie szczegółowe:

Zgodnie z art. 12 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, radca prawny nie może podjąć się
prowadzenia sprawy, jeżeli obiektywnie nie posiada wystarczającego doświadczenia i nie zapewnił
sobie współpracy posiadającego stosowną wiedzę lub doświadczenie radcy prawnego lub adwokata
albo innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać
zawód.

Przekonanie o możliwości skorzystania z rad szerokiego grona kolegów i znajomych pracowników
wymiaru sprawiedliwości nie może zostać zakwalifikowane jako „zapewnienie sobie współpracy
posiadającego stosowną wiedzę lub doświadczenie” radcy prawnego lub innej osoby, z dwóch
względów.

Po pierwsze pracownicy wymiaru sprawiedliwości nie są osobami, z którymi radca prawny może na
podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód. Katalog tych osób został zawarty w art. 8
ust. 1 KERP.

Po drugie, nieokreślone przekonanie o możliwości skorzystania z rad zdaniem autora odpowiedzi nie
jest zapewnieniem sobie współpracy, które powinno polegać co najmniej na uzyskaniu ustnej zgody
osoby współpracującej z radcą prawnym na współpracę w zakresie dotyczącym danej sprawy klienta.

74.

Czy radca prawny może ujawnić treść pertraktacji ugodowych, w których części aktywnie

uczestniczył, w przypadku gdy druga strona ich treść ujawniła? Czy może w przedmiotowej sprawie
zgłosić wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka innego radcy prawnego, gdy
ten występował w trakcie pertraktacji jako mediator, z wyraźnym zaznaczeniem, że w trakcie
mediacji nie świadczy pomocy prawnej?

Radca prawny nie może ujawnić treści pertraktacji ugodowych, w których części aktywnie
uczestniczył, nawet gdy druga strona ich treść ujawniła. Może zgłosić wniosek dowodowy o
przesłuchanie w charakterze innego radcy prawnego występującego w roli mediatora – po
zwolnieniu go z tajemnicy mediacji przez obie strony.

Podstawa prawna: art. 15 ust. 1, art. 21, art. 27 ust. 1 nowego k.e.r.p., art. 12 ust. 4 starego k.e.r.p.,
art. 183(4) k.p.c., art. 259(1) k.p.c.

Zgodnie z art. 21 nowego k.e.r.p., radca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec
sądów i innych organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których
brał czynny udział. W starym k.e.r.p. przepis art. 12 ust. 4 miał podobne brzmienie, za wyjątkiem
zwrotu „w których brał czynny udział”.

W mojej ocenie nie zwalnia radcy prawnego z obowiązku zachowania w/w tajemnicy fakt, że druga
strona treść tej tajemnicy naruszyła. Spowodowałoby to bowiem sytuację, w której dwoje radców
prawnych, reprezentujących przeciwne strony, wzajemnie przedstawiają zarzuty związane z
niewłaściwym – ich zdaniem – prowadzeniem negocjacji ugodowych przez drugą stronę. Jeżeli zatem
jeden z pełnomocników narusza k.e.r.p., drugi nie może – celem obrony nawet słusznych interesów
swojego klienta – również naruszać tajemnicy zawodowej. Ujawnienie treści pertraktacji ugodowych i
tak będzie bezskuteczne w sprawie, o czym dalej.

Drugie pytanie dotyczy sytuacji, czy mediator, będący jednocześnie radcą prawnym, który nie
reprezentuje żadnej ze stron (ponieważ zakaz ten wynika z art. 27 ust. 1 nowego k.e.r.p.), może być
powołany jako świadek.

Zgodnie z art. 259(1) k.p.c., mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których dowiedział się
w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy
mediacji.

Należy również pamiętać o Art. 183(4) k.p.c., który mówi, iż postępowanie mediacyjne nie jest jawne.
Mediator jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedział się w związku z
prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z tego obowiązku. Bezskuteczne jest
powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje

ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu
mediacyjnym.

W mojej ocenie oznacza to, że posiadanie przez mediatora tytułu radcy prawnego nie uniemożliwia
powołania go w charakterze świadka przez innego radcę prawnego – oczywiście jeżeli obie strony
zwolnią go z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji. Zgodnie bowiem z art. 15 ust 1 nowego
k.e.r.p. tajemnica zawodowa dotyczy klienta radcy prawnego. Występowanie zaś w charakterze
mediatora nie powoduje, iż którakolwiek ze stron mediacji staje się klientem mediatora-radcy
prawnego. Odpada więc konieczność zachowania tajemnicy radcowskiej w tym zakresie.

Jeżeli druga strona ujawni treść pertraktacji ugodowych, a jednocześnie nie wyrazi zgody na
zwolnienie mediatora z tajemnicy mediacji, to w mojej ocenie nie ma możliwości przesłuchania
mediatora w charakterze świadka. Nie ma również możliwości przesłuchania mediatora co do faktów
o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji w charakterze świadka w innej sprawie,
niż w której prowadził mediację.

75.

Jakich aktów staranności związanych z tajemnicą zawodową powinien - zgodnie

z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego - dokonywać radca prawny w odniesieniu do dokumentów i
nośników danych? Co oznacza kontrola dostępu i zabezpieczenie systemu w zakresie informacji
przechowywanych w formie elektronicznej?

Zgodnie z art. 23 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r.),
Radca prawny obowiązany jest zabezpieczyć przed niepowołanym ujawnieniem wszelkie
informacje objęte tajemnicą zawodową, niezależnie od ich formy i sposobu utrwalenia.
Dokumenty i nośniki zawierające informacje poufne należy przechowywać w sposób chroniący je
przed zniszczeniem, zniekształceniem lub zaginięciem. Dokumenty i nośniki przechowywane
w formie elektronicznej powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem
systemu przed zakłóceniem działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub utratą danych.
Radca prawny powinien kontrolować dostęp osób współpracujących do takich dokumentów
i nośników.

Dodatkowo, zgodnie z art. 35 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, radca prawny wykonujący czynności
zawodowe drogą elektroniczną, jak również informujący o wykonywaniu zawodu i pozyskujący
klientów tą drogą, zobowiązany jest do okresowego archiwizowania przechowywanych danych
przetwarzanych drogą elektroniczną.

Art. 23 nowego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, w porównaniu z art. 14 Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r., wprowadził uszczegółowienie wynikającego
z art. 14 „starego” KERP obowiązku zabezpieczenia informacji objętych tajemnicą zawodową
„najlepiej jak to możliwe”.

Obowiązek zachowania tajemnicy radcowskiej wynikający z przepisu art. 3 ust. 3-6 ustawy o radcach
prawnych jest obowiązkiem dalej idącym, aniżeli powinności spoczywające na podmiocie

przetwarzającym dane osobowe w rozumieniu ustawy o ochronie danych osobowych. Jednym z tego
przejawów jest konieczność pozostawania przez radcę prawnego wyłącznym administratorem
danych przekazanych mu przez Klientów (tj. jedyną osobą decydującą o celach i środkach
przetwarzania tych danych – por. art. 7 pkt 4 u.o.d.o.).

Wynika stąd zatem przede wszystkim obowiązek radcy prawnego polegający na: (1) sprawowaniu
kontroli nad sposobami utrwalania informacji objętych tajemnicą zawodową, (2) zapewnieniu
współpracownikom zaplecza informatycznego, najlepiej z możliwością limitowania dostępu do
zgromadzonych tam treści oraz (3) zorganizowaniu nośników danych na potrzeby realizowania
czynności służbowych mających za przedmiot dane objęte tajemnicą. Jednocześnie radca prawny
współpracujący przy wykonywaniu zawodu z innymi osobami (tak prawnikami, jak i np. personelem
biurowym) powinien wymagać od tych osób dochowania tajemnicy w zakresie obowiązującym jego
samego oraz nadzorować przestrzeganie związanych z tym reguł.

Przepis art. 23 KERP precyzuje, że dokumenty i nośniki przechowywane w formie elektronicznej
powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu przed
zakłóceniem działania.

Pojęcie „kontroli dostępu” wiąże się z rolą radcy prawnego jako wyłącznego administratora danych
osobowych objętych tajemnicą radcowską. Radca prawny winien każdorazowo samodzielnie
decydować, któremu spośród współpracowników i jakie dane objęte tajemnicą powierza. W miarę
możliwości dostęp do danych przechowywanych w formie elektronicznej powinien być zabezpieczony
hasłem, podlegającym okresowym zmianom.

Z kolei „zabezpieczenie systemu przed zakłóceniem działania” obejmuje metody zabezpieczeń
systemów informatycznych, tj. zabezpieczenie systemu operacyjnego, baz danych, aplikacji oraz
wprowadzenie zabezpieczeń sieciowych - w tym zabezpieczenie przed złośliwym oprogramowaniem,
czy wprowadzenie skutecznej ochrony antywirusowej.

Należy dodatkowo pamiętać o konieczności weryfikowania zasad świadczenia usług (regulaminów)
dyktowanych przez usługodawców tzw. „usług chmurowych” (cloud computing) celem sprawowania
kontroli przepływu tych danych i sposobu ich wykorzystania (tak, aby radca prawny pozostał
wyłącznym ich administratorem). „Chmura obliczeniowa” (definicja GIODO) to usługa polegająca na
udostępnieniu za pomocą Internetu oprogramowania i miejsca na przechowywanie danych.
Rozwiązanie to pozwala zrezygnować z zakupu licencjonowanych programów oraz ich instalowania
i administracji. Użytkownik chmury obliczeniowej płaci jedynie za rzeczywiste korzystanie z zasobów
(przykłady usług chmurowych: Gmail i inne usługi Google, Lex, czy Legalis). Z punktu widzenia radcy
prawnego istotne jest więc przede wszystkim, gdzie, w jaki sposób i jak długo przechowywane są
dane transmitowane do „chmury”.

76.

Klient nalega, by radca prawny – w związku z informacjami przekazanymi w trakcie

świadczenia pomocy prawnej związanej z prowadzeniem przedsiębiorstwa klienta i za dodatkową
opłatą - zawiadomił prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przez jego przeciwnika procesowego
czynu zabronionego przez prawo podatkowe. Jak radca prawny powinien się zachować,

zważywszy, że informacje wskazują na wysokie prawdopodobieństwo bardzo znaczącego
uszczuplenia dochodów Skarbu Państwa?

W przedmiotowej sytuacji radca prawny powinien zawiadomić prokuraturę o podejrzeniu
popełnienia czynu zabronionego. Radca prawny powinien jednak wyraźnie wskazać, iż dokonuje
tego w imieniu i z upoważnienia klienta.
Wątpliwości etyczne może budzić kwestia dodatkowej opłaty za taką czynność. Jeżeli radca prawny
pobiera ryczałtowe wynagrodzenie za prowadzenie przedsiębiorstwa klienta nie powinien godzić
się na dodatkową opłatę za taką czynność. Jeżeli zaś rozliczenie odbywa się w oparciu o faktycznie
wykonaną pracę, wynagrodzenie nie powinno przekraczać uzasadnionego nakładu pracy radcy
prawnego.

Podstawa prawna:

Art. 24 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego:

„W przypadku, gdy na żądania klienta radca prawny kieruje do odpowiednich organów
zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego przez prawo, ujawnionego w związku
ze świadczeniem pomocy prawnej – obowiązany jest wyraźnie wskazać, że dokonuje tego w imieniu i
z upoważnienia klienta”.

77.

Kiedy - w świetle Kodeksu Etyki Radcy Prawnego - zgoda klientów umożliwia pominięcie

zakazu wynikającego z konfliktu interesów? Jaka procedura jest w takim przypadku konieczna i czy
można z góry ustalić, że zgoda obowiązuje w podobnych sprawach przez cały okres współpracy
radcy prawnego z klientem?

Zgoda klienta umożliwi pominięcie zakazu wynikającego z konfliktu interesów tylko wtedy, gdy jest
wyrażona przez niego na piśmie, po uprzednim poinformowaniu klienta przez radcę prawnego
również na piśmie o istocie i pozostałych kwestiach związanych z konfliktem. Może ona dotyczyć
tylko dwóch wymienionych sytuacji. Nie może obowiązywać w podobnych sprawach przez cały
okres współpracy radcy prawnego z klientem. Zgoda nie może być zastosowana jeśli radca prawny
był lub jest obrońcą w sprawie karnej klientów lub osób, których dotyczy konflikt interesów.

Podstawa prawna
Art. 28, 29, 30 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego

Opracowanie szczegółowe

W Kodeksie Etyki wyraźnie wskazane jest w jakich sytuacjach radca prawny nie powinien doradzać
klientowi. Zakaz ten jednakże, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy klienci lub inne osoby na rzecz
których radca prawny wykonywał czynności zawodowe, wyrazili zgodę na takie działanie.

Może to dotyczyć jedynie sytuacji, w których (moim zdaniem jest to katalog zamknięty i nie można
rozszerzyć go na sytuacje z art. 27, 28 i 30, z tym, że niektóre się pokrywają):

Radca prawny doradza klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami innego jego

klienta w tej samej sprawie lub sprawie z nią związanej,

Radca prawny doradza klientowi, którego interesy są sprzeczne z interesami osoby, na rzecz

której uprzednio wykonywał czynności zawodowe w tej samej sprawie lub sprawie z nią
związanej.

Żeby w pełni pominąć zakaz wynikający z konfliktu interesów należy wypełnić odpowiednią
procedurę.

Radca prawny

pisemna informacja

Klient/ Inne osoby, na rzecz których wykonywał

czynności
Najpierw radca prawny NA PIŚMIE informuje klientów i pozostałe osoby o:
- okolicznościach stanowiących istotę konfliktu interesów,
- jego źródle,
- skutkach proponowanego działania,
- zagrożeniach z tym związanych oraz
- o możliwych lub wyłączonych przez taką zgodę działaniach alternatywnych.

Klient / Inne osoby pisemna informacja Radca prawny

Klient, mając świadomość co to oznacza NA PIŚMIE wyraża zgodę na działanie radcy
prawnego pomimo istniejącego konfliktu interesów.

Procedura ta nie ma zastosowania (radca prawny nie może uzyskać zgody klienta) jeżeli radca prawny
był lub jest obrońcą w sprawie karnej co najmniej jednej z tych osób/klientów!

Ocena ryzyka wystąpienia konfliktu interesów musi być dokonywana przez cały okres objęty
pełnomocnictwem. Dlatego też nie można z góry ustalić, że zgoda obowiązuje w podobnych
sprawach przez cały okres współpracy radcy prawnego z klientem. Głównie dlatego, że pisemna
zgoda klienta, która pozwala radcy prawnemu na działanie mimo konfliktu interesów, jest skuteczna
tylko wtedy, gdy radca na piśmie poinformuje o istocie i pozostałych kwestiach danego, konkretnego
konfliktu (patrz procedura). Nie da się tych konfliktów przewidzieć na przyszłość, bo współpraca
może trwać nawet 10 lat, a okoliczności mogą się drastycznie zmieniać.

78.

Jakich szczególnych zasad musi przestrzegać radca prawny, jeżeli wykonywanie przez niego

zawodu związane jest z wykorzystaniem drogi elektronicznej? Czy wskazanie na portalu
społecznościowym, że radca prawny wykonuje zawód, powinno - w świetle Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego - wpływać na sposób redagowania przez niego materiałów umieszczanych w Internecie?

Radca prawny wykonując zawód z wykorzystywaniem drogi elektronicznej powinien pamiętać,
że musi być zawsze jednoznacznie identyfikowalny jako nadawca lub odbiorca, w szczególności
poprzez adresy poczty elektronicznej lub inne identyfikatory (np. adres strony internetowej).
Nie może on korzystać z drogi elektronicznej w sposób anonimowy lub na rzecz osób,
których nie można jednoznacznie zidentyfikować jako konkretnych klientów lub odbiorców
czy nadawców w komunikacji, w szczególności w Internecie. Niedopuszczalne jest korzystanie z form
aktywności dostępnych drogą elektroniczną w sposób sprzeczny z prawem, dobrymi obyczajami
i zasadami Kodeksu, w szczególności poprzez tworzenie rozwiązań skutkujących nieprawdziwymi,

wprowadzającymi w błąd, ocennymi oznaczeniami lub informacjami, lub w sposób utrudniający
innym radcom prawnym dostęp do rynku. W celu zabezpieczenia i dbałości o dostępność danych
przetwarzanych drogą elektroniczną dokonuje okresowej archiwizacji. Chroni tajemnicę zawodową,
informując w treści korespondencji elektronicznej o jej poufnym charakterze. Zabezpieczenie uznaje
się za należyte, jeżeli klient po uprzednim poinformowaniu go o zagrożeniach związanych
z korzystaniem z drogi elektronicznej, domyślnie lub wyraźnie zaakceptował stosowane
w komunikacji z nim środki, techniki, sposoby, systemy lub standardy komunikacji elektronicznej.
Wskazanie na portalu społecznościowym, że radca prawny wykonuje zawód, powinno dodatkowo
wpłynąć na oddzielenie sfery wykonywania zawodu od jego prywatnych przekonań, poglądów,
postaw i działań oraz innej działalności zawodowej. Zabronione jest wydawanie, inspirowanie
lub płacenie osobom trzecim za wydawanie pozytywnych lub negatywnych opinii, komentarzy,
poleceń, rekomendacji bądź referencji dotyczących wykonywania zawodu przez radcę prawnego
lub inne osoby, z którymi może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód,
w szczególności w sposób anonimowy, nieprawdziwy lub wprowadzający w błąd.

Art. 35 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego: Radca prawny może informować o wykonywaniu zawodu,
pozyskiwać klientów oraz wykonywać czynności zawodowe drogą elektroniczną, jeśli:
1) jest zawsze jednoznacznie identyfikowalny jako nadawca lub odbiorca, w szczególności
poprzez adresy poczty elektronicznej lub inne identyfikatory;
2) nie korzysta z drogi elektronicznej w sposób anonimowy lub na rzecz osób, których nie można
jednoznacznie zidentyfikować jako konkretnych klientów lub odbiorców czy nadawców
w komunikacji, w szczególności w Internecie;
3) nie korzysta z form aktywności dostępnych drogą elektroniczną w sposób sprzeczny z prawem,
dobrymi obyczajami i zasadami Kodeksu, w szczególności tworząc rozwiązania skutkujące
nieprawdziwymi, wprowadzającymi w błąd, ocennymi oznaczeniami lub informacjami, lub w sposób
utrudniający innym radcom prawnym dostęp do rynku;
4) korzysta z form aktywności dostępnych drogą elektroniczną w sposób gwarantujący oddzielenie
wykonywania zawodu od swoich prywatnych przekonań, poglądów, postaw i działań oraz innej
działalności zawodowej;
5) nie wydaje, nie inspiruje lub nie płaci osobom trzecim za wydawanie pozytywnych
lub negatywnych opinii, komentarzy, poleceń, rekomendacji bądź referencji dotyczących
wykonywania zawodu przez siebie lub inne osoby, z którymi może na podstawie przepisów prawa
wspólnie wykonywać zawód, w szczególności w sposób anonimowy, nieprawdziwy
lub wprowadzający w błąd;
6) poprzez okresową archiwizację zabezpiecza i dba o dostępność danych przetwarzanych drogą
elektroniczną;
7) chroni tajemnicę zawodową, informując w treści korespondencji elektronicznej o jej poufnym
charakterze; zabezpieczenie uznaje się za należyte, jeżeli klient po uprzednim poinformowaniu go
o zagrożeniach związanych z korzystaniem z drogi elektronicznej, domyślnie lub wyraźnie
zaakceptował stosowane w komunikacji z nim środki, techniki, sposoby, systemy lub standardy
komunikacji elektronicznej.

Wskazać należy, że informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest
uprawnieniem radcy prawnego (art. 31 ust. 1 KERP). Radca prawny obowiązany jest dbać o godność
zawodu nie tylko przy wykonywaniu czynności zawodowych, ale również w działalności publicznej

i w życiu prywatnym. Naruszeniem godności zawodu radcy prawnego jest w szczególności takie
postępowanie radcy prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć
zaufanie do zawodu radcy prawnego (art. 11 ust. 1 i 2 KERP). Radca prawny, korzystając
przy wykonywaniu zawodu z wolności słowa i pisma, nie może przekraczać granic określonych
przepisami prawa i rzeczową potrzebą (art. 38 ust. 1 KERP).

„Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania” pod red. Arkadiusza Berezy,
wyd. 3 uzupełnione, Warszawa 2013, s. 266-267:
Media społecznościowe (social media) to jeden z najnowszych trendów w komunikacji elektronicznej.
Tworzą je serwisy społecznościowe (np. Facebook, MySpace, LinkedIn, GoldenLine), mikroblogi
(np. Twitter, GoofleBozz), blogi publiczne i niepubliczne oraz komentarze, fora i grupy dyskusyjne
(np. GoogleGroups), serwisy medialne (np. YouTube). Wykorzystują je także radcowie prawni
dla celów marketingowych (np. fanpage na Facebooku, kancelaryjne i prawnicze blogi, komentarze
w serwisach, udział w forach i grupach dyskusyjnych). Kodeks Etyki dopuszcza taką działalność
jako formę informowania, ale w związku z tym podlega ona ocenom etycznym i ma swoje granice.
Przede wszystkim radca prawny korzystający z komunikacji społecznościowej czyni to w sposób
jawny, wskazujący na wykonywany zawód i związany z celami praktyki (nie występuje anonimowo –
pod pseudonimem). Rozumie także, że social media to narzędzie służące do komunikacji
marketingowej, ale raczej nie do pozyskiwania klientów (z uwagi na dość powszechną anonimowość
użytkowników

uniemożliwiającą

ich

konkretyzację

identyfikację

jako

klientów,

a poprzez to utrudniającą unikanie konfliktu interesów i zachowanie tajemnicy zawodowej). Uważa
więc na to, czym i kiedy oraz z kim się dzieli (nie nawiązuje zatem anonimowych wirtualnych
przyjaźni). Nie dopuszcza do powstania sytuacji uzależnienia się od innych użytkowników (np. w celu
uzyskania ich pozytywnych komentarzy) i nie ulega ich naciskom. Pamięta, że to, co tam umieszcza
nie może w żadnym razie naruszać interesów jego klientów, a także prawa, dobrych obyczajów,
podstawowych wartości zawodowych, praworządności czy godności zawodowej. Zachowuje się
zatem profesjonalnie i odpowiedzialnie oraz stara się udzielać w społeczności w wartościowy sposób,
gdyż zdaje sobie sprawę z odpowiedzialności za słowo i czyny oraz z tego, że wypowiada się
jako przedstawiciel zawodu zaufania publicznego. Zachowuje więc takt, umiar i szacunek dla innych
użytkowników, a jeżeli musi już na coś lub komuś zwrócić uwagę, czyni to wyzbywszy się uprzedzeń,
emocji oraz w niezbędny i rzeczowy sposób (konstruktywnie). Pamięta także o zachowaniu
w wypowiedziach zawodowego dystansu wobec innych uczestników wymiaru sprawiedliwości
i organów administracji lub prowadzonych przez kancelarię spraw. Uwzględnia też interesy kancelarii
oraz jej wspólników, wiedząc, że to, co umieszcza ma wpływ na jego i ich wizerunek. Oddziela także
swoje zajęcia i poglądy zawodowe od spraw i poglądów prywatnych.

79.

Jakich zasad wynikających z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego powinien przestrzegać radca

prawny wobec innych radców prawnych, a także jako patron aplikanta radcowskiego, kształtujący
postawę etyczną aplikanta?

Radca prawny wobec innych radców prawnych powinien przestrzegać zasady lojalności i koleżeństwa, na
którą składają się:

•

Zasada wzajemnego udzielania pomocy;

•

Zasada polubownego załatwiania sporów;

•

Zasada wzajemnego informowania i współpracy;

•

Zasada udostępniania dokumentów.

Ponadto, jako patron aplikanta radcowskiego, kształtując jego postawę etyczną, powinien przestrzegać
zasady należytej staranności.

Podstawa prawna:

Dział VI (art. 50 - 59) oraz art. 63 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.

Kodeks Etyki Radcy Prawnego stanowi, że radca prawny obowiązany jest do lojalności i koleżeństwa
wobec członków samorządu radców prawnych. W szczególności nie wolno mu podejmować
czynności zmierzających do pozbawienia innego radcy prawnego zatrudnienia lub utraty klienta,
chyba że wynika to z jego obowiązków przewidzianych prawem albo stanowi zgodną z Kodeksem
formę pozyskiwania klienta.
Szczególne znaczenie ma zasada lojalności w stosunku do radcy prawnego, będącego
współpracownikiem w kancelarii, wobec którego radca prawny powinien powstrzymać się od
działania naruszającego obowiązek lojalności nie tylko w czasie trwania współpracy, ale również po
jej zakończeniu.
Stosując się do zasady lojalności i koleżeństwa radcowie prawni powinni udzielać sobie pomocy i
służyć radą w sprawach związanych z wykonywaniem zawodu. Nie może to być oczywiście pomoc,
która szkodziłaby interesom klienta, np. w sytuacji, gdy radcowie prawni udzielający sobie pomocy
reprezentują przeciwne strony. Regulacja ta może być stosowana jedynie wyjątkowo (np. z trudnym
przypadkiem zwracamy się do doświadczonego kolegi z samorządu), gdy za taką pomocą przemawia
wspólne dobro wspólnoty zawodowej radców, jakim jest pozytywny wizerunek zawodu w
społeczeństwie.
Kolejnym formą realizacji zasady koleżeństwa i lojalności jest możliwość zwracania uwagi przez
radcę prawnego członkowi samorządu radcowskiemu postępującemu niezgodnie z zasadami etyki
zawodowej. Gdy naruszenie tychże zasad jest poważne, może on również złożyć związaną z
wykonywaniem zawodu skargę na innego radcę prawnego, jednak może to uczynić wyłącznie do
właściwego organu samorządu radców prawnych. Zasada lojalności realizowana jest w tym
przypadku poprzez zachowywanie informacji o niewłaściwym postępowaniu radcy prawnego
wewnątrz wspólnoty zawodowej i niewypowiadanie przez jej członków wobec osób trzecich
negatywnej opinii o czynnościach zawodowych innego radcy prawnego (chyba że potrzeba albo
obowiązek takiej oceny wynikają z zadań lub uprawnień służbowych bądź samorządowych). Ponadto
członek samorządu wydający opinię o wykonywaniu zawodu przez innego radcę prawnego
obowiązany jest wysłuchać opiniowanego oraz zachować obiektywizm i rzeczowość, co również
realizuje zasadę lojalności.

W przypadku sporu między radcami prawnymi, związanego z wykonywaniem zawodu, każdy z nich
powinien dążyć do polubownego jego rozstrzygnięcia przy udziale dziekana rady okręgowej izby
radców prawnych, do której należy radca wszczynający spór. On również powinien wcześniej
zawiadomić dziekana rady o sporze.
Udział dziekana rady okręgowej izby radców prawnych w polubownym rozstrzygnięciu sporu jest
także obowiązkowy w przypadku, gdy członek tej rady przyjął pełnomocnictwo w sprawie przeciwko
innemu radcy prawnemu, związanej z wykonywaniem zawodu.

W codziennej praktyce zawodowej związanej z kontaktem z klientem bardzo istotne miejsce zajmuje
zakaz porozumiewania się radcy prawnego z przeciwnikiem klienta z pominięciem jego
pełnomocnika lub obrońcy będącego radcą prawnym albo osobą, z którą radca prawny na podstawie
przepisów prawa może wspólnie wykonywać zawód. Od tego zakazu można odstąpić jedynie w
przypadku, gdy zostało to uzgodnione z tym pełnomocnikiem lub obrońcą.
Przy kontaktach z klientem powinna być też realizowana zasada wzajemnego informowania i
współpracy pomiędzy radcami prawnymi. Ma to znaczenie, w sytuacji, gdy klient korzystał lub nadal
korzysta z pomocy innego radcy. W obydwu przypadkach radca prawny przed rozpoczęciem
wykonywania czynności zawodowych powinien dowiedzieć się od klienta, czy w tej samej sprawie
działa już na jego rzecz inny radca prawny lub działał uprzednio w tej samej sprawie i w podobnym
zakresie.
Jeżeli nadal działa, przystępujący do sprawy radca prawny:
1) informuje go o podjęciu się świadczenia pomocy prawnej w tej sprawie;
2) ustala z nim oraz klientem zasady współpracy, jeżeli jest to uzasadnione interesem klienta lub tego
on oczekuje;
3) nie podejmuje działań mających na celu podważenie zaufania klienta wobec niego.
Dotychczasowy radca prawny świadczący klientowi pomoc prawną informuje radcę prawnego
przystępującego do sprawy o istotnych okolicznościach sprawy, a na żądanie klienta wydaje mu
niezwłocznie dokumenty związane ze sprawą.
Natomiast radca prawny przystępujący do sprawy powinien poinformować klienta o potrzebie
rozliczenia się z dotychczasowym lub poprzednim doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.
Jeżeli radca prawny przejmuje sprawę od radcy, z którego pomocy korzystał do tej pory, ten ostatni
jest również zobligowany do poinformowania swego następcy o istotnych okolicznościach sprawy, a
na żądanie klienta do wydania mu niezwłocznie dokumentów związanych ze sprawą. Natomiast radca
prawny przejmujący sprawę powinien poinformować klienta o potrzebie rozliczenia się z poprzednim
doradcą, pełnomocnikiem lub obrońcą.
Zasada informowania obowiązuje także w przypadkach pilnej konieczności niezbędnej pomocy
prawnej. Radca prawny po jej udzieleniu powinien niezwłocznie powiadomić o tym
dotychczasowego pełnomocnika lub obrońcę klienta.
Wreszcie, zasada informowania obowiązuje w relacjach pomiędzy pełnomocnikami stron
przeciwnych w sporze - radca prawny jest zobligowany zawiadomić pełnomocnika strony przeciwnej
o podjętych lub zamierzonych czynnościach procesowych zmierzających do odroczenia lub
zawieszenia postępowania bądź zmiany kolejności spraw na wokandzie.
Z zasadą wzajemnego informowania i współpracy związana jest ściśle zasada udostępniania
dokumentów przez radcę prawnego przekazującemu sprawę innemu radcy prawnemu. Dokumenty i
informacje związane ze sprawą powinny zostać udostępnione przez niego bez zbędnej zwłoki.

Radca prawny jako członek samorządu jest obarczony różnego rodzaju powinnościami. Jedną z nich
jest pełnienie obowiązków patrona z dołożeniem należytej staranności, aby właściwie przygotować
aplikanta do wykonywania zawodu, przekazując mu wiedzę i doświadczenie oraz kształtując jego
postawę etyczną.

80.

Radca prawny był świadkiem sytuacji, w której inny radca prawny naruszył zasady etyki

zawodowej tj. uczestnicząc osobiście w czynnościach windykacyjnych, groził dłużnikowi klienta
wszczęciem postępowania karnego, a także stosował środki przymusu psychicznego mające skłonić
dłużnika do natychmiastowej zapłaty długu. Czy w takim przypadku radca prawny – świadek
zdarzenia ma obowiązek zawiadomić o nim właściwego rzecznika odpowiedzialności
dyscyplinarnej? Jakie będą konsekwencje takiego działania lub jego zaniechania?

Powyższą kwestię reguluje art. 52 ust. 1 i 2 Kodeksu.

Art. 52 ust. 1 i 2 brzmi następująco:
1. Radca prawny może zwracać uwagę członkowi samorządu radcowskiemu postępującemu
niezgodnie z zasadami etyki zawodowej.
2. Radca prawny może złożyć związaną z wykonywaniem zawodu skargę na innego radcę prawnego
wyłącznie do właściwego organu samorządu radców prawnych.

Wydaje się, że z racji tego, iż podjęcie czynności wskazanych w art. 52 nie jest obowiązkiem, a jedynie
uprawnieniem radcy prawnego, brak jest dla niego negatywnych konsekwencji zaniechania w tym
zakresie. Konsekwencją zgłoszenia stosownego powiadomienia będzie z kolei prowadzenie
postępowania dyscyplinarnego przez właściwego Rzecznika dyscyplinarnego.
II.

Wg Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującego do 30 czerwca 2015 roku:

Tutaj poruszone kwestie znajdują odzwierciedlenie w art. 43 i 44, wg których:

Art. 43. Radca prawny powinien zwracać uwagę każdemu członkowi samorządu radców prawnych,
który postępuje niezgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego.

Art. 44. Radca prawny może złożyć skargę na innego radcę prawnego związaną z wykonywaniem
zawodu wyłącznie do właściwego organu samorządu radców prawnych.

Tożsame są też konsekwencji zaniechania lub działania w powyższym zakresie.

81.

Czy za ubliżenie pełnomocnikowi strony przeciwnej, spotkanemu przez radcę prawnego na

Pikniku Radcowskim można pociągnąć tego radcę prawnego do odpowiedzialności karnej lub
dyscyplinarnej, a może tylko do jednej z nich?

Zakres immunitetu radcowskiego nie obejmuje nadużycia wolności słowa w sytuacji niezwiązanej
z wykonywaniem czynności zawodowych. Spotkanie pełnomocników na Pikniku Radcowskim
należy uznać za niezwiązane z wykonywaniem czynności zawodowych. W związku z powyższym, za
ubliżenie pełnomocnikowi strony przeciwnej, spotkanemu przez radcę prawnego na Pikniku
Radcowskim można pociągnąć tego radcę prawnego do odpowiedzialności karnej za ścigane
z oskarżenia prywatnego przestępstwo zniewagi z art. 216 k.k., jak również do odpowiedzialności
dyscyplinarnej.

Podstawa prawna:
art. 11 ustawy o radcach prawnych
1. Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma
w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
2. Nadużycie wolności, o której mowa w ust. 1, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego
zniewagę lub zniesławienie strony , jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub
tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.

Pytanie dotyczy immunitetu radcowskiego, który został uregulowany w art. 11 ustawy o radcach
prawnych. Radca prawny, który nadużywając wolności słowa lub pisma przy wykonywaniu czynności
zawodowych popełnia przestępstwo zniewagi lub zniesławienia wobec wskazanych osób, tj.
strony, ·jej pełnomocnika, · świadka, · biegłego, · tłumacza nie ponosi odpowiedzialności karnej lecz
wyłącznie dyscyplinarną. Nadużycie wolności słowa w stosunku do innych osób niż wymienione w
art. 11 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, bądź nadużycie innego rodzaju niż wskazane w tym
przepisie (np. nie związane z wykonywaniem czynności zawodowych) nie jest objęte immunitetem
i radca prawny dopuszczający się takiego nadużycia może ponosić odpowiedzialność karną.

Granice immunitetu radcowskiego wyznaczają czynności zawodowe z zakresu pomocy prawnej, a
więc wykonywanie zawodu w sądzie, urzędzie, w kancelarii, u klienta. Co do zasady rozmowa z
pełnomocnikiem strony przeciwnej może zostać uznana za związaną z wykonywaniem czynności
zawodowych, jeżeli dotyczy toczącej się sprawy. Nie można jednak uznać za korzystanie z wolności
słowa związane z wykonywaniem czynności zawodowych „

ubliżenie pełnomocnikowi strony

przeciwnej, spotkanemu przez radcę prawnego na Pikniku Radcowskim”.

Ubliżając pełnomocnikowi strony przeciwnej, spotkanemu na Pikniku Radcowskim, radca prawny
narusza również zasady etyki, np. art. 11 Kodeksu etyki radcy prawnego. W związku z powyższym, za
taki czyn może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej zgodnie z art. 3 ust. 1
Kodeksu etyki radcy prawnego (nowy kodeks).
Odpowiedzialność dyscyplinarna następuje z urzędu, niezależnie od tego czy poszkodowany wystąpił
z wnioskiem o ukaranie.

Immunitet radcowski ma charakter materialny, bezwzględny, trwały. Immunitet wyłącza jedynie
odpowiedzialność karną za ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony , jej

pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, nie wyłącza natomiast
odpowiedzialności cywilnej za naruszenie dóbr osobistych.

82.

Czy radca prawny, który nie wykonuje zawodu, może być pociągnięty do odpowiedzialności

dyscyplinarnej? Czy radca prawny może być pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej za
czyn popełniony w trakcie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu?

Radca prawny, który nie wykonuje zawodu może być pociągnięty do odpowiedzialności
dyscyplinarnej wedle przepisów ustawy o radcach prawnych, taka sama sytuacja zachodzi w
przypadku czynów popełnionych przez radce w trakcie zawieszenia prawa do wykonywania
zawodu. Przesłanką odpowiedzialności na podstawie ustawy jest wpis na listę radców prawnych.

Podstawa prawna

Art. 64. 1. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za
postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za naruszenie swych
obowiązków zawodowych.

Opracowanie szczegółowe

Przesłanką odpowiedzialności dyscyplinarnej na podstawie ustawy o radcach prawnych jest
okoliczność wpisania na listę radców prawnych. Nie jest więc istotne czy radca prawny w chwili
popełnienia przewinienia dyscyplinarnego wykonywał zawód radcy prawnego. W szczególności
zgodnie z art 11 kodeksu etyki radca ma obowiązek dbałości o godność zawodu nie tylko przy
wykonywaniu czynności zawodowych, ale także w działalności publicznej jak i w życiu prywatnym.
Radca prawny w trakcie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu może być pociągnięty do
odpowiedzialności dyscyplinarnej ponieważ nadal wpisany jest na listę radców prawnych. A
zawieszenie prawa do wykonywania zawodu nie jest równoznaczne z ustaniem przynależności radcy
prawnego do samorządu, gdyż przynależność ta ustaje dopiero z chwilą skreślenia. Stanowisko to
znajduję potwierdzenie w orzecznictwie SN: Radcą prawnym w rozumieniu przepisów ustawy z
6.VII.1982 o radcach prawnych (Dz. U. Nr 19, poz. 145) jest osoba, która posiadając odpowiednie
kwalifikacje (art. 24 ust. 1) zostanie wpisana na listę radców prawnych i złoży ślubowanie (art. 23 ust.
1), chociażby zawodu radcy prawnego nie wykonywała. Status radcy prawnego wiąże się z
uprawnieniem do wykonywania zawodu radcy prawnego, a nie jego faktycznym wykonywaniem i
utrata tego statusu następuje z chwilą skreślenia z listy radców prawnych (Postanowienie SN z dnia
18.07.1985 r. sygn. Akt. I PA 20/85).
Wartym zauważenia jest też fakt, że zgodnie z art. 3 nowego kodeksu etyki:
Radca prawny oraz aplikant radcowski nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności dyscyplinarnej
za czyn popełniony przed wpisaniem na listę radców prawnych lub listę aplikantów radcowskich, z
tym wyjątkiem, że radca prawny może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za czy popełniony
także po wpisaniu go na listę aplikantów radcowskich.

83.

Czy radca prawny może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną za czyny niezwiązane z

wykonywaniem zawodu? Jeżeli tak to w jakich przypadkach?

Kodeks etyki radcy prawnego w dziale drugim określa podstawowe zasady wykonywania zawodu
oraz wartości i obowiązki etyczne radcy prawnego. Art.11 kodeksu etyki radcy prawnego mówi że: Po
pierwsze radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu nie tylko przy wykonywaniu
czynności zawodowych, ale również w działalności publicznej i w życiu prywatnym. Po drugie
naruszeniem godności zawodu radcy prawnego jest w szczególności takie postępowanie radcy
prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu
radcy prawnego. Mając powyższe na względzie, zachowanie radcy prawnego nawet niezwiązane
bezpośrednio z wykonywaniem zawodu może w konsekwencji doprowadzić do postępowania
dyscyplinarnego wobec niego. Potwierdza to również stanowisko Sądu Najwyższego – Izba karna z
dnia 21 listopada 2008 roku, SDI 27/08, gdzie w pkt.2 tezy czytamy: „Odpowiedzialność za naruszenie
zasad etyki lub uchybienie godności zawodu odnosi się do zachowań nie tylko w działalności
zawodowej, ale i w działalności publicznej, a także w życiu prywatnym. Istota zawodu zaufania
publicznego powoduje bowiem, że radca prawny powinien zachowywać się w sposób godny również
poza wykonywaniem działalności stricte zawodowym, gdyż takie jego zachowanie leży w interesie
korporacji radcowskiej. Bez wątpienia, odpowiedzialność dyscyplinarną powinien zatem ponosić
również za czyny, które ująć należy jako obrazę czy zniesławienie”.

84.

(Radca prawny prowadzi swojej klientce sprawę rozwodową. Chcąc zdobyć jak najwięcej

informacji o jej mężu, by udowodnić niezgodność charakterów, zaprosił go do grona znajomych na
Facebooku, by śledzić jego znajomości i wypowiedzi. Proszę ocenić takie postępowanie radcy
prawnego pod kątem wymogów etycznych.)

- brak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność niektórych form i środków
kumunikacji radców prawnych;
- radca prawny nie może naruszać zasad etyki zawodowej i niewłaściwie wywiązywać się z
obowiązków zawodowych w celu spełnienia oczekiwać klienta lub osób trzecich;
- radca prawny może wykonywać czynności zawodowe drogą elektroniczną jeśli jest zawsze
jednoznacznie identyfikowalny jako nadawca, w szczególności poprzez adresy poczty
elektronicznej lub inne identyfikatory;
- radca prawny działając w sposób anonimowy naraża się na zarzut braku dbania o godność
zawodu i podważenia zaufania do zawodu;
- istnieje obowiązek radcy prawnego do porozumiewania się z przeciwnikiem klienta poprzez
ewentualnego działającego w jego imieniu pełnomocnika będącego radcą prawnym.

Od wielu lat trwa dyskusja odnośnie dozwolonych i niedozwolonych form, treści, technik lub

środków kuminikacji radców prawnych, jednak na gruncie obowiązujących regulacji dotyczących
zasad wykonywania zawodu radcy prawnego brak jest szczegółowych zasad które mogą pozwolić na
jednoznaczną ocenę postępowania radcy prawnego opisanego w pytaniu.

Zgodnie z art. 7 ust. 3 Kodeksu etyki radcy prawnego (dalej jako „Kodeks”) radca prawny nie

może naruszać zasad etyki zawodowej i niewłaściwie wywiązywać się z obowiązków zawodowych
w celu spełnienia oczekiwać klienta lub osób trzecich. W przykładzie mamy do czynienia z działaniem
rady prawnego, który wysyłając do przeciwnika procesowego klienta zaproszenie do grona

znajomych na portalu społecznościowym może narazić się na zarzut naruszenia etyki zawodowej,
jednak posiadamy zbyt mało szczegółów o tym w jakim sposób i jaki charakter miało w/w
zaproszenie.

Zgodnie z art. 35 Kodeksu radca prawny może wykonywać czynności zawodowe drogą

elektroniczną jeśli jest zawsze jednoznacznie identyfikowalny jako nadawca, w szczególności
poprzez adresy poczty elektronicznej lub inne identyfikatory. Co więcej przy takich czynnościach nie
może korzystać z drogi elektronicznej w sposób anonimowy i nie stwarza sytuacji, w której jego
aktywność pozostaje w sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Ponadto jeżeli intencją radcy prawnego jest działanie w sposób anonimowy, rozpatrując

przykład przez pryzmat art. 25 ust.1 Kodeksu, w ocenie sporządzającego pytanie, radca prawny
naraża się na zarzut braku dbania o godność zawodu i podważenia zaufania do zawodu.

Z kontekstu wynika, iż radca prawny nie posiada żadnych relacji z mężem klientki a

jakikolwiek kontakt wynika tylko i wyłącznie z wykonywaniem przez niego czynności zawodowych,
dlatego wzorcowe zachowanie radcy prawnego w tej konkretnej sytuacji powinno polegać na
wysłaniu zaproszenia, a następnie do poinformowania o wykonywaniu zawodu, ponieważ
informowanie o wykonywaniu zawodu to nie tylko prawo radcy ale w określonych przypadkach także
obowiązek.

Biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu, aby radca prawny nie naraził się na naruszenie zasad

etyki zawodu, w przypadku wysłania zaproszenia do grona znajomych, w sytuacji opisanej w pytaniu,
powinien dokonać takiego zaproszenia z profilu prowadzonej przez siebie Kancelarii, ewentualnie z
profilu prywatnego, który nie wprowadza w błąd co do osoby, która faktycznie wysyła zaproszenie.

Ostatnią kwestią, na którą można zwrócić uwagę jest obowiązek radcy prawnego do

porozumiewania się z przeciwnikiem klienta poprzez ewentualnego działającego w jego imieniu
pełnomocnika będącego radcą prawnym albo osobę z którą radcy prawny może wspólnie
wykonywać zawód. W ocenie sporządzającego odpowiedź na pytanie zaproszenie do grona
znajomych można uznać za próbę porozumienia się mężem klientki i w przypadku posiadania przez
w/w przeciwnika pełnomocnika takie działanie, na gruncie wykonywanych przez radcę prawnego
czynności zawodowych, jest niedopuszczalne.

85.

Radca prawny, prowadzący indywidualną kancelarię, zamierza zwiększyć ilość miejsc,

w których pojawiła by się informacja o jego usługach. W tym celu zamierza zamieścić taką
informację na tablicy należącej do gminy oraz spółdzielni mieszkaniowej w pobliżu siedziby
kancelarii. Zarówno gmina jak i spółdzielnia wyrażają zgodę na zamieszczenie ww. informacji. Czy
taki sposób informowania będzie zgodny z zasadami etyki?

Powyższy sposób informowania jest dopuszczalny o ile będzie to faktycznie wyłącznie informowanie
w rozumieniu Kodeksu Etyki (art. 31-32 Kodeksu).

Podstawa prawna

Kodeks Etyki Radcy Prawnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 roku (oraz dla
porównania w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 roku).

Opracowanie szczegółowe

Kodeks Etyki Radcy Prawnego obowiązujący od 1 lipca 2015 roku:

Zgodnie z art. 31 ust. 1 informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest
prawem radcy prawnego. Informowanie to z kolei inicjowane przez radcę prawnego działanie
niestanowiące bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego
formę, treść i środki techniczne (art. 31 ust. 2). Przykładowy katalog danych zawartych w informacji
zawiera ust. 3 art. 31. Należy również pamiętać, iż zakazane jest informowanie sprzeczne z prawem,
dobrymi obyczajami lub naruszające godność zawodu radcy prawnego, a w szczególności:
1) niezgodne z rzeczywistością lub wprowadzające w błąd,
2) naruszające tajemnicę zawodową,
3) ograniczające klientowi swobodę wyboru, polegające na powoływaniu się na osobiste wpływy lub
znajomości, wykorzystywaniu łatwowierności lub przymusowego położenia, nadużyciu zaufania,
wywieraniu presji, udzielaniu nierzetelnych obietnic lub gwarancji,
4) narzucające się, w szczególności poprzez naruszenie zasady prywatności,
5) zawierające bezpośrednie porównywanie jakości czynności zawodowych z czynnościami innych
możliwych do zidentyfikowania osób,
6) zawierające wykaz klientów lub dane umożliwiające ich identyfikację – o ile nie wyrazili na to
zgody; radca prawny nie może jednak informować o klientach oraz o prowadzonych w ich imieniu
sprawach karnych, karnych skarbowych, o wykroczenia, rodzinnych i opiekuńczych (art. 32).

II.

Kodeks Etyki Radcy Prawnego obowiązujący do 30 czerwca 2015 roku:

Unormowania w tym zakresie znajdują się w art. 24-25 Kodeksu.
Art. 24. 1. Informowanie o wykonywanie zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy
prawnego.
2. Informowaniem jest inicjowane przez radcę prawnego działanie nie stanowiące propozycji
zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na formę, treść, technikę i środki.
Informowanie może dotyczyć w szczególności następujących danych :
a) imię i nazwisko (wraz ze zdjęciem), życiorys zawodowy, posiadane tytuły i stopnie zawodowe,
kwalifikacje, doświadczenie i umiejętności zawodowe (w tym dodatkowe), znajomości języków
obcych, preferowane zakresy praktyki zawodowej;
b) logotyp Krajowej Izby Radców Prawnych, formę prawną wykonywania zawodu wraz z oznaczeniem
ją indywidualizującym oraz siedzibą i adresem, formę kontaktu (w tym komunikacji elektronicznej),
zasady kształtowania wynagrodzenia za świadczone usługi, stałą współpracę z innymi radcami
prawnymi, adwokatami, prawnikami zagranicznymi lub ich spółkami, współpracę z rzecznikami
patentowymi, doradcami podatkowymi, biegłymi rewidentami, doradcami personalnymi, doradcami
finansowymi lub ubezpieczeniowymi, rzeczoznawcami, tłumaczami, wysokość posiadanego
ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności
zawodowych, udzielane gwarancje usługowe;
c) inną działalność radcy prawnego.
Art. 25. Zakazane jest informowanie:
a) sprzeczne z prawem lub z dobrymi obyczajami;
b) niezgodne z rzeczywistością lub wprowadzające w błąd;
c) sprzeczne z godnością zawodu miedzy innymi poprzez wykorzystanie łatwowierności lub
przymusowego położenia klientów, nadużycie zaufania, wywieranie presji, narzucanie się, naruszanie
miru domowego klienta;

d) istotnie ograniczające klientowi swobodę wyboru poprzez udzielenie nierzetelnych obietnic lub
gwarancji;
e) o radcy prawnym lub jego działalności zawodowej przy okazji występowania w środkach
masowego przekazu, wykraczające poza niezbędną i rzeczową potrzebę informacji;
f) o wykazach (listach) klientów, którzy nie wyrazili na to zgody;
g) dotyczące uczestniczenie w rankingach prawniczych i informowanie o zajętych w nich miejscach,
jeżeli nie są one prowadzone zgodnie z zasadami ustalonymi uchwałą właściwego organu samorządu
radców prawnych;
h) dotyczące sponsorowania, jeżeli nie jest ono prowadzone zgodnie z zasadami ustalonymi uchwała
właściwego organu samorządu radców prawnych.

86.

W jednym budynku mieszczą się trzy indywidualne kancelarie radców prawnych. Po

remoncie elewacji właściciel budynku zaproponował w miejsce dotychczasowych osobnych
szyldów umieszczenie jednej tablicy. Czy jest dopuszczalne informowanie o wykonywaniu zawodu
poprzez oznaczenie na tablicy informacyjnej przy użyciu jednego szyldu zawierającego treść:
Kancelarie Radców Prawnych i imiona i nazwiska trzech radców prawnych?

Dopuszczalne jest informowanie o wykonywaniu zawodu poprzez oznaczenie na tablicy
informacyjnej przy użyciu jednego szyldu zawierającego treść: Kancelarie Radców Prawnych i
imiona i nazwiska trzech radców prawnych.

Podstawa prawna: Uchwała KRRP Nr 140/VIII/2012 z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie tablic
informacyjnych o wykonywaniu zawodu radcy prawnego.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego obowiązującym do 30 czerwca 2015 r.

informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy
prawnego. Powyższy zapis został powtórzony w art. 31 ust. 1 nowego Kodeksu Etyki Radcy Prawnego,
który będzie obowiązywał od dnia 1 lipca 2015 r. Informowanie może obejmować m.in. takie dane
jak imię, nazwisko (wraz ze zdjęciem ), życiorys zawodowy posiadane tytuły, stopnie, kwalifikacje, ale
także logotyp Krajowej Izby Radców Prawnych, formę prawną wykonywania zawodu wraz z
oznaczeniem ją indywidualizującym oraz siedzibą i adresem. Odpowiadając na pytanie, czy jest
dopuszczalne informowanie o wykonywaniu zawodu poprzez oznaczenie na tablicy informacyjnej
przy użyciu jednego szyldu zawierającego treść: „Kancelarie Radców Prawnych i imiona i nazwiska
trzech radców prawnych”, należy sięgnąć do uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych Nr
140/VIII/2012 z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie tablic informacyjnych o wykonywaniu zawodu radcy
prawnego. Uchwała ta wskazuje na obowiązek zewnętrznego oznaczania siedziby radcy prawnego
działającego jako przedsiębiorca. Z uwagi na różne, dopuszczalne ustawą o radcach prawnych, formy
wykonywania zawodu, oznaczenie powinno jednoznacznie informować klienta o formie
organizacyjno - prawnej w jakiej prowadzona jest działalność zawodowa. Przepis par 2 ust. 1 pkt. 1 tej
uchwały wskazuje, że w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej radcy prawnego
oznaczenie powinno zawierać zwrot „Kancelaria Radcy Prawnego” oraz jego imię i nazwisko. Intencją
tego przepisu jest przekazanie informacji, że konkretny radca wykonuje zawód w formie
jednoosobowej działalności gospodarczej, a więc nie w formie spółek o których mowa w pkt 2 i 3
tego

przepisu.

Z powyższego należy wysnuć wniosek, że dopuszczalne jest zarówno oznaczenie na oddzielnych dla
każdego radcy prawnego szyldach, obejmujących treść: Kancelaria Radcy Prawnego – imię i nazwisko,
jak i umieszczenie oznaczenia na wspólnym szyldzie obejmującym treść: Kancelarie Radców
Prawnych - imiona i nazwiska trzech radców prawnych.

87.

Spółka prawa handlowego X zamierza wytoczyć innej spółce proces i w tym postępowaniu

zamierza złożyć wniosek dowodowy z zeznań świadka radcy prawnego. Zeznania mają dotyczyć
okoliczności związanych z kilkumiesięcznymi negocjacjami, w których radca prawny uczestniczył,
będąc jeszcze wpisanym na listę aplikantów radcowskich. Reprezentował on w tych negocjacjach
interesy spółki X, przy czym czynności te nie były wykonywane w ramach obowiązku aplikanta. W
tym czasie był on zatrudniony w spółce Y, powiązanej kapitałowo ze spółką X. Spółka Y gotowa jest
złożyć oświadczenie o zwolnieniu radcy prawnego z tajemnicy zawodowej w związku z "kluczową
rolą radcy prawnego w tym postępowaniu". Jak powinien zachować się w takiej sytuacji radca
prawny (były aplikant)?

Radca prawny nie powinien być przesłuchiwany w charakterze świadka dla ustalenia okoliczności
objętych obowiązkiem dochowania tajemnicy zawodowej. Tajemnica zawodowa obejmuje
wszystko czego radca dowiedział się w związku z wykonywaniem czynności zawodowych – nie ma
znaczenia zakres obowiązków służbowych. Tajemnica zawodowa wiąże również aplikanta i
obejmuje wiadomości uzyskane w czasie pracy zawodowej mającej związek z czynnościami
pomocy prawnej, jak i w czasie szkolenia praktycznego.

Podstawa prawna
Art. 15. 1. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące
klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w
związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła
tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa).
Art. 16. Dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje nie tylko zakaz ujawniania informacji i
dokumentów, o których mowa w art. 15, ale również zakaz skorzystania z nich w interesie własnym
lub innej osoby, chyba że przepisy prawa lub Kodeksu stanowią inaczej.
Art. 17. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie i istnieje
również po zaprzestaniu wykonywania zawodu.
Art. 19. Radca prawny powinien podejmować wszelkie przewidziane prawem środki dla uniknięcia
lub ograniczenia określonego w przepisach prawa zwolnienia go z obowiązku zachowania tajemnicy
zawodowej.
Art. 20. Radca prawny nie może zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze
świadka innego radcy prawnego lub innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów
prawa wspólnie wykonywać zawód - dla ustalenia okoliczności objętych ich obowiązkiem dochowania
tajemnicy zawodowej.

W aktualnym stanie prawnym nie jest możliwe aby radca zeznawał w interesie klienta i za jego zgodą
bez zwolnienia przez sąd lub w postępowaniu, które takiego zwolnienia nie przewiduje. Obowiązek
zachowania tajemnicy nie jest ograniczony w czasie i trwa nawet po ustaniu stosunku zlecenia
między radcą a klientem, a nawet w razie zaprzestania wykonywania przez radcę zawodu. Rozciąga

się na wszystkie wiadomości, które radca powziął w związku z wykonywaniem jakichkolwiek
czynności zawodowych. Tajemnica zawodowa rozciąga się również na wiadomości, jakie radca
uzyskał w trakcie odbywania aplikacji.

88.

Radca zatrudniony w urzędzie wystąpił do sądu przeciwko pracodawcy z roszczeniem

wynikającym ze stosunku pracy. Urząd ten zatrudnia także innych radców prawnych. Czy inny
radca prawny, do którego zwrócono się o reprezentowanie pracodawcy, może reprezentować w
tym procesie wspólnego pracodawcę? Czy radca prawny z uwagi na to, że zatrudniony jest u tego
samego pracodawcy, powinien poinformować o etycznym zakazie prowadzenia takiej sprawy, co w
konsekwencji oznaczałoby konieczność powierzenia jej zewnętrznej kancelarii?

Ze względu na charakter usług świadczonych przez radców prawnych jedną z podstawowych zasad
regulujących ich wykonywanie jest obwiązek unikania konfliktu interesów.
W sytuacji opisanej w kazusie sprawa z zakresu prawa pracy dotyczy radcy, który razem z
potencjalnymi pełnomocnikami wykonuje czynności zawodowe w tym samym czasie na rzecz tego
samego klienta (urzędu w którym są zatrudnieni). W takiej sytuacji pozostali radcowie powinni
wyłączyć się od udziału w sprawie zgodnie z art. 27 pkt 4 Kodeksu Etyki Zawodowej. Dodatkowo w
takiej sytuacji mogą zaistnieć także przesłanki z art. 27 pkt 5 KEZ, w zależności od stosunków
zawodowych i prywatnych radców.
Zakaz świadczenia pomocy w takiej sytuacji ma charakter obligatoryjny, nie wyłącza go zgoda
poinformowanych stron.

Podstawa prawna
art. 27 pkt 4 Kodeksu Etyki Zawodowej. Dodatkowo w takiej sytuacji mogą zaistnieć także przesłanki z
art. 27 ust. 5 KEZ

89.

Kancelaria Radcy Prawnego zamierza sponsorować festiwal muzyczny. Czy kancelaria może

zamieszczać swoją nazwę i logo na plakatach i ulotkach reklamujących festiwal, w dziale
„organizatorzy"?

Kancelaria może ujawniać się jako sponsor festiwalu muzycznego pod warunkiem uwzględnienia
ogólnych zasad etyki zawodowej tj. z punktu widzenia zgodności z prawem, dobrymi obyczajami i
dochowaniem godności zawodu. Traktowane jest to jako informowanie o wykonywaniu zawodu.
Radca prawny winien wziąć pod uwagę przedmiot i cel wydarzenia bądź imprezy, jej
współorganizatorów ujawnianych obok radcy prawnego, treść plakatów, ulotek reklamowych.
Sponsorowanie wydarzenia i informowanie o tym jest dozwolone, o ile wydarzenie to wpisuje się
swoimi celami lub wartościami w zawód zaufania publicznego, a jednocześnie nie godzą w niego.

Podstawa prawna
Kodeks Etyki Radcy Prawnego (Uchwała Nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców
Prawnych z dnia 22 listopada 2014r.)
ew. Kodeks Etyki Radcy Prawnego (Uchwała Nr 8/VIII/2010 Prezydium Krajowej Rady Radców
Prawnych z dnia 28 grudnia 2010r.)

Opracowanie szczegółowe
Sponsoring jest działaniem marketingowym obejmujące każdy bezpośredni lub pośredni wkład radcy
prawnego (kancelarii) w finansowanie osoby, działalności, obiektu, wydarzenia, itp. w celu promocji
osoby radcy prawnego lub kancelarii, ich wizerunku lub renomy. Jest świadczeniem wzajemnym, w
zamian za wkład sponsoringowy pojawia się informacja o sponsorze, która jest jego wizerunkowym
celem.
W świetle art. 31 (wg „starego” kodeksu – art. 24) prezentowanie radcy prawnego czy też kancelarii
jako sponsora należy traktować jako informowanie o istnieniu takiej kancelarii, a tym samym o
wykonywaniu zawodu.
Zgodnie z poprzednio obowiązującym Kodeksem Etyki (art. 25 lit. h) zakazane było informowanie o
sponsorowaniu, jeżeli działalność sponsorska była prowadzona niezgodnie z uchwałą właściwego
organu samorządu zawodowego. Uchwała taka nie została podjęta, a tym samym nie było
szczegółowych zasad określających zakres dopuszczalnego sponsoringu.
W obecnym Kodeksie Etyki brak odpowiedniego przepisu, a tym samym ocena udziału radcy
prawnego (kancelarii) powinna być dokonywana z uwzględnieniem ogólnych zasad etyki zawodowej,
tj. z punktu widzenia zgodności z prawem, dobrymi obyczajami i dochowaniem godności zawodu.
Radca prawny winien wziąć pod uwagę przedmiot i cel wydarzenia bądź imprezy, jej
współorganizatorów ujawnianych obok radcy prawnego, treść plakatów, ulotek reklamowych.
Tym samym odpowiedź na powyższe pytanie będzie pozytywna, o ile sponsorowanie będzie dotyczyć
osób, działalności, obiektów, wydarzeń, które wpisują się swoimi celami lub wartościami w zawód
zaufania publicznego, a jednocześnie nie godzą w niego (np. o charakterze charytatywnym,
naukowym, kulturalnym czy prawniczym).
Jednocześnie treść informacji o radcy prawnym (kancelarii) nie powinna wykraczać poza granice
zakreślone w art. 31 i 32 Kodeksu Etyki (regulujące jakie informacje mogą być zamieszczane, a także
jakie informowanie jest zakazane) z odpowiednim uwzględnieniem przepisów uchwały KRRP z 7
grudnia 2012r. w sprawie tablic informacyjnych o wykonywaniu zawodu radcy prawnego.
Za zakazaną należałoby przykładowo uznać działalność sponsorską polegającą na sponsorowaniu
klientów, ich działalności lub ich wydarzeń w celu uzyskania korzyści w przyszłości, sponsorowanie
organizacji politycznych, religijnych społecznych lub organizowanych przez nie wydarzeń, jeżeli nie
działają one w ramach obowiązującego porządku prawnego (tak w: Zawód radcy prawnego…)

[W trakcie jednych z ćwiczeń (prowadzonych przez 3 radców jednocześnie) pojawił się podobny kazus.
Odpowiedzią prowadzących na postawione pytanie, podobnie jak w przypadku innych kazusów, było
magiczne „to zależy”. Zwracano uwagę m.in. na charakter koncertu. O ile pozytywnie wypowiadali się
o koncercie muzyki klasycznej, o tyle z godnością zawodu nie licuje sponsoring koncertu zespołu
satanistycznego :D]

90.

Radca prawny otrzymał od klienta zlecenie obejmujące przygotowanie zawiadomienia o

popełnieniu przestępstwa oraz reprezentowanie go w postępowaniu karnym (jako
pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego). Radca działając w imieniu klienta sporządził i
przekazał zawiadomienie do Prokuratury, a stąpnie Policja dodatkowo przyjęła od niego
zawiadomienie o przestępstwie po czym zamierza przesłuchać go jako świadka w przedmiocie
„zawiadomienia”. Jak powinien zachować się radca prawny.

Podstawa prawna: Kodeks Etyki Radcy Prawnego art. 15; Ustawa o Radcach Prawnych art. 3 ust. 3 i 5
, Kodeks postępowania karnego art. 180;

Z treści pytania jednoznacznie wynika, że radca prawny sporządził zawiadomienie

o popełnieniu przestępstwa w ramach świadczenia pomocy prawnej swemu klientowi, a więc
czynność ta objęta jest tajemnicą zawodową o której mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o radcach
prawnych oraz w art. 15 Kodeksu Etyki. Ustawa o Radcach Prawnych nakłada na Radcę prawnego
obowiązek utrzymania tajemnicy zawodowej w sprawach o których, dowiedział się w związku z
udzieleniem pomocy prawnej. Kodeks Etyki w art. 15 precyzuje pojęcie samej tajemnicy zawodowej
oraz jej zakres. Zgodnie z tym przepisem Radca prawny zobowiązany zachować w tajemnicy wszystkie
informacje dotyczące klienta i jego spraw niezależnie od okoliczności w jakich powziął te informacje
oraz jak je utrwalił. Tajemnicą zawodową są również objęte dokumenty wytworzone podczas
świadczenia pomocy prawnej, w tym wypadku mogą to być pisma czy też dokumenty wytworzone w
celu przygotowania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Ponadto, z brzmienia omawianego
przepisu wynika, że tajemnicą zawodową są objęte również wszelkie informacje jakie Radca prawny
uzyskał od klienta bądź też innych osób czy też podmiotów, a są w ścisłym związku ze świadczoną
pomocą

prawną

(

tym

przypadku

przygotowaniem

zawiadomienia

o popełnieniu przestępstwa).
Niezależnie od powyższego należy jednak pamiętać, że każda osoba wezwana w charakterze świadka
ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania (art. 177§1 Kpk). Jednakże, zgodnie
z regulacją zawartą w art. 180 § 2 k.p.k. „osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy (…) radcy
prawnego mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to
niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie
innego dowodu.” Wobec powyższego, Radca prawny powinien stawić się w wyznaczonym miejscu i
terminie

przez

Policję

stosownie

treści

art.

180

k.p.k

w związku z art. 3 ust. 3 i 5 Ustawy o radcach prawnych oraz art. 15 Kodeksu Etyki powinien odmówić
złożenia zeznań zasłaniając się tajemnica zawodową. Ponadto, warto zwrócić uwagę, że w
postępowaniu przygotowawczym, a z takim mamy do czynienia o ewentualnym zwolnieniu z
tajemnicy zawodowej i przesłuchaniu decyduje zawsze sąd.
Warto pamiętać, że Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy
zawodowej co do faktów, o których dowiedział się, udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę
(art. 3 ust. 5 ustawy). Jednakże sformułowany w art. 180 § 2 k.p.k. zakaz dowodowy ma charakter
względny, a zatem – po spełnieniu określonych warunków – radca na podstawie decyzji sądu, na
którą przysługuje mu zażalenie, może być przesłuchiwany co do faktów objętych tajemnicą.
Warunkami zwolnienia radcy z obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej są: niezbędność dla
dobra wymiaru sprawiedliwości oraz niemożność ustalenia danej okoliczności na podstawie innego
dowodu. Wskazuje się nadto, iż przepis art. 180 § 2 k.p.k. stanowi lex specialis w stosunku do
uregulowania art. 3 ust. 5 powołanej ustawy o racach prawnych.

Orzecznictwo:
1/ Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 marca 2014 r. II AKa 68/14 „Prokurator
powinien w pierwszej kolejności wezwać skarżących na przesłuchanie w charakterze świadków, a
dopiero gdy powołają się oni na tajemnicę radcy prawnego, zwrócić się do sądu o zwolnienie ich z tej
tajemnicy”;

2/ Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 października 2011 r. II AKz 664/11
Przesłanka "niemożliwości ustalenia okoliczności na podstawie innego dowodu", opisana w art. 180 §
2 k.p.k. wskazuje, iż w grę wchodzi obiektywna niemożliwość, co oznacza faktyczne nieistnienie
takiego źródła dowodowego, które mogłoby dostarczyć informacji na dany temat. Nie wystarcza tu
ani istnienie (możliwych do pokonania) przeszkód w dotarciu do istniejącego źródła dowodowego,
ani też nieustalenie istnienia tego źródła wynikające z niepodjęcia wszystkich koniecznych w danym
momencie czynności wykrywczych.
Prokurator występujący z wnioskiem o zwolnienie z tajemnicy zawodowej nie może zapominać, że w
takim wypadku to on występuje z tezą procesową, która wnioskiem tym jest objęta i tym samym, to
na nim spoczywa ciężar wykazania jej słuszności. Rola sądu nie sprowadza się do formalnego
spełniania oczekiwania prokuratora, a sąd nie jest "pomocnikiem" organu ścigania. W takim wypadku
sąd jest organem stojącym na straży praworządności, jest gwarantem zachowania form
postępowania i merytorycznej zasadności żądania zmierzającego do wyjątkowego wzruszenia zakazu
dowodowego w imię celu ważniejszego, jakim jest dobro wymiaru sprawiedliwości.

91.

Czy radca prawny, wykonujący zawód w jednoosobowej kancelarii, może jednocześnie być

zatrudnionym w charakterze pracownika lub pełnić funkcję członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością i w ramach tej funkcji - z racji posiadanych uprawnień radcowskich - świadczyć
pomoc prawną klientom tej spółki poprzez reprezentowanie ich w procesach? Przedmiotem
działalności tej spółki jest reprezentowanie jej klientów w sporach sądowych z towarzystwami
ubezpieczeniowymi.

Zgodnie postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2008 r. (sygn. akt III CSK 245/07),
spółki kapitałowe nie mogą

przy pomocy zatrudnionych na podstawie umów o pracę lub umów

zlecenia radców prawnych

wykonywać dla swych klientów usług prawniczych, które są zastrzeżone

dla adwokatów lub radców prawnych.

art.

ust.

ustawy

radcach

prawnych:

1.Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w
kancelarii radcy

prawnego oraz

spółce:

1) cywilnej lub jawnej, w której wspólnikami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi,
doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie
przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych
pomocy prawnej w

Rzeczypospolitej

Polskiej

(Dz.

2014

poz.

134);

2) partnerskiej, w której partnerami są radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy
podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia
5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej
Polskiej;
3) komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, w której komplementariuszami są radcowie prawni,
adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą
praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników
zagranicznych

pomocy prawnej w

Rzeczypospolitej

Polskiej.

2.Wyłącznym przedmiotem działalności spółek, o których mowa w ust. 1, jest świadczenie
pomocy prawnej.

3.Radca prawny jest obowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o
podjęciu wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki
oraz podać adres dla doręczeń. Radca prawny ma obowiązek niezwłocznie zawiadamiać o każdej
zmianie tych danych. Pisma w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy wysyła się, ze
skutkiem doręczenia, na adres dla doręczeń, o którym mowa w zdaniu pierwszym.
4.Zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.
5.Ilekroć w ustawie jest mowa o "stosunku pracy", "zatrudnieniu", "wynagrodzeniu", rozumie się
przez to również odpowiednio "stosunek służbowy", "pełnienie służby" i "uposażenie".

Z brzmienia przytoczonego przepisu wynika, że jeśli radca prawny jest pracownikiem spółki
kapitałowej i wykonuje zawód radcy prawnego w stosunku pracy, to może świadczyć pomoc prawną
wyłącznie na rzecz swojego pracodawcy, a nie na rzecz jego klientów. Powyższą interpretację
potwierdza teza postanowienia SN z dnia 28 lutego 2008 r. (sygn. akt III CSK 245/07): Nie można
jednak podzielić wyrażonego w skardze kasacyjnej zapatrywania, że te usługi prawnicze, które są
zastrzeżone dla adwokatów lub radców prawnych, wolno spółkom kapitałowym wykonywać dla
swych klientów, zgodnie z art. 19 u.s.d.g., przy pomocy zatrudnionych w tych spółkach na podstawie
umów o pracę lub umów zlecenia radców prawnych. Sprzeciwia się temu, jak zresztą wykonywaniu
wszelkich czynności przez radców prawnych zatrudnionych w spółce kapitałowej dla jej klientów,
przepis art. 8 ust. 1 u.r.p. Wprawdzie art. 8 ust. 1 u.r.p. pozwala radcy prawnemu wykonywać zawód
w ramach stosunku pracy lub umowy zlecenia - po uchyleniu art. 8 ust. 2 u.r.p. nawet z jednoczesnym
wykonywaniem go w innych przewidzianych w art. 8 ust. 1 u.r.p. formach - jednakże chodzi tu
wyłącznie o świadczenie pomocy prawnej na rzecz pracodawcy lub zleceniodawcy. W związku z
powyższym, radca prawny może być zatrudniony w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i
świadczyć w ramach stosunku pracy pomoc prawną, ale wyłącznie na jej rzecz, a nie na rzecz jej
klientów.

92.

Aplikant radcowski odbywał obowiązkowe praktyki w wydziale gospodarczym sądu

rejonowego. Nadzorująca go sędzia zleciła mu, aby napisał projekt wyroku i uzasadnienia do
konkretnej sprawy. Aplikant miał pracować nad powierzonym zadaniem w budynku sądu. Sędzia
zgodziła się jednak, aby wziął akta do domu. Nie zabrał się jednak sam do pracy. W internecie
wyszukał ogłoszenie kobiety, która za wynagrodzeniem przygotowuje pisma sądowe. Oddał jej
akta, a ta przygotowała dla niego wyrok i uzasadnienie. Choć mu się nie spodobało i w końcu sam
napisał wyrok, to i tak zapłacił jej 200 złotych. Potem aplikant zwrócił akta do sądu. Tajemniczą
kobietą okazała się była pracownica sądu, w przeszłości zwolniona dyscyplinarnie z pracy. O swojej
pracy dla aplikanta poinformowała prezesa sądu. Proszę ocenić postępowanie aplikanta i jego
możliwe skutki.

Aplikant naruszył podstawowe zasady etyki radcy prawnego, rotę ślubowania oraz nienależycie
wykonał swoje obowiązki. Poprzez przekazanie akt osobie trzeciej naruszył nie tylko godność
zawodu, ale również tajemnicę zawodową, stanowiącą istotę zawodu radcy prawnego. Za
powyższe naruszenia aplikantowi grozi postępowanie dyscyplinarne oraz następujące kary:
upomnienie, nagana z ostrzeżeniem, kara pieniężna oraz wydalenie z aplikacji (skreślenie z listy).

Podstawa prawna
Art. 7 ust. 3, 11, 12 ust. 1, 15 Kodeksu Etyki
Art. 64, 65, 66 ustawy o rp

Opracowanie szczegółowe

Art. 64 ustawy o RP, podobnie jak cały Kodeks Etyki, stosuje się do aplikantów odpowiednio. Nie
należy go odczytywać literalnie. Aplikanci ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną za:

nienależyte wykonywanie obowiązków aplikanta,
czyny sprzeczne ze ślubowaniem składanym przez aplikantów,

czyny sprzeczne z zasadami etyki radcy prawnego.

Nie jest to katalog zamknięty. Odpowiedzialność obejmuje wszystkie czyny godzące w dobro i
godność zawodu.
Naruszenie ogólnych zasad etyki
Postępowanie aplikanta było niezgodne z zasadami etyki, jakie go obowiązują. Aplikant niewłaściwie
wywiązał się z obowiązku zawodowego jaki na nim ciążył, a zrobił to w celu spełnienia oczekiwań
osób trzecich (sędzia). Poprzez zlecenie wykonania pisma osobie trzeciej, ewidentnie naruszył on
godność zawodu, co nie tylko dyskredytuje go w opinii publicznej, ale również podważa zaufanie do
zawodu radcy prawnego (art. 11). Aplikant powinien wykonywać czynności zawodowe sumiennie i z
należytą starannością uwzględniającą profesjonalny charakter działania, co nie miało miejsca w
przedmiotowej sprawie (art. 12 ust. 1).
Naruszenie tajemnicy zawodowej
Obowiązek „milczenia” jest istotą zawodu radcy prawnego jako zawodu zaufania publicznego.
Zaufanie klienta jest uznawane za dobro szczególnie chronione. Radca prawny powinien zachować w
tajemnicy wszystkie informacje, jakie uzyskał na temat sprawy (klienta) w jakikolwiek sposób w
związku z wykonywaniem przez niego czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych informacji
oraz formy i sposobu ich utrwalania. Co więcej, radca prawny jest obowiązany zabezpieczać przed
niepowołanym ujawnieniem wszelkie informacje objęte tajemnicą zawodową. Poprzez przekazanie
akt sprawy osobie trzeciej „z Internetu” aplikant naruszył jedną z najważniejszych zasad etyki, bardzo
restrykcyjnie traktowaną przez sądy dyscyplinarne.
Skutki
Za powyższe naruszenia aplikantowi grozi postępowanie dyscyplinarne oraz następujące kary:
upomnienie, nagana z ostrzeżeniem, kara pieniężna oraz wydalenie z aplikacji (skreślenie z listy).
Mógłby „mieć szansę” na ostrzeżenie dziekana rady OIRP jeśli uznano by to za czyn mniejszej wagi.
Orzeczenie
Jest to kazus rzeczywisty. Okręgowy Sąd Dyscyplinarny orzekł o wydaleniu aplikanta z aplikacji.
[W stosunku do sędzi Sąd Dyscyplinarny przy Sądzie Apelacyjnym orzekł, że naruszono regulamin, ale
uchybienie to uznał za wypadek mniejszej wagi i odstąpił od wymierzenia kary.]
E093 Grzegorz Rajski pytanie Nr 93 E
„Radca prawny S. P. reprezentował swojego klienta J.W. w negocjacjach oraz kilku postępowaniach
cywilnych przeciwko byłej żonie, K.J. Spór pomiędzy byłymi małżonkami doprowadził
także do oskarżenia klienta radcy prawnego o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. Sprawa zawisła
przed Sądem Rejonowym w T. Wydział II Karny. Radca prawny, na prośbę klienta, został zgłoszony w
tej sprawie jako świadek obrony. Radca prawny stawił się na rozprawę. Poinformował Sąd,
iż oskarżony J. W. jest klientem jego kancelarii od kilku lat. Sąd nie podjął wobec tej informacji
żadnych czynności. Radca prawny zaczął zeznawać odnośnie okoliczności dotyczących wzajemnych
stosunków między klientem, a jego byłą już żoną w oparciu o wiedzę ze spraw cywilnych, w jakich
reprezentował on oskarżonego a także pertraktacji między stronami, w których uczestniczył.
Okoliczności, na które zeznawał obwiniony, zostały wcześniej ujawnione w postępowaniach cywilnych
toczących się między reprezentowanym przez niego J. W., a jego byłą żoną. Proszę ocenić
postępowanie radcy prawnego pod kątem wymogów etyki zawodowej.”
Art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego:
§ 2.

(120)

Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego,

doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane
co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru

sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.
W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie
decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia
wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Kodeks etyki Radcy Prawnego:

Art. 15. 1. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje

dotyczące klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny
sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od
źródła tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa).

2. Tajemnica zawodowa obejmuje również wszelkie tworzone przez radcę prawnego

dokumenty oraz korespondencję radcy prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi
w prowadzeniu sprawy - powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.

3. Tajemnicą zawodową objęte są także informacje ujawnione radcy prawnemu

przed podjęciem przez niego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika,
że ujawnienie nastąpiło dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem,
że radca prawny będzie ją świadczył.

Art. 19. Radca prawny powinien podejmować wszelkie przewidziane prawem środki

dla uniknięcia lub ograniczenia określonego w przepisach prawa zwolnienia go z obowiązku
zachowania tajemnicy zawodowej.

Art. 21. Radca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec sądów i innych

organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których brał czynny
udział.

Ustawa o radcach prawnych:

Art. 3. 1. Zawód radcy prawnego może wykonywać osoba, która spełnia wymagania

określone niniejszą ustawą.

2. Radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad

etyki radcy prawnego.

3. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział

się w związku z udzieleniem pomocy prawnej.

4. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
5. Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co

do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.

Zachowanie radcy prawnego należy ocenić negatywnie. Radca Prawny powinien uchylić się

od złożenia zeznań, powołując się na obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Stosownie
do postanowień art. 180 k.p.k. sąd mógłby skorzystać ze zwolnienia radcy prawnego z obowiązku
zachowania tajemnicy, tylko wtedy gdy było by to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a
okoliczności tej nie można było ustalić na podstawie innych dowodów.

W tym przypadku okoliczności stanowiące przedmiot zeznań radcy prawnego mogły zostać

ustalone na podstawie innych dowodów. Sąd, stosownie do odmowy złożenia przez radcę prawnego

zeznań, powinien wydać postanowienie, na które radcy prawnemu przysługiwało by zażalenie.
W ewentualnym zażaleniu, obok powołania się na tajemnicę zawodową, radca prawny powinien
wykazać, że okoliczności, które mają stanowić przedmiot jego zeznań mogą zostać ustalone poprzez
sięgnięcie do akt postępowania cywilnego.

W moim przekonaniu, kategoryczne brzmienie przepisów ustawy o radcach prawnych oraz

kodeksu etyki radcy prawnego wykluczają możliwość ujawnienia okoliczności objętych tajemnicą
zawodową, nawet w przypadku, gdy ten działa na wyraźne polecenie klienta.

93.

„Radca prawny S. P. reprezentował swojego klienta J.W. w negocjacjach oraz kilku

postępowaniach cywilnych przeciwko byłej żonie, K.J. Spór pomiędzy byłymi małżonkami
doprowadził także do oskarżenia klienta radcy prawnego o przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. Sprawa
zawisła przed Sądem Rejonowym w T. Wydział II Karny. Radca prawny, na prośbę klienta, został
zgłoszony w tej sprawie jako świadek obrony. Radca prawny stawił się na rozprawę. Poinformował
Sąd, iż oskarżony J. W. jest klientem jego kancelarii od kilku lat. Sąd nie podjął wobec tej informacji
żadnych czynności. Radca prawny zaczął zeznawać odnośnie okoliczności dotyczących wzajemnych
stosunków między klientem, a jego byłą już żoną w oparciu o wiedzę ze spraw cywilnych, w jakich
reprezentował on oskarżonego a także pertraktacji między stronami, w których uczestniczył.
Okoliczności, na które zeznawał obwiniony, zostały wcześniej ujawnione w postępowaniach
cywilnych toczących się między reprezentowanym przez niego J. W., a jego byłą żoną. Proszę ocenić
postępowanie radcy prawnego pod kątem wymogów etyki zawodowej.”

Art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego:
§ 2.

(120)

Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego,

doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane
co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru
sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu.
W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie
decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia
wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Kodeks etyki Radcy Prawnego:
Art. 15. 1. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące
klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób
w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła
tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa).
2. Tajemnica zawodowa obejmuje również wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz
korespondencję radcy prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy -
powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.
3. Tajemnicą zawodową objęte są także informacje ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem
przez niego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło dla
potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny będzie ją
świadczył.

Art. 19. Radca prawny powinien podejmować wszelkie przewidziane prawem środki dla uniknięcia
lub ograniczenia określonego w przepisach prawa zwolnienia go z obowiązku zachowania
tajemnicy zawodowej.

Art. 21. Radca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec sądów i innych organów
orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których brał czynny udział.

Ustawa o radcach prawnych:
Art. 3. 1. Zawód radcy prawnego może wykonywać osoba, która spełnia wymagania określone
niniejszą ustawą.
2. Radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki
radcy prawnego.
3. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z
udzieleniem pomocy prawnej.
4. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
5. Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do
faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.

Zachowanie radcy prawnego należy ocenić negatywnie. Radca Prawny powinien uchylić się

W tym przypadku okoliczności stanowiące przedmiot zeznań radcy prawnego mogły zostać

ustalone na podstawie innych dowodów. Sąd, stosownie do odmowy złożenia przez radcę prawnego
zeznań, powinien wydać postanowienie, na które radcy prawnemu przysługiwało by zażalenie.
W ewentualnym zażaleniu, obok powołania się na tajemnicę zawodową, radca prawny powinien
wykazać, że okoliczności, które mają stanowić przedmiot jego zeznań mogą zostać ustalone poprzez
sięgnięcie do akt postępowania cywilnego.

W moim przekonaniu, kategoryczne brzmienie przepisów ustawy o radcach prawnych oraz

kodeksu etyki radcy prawnego wykluczają możliwość ujawnienia okoliczności objętych tajemnicą
zawodową, nawet w przypadku, gdy ten działa na wyraźne polecenie klienta.

94.

Jakich regulacji dotyczących etyki i zasad wykonywania zawodu winien przestrzegać radca

prawny świadczący pomoc prawna za granicą, zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego?

1.Radca prawny świadczący pomoc prawną za granicą obowiązany jest przestrzegać
postanowień Kodeksu, a także zasad etyki zawodowej obowiązujących w państwie
goszczącym.
2.Radca prawny jest obowiązany przestrzegać postanowień Kodeksu Etyki CCBE podczas jego
działalności transgranicznej, to jest:

1)kontaktów zawodowych radcy prawnego z prawnikami z innych państw członkowskich Rady

Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE), oraz
2)działalności zawodowej radcy prawnego na terytorium innego państwa członkowskiego CCBE,
niezależnie od tego, czy radca prawny fizycznie się w nim znajduje.

Kodeks Etyki

Poprzedni kodeks etyki: Radca prawny świadczący pomoc prawną za granicą obowiązany jest
przestrzegać również norm etycznych obowiązujących prawników w państwie goszczącym. Radca
prawny obowiązany jest w takim wypadku uzyskać informację o zasadach etyki obowiązujących przy
podejmowaniu czynności zawodowych.
Kodeks Etyki Prawników Europejskich został przyjęty do stosowania Uchwałą Nr 8/2010 IX Krajowego
Zjazdu Radców Prawnych z dnia 6 listopada 2010 r.
CCBE jest międzynarodową organizacją działającą w imieniu ponad miliona prawników europejskich
poprzez swoich członków – adwokatury i stowarzyszenia prawnicze państw członkowskich Unii
Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Od przeszło pięćdziesięciu lat CCBE reprezentuje
organizacje członkowskie wobec instytucji europejskich, posiada także stałe delegacje przy Trybunale
Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz przy Europejskim Trybunale Praw Człowieka. Każdy kraj tworzy
jedną delegację, nawet jeżeli na jego obszarze funkcjonuje kilka samorządów prawniczych, które
należą do tej organizacji. CCBE działa poprzez Sesję Plenarną, odbywającą się dwa razy w roku i
podejmującą decyzje w najważniejszych sprawach, Komitet Stały, który obraduje pięć razy w roku i
uchwala stanowiska oraz wytyczne w sprawach istotnych dla zawodów prawniczych, Prezydencję
składająca się z Prezydenta oraz trzech Wiceprezydentów, komisji i grup roboczych, które opracowują
projekty stanowisk, wytycznych, rekomendacji i zaleceń oraz Sekretariatu zapewniającego obsługę
organów CCBE.

Kodeks Etyki Prawników Europejskich.
Kodeks ten został przyjęty przez Radę Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) 28
października

1988

roku,

później

był

zmieniany.

Kodeks Etyki Prawników Europejskich jest wiążący dla polskich radców prawnych podczas ich
działalności transgranicznej czyli podczas wszelkich kontaktów zawodowych radcy prawnego z
prawnikami z innych Państw Członkowskich CCBE oraz działalności zawodowej radcy prawnego na
terenie innego Państwa Członkowskiego CCBE, niezależnie od tego czy radca prawny fizycznie się w
nim znajduje. W Preambule Kodeksu czytamy, że rola prawnika nakłada na niego szereg obowiązków
o charakterze prawnym i moralnym wobec klienta, sądów oraz innych organów, przed którymi
prawnik broni praw klienta lub występuje w jego imieniu, zawodu prawnika w ogólne, a w
szczególności każdego innego przedstawiciela zawodów prawniczych oraz społeczeństwa.
Nieprzestrzegania zasad wskazanych w Kodeksie może skutkować nałożeniem sankcji
dyscyplinarnych.
Organizacje prawnicze postulują, aby w miarę możliwości zasady deontologii i praktyki zawodowej
były interpretowane i stosowane w sposób zgodny z zasadami określonymi w Kodeksie Etyki
Prawników Europejskich.

95.

Godność zawodu, a życie prywatne radcy prawnego - proszę omówić powyższą

problematykę, zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego

Z art. 11 ust. 1 i 2 KERP wynika, że radca prawny jest zobowiązany do dbania o godność zawodu nie
tylko w życiu zawodowym, ale i w życiu prywatnym i w działalności publicznej. Poprzez naruszenie
godności zawodu radcy prawnego należy rozumieć takie postępowanie radcy prawnego, które
mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu. KERP w art. 25
stanowi, iż radca prawny nie może podejmować działań, które mogłyby uwłaczać godności zawodu
(przepis ten znajduje się w Dziale III – Wykonywanie zawodu, Rozdział 2 – Zajęcia niedopuszczalne
oraz konflikt interesów).

Podstawa prawna:
art. 11 KERP
1. Radca prawny obowiązany jest dbać o godność zawodu nie tylko przy wykonywaniu czynności
zawodowych, ale również w działalności publicznej i w życiu prywatnym.
2. Naruszeniem godności zawodu radcy prawnego jest w szczególności takie postępowanie radcy
prawnego, które mogłoby zdyskredytować go w opinii publicznej lub podważyć zaufanie do zawodu
radcy prawnego.

art. 25 KERP
1. Radca prawny nie może zajmować się sprawami ani w jakikolwiek sposób uczestniczyć w
czynnościach, które ograniczałyby jego niezależność, uwłaczały godności zawodu, podważały do
niego zaufanie albo groziły naruszeniem tajemnicy zawodowej.
2. Radca prawny nie może w sposób niejawny dla klienta brać udziału lub pomagać osobom trzecim w
świadczeniu przez nie pomocy prawnej w celu zarobkowym, w szczególności w charakterze osoby
użyczającej nazwiska, cichego wspólnika lub pomocnika.

art. 64 ust. 1 u.r.p. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy podlegają odpowiedzialności
dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu bądź za
naruszenie swych obowiązków zawodowych.

Opracowanie szczegółowe:

•

KERP obowiązujący do 30.06.2015 r.: art. 6 ust. 2: „Radca obowiązany jest dbać o godność

zawodu przy wykonywaniu czynności zawodowych, a także w działalności publicznej i w życiu
prywatnym".

•

„Godność zawodu wymaga od radcy prawnego powstrzymania się zarówno w czynnościach

zawodowych, jak i w życiu prywatnym od zachowań, które narażałyby na szwank jego prestiż
i powagę, mogących poniżyć go lub ośmieszyć w odbiorze społecznym. Choć oczywiście nie
da się enumeratywnie wymienić sytuacji, w jakich mogłaby być mowa o postępowaniu radcy
prawnego naruszającym godność zawodu, typowymi ich przykładami mogą być tu różnego
rodzaju publiczne ekscesy wywołujące zgorszenie, obraźliwe i przekraczające «rzeczową
potrzebę» nadużywanie wolności słowa,, wykonywanie czynności zawodowych pod
wpływem alkoholu, w szczególności obejmujące udział w rozprawach sądowych lub kontakty
z instytucjami publicznymi, a także zachowania obsceniczne w obecności klientów lub osób
trzecich, podejmowanie innych zajęć zarobkowych nielicujących z powagą zawodu radcy
prawnego jako zawodu zaufania publicznego czy agresywne lub poniżające zabiegi o

klientów”. [T. Pietrzykowski w: Zawód radcy prawnego. Historia Zawodu radcy prawnego i
zasady jego wykonywania p. red. A. Berezy, s. 163]

•

Wyrok SO w Gdańsku, I Wydział Cywilny z dnia 29.10.2013 r., sygn. akt I C 379/13 [sprawa

dot. naruszenia dóbr osobistych radcy prawnego poprzez wszczęcie przeciwko niemu
postępowania dyscyplinarnego; podstawą wszczęcia postępowania dyscyplinarnego był
zarzut popełnienia przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 64 ust. 1 u.r.p. w zw. z
art. 6 ust. 2 KERP, pozwanym była Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych w G.; powództwo zostało oddalone] „(…) Jak wynika z przywołanego w
postanowieniu o przedstawieniu zarzutów art. 6 ust. 2 KERP radca prawny obowiązany jest
dbać o godność zawodu przy wykonywaniu czynności zawodowych, a także w działalności
publicznej i w życiu prywatnym. Powód powołując się na okoliczność, że przedstawiony mu
zarzut dotyczył jego spraw prywatnych nie zauważa, że dbałość o godność zawodu
obowiązuje go nie tylko przy okazji czynności stricte zawodowych, ale również w działalności
na innych polach, w tym w życiu prywatnym. W ocenie Sądu powód całkowicie
bezpodstawnie rozdziela sferę zawodową od sfery swojego życia prywatnego. Decydując się
na wykonywanie zawodu radcy prawnego, a więc zawodu wiążącego się z zaufaniem
publicznym, powód przyjął na siebie obowiązek szczególnej dbałości o godność tego zawodu.
Obowiązek ten obejmuje zaś wszystkie aspekty życia powoda, a nie tylko te związane z
czynnościami podejmowanymi przez niego na rzecz swoich klientów. Jak wskazano w
preambule KERP wykonywanie zawodu nakłada na radcę prawnego obowiązki o charakterze
prawnym i etycznym nie tylko wobec klientów, sądów i innych organów oraz innych radców
prawnych i ich samorządu, ale również wobec społeczeństwa”.

96.

Proszę omówić zasady kształtowania stosunków radcy prawnego z klientem

Przy kształtowaniu stosunków z klientem radca prawny powinien kierować się zasadą lojalności i
mieć na względzie dobro klienta (art.8 KERP). Podstawą stosunków między radcą prawnym a
klientem powinno być zaufanie (utrata zaufania może być podstawą wypowiedzenia
pełnomocnictwa przez radcę prawnego – art. 45 KERP).
Radca prawny ma obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej (art. 8 KERP, art. 15 KERP, art. 3
u.r.p.). Na radcy prawnym ciąży obowiązek sumiennego wykonywania czynności zawodowych i
świadczenia ich z należytą starannością uwzględniającą profesjonalny charakter działania (art. 12
KERP).
Radca prawny nie może podjąć się prowadzenia sprawy, jeśli nie otrzyma zlecenia od klienta
(osoby go reprezentującej) albo jeżeli sprawa nie zostanie mu powierzona na podstawie przepisów
prawa przez sąd lub inny organ (art. 43 KERP).
Przed przystąpieniem do czynności zawodowych radca prawny powinien ustalić z klientem:

zakres usługi;

wysokość honorarium lub sposób jego wyliczenia;

zasady ponoszenia opłat i wydatków (art. 43 KERP).

Na żądanie klienta radca prawny powinien poinformować go o posiadanym ubezpieczeniu od
odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu zawodu oraz o organie
przyjmującym skargi na działalność zawodową (art. 43 KERP).
Na radcy prawnym ciąży obowiązek informowania klienta o przebiegu sprawy oraz jej wyniku, a w

szczególności o skutkach podejmowanych czynności procesowych (art. 44 KERP).
Radca prawny obowiązany jest uzyskać zgodę klienta na dokonanie czynności procesowych
obejmujących wniesienie pozwu, uznanie powództwa, zawarcie ugody, cofnięcie powództwa.
Po zakończeniu stosunku prawnego, na podstawie którego radca prawny prowadził sprawę jest on
zobowiązany do wydania na wniosek klienta otrzymanych od niego dokumentów oraz pism
procesowych (art. 46 KERP). Radca prawny, rezygnując z prowadzenia sprawy, powinien uczynić to
w takim czasie, by klient dla ochrony swoich interesów mógł skorzystać z pomocy prawnej innej
osoby (art. 47 KERP).

Podstawa prawna

KERP: art. 8 art. 9, art. 12, art. 15, art. 43, art. 44, art. 45, art. 46, art. 47

Opracowanie szczegółowe:
Do obowiązków ciążących na radcy prawnym przed i przy zawieraniu umowy o świadczenie pomocy
prawnej należy zaliczyć obowiązki:

•

informacyjne (zakres usługi, osoby prowadzące sprawę, główne cechy świadczenia, cena

uwzględniająca podatki, dodatkowe opłaty, terminy płatności),

•

wyjaśniające (weryfikacja na czyją rzecz świadczona jest pomoc prawna, czy przyjęcie sprawy

nie stanowi ułatwienia popełnienia przestępstwa lub nie przyczyni się do prania brudnych
pieniędzy, czy nie wykracza poza zakres kompetencji radcy prawnego, czy przyjęcie sprawy
nie będzie skutkować konfliktem interesów lub innym naruszeniem zasad etyki zawodowej,
czy sprawa nie była wcześniej prowadzona przez innego pełnomocnika),

•

zawiadamiające (obowiązek poinformowania radcy prawnego który dotychczasowo

świadczył w danej sprawie pomoc prawną),

•

uzyskania zgody (wniesienie pozwu, uznanie powództwa, zawarcie ugody, cofnięcie

powództwa).

„Podstawowym obowiązkiem radcy prawnego wobec klienta, wynikającym z umowy o pomoc
prawną, jest jej świadczenie z należytą starannością, w szczególności wynikającą z wiedzy prawniczej i
zasad etyki zawodowej, przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru działalności (art. 355 i 472
k.c., art. 3 ust. 2 ustawy(. Radca prawny kieruje się przepisami prawa, ślubowaniem radcowskim,
zasadami etyki zawodowej i uchwałami samorządu, stawia sobie za cel ochronę prawną interesów
klienta, uczciwe i rzetelnie wykonuje czynności zawodowe (art. 64 ustawy, art. 1 i 6 Kodeksu Etyki)”.
[S. Ciupa w: Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, p. red. A. Berezy, s.
93]

Obowiązki radcy prawnego w zakresie dochowania należytej staranności:

legalizm i ochrona prawna interesu klienta;

kompetencji;

niezależności;

lojalności i unikania konfliktu interesów;

zachowania tajemnicy zawodowej;

doradzania i pouczania;

zapewnienia zastępstwa;

komunikacji, sprawozdawczości i wydania wyników pracy;

wyboru najpewniejszej drogi i unikania szkód;

pieczy;

finansowe i rozliczenia.

Szerzej: S. Ciupa w: Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, p. red. A.
Berezy, s. 91-93

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Z - ZASADY WYKONYWANIA ZAWODU RADCY PRAWNEGO, APLIKACJA RADCOWSKA, III rok, Etyka, zasady wykonywani
zasada wolności słowa i pisma radcy prawnego
kodeks etyki radcy prawnego, prawo, radcy prawni
kodeks etyki radcy prawnego
Ustrój organów ochrony prawa, Zasady etyki radcy prawnego, Zasady Etyki Radcy Prawnego
Prawnokarne aspekty ochrony tajemnicy zawodowej radcy prawnego
35 Wniosek powoda o ustanowienie?wokata lub radcy prawnego
ZASADY ETYKI RADCY PRAWNEGO, Prawo
Tworzenie i stosowanie prawa, Historia zawodu radcy prawnego - oparcowanie na podstawie materiałów ź
Kodeks Etyki Radcy Prawnego obowiązujący od 1 lipca 2015 r
03 Etyka a stosunki prawne Adolf Kliszewicz
kodeks etyki radcy prawnego 113 0
Etyczne i prawne uwarunkowania przeszczepów narządów u ludzi, Etyka
regulacje prawne, SWPS, Etyka zawodu psychologa
uwarunkowania prawne i etyczne eksperymentu medycznego, Etyka

więcej podobnych podstron