„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Banyś

Przygotowywanie złoża do eksploatacji

311[15].Z4.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Janina Świątek
mgr inż. Aleksander Wrana



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z4.01
„Przygotowywanie złoża do eksploatacji”, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik górnictwa podziemnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1. Ogólne wiadomości o złożach kopalin użytkowych

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Poszukiwanie złóż

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3. Udostępnienie złóż

15

5.3.1. Ćwiczenia

15

5.4. Głębienie i pogłębianie szybów kopalnianych

17

5.4.1. Ćwiczenia

17

5.5. Wyrobiska przygotowawcze

19

5.6.1. Ćwiczenia

19

5.6. Korzystanie z obcojęzycznych źródeł wiedzy

22

5.6.1. Ćwiczenia

22

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7.

Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego
311[15].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczono również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.
Poniżej został przedstawiony diagram powiązań pomiędzy pokrewnymi jednostkami

wraz z ich opisami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[15].Z4

Eksploatacja górnicza złóż

311[15].Z4.06

Dobieranie metod

i organizowanie procesu

wzbogacania kopalin

311[15].Z4.01

Udostępnianie

i przygotowywanie złoża do

eksploatacji

311[15].Z4.02

Klasyfikowanie systemów

eksploatacji złóż

311[15].Z4.05

Użytkowanie środków

strzałowych

311[15].Z4.04

Przewietrzanie kopalń

311[15].Z4.03

Dobieranie obudów górniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi przyrządami kreślarskimi,

−

obsługiwać komputer,

−

rozróżniać symbole chemiczne pierwiastków i związków,

−

stosować jednostki układu SI,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować występowanie złóż węgla kamiennego, rud i soli w Polsce,

−

scharakteryzować podstawowe sposoby poszukiwania złóż,

−

wymienić cechy złoża,

−

scharakteryzować formy i wielkości określające złoża,

−

obliczyć wielkości zasobów kopaliny użytecznej,

−

posłużyć się mapami górniczymi,

−

scharakteryzować metody głębienia i pogłębiania szybów,

−

dobrać kształt i wymiary wyrobisk przygotowawczych dla danych systemów wybierania,

−

scharakteryzować technologię drążenia wyrobisk udostępniających i przygotowawczych,

−

dobrać organizację pracy, sprzęt, maszyny i urządzenia do drążenia wyrobisk
udostępniających,

−

dobrać organizację pracy, sprzęt, maszyny i urządzenia do drążenia wyrobisk
przygotowawczych,

−

wyjaśnić znaczenie filarów ochronnych i oporowych oraz resztek złoża,

−

wyjaśnić zasady drążenia wyrobisk korytarzowych w górotworze niezwięzłym lub przez
uskoki,

−

objaśnić zasady i sposoby utrzymania wyrobisk,

−

scharakteryzować przebudowę wyrobiska korytarzowego,

−

scharakteryzować sposób utrzymania wyrobiska w zrobach,

−

określić prace związane z rozruchem i likwidacją ściany prowadzonej z zawałem,

−

określić prace związane z rozruchem i likwidacją ściany prowadzonej z podsadzką,

−

przeprowadzić nadzór nad rozruchem i likwidacją ściany (wyrobisk eksploatacyjnych),

−

dobrać sprzęt, maszyny i urządzenia do drążenia wyrobisk eksploatacyjnych,

−

opracować harmonogramy pracy drążenia wyrobisk,

−

porozumieć się w języku obcym podczas realizacji zdań zawodowych,

−

przeczytać ze zrozumieniem obcojęzyczną literaturę i prasę zawodową oraz instrukcje
i normy techniczne,

−

przetłumaczyć teksty zawodowe napisane w języku polskim,

−

skorzystać z obcojęzycznych źródeł informacji w celu doskonalenia wiedzy zawodowej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy i zabezpieczenia przeciwpożarowego
oraz Prawa górniczego i geologicznego podczas udostępniania i przygotowania złoża do
eksploatacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………………

Modułowy program nauczania :

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Przygotowanie złoża do eksploatacji 311[15].Z4.01

Temat: Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego – możliwości zwalczania wybuchów

pyłu węglowego.

Cel ogólny: Kształtowanie wrażliwości na największe zagrożenie naturalne w podziemnych

zakładach wydobywczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zauważyć i ocenić profilaktykę przeciw wybuchom pyłu węglowego,

−

zgłosić odpowiednim osobom z kierownictwa kopalni o uszkodzeniach zabezpieczeń
przeciwwybuchowych takich jak zapory przeciwwybuchowe, strefy opylania,
nieodpowiednie przechowywanie zapasów pyłu kamiennego,

−

dokonać pomiaru intensywności osiadania pyłu w wyznaczonych punktach
pomiarowych, na specjalnych płytach pomiarowych,

−

obliczyć ilość pyłu kamiennego na zaporze,

−

przedstawić rozmieszczenie zapór przeciwwybuchowych w rejonach wentylacyjnych,

−

pobrać próbki pyłu do analizy laboratoryjnej,

−

ocenić poziom zagrożenia wybuchem pyłu w różnych sytuacjach.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie pracy,

−

poczucie odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i współpracowników,

−

umiejętność pracy w zespole.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz.

Czas: 240 minut

Środki dydaktyczne:

−

płyty pomiarowe dla opadającego pyłu,

−

czasomierz,

−

przyrządy pomiarowe zawartości pyłu w powietrzu,

−

pojemniki do przenoszenia pyłu do laboratorium,

−

instrukcja obsługi przyrządów pomiarowych,

−

przybory do pisania.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie: technik górnictwa podziemnego

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja tematu:
a)

Zespoły otrzymują od nauczyciela mapy oddziałowe z naniesieniem zapór
przeciwwybuchowych, rozmieszczonych w polu szkoleniowym oraz punktów
pomiarowych dla osiadającego pyłu.

b)

Zadaniem zespołów jest określenie wielkości przekroju poprzecznego wyrobiska
w rejonie zabudowanej zapory pyłowej oraz określenie liczby półek i odstępów
między nimi.

c)

Sprawdzenie rozmieszczenia i lokalizacji punktów pomiarowych dla pobierania
próbek pyłu do laboratorium kopaliny.

d)

Określenie stanu zawilgocenia pyłu na zaporze.

e)

Porównanie lokalizacji zapór pyłowych i punktów pomiarowych dla osiadającego
pyłu w wyrobisku z rozmieszczeniem ich na mapie.

f)

Ocena stanu zagrożenia w wyrobiskach na podstawie obserwacji i odpowiednich
pomiarów.

5.

Po wykonaniu zadania nauczyciel analizuje pracę zespołów i wspólnie z uczniami
dokonuje oceny prac.

Zakończenie prac

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzonych zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………..……………

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Przygotowanie złoża do eksploatacji 311[15].Z4.01

Temat: Wykonanie przebudowy skrzyżowania chodników w obudowie drewnianej

w polu szkoleniowym, w III kategorii zagrożenia metanowego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności i sprawności manualnych przy robotach ciesielskich

oraz odpowiedzialności związanej z prawidłowo wykonaną robotą górniczą.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wykonać łączenie elementów obudowy drewnianej,

−

zestawiać i łączyć odrzwia obudowy na skrzyżowaniu chodników,

−

wykonywać podciągi wzmacniające obudowę na skrzyżowaniach,

−

wykonywać pomiary stężenia gazów kopalnianych,

−

wykonywać transport ręczny elementów obudowy,

−

wykonywać transport linowy przy pomocy kołowrotów.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności pozazawodowe:

−

umiejętności pracy w grupie,

−

poczucie odpowiedzialności za solidnie wykonaną robotę górniczą,

−

umiejętność organizowania i planowania zajęć.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz.

Czas: 8 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−

narzędzia do wykonywania prac: siekiery, młotki, piły ręczne, klamry,

−

przyrząd do pomiarów stężenia gazów: metanomierz ręczny typu VM–1C,

−

przyrząd do badania zawartości gazów kopalnianych w powietrzu: WG–2M z kompletem
rurek wskaźnikowych,

−

instrukcje obsługi przyrządów pomiarowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

przybory piśmiennicze,

−

przepisy górnicze,

−

psychrometr,

−

katatermometr.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach dwu, trzy i czteroosobowych w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie: technik górnictwa podziemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne:
a)

podział zespołu klasowego uczniów na podzespoły dwu, trzy, i czteroosobowe

b)

wyznaczenie przodowych podzespołów

2.

Nawiązanie do tematu – omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia

4.

Realizacja tematu:
a)

każdy podzespół otrzymuje polecenie wykonania określonych zadań przy
zachowaniu odpowiedniej kolejności wykonania,

b)

omówienie i uzgodnienie odpowiedniej współpracy poszczególnych podzespołów,

c)

podzespoły na odpowiednich stanowiskach powinny dokonywać w odstępach
jednogodzinnych pomiarów zawartości gazów w powietrzu – szczególnie metanu

d)

w celach szkoleniowych przodowi powinni dokonywać pomiarów zawartości gazów
w powietrzu, temperatury i wilgotności względnej powietrza oraz natężenia
chłodzenia, niezależnie od obowiązku wykonania podstawowego zadania, jakim jest
wymiana obudowy na skrzyżowaniu chodników,

e)

na podstawie obserwacji i wyników pomiarów należy ocenić stan bezpieczeństwa
w rejonie wykonywanego zadania,

f)

podzespoły po uszczegółowieniu wymagań realizują zadania,

g)

w razie trudności w realizacji zadań , korzystają z pomocy nauczyciela.

5.

Po wykonaniu zadań podzespoły przygotowują odpowiednią prezentację głównego
zadania ćwiczeń (przebudowy) oraz notatek dotyczących rejestracji warunków
klimatycznych panujących w rejonie przebudowy

6.

Nauczyciel analizuje pracę podzespołów podczas przygotowanej prezentacji.

7.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie prac

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzonych zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. Ćwiczenia

5.1. Ogólne wiadomości o złożach kopalin użytkowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poniższym rysunku jest pokazany uskok normalny. Posługując się rysunkiem ustal

i zaznacz graficznie wszystkie elementy uskoku.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na poprawność przygotowania stanowiska pracy

przez ucznia – należy sprawdzić czy uczniowie posiadają niezbędne przybory do wykonania
ć

wiczenia. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć znane wiadomości o zaburzeniach w zaleganiu pokładów,

2)

zgromadzić odpowiednie materiały i przybory rysunkowe,

3)

zróżnicować kolorystycznie poszczególne parametry uskoku,

4)

zaznaczyć elementy uskoku na rysunku.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały i przybory rysunkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Zaznacz na mapie Polski rodzaje i rozmieszczenie surowców energetycznych.

Wskazówki do realizacji
Prowadzący zajęcia powinien zwrócić uwagę na poprawność przygotowania stanowiska

pracy – przybory kreślarskie powinny być zróżnicowane kolorystycznie. Nauczyciel powinien
zwracać uwagę na kontrastowość, estetykę i barwność wykonania planszy. Czas wykonania
ć

wiczenia wynosi 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

nanieść główne miasta na mapie konturowej Polski,

2)

zaznaczyć różnymi kolorami rozmieszczenie poszczególnych surowców.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapa konturowa Polski,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Poszukiwanie złóż

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj profil otworu wiertniczego w skali 1:100, przechodzącego przez warstwy do

głębokości 300 m. W przekroju znajdują się 2 pokłady węgla: jeden o grubości 1,8 m na
głębokości 220 m oraz drugi pokład o grubości 3,2 m występujący na głębokości 295 m.
Grubość i rodzaj skał płonnych należy przyjąć dowolnie.

Wskazówki do realizacji
Prowadzący zajęcia winien zwracać uwagę na poprawność rozmieszczenia pokładów

i skał płonnych oraz zachowanie odpowiedniej kolorystyki i kontrastowości warstw. Ponadto
nauczyciel powinien zwracać uwagę na przygotowaną przez ucznia bazę dydaktyczną.

Czas wykonania ćwiczenia wynosi 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć wiadomości związane z dokumentacją poszukiwań za pomocą otworów
wiertniczych,

2)

dokonać koniecznych obliczeń,

3)

wykonać szkic profilu wiertniczego w skali 1:100,

4)

rozmieścić w przekroju odpowiednie grubości warstw, zachowując odpowiednią
kolorystykę warstw,

5)

sporządzić odpowiednią legendę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz wielkość zasobów zawartych w pokładzie o średniej grubości 3,2 m i kształcie

zbliżonym do trójkąta o podstawie 320 m i wysokości 250 m. Nachylenie pokładu
wynosi 25°.

Wskazówki do realizacji
Prowadzący zajęcia powinien ukierunkować przebieg realizacji ćwiczenia, zwracając

uwagę na znajomość wzorów na obliczenie powierzchni i na znajomość map pokładowych.

Czas wykonania ćwiczenia wynosi 90 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

narysować kształt złoża w skali 1:2000, podzielić powierzchnię pokładu na mapie
pokładowej na mniejsze figury geometryczne, ułatwiające obliczenie powierzchni,

2)

obliczyć powierzchnię sumaryczną pokładu,

3)

obliczyć objętość zasobów w rozpatrywanej części pokładu uwzględniając duże
nachylenie pokładu,

4)

zastosować wzór do obliczenia zasobów: Q = P · h / cos ά, gdzie P – powierzchnia wzięta
z mapy pokładowej, h – grubość pokładu, ά – kąt nachylenia pokładu,

5)

zanotować otrzymane wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

mapa pokładowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Udostępnienie złóż

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przekrojów geologicznych złoża zaproponuj graficznie rozmieszczenie

wyrobisk udostępniających.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien dostarczyć uczniom kopie przekrojów geologicznych złoża.

Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. Czas wykonania
ć

wiczenia 90 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć wiadomości na temat rodzajów wyrobisk udostępniających,

2)

powtórzyć informacje na temat zasad sporządzania profilów geologicznych otworów
wiertniczych i przekrojów geologicznych złoża,

3)

wrysować na przekroju geologicznym propozycje sposobów rozmieszczenia wyrobisk
udostępniających, każdy ze sposobów oznaczając innym kolorem,

4)

podpisać każde z wyrobisk prawidłowym określeniem,

5)

zaprezentować wyniki ćwiczenia,

6)

przedstawić zalety i wady zaproponowanych rozwiązań.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

przekroje geologiczne złóż,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Narysuj uproszczony schemat przestrzenny wyrobiska udostępniającego i schemat jego

przekroju podłużnego na podstawie własnych pomiarów i obserwacji.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien zapoznać uczniów z obsługą przyrządów pomiarowych używanych

w ćwiczeniu. Uczniowie pracują w podzespołach czteroosobowych lub pięcioosobowych.
Miejsce wykonania ćwiczenia – pole szkoleniowe. Czas wykonania ćwiczenia 300 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć wiadomości na temat wyrobisk udostępniających,

2)

powtórzyć informacje o zasadach sporządzania przekrojów podłużnych i schematów
przestrzennych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

3)

zapoznać się z obsługą przyrządów pomiarowych: niwelatora i teodolitu,

4)

przemieszczając się wzdłuż wyrobiska wykonać niezbędne pomiary poszczególnych
odcinków wyrobiska, mierząc: długość, szerokość, wysokość, kąty pionowe i kąty
poziome wyrobiska,

5)

odnotowywać

rozmieszczenie

elementów

wyposażenia

wyrobiska:

czujników

wykrywania gazów (głównie CO i CH

4

), tam bezpieczeństwa, rodzaju obudowy,

6)

w trakcie pobytu w wyrobisku dokonywać regularnych pomiarów stężenia gazów
w powietrzu,

7)

na podstawie zebranych informacji sporządzić uproszczony schemat przestrzenny
badanego wyrobiska,

8)

sporządzić w odpowiedniej skali rysunek przekroju podłużnego wyrobiska, dla
uproszczenia przyjmując że jego przebieg zmieniał się tylko w płaszczyźnie pionowej,

9)

zaznaczyć na sporządzonym przekroju podłużnym rozmieszczenie elementów
wyposażenia wyrobiska.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

przybory do pisania,

−

przyrządy miernicze: niwelator, teodolit, taśma miernicza, łata miernicza, szpilki
miernicze,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.4. Głębienie i pogłębianie szybów kopalnianych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wielkość przekroju poprzecznego przecznicy ze względu na potrzebną ilość

przepływającego powietrza do pól eksploatacyjnych, wynoszącą 5000 m³/min, zakładając, że
maksymalna prędkość powietrza wynosi 8 m/s.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. W trakcie

wykonywania ćwiczenia konsultują się z nauczycielem.

Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z wzorem na obliczenie ilości powietrza Q = F · V [m³/min],

2)

przekształcając ten wzór wyliczyć przekrój F = Q / V [m²],

3)

z obliczonego przekroju poprzecznego przecznicy należy obliczyć szerokość i wysokość
wyrobisk i dobrać odpowiednią wielkość obudowy,

4)

zanotować wyniki w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dobierz technologię drążenia upadowej węglowej o nachyleniu 12° przy wskaźniku

zwięzłości węgla f = 1,6 i węglu nieiskrzącym

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. Nauczyciel

i uczniowie w dyskusji ustalają rodzaj wyposażenia mechanicznego upadowej i organizację
procesów roboczych. Czas wykonania ćwiczenia 80 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć wiadomości dotyczące czynników wpływających na wybór sposobu urabiania,
ładowania i wyposażenia mechanicznego drążonych chodników,

2)

dobrać odpowiednią technologię wykonywania procesów roboczych: urabiania,
ładowania i obudowy oraz procesów pomocniczych po gruntownej analizie tych
czynników,

3)

dobrać narzędzia i urządzenia do wykonywania procesów roboczych podstawowych
i pomocniczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4)

zanotować ustalone informacje w zeszycie,

5)

zaprezentować wykonaną pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dobierz niezbędne wyposażenie mechaniczne dla drążonego szybkościowo przekopu

kierunkowego, usytuowanego w odległości 30 m poniżej pokładu węgla, w warstwie łupku
łatwo urabialnego, umożliwiającego zastosowanie pełnej mechanizacji podstawowych
procesów roboczych. Planowany postęp przodka wynosi 10 metrów bieżących na dobę.
Sporządź harmonogram pracy.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Nauczyciel wspólnie z uczniami ustalają

kolejność działań prowadzących do wykonania ćwiczenia. Dyskusja kierowana przez
nauczyciela powinna doprowadzić do wniosku, że ze względu na stałą technologię drążenia
przekopów opłaca się w nich stosować pełną mechanizację. Czas wykonania ćwiczenia 90
minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

sprawdzić w dokumentacji geologicznej urabialność warstw, w których będzie drążony
przekop,

2)

powtórzyć wiadomości na temat czynników decydujących o doborze sposobu urabiania
i ładowania; na podstawie analizy tych czynników przewidzieć możliwość zastosowania
kombajnu dużej mocy np. AM–75 lub AM–100,

3)

zaplanować sprawną dostawę do przodku elementów obudowy ŁP, wykorzystując
ewentualnie sprawdzone kolejki linowo – szynowe,

4)

wziąć pod uwagę możliwość zastosowania do odstawy urobku przenośników
zgrzebłowych – zapoznać się w tym celu z parametrami przenośników zgrzebłowych
i wziąć pod uwagę ich przydatność w warunkach drążonego przekopu,

5)

ustalić rodzaje cyklicznie wykonywanych procesów głównych i procesów pomocniczych,

6)

ustalić liczbę zmian roboczych i czas przeznaczony na wykonanie poszczególnych
czynności,

7)

sporządzić w oparciu o odpowiednie wnioski z poprzednich punktów, harmonogram
pracy w drążonym wyrobisku korytarzowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapa wyrobisk górniczych,

−

materiały i przybory rysunkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.5. Wyrobiska przygotowawcze

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj szerokość „kieszeni” potrzebnej do pomieszczenia skały płonnej z przybierki

stropu, w chodniku drążonym szerokim przodkiem o wysokości 3,2 m, w pokładzie grubości
1,2 m w obudowie ŁP.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien wspólnie z uczniami dokonać powtórki wiadomości dotyczących

sposobów drążenia wyrobisk oraz rodzaju i kolejności wykonywanych procesów roboczych.
Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

sporządzić szkic projektowanego chodnika w dowolnej skali (sugerowana skala 1:100),

1)

obliczyć szerokość chodnika a korzystając z wzoru na przekrój poprzeczny chodnika,
F = 0,8 · a · h

2)

obliczyć objętość części kamiennej przekroju oraz objętość i szerokość kieszeni,

3)

zaprezentować otrzymane wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Opracuj technologię przebudowy wyrobiska korytarzowego węglowego w obudowie

drewnianej.

Wskazówki do realizacji
Prowadzący zajęcia powinien wspólnie z uczniami scharakteryzować zagrożenia

występujące w trudnych warunkach zamierzonej przebudowy; scharakteryzować obudowę
drewnianą, ustalić kolejność wykonywania procesów roboczych. Zalecane miejsce wykonania
ć

wiczenia – sztolnia lub pole szkoleniowe. Czas wykonywania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

ustalić rodzaj zagrożeń występujących w rejonie przebudowy,

2)

ustalić stopień uszkodzenia lub zniszczenia obudowy wyrobiska,

3)

określić warunki klimatyczne w rejonie przebudowy,

4)

określić sposób wykonania procesów roboczych na przebudowie,

5)

scharakteryzować cykl pracy na przebudowie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

6)

dobrać odpowiednie narzędzia i urządzenia potrzebne do wykonania procesów
roboczych,

7)

zanotować ustalone informacje w zeszycie,

8)

zaprezentować wykonaną pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne, pokaz.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela,

−

młotek powietrzny,

−

wiertarka obrotowa, żerdzie, raczki,

−

narzędzia ręczne (kilof, młot, siekiera, piła, łom).

Ćwiczenie 3

Opracuj harmonogram pracy dla drążonego chodnika węglowo-kamiennego w pokładzie

grubości 1,8 m, w warunkach dużego zagrożenia metanowego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. W trakcie

wykonywania zadań konsultują się z nauczycielem. Nauczyciel powinien w dyskusji
z udziałem uczniów powtórzyć wiadomości na temat rodzajów organizacji pracy
w wyrobiskach korytarzowych oraz ustalić rodzaje czynności i sposób ich wykonywania.
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na zagrożenia naturalne i techniczne w przodku. Czas
wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć wiadomości dotyczące sposobów drążenia chodników węglowo-kamiennych
w zależności od czynników górniczo-geologicznych, zagrożeń i możliwości techniczno-
-ekonomicznych kopalni,

2)

przeanalizować rodzaje czynności, wykonywanych cyklicznie i składających się na
postęp przodka,

3)

porównać wielkość węglowej powierzchni przodka z wielkością powierzchni kamiennej
przodka – porównania tego może wynikać wniosek co do sposobu urabiania calizny – czy
urabiać przy pomocy materiałów wybuchowych czy przy pomocy kombajnu
chodnikowego,

4)

dobrać na podstawie odpowiedniej analizy:
a)

rodzaje procesów roboczych i kolejność ich wykonywania,

b)

sposoby cyklicznego wykonywania procesów roboczych głównych i pomocniczych,

5)

zaplanować użycie odpowiednich maszyn i urządzeń, narzędzi i sprzętu, jako
wyposażenia mechanicznego przodka, potrzebnych do wykonywania procesów
roboczych, głównych i pomocniczych,

6)

przedstawić graficznie całokształt wykonywanych robót – czas i sposób ich wykonania,

7)

zaprezentować otrzymane wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

mapa oddziałowa wyrobisk,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.6. Korzystanie z obcojęzycznych źródeł wiedzy

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie polskiego opisu dobierz odpowiedni termin w języku angielskim:

a)

wyrobisko górnicze, najczęściej pionowe, o przekroju poprzecznym powyżej 14 m²
i znacznej głębokości, prowadzące z powierzchni terenu do położonego w głębi ziemi
złoża kopaliny użytecznej,

b)

przestrzeń przylegająca do czoła wyrobiska, aktywny koniec wyrobiska korytarzowego,

c)

naturalne nagromadzenie kopalin, w dużych ilościach, w obrębie skorupy ziemskiej,
powstałe w wyniku różnorodnych procesów geologicznych,

d)

pusta przestrzeń w skale płonnej lub kopalinie, powstała wskutek usunięcia skał,

e)

wyrobisko wykonane w skałach płonnych, zapewniające dostęp do złoża z powierzchni,

f)

samojezdna, wieloczynnościowa maszyna górnicza przeznaczona do drążenia wyrobisk
korytarzowych i komorowych,

g)

bezpośrednio przylegająca do szybu obszerna część wyrobiska łącząca szyb
z chodnikiem podstawowym,

h)

nagłe odprężenie skał sprężystych powodujące zniszczenie obudowy i zawał,

i)

wyrobisko korytarzowe, o małym przekroju poprzecznym, drążone w górotworze ze
zbocza góry.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. W trakcie

wykonywania zadań konsultują się z nauczycielem. Czas wykonania ćwiczenia 25 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

ustalić rodzaj zagrożeń występujących w rejonie przebudowy,

2)

powtórzyć terminologię angielską z zakresu eksploatacji złóż,

3)

przypomnieć sobie podstawowe pojęcia z eksploatacji złóż,

4)

dobrać w pierwszej kolejności polski termin odpowiadający opisowi,

5)

dobrać angielski odpowiednik lub odpowiedniki do polskiego określenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

słownik techniczny polsko-angielski,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Przetłumacz na język polski poniższy tekst, pochodzący ze strony internetowej World

Coal Institute.

„There are two main methods of underground mining: room–and–pillar and longwall mining.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Room & Pillar Mining
In room–and–pillar mining, coal deposits are mined by cutting a network of ‘rooms’ into the
coal seam and leaving behind ‘pillars’ of coal to support the roof of the mine. These pillars
can be up to 40% of the total coal in the seam – although this coal can sometimes be
recovered at a later stage.

Longwall Mining
Longwall mining involves the full extraction of coal from a section of the seam, or ‘face’
using mechanical shearers. A longwall face requires careful planning to ensure favourable
geology exists throughout the section before development work begins. The coal ‘face’ can
vary in length from 100–350 m. Self–advancing, hydraulically–powered supports temporarily
hold up the roof while coal is extracted. When coal has been extracted from the area, the roof
is allowed to collapse. Over 75% of the coal in the deposit can be extracted from panels of
coal that can extend 3 km through the coal seam.

The choice of mining technique is site specific but always based on economic considerations;
differences even within a single mine can lead to both methods being used.”

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych. W trakcie

wykonywania zadań konsultują się z nauczycielem. Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

powtórzyć terminologię angielską z zakresu eksploatacji złóż,

2)

przypomnieć sobie podstawowe pojęcia z eksploatacji złóż,

3)

korzystać ze słownika angielsko – polskiego w razie potrzeby.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

słownik techniczny angielsko-polski,

−

ogólny słownik angielsko-polski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przygotowywanie złoża do
eksploatacji ”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. a, 4. d, 5. a, 6. b, 7. c, 8. b, 9. b, 10. c, 11. b,
12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. d, 17. a, 18. b, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Dokonać podziału skał według pochodzenia

A

P

c

2

Dokonać podziału skał według kształtu

A

P

a

3

Ocenić opłacalność wydobywania
minerałów niezależnie od ich kształtu

A

P

a

4

Określić kryteria opłacalności wydobycia
minerałów

A

P

d

5

Określić wpływ zaburzeń tektonicznych na
sposób eksploatacji kopalin użytecznych

B

P

a

6

Dobrać właściwe wyrobisko dla
udostępnienia złóż

C

P

b

7

Określić wpływ warunków górniczo –
geologicznych na wielkość wydobycia

C

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

kopalni

8

Określić wpływ czynników decydujących o
długości trwania poziomu wydobywczego
kopalni

B

P

b

9

Wykazać różnicę między wyrobiskiem
przygotowawczym i eksploatacyjnym

B

P

b

10

Wykazać wpływ niwelacji chodników na
sprawność i koszty transportu kopalnianego

C

P

c

11

Określić sposoby drążenia chodników
wpływające na racjonalną gospodarkę skałą
płonną

B

P

b

12

Określić wpływ organizacji pracy na
wydajność drążenia wyrobisk
korytarzowych

B

P

b

13

Określić czynniki wpływające na
mechanizację w robotach chodnikowych

B

P

a

14

Dobrać sposób ładowania urobku w
zależności od nachylenia drążonych
chodników

B

P

a

15

Określić czynniki wpływające na wielkość
przekroju poprzecznego wyrobisk
korytarzowych

B

P

c

16

Wymienić sposoby poszukiwania złóż

A

PP

d

17

Przedstawić sposoby rozmieszczenia
szybów na obszarze górniczym

B

PP

a

18

Wymienić modele udostępnienia złóż

A

PP

b

19

Wykazać wpływ sposobu udostępnienia na
koszty eksploatacji i bezpieczeństwo w
kopalni

B

PP

b

20

Określić czynniki ograniczające
mechanizację w drążonych wyrobiskach
korytarzowych

B

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

2.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

3.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

4.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

5.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Po zakończeniu testu:
1.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

2.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

3.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

4.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Test składa się z 20 zadań dotyczących elementów i układów cyfrowych. Zadania od nr 1
do nr 15 są z poziomu podstawowego. Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu
ponadpodstawowego.

4.

Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną
odpowiedź zakreśl znakiem X.

5.

Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,
a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

6.

Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

8.

Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać
trudniejsze.

9.

Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Marmur to skała
a)

osadowa.

b)

magmowa.

c)

metamorficzna.

d)

mechaniczna.

2.

Złoża pokładowe zalicza się do złóż
a)

prawidłowych (foremnych).

b)

nieprawidłowych.

c)

okruchowych.

d)

gniazdowych.

3.

Ze złóż okruchowych wydobywa się
a)

złoto i diamenty.

b)

węgiel.

c)

chlorowce (sole).

d)

wapienie.

4.

Surowce energetyczne występują głównie
a)

w południowej części Polski.

b)

w rejonie Morza Bałtyckiego.

c)

na terenie całej Polski.

d)

w południowo-zachodniej części Polski.

5.

Zaburzenia ciągłe (fałdy) powstały
a)

w czasie tworzenia się pokładów.

b)

po naruszeniu górotworu wyrobiskami górniczymi.

c)

w trakcie obecnej eksploatacji.

d)

w czasie tzw. „wybuchu” przed milionami lat.

6.

Udostępnienie złóż za pomocą metody upadowej stosuje się
a)

w terenie górzystym.

b)

na wychodniach pokładów.

c)

przy głębokim zaleganiu złóż.

d)

przy dużym nawodnieniu górotworu.

7.

Liczba poziomów kopalni zależy od
a)

planowanego wydobycia.

b)

rodzaju i ilości zagrożeń naturalnych.

c)

grubości i kąta nachylenia pokładów.

d)

omożliwości techniczno-ekonomicznych kopalni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

8.

Czas trwania poziomu wydobywczego kopalni planuje się na
a)

50 lat.

b)

25 lat.

c)

10 lat.

d)

15 lat.

9.

Celem i zadaniem robót przygotowawczych jest
a)

wyposażenie i uzbrojenie wyrobisk eksploatacyjnych.

b)

rozcięcie złoża na pola eksploatacyjne i wybierkowe.

c)

zgromadzenie odpowiednich urządzeń i sprzętu.

d)

przygotowanie załóg do zadań produkcyjnych.

10.

Wyznaczenie kierunku i niwelacji chodników jest obowiązkiem
a)

kierownictwa kopalni.

b)

przodowych i osób dozoru oddziałowego.

c)

działu mierniczo-geologicznego.

d)

Okręgowych Urzędów Górniczych.

11.

Drążenie wyrobisk korytarzowych szerokim przodkiem ma zastosowanie w przodkach
a)

węglowych.

b)

węglowo –kamiennych.

c)

kamiennych.

d)

mechanicznych.

12.

Cykliczno-szeregowa organizacja pracy w przodkach kamiennych występuje
a)

przy pełnym wyposażeniu mechanicznym przodków.

b)

przy słabym wyposażeniu mechanicznym.

c)

w trudnych warunkach geologicznych.

d)

w przypadku niskich kwalifikacji załogi.

13.

Liczebność załogi w drążonych wyrobiskach korytarzowych zależy od
a)

wymiarów poprzecznych wyrobiska.

b)

kwalifikacji załóg.

c)

wielkości wyposażenia mechanicznego.

d)

długości wyrobisk.

14.

Sposób ładowania urobku w drążonych wyrobiskach korytarzowych zależy od
a)

rodzaju wyposażenia mechanicznego przodka i chodnika.

b)

kąta nachylenia wyrobiska.

c)

kwalifikacji załogi.

d)

możliwości techniczno-ekonomicznych kopalni.

15.

Wymiary poprzeczne i kształt wyrobiska korytarzowego zależy od
a)

technologii wykonywania procesów roboczych.

b)

wielkości i rodzaju ciśnień.

c)

ilości przepływającego powietrza oraz wyposażenia chodnika.

d)

rodzaju stosowanej obudowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

16.

Dokładne rozpoznanie złóż osiąga się poprzez
a)

poszukiwania geofizyczne.

b)

przy pomocy wierceń poszukiwawczych.

c)

przy pomocy wyrobisk prowadzonych w złożu.

d)

przy pomocy wierceń i wyrobisk górniczych.

17.

Peryferyjne rozmieszczenie szybów w obszarze górniczym stosuje się
a)

w celu poprawy wentylacji w kopalni.

b)

dla zmniejszenia długości wyrobisk udostępniających.

c)

w kopalniach o dużym zagrożeniu pożarowym.

d)

dla skrócenia dróg transportowych w kopalni.

18.

Geometryczny model udostępnienia stosuje się
a)

w celu zmniejszenia kosztów udostępnienia.

b)

w celu ograniczenia zagrożeń pożarowych i tąpaniowych.

c)

przy dużym nachyleniu pokładów.

d)

dla skrócenia czasu udostępnienia.

19.

Przecznicowy model udostępnienia stosuje się
a)

w celu zmniejszenia ciśnień w czasie eksploatacji wyrobisk.

b)

w celu zmniejszenia ilości robót kamiennych i związanych z tym kosztów
udostępnienia.

c)

dla poprawy wentylacji.

d)

w celu poprawy bhp w czasie drążenia wyrobisk.

20.

Sposób urabiania calizny w drążonych wyrobiskach korytarzowych zależy od
a)

własności fizyko-mechanicznych skał.

b)

wielkości kąta nachylenia wyrobiska.

c)

wymiarów poprzecznych wyrobiska.

d)

kształtu wyrobiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Przygotowywanie złoża do eksploatacji

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Przygotowywanie złoża do
eksploatacji ”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. b, 4. c, 5. d, 6. b, 7. c, 8. d , 9. c, 10. b, 11. c,
12. b, 13. b, 14. c, 15. d, 16. c, 17. b, 18. c, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Przedstawić rozmieszczenie surowców
energetycznych na terenie Polski

A

P

a

2

Przedstawić wpływ parametrów pokładów na
sposób ich eksploatacji

A

P

b

3

Wymienić cechy pokładów ułatwiające ich
urabianie

B

P

b

4

Wykazać różnicę między wyrobiskami
udostępniającymi i przygotowawczymi

B

P

c

5

Wymienić kategorie rozpoznawania złóż

A

P

d

6

Przedstawić podstawowe kryterium doboru
metody głębienia szybów

C

P

b

7

Wykazać zależność między metodą głębienia
szybów, kosztami i bezpieczeństwem

C

P

c

8

Przedstawić możliwości mechanizacji
procesów roboczych w głębionych szybach

B

P

d

9

Określić rodzaj obudowy stosowanej w bardzo
trudnych warunkach hydrogeologicznych

B

P

c

10

Określić wpływ zawodnienia górotworu na
bezpieczeństwo i higienę pracy w drążonych
szybach

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

11

Przedstawić wpływ procesu ładowania urobku
na koszty eksploatacji złóż

B

P

c

12

Określić wady i zalety stosowanych
materiałów wybuchowych

B

P

b

13

Wykazać różnicę między przygotowaniem
złoża do eksploatacji a wyposażeniem
przodków eksploatacyjnych

B

P

b

14

Określić znaczenie niwelacji wyrobisk
korytarzowych dla funkcjonowania kopalni

B

P

c

15

Wymienić sposoby przewietrzania wyrobisk
ś

lepych

A

P

d

16

Określić zależność między wielkością
wydobycia i czasem istnienia poziomu kopalni

B

PP

c

17

Określić wpływ zaburzeń w zaleganiu
pokładów na zagrożenia w kopalni

B

PP

b

18

Określić zależność między sposobem drążenia
chodników w pokładach cienkich i średnich,
a ochroną środowiska na powierzchni

C

PP

c

19

Wykazać zależność między sposobem
pogłębienia szybu, a wysokością kosztów

C

PP

a

20

Wykazać zależność między „niezwłocznością”
wykonania obudowy a jej skutecznością.

B

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

2.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

3.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

4.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

5.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Po zakończeniu testu:
1.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

2.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

3.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

4.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Test składa się z 20 zadań dotyczących elementów i układów cyfrowych. Zadania od nr 1
do nr 15 są z poziomu podstawowego. Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu
ponadpodstawowego.

4.

Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną
odpowiedź zakreśl znakiem X

5.

Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,
a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

6.

Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

8.

Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać
trudniejsze.

9.

Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Złoża węgla brunatnego występują
a)

w zachodniej części Polski.

b)

w południowo-wschodniej części Polski.

c)

w północno-wschodniej części Polski.

d)

w północnej części Polski.

2.

Rozciągłość pokładu jest linią
a)

prostą i poziomą.

b)

krzywą i poziomą.

c)

nachyloną i krzywą.

d)

nachyloną i prostą.

3.

Uławienie i łupność (kliważ) występują w skałach
a)

metamorficznych.

b)

osadowych.

c)

pochodzenia chemicznego.

d)

pochodzenia mechanicznego.

4.

Rozcinki złóż na pola eksploatacyjne i wybierkowe dokonuje się wyrobiskami
a)

udostępniającymi.

b)

węglowymi.

c)

przygotowawczymi.

d)

badawczymi.

5.

Które ze stosowanych sposobów poszukiwań dają najlepsze rozpoznanie złóż?
To poszukiwania
a)

geofizyczne.

b)

geologiczne.

c)

przy pomocy wierceń.

d)

przy pomocy wierceń i wyrobisk górniczych.

6.

Co stanowi główne kryterium doboru metody głębienia szybu?
a)

Rodzaj wyposażenia mechanicznego.

b)

Wielkość dopływającej wody do przodka szybowego.

c)

Zagrożenia naturalne.

d)

Kwalifikacje załogi.

7.

Najtańszą z metod głębienia szybów jest metoda
a)

zwykła.

b)

kesonowa.

c)

nadsięwłomu.

d)

uszczelniania górotworu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

8.

Urabianie w przodkach szybowych odbywa się głównie
a)

przy pomocy kombajnów.

b)

przy pomocy wrębiarek.

c)

ręcznie wspomagane młotkami mechanicznymi szybowymi.

d)

przy pomocy materiałów wybuchowych wspomagane młotkami mechanicznymi.

9.

Najbardziej wytrzymała i szczelna obudowa szybów to obudowa
a)

ż

elbetowa.

b)

murowa (betonitowa).

c)

tubingowa.

d)

natryskowa.

10.

Metody specjalne głębienia szybów stosuje się przy dopływie wody powyżej
a)

5 m³/min.

b)

1,5 m³/min.

c)

2 m³/min.

d)

0,5 m³/min.

11.

Samoładowanie urobku w drążonych wyrobiskach korytarzowych następuje przy
a)

drążeniu wyrobiska upadzie.

b)

drążeniu wyrobiska po wzniosie.

c)

odpowiednim wykorzystaniu robót strzałowych i przystosowaniu przenośnika
zgrzebłowego.

d)

dużych zagrożeniach.

12.

Drążenie wyrobisk korytarzowych za pomocą materiałów wybuchowych ma na celu
a)

zwiększenie szybkości postępu przodka.

b)

umożliwienie szybkiego urabiania calizny w trudnych warunkach geologicznych
i przy dużych nachyleniach wyrobisk.

c)

zmniejszenie zagrożeń naturalnych.

d)

ograniczenie liczby członków załogi przodkowej.

13.

Przygotowanie złoża do eksploatacji polega na
a)

wyposażeniu wyrobisk eksploatacyjnych w odpowiednie narzędzia energo –
maszynowe i sprzęt.

b)

rozcięciu złoża na pola eksploatacyjne i pola wybierania.

c)

przygotowaniu merytorycznym odpowiedniej załogi.

d)

zabezpieczeniu środków bhp.

14.

Niwelacja wyrobisk korytarzowych wyraża się w
a)

stopniach.

b)

procentach.

c)

promilach.

d)

gradusach.

15.

Przewietrzanie szybów w czasie ich drążenia uzyskuje się
a)

poprzez dyfuzję.

b)

przy pomocy sprężonego powietrza.

c)

przy pomocy lutniociągu ssącego.

d)

przy pomocy lutniociągu tłoczącego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

16.

Liczba poziomów w kopalni węgla zależy od
a)

wielkości planowanego wydobycia.

b)

rodzaju wyposażenia mechanicznego.

c)

grubości i nachylenia pokładów.

d)

wielkości obszaru górniczego.

17.

Zaburzenia w zaleganiu pokładów są wynikiem
a)

obecnie prowadzonej eksploatacji.

b)

działania sił i ruchów górotwórczych w czasie tworzenia się złóż i po ich utworzeniu.

c)

trzęsień ziemi.

d)

obecnie trwających ruchów górotwórczych.

18.

Który ze sposobów drążenia chodników w pokładach średnich i cienkich daje największą
ochronę środowiska naturalnego na powierzchni? To Drążenie chodników
a)

wąskim przodkiem.

b)

chodników podwójnym przodkiem.

c)

chodników szerokim przodkiem.

d)

chodników szybkościowe.

19.

Pogłębianie szybu metodą nadsięwłomu
a)

zwiększa wydajność pracy i zmniejsza bezpieczeństwo.

b)

zwiększa wydajność i bezpieczeństwo.

c)

zmniejsza wydajność i bezpieczeństwo.

d)

zmniejsza wydajność i zwiększa bezpieczeństwo.

20.

Stosowanie obudowy tymczasowej w drążonych chodnikach ma na celu
a)

oszczędność czasu i łatwiejsze wykonanie obudowy bez konieczności budowy
rusztowań.

b)

lepsze wykorzystanie członków załogi przodkowej.

c)

nie dopuszczenie do rozwarstwienia skał stropowych.

d)

zwiększenie postępu przodka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Przygotowywanie złoża do eksploatacji

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7.

LITERATURA

1.

Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo, część I. Śląskie Wydawnictwo Techniczne,
Katowice 1993

2.

Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo, część II. Śląskie Wydawnictwo Techniczne,
Katowice 1993

3.

Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wydawnictwo Śląsk,
Katowice 1979

4.

Chudek M.: Obudowa wyrobisk górniczych. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1975

5.

Kostrz J., Pogoda W.: Górnictwo, część II. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1970

6.

Nowak K.: Górnictwo, część I. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1970

7.

Parchański J.: Słownik górniczy sześciojęzyczny polsko-rosyjsko-niemiecko-angielsko-
-francusko-hiszpański, Wydawnictwo „Wiadomości Górnicze”, Katowice 1996

8.

Przepisy wykonawcze do prawa geologicznego i górniczego

9.

Słownik naukowo-techniczny polsko-angielski. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Warszawa 2006

10.

Warachim W., Maciejczyk J.: Ścianowe kombajny węglowe. Wydawnictwo Śląsk,
Katowice 1992

11.

Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej: Seria Górnictwo. Gliwice

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997