POLITECHNIKA ŚLĄSKA 
Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki 
Inżynieria Środowiska 
Energetyka Komunalna 
 

 

 
 
 
 

H

YDROLOGIA ORAZ NAUKI O 

Z

IEMI

 

P

ROJEKT NR 

I 

 
 
 

CHARAKTERYSTYKA

 

ZLEWNI

 

KONTROLOWANEJ 

‐

 RZEKA 

B

ÓBR

;

 PROFIL 

W

OJANÓW

 

 
 
 
 
 

 

Dawid Kwapuliński 

Inżynieria Środowiska 

Energetyka Komunalna 

 
 

 

Rok akademicki 2012/2013, semestr zimowy  

RYBNIK, 05.10.2012 

Strona | 2  

 

1. Położenie geograficzne zlewni kontrolowanej wraz z jej główną rzeką.

 

Bóbr to rzeka w południowo‐zachodniej Polsce płynąca przez województwo dolnośląskie oraz lubuskie. 
Ciek ten jest największym lewobrzeżnym dopływem Odry. Łączna długość rzeki wynosi 272 km  
(w Polsce – 270 km, natomiast w Czechach – 2 km), a powierzchnia dorzecza to 5830 km

2

. Jej główne 

zasilanie to opad w postaci deszczu oraz woda pochodząca z roztopów śniegu – stąd reżim rzeki jest 
reżimem zmiennym (posiada kilka okresów wezbrań i niżówek). Bóbr to dorzecze Odry II rzędu. 

Źródło Bobru mieści się we wschodnich Karkonoszach w Czechach na wysokości 780 m n.p.m. na 
Bobrowym Stoku. Rzeka płynie głównie przez tereny górskie i wyżynne. Dopiero końcowy odcinek, 
czyli dopływ do Odry odbywa się na obszarze nizinnym. 

Płynie w kierunku północno‐zachodnim doliną o krętym przebiegu. Od źródeł płynie ku północnemu 
wschodowi przez Lubawkę i Kamienną Górę leżące w Kotlinie Kamiennogórskiej. Przecina północną 
część Kotliny Jeleniogórskiej. Za Jelenią Górą skręca na północny zachód i wpływa w drugi przełomowy 
odcinek (Borowy Jar) między Pogórzem Izerskim a Górami Kaczawskimi. Uchodzi do Odry w okolicach 
Krosna Odrzańskiego. 

Wśród najważniejszych miast przez jakie przepływa Bóbr można wymienić Kamienną Górę, Jelenią 
Górę, Lwówek Śląski, Bolesławiec oraz Żagań. 

Na zlewnię Bobru przypadają liczne dopływy. Z lewych można m. in. wymienić Miedziany Potok, 
Janówkę, Łomnicę, Kamienną, Kamienicę, Kwisę (najdłuższy lewostronny dopływ – 126,8 km) oraz 
Czarną Wielką. Na prawe składają się: Lesk, Krupówka, Bobrzyca i Szprotawa. 

Na rzece tej występują duże wahania wodostanów. Na Bobrze i zasilających go rzekach pod koniec  
XIX i na początku XX wieku wybudowano kilka zbiorników retencyjnych – największe to Jezioro 
Pilchowickie w Pilchowicach koło Jeleniej Góry (50 mln m³) oraz na Kwisie – Jezioro Leśniańskie  
i Jezioro Złotnickie (odpowiednio 10,5 i 15 mln m³). 

Rzeka posiada duży spadek, dlatego jej koryto jest gęsto zabudowane obiektami hydrologicznymi.  
Są to obiekty o znaczeniu przede wszystkim energetycznym – elektrownie wodne (największa to 
Elektrownia Dychów koło Krosna Odrzańskiego oraz Elektrownia Pilchowice na Jeziorze Pilchowickim). 

Bóbr ma charakter typowej rzeki górskiej, o kamienistym dnie i wartkim nurcie. Spiętrzone wody rzeki 
tworzą jezioro Pilchowickie, utworzone przez trzy sztuczne zbiorniki wodne o stromych brzegach, 
spełniające rolę zbiorników retencyjnych. Jezioro Pilchowickie jest największym tego typu zbiornikiem 
w Sudetach i drugim co do wielkości w Polsce. 

2. Morfometria i rzeźba powierzchni zlewni. 

Bóbr jest jedną z największych rzek Sudetów. Na północ od Jeziora Pilchowickiego jego dolina pełni rolę 
granicznej miedzy Górami i Pogórzem Kaczawskim a Pogórzem Izerskim. W południowej części – od 
Pilchowic po Wleń – rzeka ma charakter górski. Płynie tu wąską doliną. Na północ od Góry Folwarcznej 
dolina rozszerza się – szczególnie pomiędzy Dębowym Gajem a Sobotą. Pozostawiając za sobą wzgórza 
Skałkę i Leśną Bóbr wpływa w szerokie obniżenie Lwówka. Dalej wije się licznymi meandrami. Świadczy 
to o tym, że nie może już on ‐ w tak silnym stopniu jak w górnym odcinku – pogłębiać swego koryta. 
Zamiast wcinać się w głąb, eroduje na boki. Dolina Bobru jest wypełniona żwirami plejstoceńskimi  
i holoceńskimi. Na długim odcinku (koło Rakowic) są one eksploatowane.  

Strona | 3  

 

W osadach tych dają się wyróżnić okruchy skał naniesionych do rzeki z obszarów do niej przyległych. 
Występują tu otoczaki skał karkonosko‐izerskich (granity i gnejsy), kaczawskich (łupki metamorficzne, 
melafiry, piaskowce, bazalty) i skał związanych z pobytem na tym obszarze lądolodu (krzemienie, 
granitoidy, porfiry). Za Bolesławcem Bóbr opuszcza Pogórze Kaczawskie, a zarazem Sudety. Wpływa na 
obszar Niziny Śląskiej wynosząc daleko na północ okruchy skał kaczawskich. 

 

Mapa 1. Bieg rzeki Bóbr oraz powierzchnia zlewni kontrolowanej (profil Wojanów). 

Strona | 4  

 

3. Zagospodarowanie obszaru zlewni. 

Bóbr ma ogromne znaczenie dla celów turystycznych. Miasta i wioski przez które przepływa starają się 
wykorzystać rzekę do granic możliwości. Podstawowym takim działaniem są spływy kajakowe, które 
pozwalają na przebycie całości cieku w około dwa tygodnie. Kolejnymi celami, do których miejscowości 
położone nad Bobrem starają się ją wykorzystać to wędkarstwo i cele kąpieliskowe. Rzekę stara się 
eksploatować do współpracy transgranicznej z Czechami. Tworzy się także nowe, ale również 
odrestaurowuje istniejące już punkty widokowo‐krajobrazowe. Ciek przepływa przez Park 
Krajobrazowy Doliny Bobru – głównym elementem krajobrazu jest fragment doliny Bobru pomiędzy 
Jelenią Górą a Lwówkiem Śląskim. Dolina przebiega w bardzo urozmaicony sposób, tworząc w kilku 
rejonach przełomy rzeczne odsłaniające różnorodne i różnowiekowe formacje skalne. Olbrzymie 
szkody gospodarcze jakie spowodowała powódź w lipcu 1897 r., stały się dla ówczesnych władz 
podstawą do prawnego uregulowania spraw ochrony, m.in. tego obszaru przed kolejnymi 
kataklizmami. Prace przygotowawcze i organizację placu budowy dla zapory w Pilchowicach rozpoczęto 
jesienią 1903 r., a całość ukończono w 1912 roku. Jest to obecnie największa budowla hydrotechniczna 
na Śląsku, którą w latach 1925–1927 uzupełniono jazami i zbiornikami wodnymi we Wrzeszczynie  
i Siedlęcinie, tworząc system zabudowy kaskadowej Bobru. Zapora w Pilchowicach rozdziela rzekę  
w obrębie Parku na dwa zasadnicze odcinki: 

 "górny" – o długości 13 km, gdzie rzeka płynie doliną z wyraźnie zachowanymi trzema przełomami 

(Borowy Jar, odcinki pomiędzy: Siedlęcinem a Wrzeszczynem oraz "Stankiem" a "Wysokimi 
Skałami"); 

 "dolny" – o długości 25 km, z wyraźnymi dwoma przełomami pomiędzy: wzgórzami Stróżną  

i Dudkiem (obok Wlenia) oraz pomiędzy wzgórzami Leśnica i Skałka koło Lwówka Śląskiego; 

 

Obraz 1. Park Krajobrazowy Doliny Bobru. 

4. Geometria zlewni. 

a) powierzchnia zlewni: 

b) długość zlewni: 

,

 

c) długość cieku głównego: 

,

 

Strona | 5  

 

d) średnia szerokość zlewni (stosunek pola powierzchni zlewni do jej długości): 

535

30,12

,

 

e) wskaźnik formy (przyrównanie kształtu zlewni do kwadratu): 

535

30,12

,

 

f) wskaźnik wydłużenia (iloraz średnicy koła o polu równym polu powierzchni zlewni do długości 

zlewni): 

2

2

30,12

535

,

 

g) wskaźnik lemniskaty (stosunek pola koła o promieniu równym połowie długości zlewni do pola 

powierzchni zlewni): 

4

30,12

4 ∙ 535

,

 

5. Wskaźniki morfometryczne i rzeźba zlewni. 

a) wysokość minimalna i maksymalna zlewni: 

. . . (źródło rzeki – Bobrowy Stok) 

. . . (Janowice Wielkie) 

b) różnica wysokości (tzw. deniwelacja): 

780

375

. . . 

c) wysokość średnia zlewni: 

ś

2

780

375

2

,

. . . 

d) średni spadek zlewni (określa średnie nachylenie stoków w obrębie zlewni): 

Δ

√

405

√535

,

 

e) wskaźnik rzeźby (spadek doliny rzecznej, określa średnie nachylenie zlewni): 

Δ

405

30,12

,

 

f) spadek cieku (określa średnie nachylenie rzeki płynącej przez całą zlewnię): 

ź

780

349,16

49,78

,

 

Strona | 6  

 

6. Sieć hydrograficzna i zagospodarowanie.

 

Sieć hydrograficzna to system stałych i okresowych cieków wodnych, jezior i zbiorników wodnych na 
danym obszarze. 

a) gęstość sieci wodnej: 

1

,

1

535

∙ 158,49

,

 

b) wskaźnik alimentacji koryt: 

1

1

0,3

,

 

c) wskaźnik jeziorności (suma powierzchni zbiorników odniesiona do powierzchni zlewni): 

∙ 100%

2,29

535

∙ 100%

,

% 

d) wskaźnik lesistości (suma powierzchni lasów odniesiona do powierzchni zlewni)

1

: 

∙ 100% ≅

% 

e) wskaźnik zabagnienia (suma powierzchni terenów bagiennych odniesiona do powierzchni zlewni)

1

: 

∙ 100% ≅ % 

7. Zmienność przepływu. 

Reżim odpływu rzek jest  ściśle związany z sezonową zmiennością zasilania i warunkami klimatycznymi 
obszaru. Do charakterystyki jego rytmu w cyklu rocznym i wieloletnim posługuje się odpowiednio – 
miesięcznymi współczynnikami przepływu (SQ

m

) oraz średnimi przepływami z wieloletniego okresu 

(SSQ

m

). Współczynniki te oblicza się dla zlewni według wzoru: 

 

 

Poszczególne wartości współczynnika przedstawiają się w następujący sposób: 

MIESIĄC 

XI 

XII 

I 

II 

III 

IV 

V 

VI 

VII 

VIII 

IX 

X 

 

0,17 

0,32 

1,62 

1,15 

2,62 

1,97 

2,35 

0,52 

0,30 

0,38 

0,28 

0,28 

 

0,86 

1,13 

1,02 

1,05 

1,58 

1,54 

0,95 

0,58 

0,95 

1,34 

0,47 

0,52 

Tabela 1. Zmienność przepływu rocznego i wieloletniego (dane do sporządzenia wykresu).

 

                                                            

1

 Wartość szacowana (błąd szacowania może wynosić 10%). 

Strona | 7  

 

Statystyki opisowe oraz miary zmienności i asymetrii. 

a) statystyki opisowe: 

 średnia wartość przepływu: 

⋯

⋯

365

1612,9

365

,

 

 mediana (wartość środkowa): 

,

 

 dominanta (wartość najczęstsza): 

,

 

b) miary zmienności i asymetrii: 

 odchylenie standardowe: 

∑

13607,09

364

37,38

,

 

Odchylenie standardowe mówi o średnim odchyleniu wyników od wartości średniej. Im większe jest 
to odchylenie, tym bardziej rozproszony staje się rozkład wyników w zbiorze; im mniejsze ‐ tym 
bardziej wyniki są skupione wokół średniej, a zbiór staje się bardziej jednorodny. Wysoka wartość 
odchylenia standardowego w sposób jednoznaczny mówi, że skupienie poszczególnych przepływów 
dosyć mocno odbiega od ich średniej, czyli średnio przepływ od wartości średniej różni się 
przeciętnie o ponad 6 m

3

/s. 

 współczynnik zmienności: 

∙

%

6,11
4,42

∙ 100%

,

% 

Tak ogromna wartość współczynnika zmienności wskazuje na bardzo duże rozproszenie wyników 
przepływów względem samych siebie. Żeby móc stwierdzić, że rozproszenie jest małe lub prawie 
nie występuje to współczynnik ten musiałby przyjąć wartość wynoszącą maksymalnie 10%. W tym 
przypadku jest on trzynastokrotnie większy. Niewątpliwie – rozproszenie wyników jest ogromne, co 
widać nawet nie przeprowadzając wcześniejszej wnikliwej analizy przepływów i tylko spoglądając 
na otrzymane dane. 

 miara asymetrii: 

∑

319849,97

364

,

 

Miara asymetrii to miara mówiąca o sile jak bardzo rozkład danych różni się od rozkładu 
symetrycznego (dla porównania – wartość tej miary na poziomie zerowym mówi o symetrii układu). 
W tym przypadku w ogóle nie można mówić o jakiejkolwiek symetrii danych przepływów. 

Strona | 8  

 

 współczynnik i wskaźnik skośności (asymetrii): 

878,71

6,11

,

 

4,42

1,14

,

 

 – asymetria prawostronna 

Dla sprawdzenia poprawności wyniku, współczynnik skośności jest możliwy również do obliczenia  
z tzw. trzeciego momentu statystycznego: 

 

Gdzie 

 oznacza właśnie trzeci moment statystyczny, który oblicza się ze wzoru (w tym przypadku 

dla szeregu szczegółowego): 

 

W takim razie współczynnik asymetrii ma wartość: 

∑

876,3

288,56

,

 

Silna asymetria prawostronna (mówimy o niej tylko w przypadku, gdy współczynnik asymetrii jest 
większy od 1) świadczy o wydłużeniu rozkładu w jego prawą stronę. W praktyce oznacza to,  
że występują pojedyncze wartości wysokie i bardzo wysokie, nieliczne wartości na poziomie 
średnim oraz zdecydowana większość wartości na poziomie niskim i bardzo niskim. 

8. Załączniki do projektu. 

 Wykres 1. Wykres codziennych stanów (HYDROGRAM). 
 Wykres 2. Wykres sumy dni o określonym przepływie (HISTOGRAM).  
 Wykres 3. Krzywe sum czasów trwania wraz z niższymi i wyższymi. 
 Wykres 4. Zmienność przepływu rocznego oraz wieloletniego (reżim rzeczny).