PARCIE CZYNNE I BIERNE GRUNTU

Parcie gruntu jest jego oddziaływaniem na konstrukcję podpierającą (ściany i mury oporowe,
ścianki szczelne, itp). Znajomość wartości tego oddziaływania jest konieczna przy
projektowaniu tych konstrukcji.
Podane poniżej szczegółowe rozwiązania dotyczące tego zagadnienia uwzględniają szereg
założeń upraszczających:
- ściana konstrukcji podpierającej jest pionowa,
- nie występuje tarcie pomiędzy ścianą a gruntem, z czego wynika, że kierunek siły parcia

jest poziomy,

- naziom ze ścianą jest poziomy i nieobciążony,
- podstawa klina odłamu jest płaszczyzną nachyloną pod kątem

α do poziomu.

Jednostkowe parcie czynne (e

a

) oraz parcie bierne (e

p

) za ścianą oporową oblicza się ze

wzorów wynikających z analizy stanu granicznego w gruncie (rozwiązanie Rankine'a):

a

a

z

a

K

c

2

K

e

−

=

σ

p

p

z

p

K

c

2

K

e

+

=

σ

gdzie:

σ

z

– naprężenie pionowe w gruncie,

σ

z

=

γ

z, [kPa]

K

a

– współczynnik parcia czynnego

(

)

2

/

45

tg

K

2

a

φ

−

=

o

, [ - ]

K

p

– współczynnik parcia biernego

(

)

2

/

45

tg

K

2

p

φ

+

=

o

, [ - ]

c – spójność gruntu [kPa].

Należy zauważyć, że K

a

< 1 i K

p

> 1 z czego wynika, że w tym samym gruncie i na tej samej

głębokości "z" poniżej naziomu jednostkowe parcie czynne posiada znacznie mniejszą
wartość niż odpór gruntu (e

a

≤

e

p

).

Wykresy jednostkowego parcia w jednorodnym gruncie niespoistym:

Parcie bierne

Parcie czynne

H

p

p

HK

e

γ

=

a

a

HK

e

γ

=

Wykresy jednostkowego parcia w jednorodnym gruncie spoistym:

Parcie bierne

p

K

c

2

a

K

c

2

p

p

p

K

c

2

HK

e

+

=

γ

a

a

a

K

c

2

HK

e

−

=

γ

H

c

Parcie czynne

H

Głębokość H

c

na wykresie parcia czynnego gruntu spoistego wyznaczamy z warunku e

a

= 0,

0

K

c

2

K

H

a

a

c

=

−

⋅

⋅

γ

, z czego wynika, że:

a

c

K

c

2

H

γ

=

Całkowita siła parcia gruntu na mur oporowy jest równa objętości bryły parcia i wynosi:

parcie czynne gruntu niespoistego:

a

2

a

K

2

H

E

γ

=

parcie bierne gruntu niespoistego:

p

2

p

K

2

H

E

γ

=

parcie czynne gruntu spoistego (nie uwzględnia się części wykresu parcia do głębokości H

c

):

(

)

(

)

γ

γ

γ

2

a

a

2

a

a

c

a

c

2

K

cH

2

K

2

H

2

K

c

2

K

H

H

H

E

+

−

=

−

⋅

⋅

⋅

−

=

parcie bierne gruntu spoistego:

p

p

2

p

p

p

K

cH

2

K

2

H

H

2

K

H

K

c

4

E

+

=

⋅

+

=

γ

γ

Wypadkowa siła parcia czynnego i biernego w jednorodnym gruncie niespoistym jest

położona w odległości H/3 od podstawy bryły parcia, w przypadku parcia czynnego

jednorodnego gruntu spoistego, wypadkowa ta znajduje się w odległości (H–H

c

)/3 od

podstawy bryły parcia.

Ustalenie położenia wypadkowej siły parcia biernego dla gruntu spoistego można

przeprowadzić według następującego schematu:

p

K

c

2

p

p

p

K

c

2

HK

e

+

=

γ

H

p

K

c

2

p

p

HK

e

γ

=

H/2

H/3

H

w

E

p

E

p1

E

p2

wykorzystując równanie równowagi momentów mamy:

3

H

2

P

2

H

1

P

w

p

E

E

H

E

⋅

+

⋅

=

⋅

, skąd:

P

3

H

2

P

2

H

1

P

w

E

E

E

H

⋅

+

⋅

=

gdzie:

p

1

P

K

c

2

H

E

⋅

=

,

p

2

2

P

K

2

H

E

γ

=

,

H

2

K

H

K

c

4

E

p

p

p

γ

+

=

W przypadku, gdy za ścianą oporową znajduje się grunt uwarstwiony, na granicy warstw

dochodzi do skokowych zmian wartości parcia jednostkowego. Wartość skokowych zmian

jednostkowego parcia jest uzależniona od wzajemnych relacji parametrów

wytrzymałościowych (kąta tarcia wewnętrznego i kohezji) w sąsiadujących warstwach

geotechnicznych, co przedstawia kilka poniższych przykładów:

Wykresy parcia czynnego w gruncie niespoistym, uwarstwionym:

γ

1

Φ

1

γ

2

Φ

2

γ

1

Φ

1

γ

2

Φ

2

Φ

1

>

Φ

2

Φ

1

<

Φ

2

Wykresy parcia biernego w gruncie niespoistym, uwarstwionym:

γ

1

Φ

1

γ

2

Φ

2

Φ

1

<

Φ

2

γ

1

Φ

1

Φ

1

>

Φ

2

γ

2

Φ

2

Wykresy jednostkowego parcia biernego w gruncie spoistym, uwarstwionym:

γ

1

Φ

1

= 17

o

c

1

γ

2

Φ

2

= 17

o

c

2

Φ

1

=

Φ

2

c

1

>c

2

γ

1

Φ

1

= 17

o

c

1

γ

2

Φ

2

= 17

o

c

2

Φ

1

=

Φ

2

c

1

<c

2

W przypadku ścianki szczelnej zagłębionej w gruncie poniżej dna wykopu, po prawej stronie

ścianki działa parcie czynne gruntu (grunt przemieszcza ściankę do wykopu), zaś po lewej

stronie ścianki (poniżej dna wykopu) występuje parcie bierne (ścianka jest dociskana do

gruntu).

Wykres sumarycznego parcia jednostkowego gruntu na ściankę otrzymuje się odejmując od

wartości parcia czynnego parcie bierne na określonej głębokości poniżej dna wykopu jak na

wykresie:

D

H

a

a

HK

e

γ

=

z

o

Wykop

D

H

a

a

HK

e

γ

=

a

a

K

)

D

H

(

e

+

=

γ

e

p

=

γDK

p

Parcie
bierne

Parcie
czynne

Parcie
bierne

e

p

=

γDK

p

–

γ(H+D)K

a

Wykop

Parcie
czynne

Głębokość z

o

poniżej dna wykopu dla prostego przypadku jednorodnego gruntu niespoistego

należy obliczyć wykorzystując równość:

e

p

= e

a

a

o

p

o

K

)

z

H

(

K

z

+

=

γ

γ

a

p

a

o

K

K

K

H

z

−

⋅

=

Dla bardziej złożonych przypadków (gruntów uwarstwionych i spoistych) głębokość z

o

znacznie łatwiej jest wyznaczyć metodą graficzną, sporządzając wykresy parcia gruntu w

określonej skali.

Podane

powyżej wzory dotyczą przypadków, gdy naziom (powierzchnia gruntu za

ścianą) jest poziomy i nieobciążony. W sytuacji poziomego naziomu, obciążonego

obciążeniem równomiernie rozłożonym o intensywności q wzory na jednostkowe parcie

czynne i bierne należy odpowiednio zmodyfikować, uwzględniając wartość obciążenia

naziomu według wzorów:

(

)

a

a

a

a

z

a

K

c

2

K

q

z

K

c

2

K

e

−

⋅

+

⋅

=

−

⋅

=

γ

σ

(

)

p

p

p

p

z

p

K

c

2

K

q

z

K

c

2

K

e

+

⋅

+

⋅

=

+

⋅

=

γ

σ

Rozwiązania bardziej skomplikowanych przypadków układu obciążeń oraz warunków

geologicznych (np. nachylony naziom, uwzględnienie tarcia pomiędzy ścianą a gruntem)

można znaleźć w literaturze przedmiotu (Pisarczyk 1998, Wiłun 1987).