1

NARZ D WZROKU

Oko

mo na porówna do kamery cyfrowej, wyposa onej w:

•

system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste)

•

automatyczn regulacj ostro ci obrazu (akomodacja)

•

automatyczn regulacj przesłony (adaptacja)

•

matryc z czujnikami fotoelektrycznymi

(siatkówka z pr cikami i czopkami)

Sygnały generowane

przez fotoreceptory s

najpierw przetwarzane

przez inne komórki

siatkówki, a nast pnie

przesyłane „kablem”

(nerw wzrokowy) do

głównego procesora

(obszar wzrokowy kory

mózgu).

mi nie okoruchowe

twardówka

naczyniówka

siatkówka

nerw

wzrokowy

„dno oka”

rogówka

soczewka

t czówka

ciałko rz skowe

Ogólna topografia

oka

Warstwy ciany gałki ocznej:

•

warstwa włóknista: twardówka i rogówka

•

warstwa naczyniowa: naczyniówka wła ciwa,

ciałko rz skowe i t czówka

•

warstwa nerwowa: siatkówka (cz

optyczna i „ lepa”)

rogówka

ciałko

rz skowe

twardówka

t czówka

naczyniówka

wła ciwa

siatkówka

(cz. lepa)

siatkówka

(cz.optyczna)

Twardówka

Tkanka ł czna zbita:

•

włókna kolagenowe

•

włókna spr yste

•

fibrocyty

•

melanocyty

•

słabe unaczynienie

Funkcje:

•

nadaje cianie gałki

ocznej wytrzymało

mechaniczn

i elastyczno

•

jest miejscem przyczepu

mi ni poruszaj cych

gałk oczn

Warstwy:

•

nabłonek

wielowarstwowy płaski

•

błona Bowmana

(blaszka podstawna

i fibryle kolagenowe)

•

zr b

nieunaczyniony

fibryle kolagenowe

fibrocyty

słabiej uwodniona istota

podstawowa

•

błona Descemeta

(kolagen VIII i błona

podstawna)

•

nabłonek jedno-

warstwowy płaski

Funkcja: działa

jak soczewka (42 D)

Rogówka

2

Regularny (warstwowy i równoległy) układ fibryli kolagenowych w zr bie,

słabe uwodnienie i brak naczy powoduj przejrzysto

rogówki.

fibrocyt

fibryle kolagenowe

Sclera

Retina

Naczyniówka wła ciwa

•

wiotka tkanka ł czna

•

liczne melanocyty

•

liczne naczynia krwiono ne

Warstwy:

•

w. nadnaczyniowa

•

w. naczyniowa

•

w. naczy włosowatych

(o cianie okienkowej)

•

błona Brucha

(kolagen – elastyna -

kolagen)

Funkcja:

od ywianie fotoreceptorów

siatkówki

twardówka

siatkówka

Ciałko rz skowe

•

zr b z naczyniami

i mi niami gładkimi

•

wyrostki pokryte

nabłonkiem

•

wi zadełka Zinna

(fibrylina)

Funkcje:

•

akomodacja

•

produkcja płynu

wodnistego

Akomodacja:

- przy rozlu nionych mi niach ciana gałki ocznej napina

wi zadełka Zinna, soczewka ma kształt bardziej płaski

(ostre widzenie dalekich obiektów)

- przy obkurczonych mi niach wi zadełka Zinna zostaj

polu nione, a elastyczno

soczewki nadaje jej kształt

bardziej wypukły (ostre widzenie bliskich obiektów)

Nabłonek

ciałka rz skowego

•

dwuwarstwowy sze cienny, jest

przedłu eniem siatkówki (cz

„ lepa”)

•

warstwa powierzchniowa - komórki jasne

(wpuklenia błony kom., liczne mitochondria)

- transportuj jony (produkcja płynu

wodnistego)

•

warstwa gł boka – komórki z ziarnami

melaniny (przedłu enie nabłonka

barwnikowego siatkówki)

•

ten nabłonek to de facto dwa nabłonki

jednowarstwowe przylegaj ce do siebie

powierzchniami szczytowymi – st d po

jego obu stronach jest blaszka podstawna

T czówka

•

zr b ł cznotkankowy z licznymi

melanocytami (barwa oczu: niebieska

niebieskozielona szara br zowa)

i naczyniami

•

przednia powierzchnia: nieci gły nabłonek

płaski

•

tylna powierzchnia pokryta nabłonkiem

dwuwarstwowym sze ciennym (pigmentowanym)

•

zwieracz renicy: kom. mi niowe gładkie

•

rozwieracz renicy: kurczliwe wypustki

kom. nabłonkowych

Funkcja: adaptacja

Sie beleczkowa

(k t przes czu, przestrzenie

Fontany)

•

beleczki ł cznotkankowe wy cielone komórkami ródbłonka

•

przestrzenie mi dzybeleczkowe ł cz si z kanałem Schlemma

Funkcja: odprowadzanie płynu wodnistego

3

Upo ledzony odpływ płynu wodnistego powoduje wzrost jego

wewn trzgałkowego ci nienia, co prowadzi do post puj cego

i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego. Choroba ta

- jaskra - jest jedn z głównych przyczyn lepoty w krajach

o niskim poziomie rozwoju

Soczewka

(twór

nabłonkowy)

•

torebka (b. gruba

blaszka podstawna)

•

nabłonek sze cienny

(tylko na przedniej

powierzchni)

•

włókna soczewkowe

W obszarze równikowym komórki nabłonka

przekształcaj si w włókna soczewkowe

niedojrzałe

dojrzałe

Włókna soczewkowe

(zmodyfikowane komórki nabłonkowe)

•

brak j dra

•

niewiele organelli

•

„koralikowe” filamenty po rednie

•

w cytoplazmie białka krystaliny

(zapewniaj przejrzysto

i zdolno

załamywania wiatła)

•

pol czenia boczne „główka i panewka”

•

neksusy

Funkcja: element układu

optycznego (ok. 14 D)

Za ma jest najcz stsz patologi oka u osób starszych.

Dochodzi w niej do stopniowej utraty przejrzysto ci włókien

soczewkowych (zaburzenie dotyczy krystalin).

ciało

szkliste

Ciało szkliste

•

woda

•

jony

•

kwas hialuronowy

•

fibryle kolagenowe (nieliczne)

•

komórki (nieliczne):

- hialocyty (fibroblasty)

- makrofagi

Funkcja:

element układu optycznego

(kilka D)

Siatkówka

jest warstwowym układem komórek nerwowych

i zawiera 3 pierwsze neurony drogi wzrokowej

uło one w odr bnych warstwach

komórki

fotoreceptoryczne

komórki

dwubiegunowe

komórki zwojowe

4

10 warstw siatkówki

1. Nabłonek barwnikowy

2. Warstwa fotoreceptorów

3. Błona graniczna zewn.

(poł czenia mi dzykom.)

4. Warstwa ziarnista zewn.

(perykariony komórek

fotoreceptorycznych)

5. Warstwa siatkowata zewn.

(wł. nerwowe i synapsy)

6. Warstwa ziarnista wewn.

(perykariony komórek)

7. Warstwa siatkowata

wewn. (wł. nerwowe

i synapsy)

8. Warstwa kom. zwojowych

9. Warstwa wł. nerwowych

10. Błona graniczna wewn.

(blaszka podstawna)

wiatło (!)

Komórki fotoreceptoryczne (pr ciki i czopki) to dwubiegunowe komórki

nerwowe, których dendryty zostały przekształcone w fotoreceptory

segment zewn trzny

(dyski błoniaste)

szcz tkowa migawka

segment wewn trzny:

- elipsoid (mitochondria)

- mioid (szorstka siateczka,

aparat Golgiego - produkcja

białek dysków błoniastych)

perykarion

akson

synapsa

Działanie

fotoreceptorów

1. Fotony aktywuj rodopsyn /jodopsyn , uwolnienie opsyny

2. Opsyna aktywuje białko G (transducyn )

3. Transducyna aktywuje fosfodiesteraz cGMP

4. Obni a si poziom cGMP w cytoplazmie

5. Zamkni cie kanałów sodowych, hiperpolaryzacja błony kom.

6. Zahamowanie wydzielania neuroprzeka ników w synapsie

hamuj cej – drugi neuron zostaje „odblokowany” i wysyła sygnały

WIATŁO

komórka przesyła sygnały

(synapsa hamuj ca!)

CIEMNO

stała depolaryzacja błony komórkowej (!)

fotony

aktywacja aktywacja

efekt

rodopsyna

opsyna

białko G

fosfodiesteraza

hydroliza cGMP

jodopsyna

cGMP

komórka nie przesyła sygnałów

hiperpolaryzacja błony komórkowej

Pr cik

Czopek

w ski, pałeczkowaty

szerszy, sto kowaty

dyski błoniaste

dyski błoniaste

otoczone błon

s cz ciowo wpukleniami

komórkow

błony komórkowej

szypuła ł cz ca segment wewn.

z perykarionem (wypustka

brak

pr cikono na)

rodopsyna

jodopsyny

(czopki S, M, L)

wymiana dysków błoniastych

przy udziale komórek

nie

nabłonka barwnikowego

wysoka czuło

na wiatło

ni sza czuło

niewra liwy na barwy

wra liwy na barwy

Pr cik

Czopek

Nabłonek barwnikowy

Funkcje:

•

pochłanianie wiatła

•

fagocytoza dysków błoniastych

pr cików

•

udział w resyntezie barwników

wzrokowych

5

Inne warstwy siatkówki - komentarze

•

warstwy ziarniste zawieraj perykariony

komórek, a warstwy splotowate ich wypustki

i synapsy

•

błona graniczna zewn.: strefy przylegania

pomi dzy komórkami glejowymi (Mullera)

a fotoreceptorami

•

w. siatkowata zewn.: synapsy wst kowe

•

warstwa ziarnista wewn. zawiera perykariony:

- kom. dwubiegunowych

- kom. poziomych (moduluj aktywno

synaptyczn )

- kom. amakrynowych (sygnalizacja zwrotna)

- kom. Mullera (odmiana astrocytów) - pełni

funkcj „ wiatłowodów”

•

w. siatkowata wewn.: synapsy elektryczne

•

warstwa włókien nerwowych zawiera

niezmielinizowane aksony komórek zwojowych

Pomi dzy nabłonkiem barwnikowym a fotoreceptorami nie ma

poł cze mi dzykomórkowych – st d w pewnych warunkach

(uderzenie, gwałtowny wysiłek, obkurczenie ciała szklistego)

fotoreceptory mog oddzieli si od nabłonka.

Jest to odwarstwienie siatkówki – gro ce utrat wzroku,

gdy czopki i pr ciki trac po redni kontakt z naczyniówk

dostarczaj ca im tlenu i substancji od ywczych.

Szczególne obszary siatkówki

plamka ółta (macula lutea)

plamka lepa (tarcza n. wzrokowego)

•

wyeksponowane fotoreceptory

• brak fotoreceptorów

(inne warstwy odsuni te)

• włókna nerwowe zbieraj si

•

tylko czopki

tworz c nerw wzrokowy

•

brak sumowania sygnałów

• po wyj ciu z gałki ocznej

(neurony jednosynaptyczne)

ulegaj mielinizacji

•

najwi ksza ostro

widzenia

• miejsce wej cia t tnicy centralnej

i wyj cia ył

fovea

centralis

Naczynia od ywiaj ce siatkówk

•

naczynia włosowate naczyniówki wła ciwej

•

kapilary odchodz ce od naczy dna oka

Bariera krew-siatkówka:

•

strefy zamykaj ce mi dzy komórkami

nabłonka barwnikowego

•

strefy zamykaj ce miedzy komórkami

ródbłonka kapilarów na terenie siatkówki

naczynia dna oka

Ogl danie przez wziernik dna oka (oftalmoskopia) daje informacj o stopniu

zaawansowania nie tylko chorób narz du wzroku, ale tak e niektórych

chorób układowych (cukrzyca, nadci nienie, mia d yca)

Paradoksy oka:

•

w układzie optycznym najwi ksz sił załamywania wiatła

ma rogówka (a nie soczewka)

•

skurcz mi ni ciałka rz skowego powoduje rozlu nienie

wi zadełek Zinna

•

fotoreceptory s umieszczone po „złej” stronie siatkówki

( wiatło musi przej

przez prawie wszystkie warstwy, zanim

dotrze do pr cików i czopków)

•

wiatło powoduje zahamowanie aktywno ci fotoreceptorów

6

gruczoły Molla

(apokrynowe)

spojówka

tarczka

z gruczołami

Meiboma

skóra

Powieka

Spojówka:

•

nabł. wielowarstwowy walcowaty

z kom. kubkowymi

•

blaszka wła ciwa

Tarczka: tkanka ł czna zbita

z du ymi gruczołami łojowymi

(gruczoły tarczkowe, Meiboma)

Gruczoł łzowy

Typowy gruczoł surowiczy o budowie

zrazikowej

•

p cherzyki surowicze otoczone

komórkami mioepitelialnymi

i blaszka podstawn

•

przewody wyprowadzaj ce

(nabł. jednowarstwowy

sze cienny/walcowaty)

Łzy: woda, jony, lizozym, laktoferyna,

IgA

Drogi odpływu łez:

- kanaliki łzowe: nabłonek

wielowarstwowy płaski

- woreczek łzowy i przewód

nosowo-łzowy: nabłonek

wieloszeregowy z migawkami

i komórkami kubkowymi