2009-12-04

1

ERGONOMIA

Materialne środowisko pracy

Skutki działania czynników materialnego środowiska
pracy na człowieka i pośrednio na jego pracę zależą
od :

•

rodzaju

działającego

czynnika

(

np. hałas,

oświetlenie, itp. ),

•

czasu i okresów działania tych czynników,

•

nasilenia ( stężenia, natężenia ),

•

uciążliwości pracy,

•

indywidualnej

odporności

i

wrażliwości

człowieka

na

dany

czynnik

oraz

stanu

człowieka

na

dany

czynnik

oraz

stanu

zdrowia i aktualnej

jego kondycji.

2009-12-04

2

Czynnik

uciążliwy

to

czynnik

którego

oddziaływanie na pracującego może spowodować
złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie
prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia
człowieka.

człowieka.

Czynnik

szkodliwy

to

czynnik,

którego

oddziaływanie

może

powodować

stopniowe

pogorszenie stanu zdrowia (choroby zawodowe).

Czynnik

niebezpieczny

to

czynnik,

którego

oddziaływanie

może

prowadzić

do

urazu

lub

natychmiastowego

pogorszenia

stanu

zdrowia

człowieka.

2009-12-04

3

HAŁAS

HAŁAS

Hałasem

przyjęto

określać

wszelkie

niepożądane,

nieprzyjemne,

dokuczliwe,

uciążliwe

lub

szkodliwe

dźwięki oddziałujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz
elementy organizmu człowieka.

2009-12-04

4

Ze względu na zakres częstotliwości rozróżnia się:

hałas infradźwiękowy, w którego widmie występują

składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 2 do 16

składowe o częstotliwościach infradźwiękowych od 2 do 16
Hz i o częstotliwościach słyszalnych do 50 Hz

,

hałas słyszalny, w którego widmie występują składowe

o częstotliwościach słyszalnych od 16 do 16000 Hz;

hałas ultradźwiękowy, w którego widmie występują
składowe

o

wysokich

częstotliwościach

słyszalnych

i

niskich ultradźwiękowych od 10 do 100 kHz,

niskich ultradźwiękowych od 10 do 100 kHz,

2009-12-04

5

2009-12-04

6

Dopuszczalne wartości hałasu słyszalnego ze względu na

ochronę słuchu:

odniesione do 8-godzinnego dnia pracy:

odniesione do 8-godzinnego dnia pracy:

• poziom ekspozycji na hałas L

ex,8h

85 dB

• ekspozycja na hałas E

A,Te

3,64* 103 Pa

2

s

maksymalny poziom dźwięku A L

115 dB

maksymalny poziom dźwięku A L

A,max

115 dB

szczytowy poziom dźwięku C L

C,peak

135 dB

2009-12-04

7

Szkodliwy wpływ hałasu na narząd słuchu powodują

następujące jego cechy i okoliczności narażenia:



równoważny

poziom

dźwięku

A

(

dla

hałasu

nieustalonego ) lub poziom dźwięku A ( dla hałasu
ustalonego ) przekraczający 80dB;

ustalonego ) przekraczający 80dB;

 długi czas działania hałasu – skutki działania hałasu
kumulują się w czasie; zależą

one od dawki energii

akustycznej, przekazanej do organizmu w określonym
przedziale czasu;

przedziale czasu;

 ciągła ekspozycja na hałas jest bardziej szkodliwa niż
przerywana – nawet krótkotrwałe przerwy umożliwiają
procesy regeneracyjne słuchu;

2009-12-04

8



hałas impulsowy jest szczególnie szkodliwy;

 widmo hałasu z przewagą składowych o

 widmo hałasu z przewagą składowych o
częstotliwościach średnich i wysokich – wynika to z
charakterystyki czułości ucha ludzkiego, która jest
największa w zakresie częstotliwości 3 – 5 kHz;

 szczególna,

indywidualna

podatność

na

 szczególna,

indywidualna

podatność

na

uszkadzający wpływ działania hałasu

2009-12-04

9

Źródła hałasu infradźwiękowego

Naturalne
•

wybuchy wulkanów

•

trzęsienia ziemi

Sztuczne
•

sprężarki tłokowe

•

młoty kuźnicze

•

trzęsienia ziemi

•

turbulencje powietrzne i wodne

•

wodospady

•

gwałtowne wiatry

•

załamanie fal morskich przy brzegu

•

młoty kuźnicze

•

wysokoprężne silniki spalinowe i
odrzutowe testowane w hamowniach

•

formierki, kraty wstrząsowe

•

piece hutnicze

•

wyrzutnie rakietowe

•

Samoloty odrzutowe

•

Śmigłowce

•

urządzenia energetyczne elektrowni
cieplnych i wodnych

cieplnych i wodnych

•

środki komunikacji i transportu

•

długie mosty obciążone ruchem

•

lokomotywy spalinowe

2009-12-04

10

2009-12-04

11

2009-12-04

12

DRGANIA

2009-12-04

13

Drgania mechaniczne to ruch cząstek ośrodka stałego
względem ich położenia równowagi.

Ruch ten odbywa się z określoną częstotliwością.

Ruch ten odbywa się z określoną częstotliwością.

Drgania mechaniczne przekazywane są do organizmu
człowieka przez bezpośredni kontakt z drgającym
ciałem stałym bez udziału środowiska powietrznego i
jako takie mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia a
nawet życia ludzkiego.

nawet życia ludzkiego.

2009-12-04

14

2009-12-04

15

2009-12-04

16

2009-12-04

17

2009-12-04

18

USTALONE ZE WZGLĘDU NA OCHRONĘ ZDROWIA WARTOŚCI

DODUSZCZALNE DLA DRGAG MECHANICZNZCH ZALELE OD:

rodzaju drgań ( ogólne czy miejscowe ),

 rodzaju drgań ( ogólne czy miejscowe ),

 kierunku

propagacji

drgań

w

organizmie

pracownika ( x, y, czy z),
 wartości współczynnika szczytu,

 płci pracownika

2009-12-04

19

METODZ OGRANICZANIA ZAGROLEG DRGANIAMI

MECHANICZNZMI

METODY TECHNICZNE:

 minimalizacja drgań u źródła ich powstawania (

 minimalizacja drgań u źródła ich powstawania (
zmniejszanie wibroaktywności źródeł );

 minimalizowanie

drgań

na

drodze

ich

propagacji;

 automatyzacja procesów technologicznych i
zdalne sterowanie źródłami drgań.

METODY ORGANIZACYJNO – ADMINISTRACYJNE:

 skracanie czasu narażenia na drgania w ciągu
zmiany roboczej,

 wydzielanie

specjalnych

pomieszczeń

do

 wydzielanie

specjalnych

pomieszczeń

do

odpoczynku,

 przesuwanie do pracy na innych stanowiskach
osób szczególnie wrażliwych na działanie drgań,

 szkolenia pracowników w celu uświadomienia
ich

o

występujących

zagrożeniach

powodowanych ekspozycją na drgania oraz w

powodowanych ekspozycją na drgania oraz w
zakresie możliwie bezpiecznej obsługi maszyn i
narzędzi.

PROFILAKTYKA MEDYCZNA

2009-12-04

20

DROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETZCZNE

Promieniowanie elektromagnetyczne występuje w
przyrodzie w różnych postaciach. Różnią się one
między sobą długością i częstotliwością fali.

W jego widmie wyróżnia się następujące zakresy:
•

promieniowanie jonizujące ( kosmiczne, gamma,

rentgenowskie ),

•

promieniowanie pobudzające ( nadfioletowe ),

•

promieniowanie cieplne (widzialne, podczerwone ),

•

promieniowanie

długofalowe

(

fale

radiowe,

•

promieniowanie

długofalowe

(

fale

radiowe,

radarowe, promieniowanie prądu zmiennego )

Długość fali i odpowiadająca jej częstotliwość
decyduje o kolorze promieni świetlnych.

2009-12-04

21

Źródła pól elektromagnetycznych

2009-12-04

22

Ogólne zasady ochrony przed promieniowaniem

elektromagnetycznym



Podział widma na zakresy; dla każdego zakresu zostały

przyjęte maksymalne dopuszczalne wartości natężeń pól

przyjęte maksymalne dopuszczalne wartości natężeń pól
(gęstości mocy ) dla poszczególnych stref.

 Wyodrębniono 4 strefy:



Strefa

bezpieczna,

w

której

dowolnie

długie

przebywanie uważa się za nieszkodliwe,

 Strefa

pośrednia – przebywanie w niej wymaga

okresowej kontroli lekarskiej,

 Strefa zagrożenia – dopuszcza się przebywanie w

ograniczonym czasie,

 Strefa

niebezpieczna – przebywanie w niej jest

całkowicie zabronione.

Zawodowe narażenie na działanie pól można sklasyfikować
następująco:

narażenie pomijalne – pracownik przebywa wyłącznie
w strefie bezpiecznej,

w strefie bezpiecznej,

narażenie dopuszczalne – pracownik przebywa w
strefie pośredniej,

narażenie warunkowo dopuszczalne – pracownik
przebywa w strefie zagrożenia w czasie dopuszczalnym,

narażenie nadmierne - pracownik przebywa w strefie
zagrożenia przez czas dłuższy od dopuszczalnego,

narażenie niebezpieczne – pracownik przebywa w

narażenie niebezpieczne – pracownik przebywa w
strefie niebezpiecznej.

2009-12-04

23

Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na człowieka

Bezpośrednio na organizm

Pośrednio poprzez oddziaływanie na organizm energii
pól zgromadzonej w eksponowanych obiektach

pól zgromadzonej w eksponowanych obiektach

Zagrożenia

dla

ludzi

na

skutek

oddziaływania

na

infrastrukturę techniczną:

 Zakłócenia

pracy

automatycznych

 Zakłócenia

pracy

automatycznych

urządzeń

sterujących

i

elektronicznej

aparatury

medycznej

(

w

tym

elektrostymulatorów serca oraz innych
elektronicznych implantów medycznych,

 Detonacja urządzeń elektrowybuchowych
( detonatorów),

 Pożary

i

eksplozje

materiałów

łatwopalnych od iskier wywoływanych przez
pola indukowane lub ładunki elektrostatyczne

pola indukowane lub ładunki elektrostatyczne

2009-12-04

24

Efekty oddziaływania pól elektromagnetycznych na organizm
człowieka:

1. Termiczne

–

podniesienie

temperatury

tkanek

i

ewentualnie ich uszkodzenia poprzez poparzenie na
skutek absorpcji energii pola elektromagnetycznego.

2.

Nietermiczne

 Prądy indukowane wewnątrz organizmu ( na skutek

sprzężenia z polem )

sprzężenia z polem )

 Prądy kontaktowe ( na skutek dotykania konstrukcji

metalowej

odbierającej

energię

pola

elektromagnetycznego, tworzącej wtórne źródło energii)

Wielkości mierzone do oceny środowiska

elektromagnetycznego

2009-12-04

25

Metody ograniczania narażenia na pola elektromagnetyczne w

przypadku ekspozycji nadmiernej lub niebezpiecznej

Światłem

( czyli promieniowaniem widzialnym )

nazywamy

wąski

zakres

promieniowania

elektromagnetycznego mieszczący się w paśmie o

elektromagnetycznego mieszczący się w paśmie o
długości fali od 380 – 780nm.

2009-12-04

26

Wielkości fotometryczne:

1. Natężenie światła ( światłość ); jednostka – kandela (cd),

2. Strumień świetlny F; jednostka – lumen (Lm),

3. Natężenie oświetlenia (oświetlenie); jednostka – luks

(Lux),

4. Luminancja – miara jasności powierzchni; jednostka – nit

(nt).

Do podstawowych parametrów określających

otoczenie

świetlne zaliczono:

• rozkład luminancji
• natężenie oświetlenia

• natężenie oświetlenia
• olśnienie
• kierunkowość światła
• oddawanie barw i postrzeganie barwy światła
• migotanie
• oświetlenie elektryczne uzupełniające światło dzienne.

2009-12-04

27

Zasady oświetlenia:

1. fizjologiczne ( projektowanie oświetlenia roboczego )

•

zasada

dostatecznej

luminancji

(

przedmiotu

pracy

wzrokowej),

•

zasada

dostatecznego

kontrastu

(

przedmiot

pracy

wzrokowej – tło przedmiotu ),

•

zasada

unikania

zbyt

małych

rozmiarów

kątowych

•

zasada

unikania

zbyt

małych

rozmiarów

kątowych

szczegółów i czasów przeznaczonych na ich spostrzeganie,

•

zasada równomiernej luminancji otoczenia,

2. estetyczne ( oddziaływanie światła na psychikę )

•

zasada wzmacniania atrakcyjności obrazu,

•

zasada tworzenia nastroju,

3. ekonomiczne

•

ograniczenie nadmiernych kosztów bądź wybór takiego

systemu oświetlenia, który będzie miał najniższy koszt

systemu oświetlenia, który będzie miał najniższy koszt

2009-12-04

28

Stanowisko

pracy

musi

być

oświetlone

w

sposób

zapewniający

wygodę

widzenia

(

tzn.

muszą

być

spełnione następujące warunki ):

pełna zdolność rozróżniania szczegółów,

sprawne spostrzeganie, pozbawione ryzyka dla
człowieka,

spostrzeganie nie prowadzi do odczucia przykrości,
niewygody, nadmiernego zmęczenia, a przeciwnie – jest
połączone z pewną przyjemnością.

połączone z pewną przyjemnością.

Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać:

bezpieczeństwo ludziom przebywającym we wnętrzu,

bezpieczeństwo ludziom przebywającym we wnętrzu,

odpowiednie warunki do wykonywania zadań
wzrokowych,

pomoc w kreowaniu właściwego otoczenia świetlnego

2009-12-04

29

Zalecenia dla natężenia oświetlenia w zależności od zadania
dla narządu wzroku z uwzględnieniem kontrastu między
obserwowanym przedmiotem a bezpośrednim otoczeniem

Szkodliwe czynniki przy oświetleniu:

• nagła, duża zmiana jaskrawości,

• częste

zmiany

jaskrawości

obserwowanych

powierzchni,

• olśnienie,

• tętnienie światła

• tętnienie światła

2009-12-04

30

Oświetlenie ogólne – równomierne oświetlenie pewnego
obszaru

bez

uwzględnienia

szczególnych

wymagań

dotyczących oświetlenia niektórych jego części

Oświetlenie

miejscowe

–

dodatkowe

oświetlenie

przedmiotu

pracy

wzrokowej,

z

uwzględnieniem

szczególnych

potrzeb

oświetleniowych,

w

celu

zwiększenia

natężenia

oświetlenia,

uwidocznienia

szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia
ogólnego

ogólnego

Oświetlenie złożone – oświetlenie składające się z
oświetlenia ogólnego i miejscowego

MIKROKLIMAT

MIKROKLIMAT

2009-12-04

31

MIKROKLIMAT – to całokształt zmian fizycznych

MIKROKLIMAT – to całokształt zmian fizycznych
stałych czynników meteorologicznych w badanym,
ograniczonym

miejscu

najczęściej

w

pomieszczeniach zamkniętych.

Komfort cieplny – to najkorzystniejsze warunki
mikroklimatu

pomieszczenia,

w

których

człowiek

czuje

się

dobrze

a

gospodarka

człowiek

czuje

się

dobrze

a

gospodarka

cieplna

jego

ustroju

przebiega

najekonomiczniej.

Temperatura efektywna ( pojęcie umowne ) –
jest

wskaźnikiem

cieplnym

dotyczącym

jest

wskaźnikiem

cieplnym

dotyczącym

samopoczucia człowieka.

2009-12-04

32

63

Strefy komfortu cieplnego

Temperatura efektywna w

Temperatura efektywna w
zależności od temperatury
bezwzględnej, wilgotności i
prędkości

przepływu

powietrza

64

2009-12-04

33

Ocena umiarkowanego środowiska termicznego na podstawie

wskaźników PMV i PPD

Ocenę środowisk termicznych umiarkowanych można wykonać w

oparciu o metodę przewidywania wrażeń cieplnych, wyrażoną

oparciu o metodę przewidywania wrażeń cieplnych, wyrażoną

wskaźnikami:

PMV (Predicted Mean Vote) przewidywanej oceny średniej

wrażenia cieplnego całego ciała,

PPD (Predicted Percentage of Dessatisfied) przewidywanego

PPD (Predicted Percentage of Dessatisfied) przewidywanego

odsetka niezadowolonych( odczucie nadmiernego zimna lub

gorąca).

Wskaźnik PPD można uzyskać ze wskaźnika PMV.

W tym celu wymagana jest znajomość:

1. Parametrów fizycznych badanego środowiska (temperatura

1. Parametrów fizycznych badanego środowiska (temperatura

powietrza,

średnia

temperatura

promieniowania,

prędkość

przepływu powietrza, wilgotność powietrza)

2. Aktywności fizycznej pracownika

3. Odzieży

Wskaźnik PMV oparty jest na równowadze cieplnej ciała ludzkiego,

przekazuje wrażenia dużej grupy osób, wyrażającej swe odczucia

cieplne w 7-stopniowej skali

2009-12-04

34

PMV – to wskaźnik, który przewiduje średnią ocenę
dużej

grupy

osób,

określających

swe

wrażenia

cieplne w

7 – stopniowej skali ocen :

cieplne w

7 – stopniowej skali ocen :

-3

-

zimno

-2

-

chłodno

-1

-

lekko chłodno

0

-

obojętnie

1

-

lekko ciepło

67

1

-

lekko ciepło

2

-

ciepło

3

-

gorąco

PPD

–

to

wskaźnik

przewidywanego

odsetka

niezadowolonych, z grupy ludzi znajdujących się w
danym pomieszczeniu.

danym pomieszczeniu.

Liczba ludzi niezadowolonych wzrasta, gdy rozkład
parametrów w pokoju jest nierównomierny.
80

%

zadowolonych

świadczy

o

komforcie

cieplnym.

68

2009-12-04

35

Środowisko gorące

-

ocena

obciążenia

organizmu za pomocą wskaźnika WBGT

Środowisko zimne

-

zimny stres oceniany

jest poprzez określenie

wymaganej izolacji odzieży

IREQ ( w przypadku ogólnego ochłodzenia ),

oraz

zimny stres miejscowy jest oceniany za pomocą
empirycznego wskaźnika siły chłodzącej powietrza
WCI

WCI

2009-12-04

36

Ocena warunków mikroklimatycznych na podstawie wskaźnika

WBGT

Syntetyczny wskaźnik WBGT przypisuje rangę i wagę poszczególnym

czynnikom

w

ocenie

całkowitego obciążenia

cieplnego,

dając

podstawę do miarodajnego określenia dopuszczalnego obciążenia

cieplnego w różnych warunkach narażenia na środowisko termiczne,

zależy od:

• temperatury powietrza,

• prędkości i przepływu powietrza,

• wilgotności bezwzględnej powietrza,

• średniej temperatury promieniowania

• działania termicznego słońca

2009-12-04

37

Ocena zimnego środowiska termicznego na podstawie

wskaźnika WCI

Wykonanie oceny komfortu względnie obciążenia cieplnego powinno

być poprzedzone zbieraniem danych, które można zaszeregować do

trzech grup:

1. Odnosi się do charakterystyki fizycznej środowiska,

2. Dotyczy udziału człowieka, jego wysiłku fizycznego jaki wykonuje w

badanych warunkach termicznych,

3. Izolacji cieplnej zapewnianej przez ubiór (stan faktyczny i

pożądany)

2009-12-04

38

SUBSTANCJE CHEMICZNE

2009-12-04

39

Substancje trujące – to takie, które w razie
przedostania się do organizmów lub stykania się z
powierzchnią ciała zagrażają zdrowiu lub życiu

powierzchnią ciała zagrażają zdrowiu lub życiu
ludzi bądź zwierząt.

Ciała trujące występują w postaci gazów, par lub
aerozoli ciał stałych lub ciekłych.

Aerozole – to zawiesina ciał stałych lub ciekłych w

Aerozole – to zawiesina ciał stałych lub ciekłych w
powietrzu lub w innym gazie ( pyły, dymy i mgły )

2009-12-04

40

2009-12-04

41

Zapobieganie zatruciom:

• Zmiany surowców lub metod produkcji,
• Hermetyzacja

lub

izolacja

procesów

• Hermetyzacja

lub

izolacja

procesów

niebezpiecznych,

• Stosowanie wentylacji lub wyciągów,
• Utrzymanie czystości i porządku,
• Stosowanie ochron osobistych