1

Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna

Podyplomowe Studia Europejskie

Czy pomoc unijna

uzdrowi polską

gospodarkę

Mgr Agnieszka Żebracka
praca dyplomowa

Tarnów, lipiec 2004

2

Spis treści

Wstęp

3

1. Stan przygotowań Polski w przeddzień akcesji

5

1.1 Wybrane kraje kandydujące w przeddzień akcesji

5

1.2 Raport Komisji Europejskiej na temat sytuacji gospodarczej kandydatów

7

1.2.1 Zalecenia Komisji Europejskiej dla polskiej gospodarki

7

1.3 Prognoza ekonomiczna Komisji Europejskiej dla kandydatów

9

2 Pomoc Unii dla kandydatów i krajów członkowskich

10

2.1 Pomoc przedakcesyjna

10

2.2 Fundusze strukturalne

11

2.3 Fundusz spójności

11

2.4 Inicjatywy wspólnotowe

11

2.5 Zasady działania polityki strukturalnej i funduszy strukturalnych

12

2.6 Cele polityki strukturalnej i funduszy strukturalnych na lata 2004 – 2006

13

3 Ryzyko związane z funduszami

14

3.1 Czynniki ryzyka według Raportu Centrum Europejskiego Natolin

14

3.2 Omówienie czynników ryzyka

15

3.2.1 Brak środków własnych

15

3.2.2 Przygotowanie instytucji

15

3.2.3 Opóźnienia

17

3.2.3.1 Prognoza Polskiej Konfederacji Konsumentów i IBnGR

18

3.2.4 Tempo wzrostu gospodarczego

19

3.2.4.1 Stanowisko NSZZ Solidarność

19

3.2.5 Rozkład ryzyka dla poszczególnych funduszy

20

3.2.6 Doświadczenie z funduszami przedakcesyjnymi

21

4 Zakończenie

22

4.1 Czy reforma fiskalna jest niezbędna

22

4.2 Efekt 1 maja

23

4.3 Bezrobocie

25

4.4 Ceny a zarobki

27

4.5 Czy pomagać nierentownym

29

4.6 A może po irlandzku

30

5 Bibliografia

31

6 Spis tabeli

32

7 Załączniki

33

8 Słownik skrótów

35

3

Wstęp

Pierwszego maja 2004 roku do Unii Europejskiej przystąpiło 10 krajów: Cypr, Czechy,

Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja i Słowenia, wskutek czego

nastąpił wzrost obszaru UE o 34% i ludności o 105 milionów. Aby wstąpić do Unii kraje

te musiały spełnić kryteria kopenhaskie:

• być stabilną demokracją, krajem, który respektuje prawa człowieka, prawo, chroni

mniejszości narodowe

• posiadać gospodarkę rynkową

• przyjąć wspólne zasady, standardy i polityki, jakie tworzą prawo UE.

1

W rozdziale pierwszym przedstawiłam pokrótce stan przygotowań Polski do akcesji,

najważniejsze punkty raportu Komisji Europejskiej na temat sytuacji gospodarczej

Polski na tle 10 krajów, które przystąpiły do Unii 1 maja 2004 roku, przygotowany w

przeddzień akcesji, zalecenia dla naszego kraju zawarte w tym raporcie, mające na celu

uzdrowienie stanu gospodarki oraz prognozę unijną dla krajów wstępujących.

Drugi rozdział zawiera krótkie omówienie form pomocy udzielanej krajom

kandydującym i członkom przez Unię Europejską w celu poprawy ich gospodarki i

wyrównania poziomu rozwoju do unijnego, ogólne zasady i cele polityki strukturalnej

Unii i funduszy strukturalnych.

W trzecim rozdziale przedstawiłam i omówiłam czynniki ryzyka związane z

wykorzystaniem tej pomocy na przykładzie funduszy strukturalnych i funduszu PHARE.

Na końcu pracy znajduje się spis tabeli umieszczonych w pracy, bibliografia, załączniki

w postaci dwóch dodatkowych tabeli oraz spis skrótów polskich i angielskich

wykorzystanych w pracy.

1

http://europa.eu.int/comm/enlargement/enlargement.htm/

. Więcej informacji o każdym kraju

kandydującym na stronie:

http://europa.eu.int/comm/enlargement/candidate.htm/

, a także w artykule

„Makropanorama dziesięciu nowych krajów UE”, Witold Gadomski, 9 maja 2004, Gazeta Wyborcza

4

Na podstawie zebranych informacji wnioskuję w zakończeniu, że Unia stwarza nam

szansę na wzrost gospodarczy dzięki różnym formom dofinansowania, pomocy

bezzwrotnej oraz analizom i zaleceniom dotyczącym poprawy stanu naszej

gospodarki.

Jednocześnie od nas zależy, czy tę szansę wykorzystamy. Taki wniosek można znaleźć

w raporcie Centrum Europejskiego Natolin pod tytułem „Koszty i korzyści członkostwa

Polski w UE” (2003).

Jednakże sądzę, że że zachodzi konieczność weryfikacji zalecenia nr 10 Komisji

Europejskiej dotyczącego reformy fiskalnej, zawartego w wiosennym raporcie

2004. Zakłada ono oszczędności na najuboższych grupach społeczeństwa i zamiast

rozwoju spowoduje pogorszenie sytuacji w kraju. Takie stanowisko zajmuje w Polsce

NSZZ Solidarność.

Zgadzam się natomiast z pozostałymi zaleceniem Komisji Europejskiej, a

szczególnie z zaleceniem postulującym zmianę przepisów podatkowych i

ułatwienia dla przedsiębiorstw. Jak pokazuje przykład Irlandii, która osiągnęła

imponujące wyniki dzięki tej strategii, możliwy jest wzrost gospodarczy i wyraźny

spadek bezrobocia oraz napływ inwestycji zagranicznych.

Moje odczucia potwierdza raport Banku Światowego, „Doing Business in 2004”, w

którym uznano biurokrację i nadmiar regulacji prawnych za jedną z podstawowych

barier rozwoju naszej gospodarki. Zgadza się z tym 98% firm przebadanych przez

Polsko-Brytyjską Izbę Handlową oraz NBP.

2

Pracę swoją pisałam od kwietnia 2004 roku do początku lipca. W tym czasie zmieniały

się dane i stanowiska oraz sytuacja w gospodarce polskiej, unijnej i światowej. Prognozy

ekonomiczne mogą nie być trafne, mogą wystąpić nieoczekiwane czynniki, które wpłyną

na bieg wydarzeń politycznych oraz ekonomicznych. Każdy dzień przynosi coś nowego.

2 Michał Kosiarski, wnioski z Raportu w artykule „Hamulcem biurokracja i nadmiar przepisów”,
Gazeta Prawna 25 maja 2004

5

Rozdział 1.

Stan przygotowań Polski w przeddzień akcesji

W ramach przygotowania do funduszy unijnych w Polsce opracowano Narodowy Plan

Rozwoju na lata 2004 – 2006. Plan ten przewiduje realizację programów operacyjnych

na poziomie centralnym, w postaci sektorowych programów rozwoju oraz regionalnym,

w postaci ZPORR - Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego.

3

Plany rozwoju przygotowały także pozostałe kraje kandydujące. Ilość wymaganych

dokumentów uzależniona była od wielkości kraju i wysokości oczekiwanej pomocy.

Kraje kandydujące Europy Wschodniej i Środkowej w celu dostosowania do UE musiały

przejść proces restrukturyzacji gospodarki od planowej do rynkowej, reformy prawa (np.

prywatyzacja), reformę walutową oraz przezwyciężyć kryzys ekonomiczny. Obecnie

nadal borykają się z problemami takimi jak bezrobocie (skutek restrukturyzacji),

nierównomierny rozwój regionalny kraju oraz dalsza potrzeba restrukturyzacji

nierentownych gałęzi przemysłu, takich jak górnictwo węglowe, hutnictwo, przemysł

tekstylny, stoczniowy.

1.1. Wybrane kraje kandydujące w przeddzień
akcesji

Prezydent Czech, Vaclav Klaus, oświadczył 22 kwietnia, iż członkostwo w Unii będzie

oznaczać koniec jego kraju jako niezależnego państwa.

4

Greccy mieszkańcy Cypru w głosowaniu 23 kwietnia odrzucili pokojowy plan

Organizacji Narodów Zjednoczonych, mający na celu zjednoczenie Cypru przed jego

wstąpieniem do UE. Jednocześnie około 60% Turków zagłosowało na „tak”.

5

3 MGiP, Fundusze Strukturalne, podstawowe informacje,

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl

4 The Washington Times
5 Yahoo News AFP

6

Słowacja dzięki korzystnemu 19% - owemu podatkowi liniowemu przyciągnęła

inwestorów zagranicznych, takich jak koncerny Peugeot Citroen i Kia Motors, które

zamierzają tam wybudować swoje zakłady, co zapewni pracę tysiącom ludzi.

6

Węgry wprowadzą ograniczenia na rynku pracy, dla tych krajów, które nie otworzą

swoich rynków pracy dla nich po 1 maja 2004. Większość krajów Unii ograniczy liczbę

miejsc pracy dla przybyszów z krajów przystępujących.

7

Estonia prowadzi pod względem ilości połączeń internetowych na mieszkańca,

wyprzedzając tak zaawansowane technicznie kraje jak Wielka Brytania, Niemcy, Belgia

i Francja.

8

Polska w chwili obecnej znajduje się wśród najbiedniejszych regionów Unii.

Tabela 1. Źródło: Gazeta Prawna, na podstawie Eurostat, opracowanie: KB. Dane sprzed akcesji.

6 Yahoo News AFP

7

PAP, 21 kwietnia 2004,

www.gazeta.pl

8

http://europa.eu.int/comm/enlargement/candidate.htm/

7

1.2. Raport Komisji Europejskiej na temat sytuacji
gospodarczej kandydatów

Komisja Europejska przeanalizowała dane na temat sytuacji gospodarczej w nowych

krajach UE i wystosowała szereg zaleceń ekonomicznych Komisja sporządziła dla

Polski listę 10 zaleceń, osiem dla Węgier, siedem dla Słowacji, sześć dla Czech i tylko

trzy dla Cypru..

9

Lista ta jest dla nas najdłuższa, a nasza sytuacja najgorsza. Mamy największe w Unii

bezrobocie (19,6% w maju 2004, patrz tabela 5), najwyższy deficyt budżetowy (6%

PKB), czeka nas potrojenie inflacji (z 0,7 do 2,3 %). Narasta nasz dług publiczny, który

w 2005 roku wyniesie 50,3%, prawie 5% więcej niż w 2003 roku.

1.2.1. Zalecenia Komisji Europejskiej dla polskiej gospodarki

1. Zwiększyć elastyczność płac, żeby lepiej oddawały różnice w wydajności pracy

2. Obniżyć narzuty podatkowe na płace; jednocześnie poszerzyć bazę ściąganych

podatków, znieść bariery podatkowe zniechęcające do podejmowania zatrudnienia, w
tym wspólne opodatkowanie małżeństw

3. Poprawić infrastrukturę transportową i zreformować rynek mieszkaniowy, by

zwiększyć mobilność siły roboczej

4. Zredukować deficyt budżetowy

5. Monitorować reformę emerytalną, by uniknąć niespodziewanego pojawienia się

nowych wydatków

6. Wzmóc wysiłki na rzecz poprawy systemu edukacyjnego i szkoleń (zwłaszcza dla

dorosłych i bezrobotnych)

7. Promować wydatki na innowacje techniczne, badania naukowe i rozwój

8. Ograniczyć zakres pomocy państwa i przestawić jej cele z nierentownych zakładów

na nowoczesne branże gospodarki

9. Zachęcać do realnej konkurencji rynkowej przez szerszą liberalizację rynkową

10. Redukować ciężary administracyjne, upraszczać regulacje, wspierać małe i średnie

firmy.

9 Na podstawie artykułu Roberta Sołtyka, „Komisja Europejska ocenia polską gospodarkę” , 7 kwietnia
2004, Gazeta Wyborcza

8

Tabela 2. Źródło: Gazeta Prawna, na podstawie Eurostat, wg infografiki PAP/AFP, opracowanie:
KB. Zobacz także PKB na mieszkańca w PPS za rok 2003, Tabela 10 w załącznikach.

Polska oraz inne kraje, które przystąpiły do Unii 1 maja muszą przedstawić Unii plan

konwergencji ekonomicznej. Po zatwierdzeniu go przez ministrów finansów na

początku lipca będziemy prowadzić politykę gospodarczą w koordynacji z Unią,

podobnie jak wszyscy inni członkowie Unii.

Na 10 dni przed wejściem do Unii dyrektor departamentu d/s rozszerzenia Unii, Włoch

Fabrizio Barbaso oświadczył, że zamknięto nadzór nad przygotowaniami kandydatów do

członkostwa. Nie ma potrzeby, żeby którykolwiek z krajów dziesiątki karać, chociaż w

listopadzie ubiegłego roku Bruksela ostrzegała nas aż w 9 sprawach.

10

10 Robert Sołtyk, „Gotowi do Europy na ostatnią chwilę”, Bruksela, 22 kwietnia 2004 Gazeta

Wyborcza

9

1.3.Prognoza Komisji Europejskiej dla kandydatów

Wiosenny Raport Ekonomiczny Komisji Europejskiej (European Commission Spring

Economic Forecasts

11

) prognozuje dla nowych kandydatów wzrost inwestycji z 1.9% w

2003 do 7.3% w 2005 roku. Wzrostowi temu będą sprzyjać następujące czynniki:



konwergencja stopy procentowej ku standardom unijnym



potrzeba poprawy infrastruktury



dostępność funduszy. Szacunkowo ich wielkość wyniesie 3% PKB w latach 2004 –

2006, w tym pomoc przedakcesyjna i pomoc państwa, jaka wpłynie do budżetu UE.

Prognozowany jest średni wzrost gospodarczy około 4% w latach 2004 – 2005.

Najszybsze przyśpieszenie wzrostu spodziewane jest w Polsce od 1,4% w 2002 do 4,8%

w 2005 dzięki polityce fiskalnej.

Reforma fiskalna jeszcze nie weszła w życie, a w kwietniu 2004 roku tempo wzrostu

gospodarczego wynosiło już 6,9 % PKB . Istnieją jednak obawy, że jest to zjawisko

przejściowe, tak zwany Efekt 1 maja (zobacz zakończenie).

W latach 2004 – 2005 spodziewany jest umiarkowany wzrost zatrudnienia, który

zrekompensuje utratę miejsc pracy spowodowaną restrukturyzacją gospodarki.

Szacowany spadek bezrobocia łącznie we wszystkich 10 państwach kandydujących

(obecnie już członków) nie będzie duży, stopa bezrobocia wyniesie bowiem 13,8% w

2005 roku, w porównaniu do 14,3% w roku 2003.

12

W samej Polsce ten wskaźnik będzie

znacznie niższy, prognoza przewiduje bowiem 19,3% stopę bezrobocia w roku 2005.

13

Niestety, nie wiem, jakie są prognozy długoterminowe dotyczące spadku bezrobocia w

Polsce.

11

Na podstawie angielskiej wersji raportu z :

http://www.paris-europlace.net/eu/doc62594.htm

.

12 Zobacz także „Zakończenie”

13

Economic Forecasts Spring 2004, rozdział 4, podrozdział 8.Poland, s.88

,

europa.eu.int/comm/economy_finance/ publications/european_economy/2004/ee204en.pdf

10

Rozdział 2.

Pomoc Unii dla

kandydatów i krajów członkowskich

W celu poprawy infrastruktury i gospodarki UE pomaga kandydatom, a po

przystąpieniu, krajom członkowskim i zapewnia pomoc finansową w postaci pomocy

przedakcesyjnej, Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności oraz programów

pomocy bezzwrotnej.

2.1. Pomoc przedakcesyjna

Kraje Europy wschodniej i środkowej otrzymały z Unii pomoc przedakcesyjną ze

specjalnych funduszy:



PHARE – pierwotnie na rozwój instytucjonalny

14



ISPA – pomoc dla transportu i ochrony środowiska



SAPARD – rozwój rolnictwa i terenów wiejskich

15

W latach 1990 – 2003 Polska otrzymała z funduszy przedakcesyjnych łącznie 7 mld

euro, w tym wsparcie z programu PHARE wyniosło około 4 mld, z ISPA 2,4 mld, a z

programu SAPARD 708 mln.

16

Kraje z obszaru Śródziemnomorskiego, Malta, Cypr i Turcja, otrzymały pomoc z innych

programów.

17

14 Zobacz hasło PHARE w słowniku skrótów, ss. 35-36
15 Ze względu na opóźnienie w uruchomieniu SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” termin zakończenia kontraktowania w Programie
SAPARD został przesunięty na 15 sierpnia br. MRiRW, 24 czerwca 2004.

16

Konrad Niklewicz, „Fundusze strukturalne dla przedsiębiorstw”, 18 kwietnia 2004, Gazeta

Wyborcza

17

Przewidziany termin zakończenia pomocy przedakcesyjnej dla Polski to składanie wniosków do

2005 roku i wypłaty do 2006,

http://europa.eu.int/comm/enlargement/financial_assistance.htm

. Więcej

o funduszach po polsku w Serwisie o Unii Europejskiej PAP SA,

http://euro.pap.com.pl

11

2.2. Fundusze strukturalne

Fundusze Strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej.

Zadaniem Funduszy Strukturalnych jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji

gospodarek tych krajów UE, które nie dorównują do jej średniego poziomu

ekonomicznego, to znaczy tych, w których PKB na mieszkańca jest mniejszy niż 75%

średniej unijnej. Ma to na celu zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii.

Z funduszy finansowane są wieloletnie programy rozwojowe, ustalone wspólnie przez

przedstawicieli regionów, państw członkowskich oraz Komisję Europejską.

Istnieją cztery Fundusze Strukturalne:



Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej



Europejski Fundusz Społeczny



Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego



Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

2.3. Fundusz spójności

Fundusz Spójności, to czasowe wsparcie finansowe dla krajów UE, których Produkt

Krajowy

Brutto nie przekracza 90% średniej krajów Unii.

18

2.4. Inicjatywy wspólnotowe

Inicjatywy wspólnotowe to programy pomocy bezzwrotnej UE dla określonych

środowisk i grup społecznych. Istnieją cztery takie programy:



EQUAL to program zwalczania dyskryminacji na rynku pracy, a także program

integracji społecznej i zawodowej imigrantów.



URBAN II (2000 – 2006) ma na celu rozwój gospodarczy i społeczny miast

18 MGiP, Fundusze Strukturalne, podstawowe informacje, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl

12

liczących co najmniej 100 000 mieszkańców. Muszą one spełniać co najmniej trzy

warunki z niżej wymienionych:

•

wysoka stopa bezrobocia

•

mała aktywność ekonomiczna, wysoki stopień biedy

•

konieczność rekonwersji wynikającej z trudności ekonomicznych i socjalnych

•

duża liczba imigrantów, mniejszości etnicznych

•

niska stopa edukacji

•

wysoka przestępczość

•

zdegradowane środowisko



INTERREG III zajmuje się wzmacnianiem współpracy międzyregionalnej,

transgranicznej i międzynarodowej



LEADER + to program rozwoju terenów wiejskich.

2.5. Zasady działania polityki strukturalnej i
funduszy strukturalnych

Zarówno polityka strukturalna Unii jak i fundusze strukturalne funkcjonują według

pięciu podstawowych zasad.

Zasada subsydiarności

Polityka Strukturalna stanowi jedynie uzupełnienie działań lokalnych, regionalnych i

krajowych. Wspierane są te przedsięwzięcia, na które brak środków lokalnych.

Zasada koncentracji

Środki z UE przeznaczone są dla regionów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji

ekonomicznej. Są to regiony objęte pomocą w ramach celów polityki strukturalnej.

Zasada partnerstwa

Polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi,

regionalnymi i lokalnymi. Ma to na celu skierowanie środków tam, gdzie są najbardziej

potrzebne.

13

Zasada programowania

Pomoc przeznaczona jest na program trwałego rozwiązywania problemów danej gałęzi

gospodarki lub regionu.

Zasada współfinansowania

Dofinansowanie z Unii uzupełnia fundusze z budżetu krajowego, ale nie zastępuje ich.

19

2.6. Cele Polityki Strukturalnej i Funduszy
Strukturalnych na lata 2004 – 2006

Cel 1 (regionalny)

Obejmuje regiony zapóźnione w rozwoju, w których PKB na mieszkańca wynosi poniżej

75% średniej unijnej. Ponadto tereny słabo zaludnione, tzn. poniżej 8 mieszkańców na

km kwadratowy oraz obszary ultraperyferyjne czyli najbardziej oddalone. Regiony

objęte celem pierwszym nie mogą być objęte żadnym innym celem. Prawie 70%

funduszy strukturalnych przeznaczone jest na cel pierwszy. Cały obszar Polski zostanie

objęty działaniami w ramach celu 1 Polityki Strukturalnej.

Cel 2 (regionalny)

Odbudowa terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki. Na ten cel

przeznacza się 11% funduszy.

Cel 3 (horyzontalny)

Modernizacja rynku pracy poprzez szkolenia, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia

i poprawę dostępu do miejsc pracy.

19 MGiP, Fundusze Strukturalne, podstawowe informacje, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl

14

Rozdział 3.

Ryzyko związane z funduszami

Autorzy raportu Centrum Europejskiego Natolin „Koszty i korzyści członkostwa Polski

w UE”, (Warszawa 2003) stwierdzają, że Polska może osiągać wysokie korzyści netto w

średnim i długim okresie członkostwa w UE. Podkreślają jednocześnie, że korzyści te

nie są zagwarantowane traktatowo.

Są to korzyści potencjalne, możliwe do uzyskania pod warunkiem, że wysokim stopniem

sprawności wykaże się polska administracja oraz ostateczni beneficjenci, czyli np. firmy

i gospodarstwa rolne.

3.1. Czynniki ryzyka według Raportu Centrum
Europejskiego w Natolinie

20

W raporcie wyodrębniłam następujące czynniki ryzyka słabego wykorzystania środków:

1. Brak środków własnych niezbędnych do współfinansowania projektów i programów

realizowanych w ramach UE;

2. Niewłaściwy poziom przygotowania instytucjonalnego i organizacyjnego

administracji publicznej do działania na zasadach UE;

2. Niezdolność do przygotowania odpowiednio dużej liczby projektów i propozycji

przedsięwzięć do finansowania z UE;

3. Zbyt małe tempo rozwoju gospodarczego

4. Nierównomierny rozkład ryzyka dla poszczególnych funduszy strukturalnych;

5. Dotychczasowe doświadczenie z wykorzystaniem funduszy przedakcesyjnych.

20 Raport Centrum Europejskiego w Natolinie „Koszty i korzyści członkostwa Polski w UE”,
Warszawa 2003

15

3.2. Omówienie czynników ryzyka

3.2.1. Brak środków własnych

Wkład własny może zadecydować o stopniu wykorzystania funduszy unijnych. Na

początku inwestycji wynosi on 90-100% kosztów, ponieważ dotacje udzielane są na

zasadzie refundacji, a zaliczka wynosi 10%.

21 kwietnia, Senat przyjął ustawę o utworzeniu Funduszu Poręczeń Unijnych przy

Banku Gospodarstwa Krajowego. Fundusz ten ma ułatwić samorządom znajdowanie

środków na wkład własny i prefinansowanie inwestycji.

„Jednym z najpoważniejszych zagrożeń wykorzystania funduszy strukturalnych, na które

wskazuje znakomita większość ekspertów, będzie trudność zmobilizowania przez

beneficjentów środków finansowych na współfinansowanie i prefinansowanie

projektów”, pisze Krzysztof Wąsowski, Ekspert w Departamencie Bankowości

Zagranicznej i Integracji Europejskiej

21

. Według autora, niezbędne środki można bez

trudu pozyskać z banków.

W przypadku PKO BP będą to kredyty pomostowe, kredyty finansujące wkład własny,

emisja obligacji, akredytywy i gwarancje bankowe oraz profesjonalne doradztwo przy

opracowywaniu projektów i wyborze produktów bankowych.

Na pewno analogiczne usługi zaproponują pozostałe banki. Oby były opłacalne dla

klientów.

3.2.2. Przygotowanie instytucji

Poziom przygotowania administracji do udziału w wykorzystaniu środków unijnych jest

daleki od pożądanego. Aby osiągnąć odpowiedni poziom przygotowań kadrowo –

instytucjonalnych trzeba uprzednio zainwestować kilkaset milionów złotych rocznie.

Uzasadniona jest wątpliwość, czy administracja rządowa, firmy, samorządy i

gospodarstwa rolne odnajdą się w skomplikowanych procedurach, na ile uda się

21 Broszura PKO BP „Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej” z dnia 30 kwietnia 2004

16

zmobilizować współfinansowanie lokalne i dobrze zaplanować inwestycje. Trudności te

szczególnie wystąpią w pierwszych latach członkostwa.

„Rząd jest dobrze przygotowany do akcesji” oświadczył wicepremier Józef Oleksy 2

kwietnia 2004 roku. Wicepremier stwierdził, że poziom przygotowania kadrowego

administracji terenowej, szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego jest jednym

z najważniejszych czynników, które zadecydują o rozmiarach korzyści naszego

członkostwa w Unii. Jednocześnie przyznał, że ponad połowa z 300 powiatów nie ma

ani jednego pracownika, który znałby język obcy. W świetle tego oświadczenia, nasze

przygotowania do Unii nie wyglądają najlepiej: ”rząd [...] czyni co trzeba, by to

poprawić”, ale na czym konkretnie polegają te działania?

22

Przykłady zamieszania administracyjnego można już znaleźć. 15 kwietnia ponad 600

rolników złożyło pierwsze wnioski o dopłaty obszarowe. Do wniosku należało dołączyć

wypis z rejestru gruntów, który miał kosztować w urzędzie geodezyjnym 1,8 zł.

W rzeczywistości, w Kościerzynie opłata ta wynosiła w sumie 44 zł, co jest sprzeczne z

zarządzeniem ministra infrastruktury Marka Pola. Prezes Agencji Restrukturyzacji i

Modernizacji Rolnictwa do wyjaśnienia sprawy odesłał rolników do powiatowych

oddziałów agencji, gdzie wypisy z mapkami gruntów dostaną za darmo.

23

Kolejną przeszkodą w wykorzystaniu funduszy może być biurokracja. Fundusze

Strukturalne dla przedsiębiorców będą zarządzane przez armię urzędników i liczne

urzędy, a system zarządzania Funduszami jest za bardzo scentralizowany.

Ostateczna ocena środków z SPO WKP odbywać się będzie na szczeblu centralnym, a

nie jak to miało miejsce w przypadku PHARE – na szczeblu regionalnym.

”Prawdopodobnie więc urzędnicy w centrali zostaną zasypani tysiącami wniosków i

trudno sobie wyobrazić, w jaki sposób kilkadziesiąt osób będzie je w stanie obiektywnie

ocenić i zweryfikować.”

24

22

Na podstawie PAP, „Rząd: jesteśmy przygotowani do akcesji”,

www.gazeta.pl

23 Krystyna Naszkowska, Rolnicy składają pierwsze wnioski o dopłaty”, 16 kwietnia 2004, Gazeta
Wyborcza
24 Konrad Niklewicz, „Fundusze strukturalne dla przedsiębiorstw”, 18 kwietnia 2004, Gazeta
Wyborcza

17

Inną dziedziną, w której można się spodziewać trudności jest znajomość prawa

europejskiego i zasad jego zastosowania przez polskich sędziów, urzędników,

adwokatów i radców prawnych.

25

Sondaż Eurochambers (Stowarzyszenie Europejskich Izb Przemysłowo – Handlowych)

na temat stanu przygotowań przedsiębiorców do Unii wykazuje, że polskie firmy czują

się dość dobrze poinformowane o unijnej legislacji, choć 38% oświadcza, że jeszcze nie

zaczęła dostosowywać się do prawa wspólnotowego. To i tak lepiej, niż średnia

wszystkich 10 państw.

Za sprawiające najwięcej problemów, uznały reguły konkurencji, certyfikaty i

standardyzację techniczną, ochronę konsumentów, znaki towarowe i patenty,

ochronę środowiska i bezpieczeństwo żywności. Aż 96% firm wcale nie oceniło, ile

będzie kosztować je dostosowanie do prawa unijnego. Spośród całej dziesiątki to Polacy

i Estończycy są najbardziej sceptyczni wobec Unii. Poparcie ich dla Unii spada od 3 lat,

ale mimo to nadal jest wysokie – z 92% do 81%.

Sekretarz generalny Eurochambers, Arnaldo Abruzzi stwierdził, że nie ma powodu do

obaw, gdyż przy poprzednich rozszerzeniach firmy również niepokoiły się, czy poradzą

sobie w nowej sytuacji, lecz większość z nich zdała egzamin. Ponadto wiele firm

nastawia się na działanie na rynku lokalnym i Unia nie ma dla nich takiego znaczenia.

26

3.2.3. Opóźnienia

Pozostaje jeszcze pytanie, czy końcowi beneficjenci funduszy strukturalnych będą w

stanie przygotować projekty do sfinansowania zgodnie z regułami i w terminie. W

tym momencie, opóźnienia w Polsce są już widoczne.

Polska nie dostarczyła programów pomocy publicznej

27

w terminie dla SPO WKP.

Dopiero 21 kwietnia Sejm przyjął ostatecznie niezbędne ustawy o Narodowym Planie

25 Raport Centrum Europejskiego Natolin „Koszty i korzyści członkostwa Polski w UE”, Warszawa
2003, s.32.

26

Robert Sołtyk, „W polskim biznesie Europa nie budzi optymizmu”, 23 kwietnia ,

www.gazeta.pl

27 Konrad Niklewicz, „Fundusze strukturalne dla przedsiębiorstw”, 18 kwietnia 2004, Gazeta
Wyborcza. Pomoc publiczna to wsparcie dla firm ze strony państwa lub samorządów z pieniędzy
publicznych

18

Rozwoju oraz o finansach publicznych.

28

Dwa miesiące po terminie, 4 czerwca 2004

roku, podpisano umowę między Ministerstwem Gospodarki i Pracy a Agencją Rozwoju

Przemysłu. Opóźnienia spowodowane były przez ciągłe poprawki resortu finansów i

uniemożliwiały uruchomienie dotacji dla instytucji otoczenia biznesu, czyli przede

wszystkim dla parków przemysłowych i inkubatorów biznesu. Pierwszy termin naboru

wniosków miał zostać ogłoszony tydzień później.

29

Na szczęście terminy można przesuwać, jak stało się ostatnio z ostatecznym terminem

naboru wniosków o dopłaty rolne, który Komisja Europejska przesunęła z 15 na 30

czerwca na prośbę Ministerstwa Rolnictwa.

30

Mimo to, 15 czerwca lokalne biura AriMR przeżyły oblężenie, ponieważ przesunięcie

terminu usiłowano utrzymać w tajemnicy. Skutkiem tego pracownicy biur zostają w

pracy po godzinach, a klienci zmuszeni są czekać w długich kolejkach.

31

3.2.3.1. Prognoza Polskiej Konfederacji Konsumentów i IBnGR

Wspólną prognozę wykorzystania funduszy unijnych w Polsce przez firmy opublikowała

5 maja Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych (PKPP) oraz Instytut Badań nad

Gospodarką Rynkową. Stwierdziły one, że za mało środków zostało przeznaczonych na

dotacje inwestycyjne, procedury przydziału są zbyt skomplikowane – firmy nie radzą

sobie z wypełnianiem wniosków, załącznikami, itd., a udział przedsiębiorców w

przygotowaniu NPR i SPO WKP był za mały.

IBnGN ocenia, że w chwili obecnej jesteśmy opóźnieni o dobre pół roku. Ponoć do

dzisiaj nie wiadomo, czy SPO WKP ma brzmienie ostateczne, choć pierwotnie miał być

gotowy na koniec listopada 2003. Mimo to, Bruksela pozwoliła składać wnioski już od

początku roku.

Zdaniem PKPP aż 30% przedsiębiorców zniechęciło się i nie zamierza składać

28 K.Niklewicz, „Resort tłumaczy się z opóźnień”, 22 kwietnia 2004.
29 Nik „Ruszają dotacje na parki przemysłowe”,

http://serwisy.gazeta.pl/ue

, 4 czerwca 2004.

30

Krystyna Naszkowska, „Więcej czasu na wnioski o dopłaty”, 14 czerwca 2004

http://serwisy.gazeta.pl/ue

31 „Tłumy rolników z wnioskami”,15 czerwca 2004,

www.tarnow.okay.pl

za Gazetą Krakowską.

19

wniosków o pomoc z funduszy strukturalnych.

32

Zważywszy, że mogą oni odzyskać do

65% kosztów inwestycji, to posunięcie nie wydaje się działaniem racjonalnym.

Nie ma opóźnień z funduszami na walkę z bezrobociem. Do tej pory złożono 77

projektów. Jednym z nich jest utworzenie 14 tysięcy pracowni komputerowych w

szkołach.

33

3.2.4. Tempo wzrostu gospodarczego

Aby zwiększyć możliwości współfinansowania, niezbędne jest osiągnięcie wzrostu

rzędu 5% oraz utrzymanie go do końca dekady.

Właśnie taki wzrost gospodarczy prognozuje Wiosenny Raport Komisji Europejskiej

(patrz strony 16-17)

, a więc są szanse, że ten czynnik ryzyka zostanie wyeliminowany,

oczywiście pod warunkiem, że wzrost taki nie będzie zjawiskiem przejściowym. Tutaj

jednak pojawia się zasadniczy problem. Według tegoż raportu, wzrost gospodarczy ma

nastąpić w Polsce dzięki zmianie polityki fiskalnej, a więc pierwotnie planowi Hausnera.

3.2.4.1. Stanowisko NSZZ Solidarność

W wydaniu marcowym „Dni protestu”, firmowanym przez Solidarność

34

, znalazł się

artykuł na temat skutków reformy dla społeczeństwa. Do roku 2007 rząd zamierza

zaoszczędzić ponad 50 mld złotych, z czego aż 34 na sferze socjalnej, czyli na

emerytach i rencistach (8,8 mld), świadczeniach przedemerytalnych (4 mld), weryfikacji

rent (1,9 mld), niepełnosprawnych (1,7 mld) oraz na zasiłkach chorobowych. W chwili

obecnej ponad 40% rodzin utrzymujących się ze świadczeń emerytalno-rentowych żyje

na granicy ubóstwa, a około 20% na granicy lub poniżej minimum przetrwania, jak

wynika z danych Krajowego Sekretariatu Emerytów i Rencistów NSZZ „S”.

Rząd postanowił też zmniejszyć wydatki na oświatę o 300 mln PLN, poprzez

zmniejszenie funduszu socjalnego o 150 mln, wydłużenie ścieżki awansu zawodowego

(150 mln) likwidację wcześniejszych emerytur od 2006 r., zmniejszenie o 25%

32

Konrad Niklewicz, „Nie wykorzystamy funduszy z UE?”, 5 maja 2004,

www.gazeta.pl

33 Konrad Niklewicz, „Resort tłumaczy się z opóźnień”
34 Broszura NSZZ „Solidarność”, „Dni protestu”, marzec 2004.

20

wynagrodzenia za lekcje w zastępstwie oraz zaostrzenia przepisów dotyczących awansu.

Jednocześnie rządowy projekt budżetu na rok 2004 zwiększa wydatki na administrację

publiczną z 6,5 mld do 7,6 mld PLN. W latach 2004 – 2007 wydatki te miały zostać

zmniejszone według planu Hausnera o 5,7 mld PLN. Z tego 4,6 mld to oszczędności na

obronie narodowej. Według Solidarności faktyczne oszczędności na administracji

wyniosą w tym okresie jedynie 1,1 mld.

Mimo decyzji Sejmu, rząd nie chce wypłacić kolejom 550 mln PLN, a na kolei cały czas

trwa pogotowie strajkowe.

3.2.5. Rozkład ryzyka dla poszczególnych funduszy

• w przypadku płatności bezpośrednich w raporcie natolińskim stwierdza się brak

ryzyka. Jednocześnie w części raportu poświęconej rolnictwu czytamy, że poprawa w

ciągu pierwszych 4 lat od wstąpienia do Unii będzie niewielka, jeśli dopłaty

bezpośrednie będą pochodzić wyłącznie z budżetu UE. Bez uzupełniających dopłat z

budżetu krajowego korzystne zmiany w rolnictwie nastąpią dopiero od roku 2008.

Mając na uwadze dziurę budżetową należy wątpić, czy państwo będzie w stanie

zapewnić takie płatności.

• niskie ryzyko współfinansowania dużych inwestycji transportowych z Funduszu

Spójności (przykład rozbudowy autostrad, który zapewne będzie priorytetem niezależnie

od orientacji politycznej rządu),

• wysokie ryzyko lokalnych przedsięwzięć finansowanych z Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego, ze względu na trudności, jakie mogą mieć uboższe i słabo

zorganizowane samorządy z mobilizacją środków.

21

3.2.6. Doświadczenie z funduszami przedakcesyjnymi

Według raportu natolińskiego, który powołuje się na analizę Urzędu Komitetu Integracji

Europejskiej, dotychczasowa praktyka w zakresie współfinansowania programów

przedakcesyjnych nie stanowi dobrej prognozy na przyszłość. Stwierdza się, że

szczególnie dotyczy to programu PHARE.

35

Zgodnie z raportem, ministerstwa wydały zaledwie 40% deklarowanego

współfinansowania funduszy przedakcesyjnych i nie wiadomo, na ile polskie

doświadczenia z tymi funduszami stanowią prognozę na przyszłość ze względu na

obecnie obowiązujące bardziej skomplikowane procedury i ściślejsze rygory Komisji

Europejskiej.

Można przewidywać, że proces wykorzystania unijnych pieniędzy będzie opóźniony w

stosunku do planowanego na podstawie doświadczeń administracji skandynawskich

takich jak Szwecja i Finlandia, bardziej dojrzałych od polskiej. Pierwsze płatności dla

ostatecznych beneficjentów zostały tam dokonane dopiero po półtora roku od wejścia do

Unii Europejskiej.

36

Tymczasem 23 kwietnia 2004 roku Dyrektor Departamentu Koordynacji i

Monitorowania Pomocy Zagranicznej UKIE Zuzanna Kierzkowska oświadczyła, że

Polska dobrze wykorzystuje fundusze unijne, a średnie wykorzystanie środków z

zakończonych programów w ramach PHARE w 200 roku wyniosło 95%.

37

K. Niklewicz, w artykule „Fundusze strukturalne dla przedsiębiorstw” z 16 kwietnia

stwierdza, że na podstawie doświadczeń z funduszami przedakcesyjnymi, a konkretnie

PHARE 2001, który wykorzystaliśmy aż w 97%, można mieć nadzieję, iż pomimo

opóźnień i biurokratycznych „wpadek” uda nam się wykorzystać również fundusze

strukturalne.

38

35 Raport Centrum Europejskiego Natolin „Koszty i korzyści członkostwa Polski w UE”, Warszawa
2003, rozdział „Przepływy finansowe miedzy Polską a Unią w latach 2004 – 2013”, s.17.
36 Raport Centrum Europejskiego w Natolinie „Koszty i korzyści członkostwa Polski w UE”,
Warszawa 2003, rozdział „Przepływy finansowe miedzy Polską a Unią w latach 2004 – 2013”, s.18.

37

http://www.europa.edu.pl/mpbin/article?section=fundusze

38 Konrad Niklewicz, „Fundusze strukturalne dla przedsiębiorstw”, 18 kwietnia 2004, GW

22

4. Zakończenie

4.1. Czy reforma fiskalna jest niezbędna

J

eżeli poradzimy sobie z czynnikami ryzyka, Fundusze Strukturalne zostaną dobrze

wykorzystane. Najwięcej moich obaw budzi reforma fiskalna, która zakłada

oszczędności w finansach publicznych kosztem najuboższych grup społecznych.

Moje wątpliwości budzi zgodne z tym planem zalecenie Komisji Europejskiej numer 5

dotyczące unikania nowych wydatków na reformę emerytalną, ponieważ chodzi o

obcięcie wydatków na i tak już niskie emerytury (patrz strona 19).

„Wicepremier przyznał, że prace nad przygotowanymi przez niego ustawami

racjonalizującymi wydatki publiczne ostatnio stanęły w miejscu. - Rząd nie dostał

wotum zaufania. Trudno sobie w takiej sytuacji wyobrazić pracę nad tymi ustawami w

komisjach sejmowych - tłumaczył Hausner. Upierał się jednak, że rząd Marka Belki

nadal chce realizować ten program. - Pracuję w przekonaniu, że ten rząd uzyska

poparcie - mówił wicepremier.”

39

Aktualny rząd nadal obstaje przy okrojonej wersji planu Hausnera, to znaczy

oszczędności na waloryzacji rent i emerytur, oszczędności na zreformowanym KRUSie,

zmiana dotacji zatrudniania niepełnosprawnych. Przypada na nie 15,9 mld zł

oszczędności socjalnych z planu Hausnera.

40

Przeprowadzenie nawet tak okrojonej reformy przez obecny rząd może być

niewykonalne ze względu na duży opór społeczny

41

Uważam, że jeżeli do wzrostu naszego kraju potrzebne są oszczędności, należy ich

poszukać gdzie indziej. Jeżeli nie jest to możliwe, trzeba znaleźć inne sposoby na

utrzymanie wzrostu gospodarczego.

39 Agata Nowakowska, „Hausner: wzrost rośnie”,

http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka

, 20 maja

2004.
40 Agata Nowakowska, Opinie, Gazeta Wyborcza, 1 lipca 2004
41 Ewa Milewicz, Opinie, Gazeta Wyborcza, 1 lipca 2004

23

4.2. Efekt 1 maja

W kwietniu 2004 Polska odnotowała wzrost gospodarczy rzędu 6,9 procent PKB.

„Głównym motorem wzrostu okazał się eksport i popyt wewnętrzny. Inwestycje wzrosły

o 3,5 proc. To już wyraźny wzrost w porównaniu z wynikiem z ostatniego kwartału

ubiegłego roku (0,1 proc.), ale daleko od zapisanych przez rząd w budżecie 12 proc. w

całym 2004 roku. W pierwszych trzech miesiącach tego roku bardzo szybko rozwijał się

przemysł - wartość dodana wzrosła o 14,5 proc. Wyraźnie przyspieszyły też usługi

(wzrost o 5,7 proc.). W tyle zostawało budownictwo (spadek o 3,9 proc.), wiemy jednak

już że w kwietniu i w budownictwie nastąpił ogromny przełom.”

42

„W kwietniu produkcja (w budownictwie) zwiększyła się o 25,8 proc. w porównaniu z

kwietniem 2003! Po uwzględnieniu czynników sezonowych wzrost nadal był imponujący

- 19,9 proc. Część tego wzrostu oczywiście wynikała z wprowadzonej od 1 maja

podwyżki VAT na mieszkania i materiały budowlane.

Tabela 3. Dynamika wielkości produkcji

Mieszkania tuż przed Unią sprzedawały się na pniu, ci co zdążyli je kupić, czym prędzej

je wykańczali. Dzięki temu sprzedaż firm układających glazury i terakoty oraz podłogi

wzrosła o 40,8 proc. - Ale wzrost w budownictwie to nie tylko "efekt 1 maja". Wzrost

42 Pat, Mamy prawie 7- proc. wzrost PKB!,

http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci

, 10 czerwca 2004.

24

produkcji zanotowały wszystkie grupy przedsiębiorstw budowlanych, w tym te zajmujące

się wznoszeniem obiektów i robotami instalacyjnymi – analizuje Katarzyna Zajdel -

Kurowska, ekonomista Banku Handlowego. Co to oznacza? Ekonomiści są przekonani,

że ruszyły już inwestycje.”

43

Już kilka dni później analitycy „zastrzegają jednak, że na prawdziwy obraz naszego

eksportu i importu trzeba będzie poczekać kilka miesięcy”

44

, a nadzwyczajny wzrost

eksportu oraz importu spowodowany był zmianami przepisów i cen związanymi z

wejściem do Unii.

Cytowana w poprzednim artykule Katarzyna Zajdel-Kurowska podkreśla : „Za granicę

sprzedaliśmy towary za 5,6 mld euro - to o 25 proc. więcej niż w kwietniu 2003 roku.

Wyniki importu są jeszcze bardziej imponujące - 6,7 mld euro, o 36,3 proc. więcej! - To

cieszy, trzeba jednak pamiętać, że powtórzenie takich wyników nie jest możliwe.”

45

Tabela 4. Wskaźniki makroekonomiczne według Ministerstwa Gospodarki

43 Patrycja Maciejewicz, „Mamy boom gospodarczy”,

http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka

, 21 maja

2004. Tabele 3 i 4 z tegoż artykułu

44

Patrycja Maciejewicz, „Boom w handlu zagranicznym,”

http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/,

16 czerwca 2004
45 Tamże

25

4.3. Bezrobocie

Wraz z PKB, stopą inflacji i podażą pieniądza do podstawowych wskaźników

makroekonomicznych zalicza się także stopę bezrobocia.

46

, która mimo pewnego spadku

w maju, spowodowanego naborem do prac sezonowych i wyjazdami za granicę wynosi

nadal powyżej 19%.

Stopa bezrobocia w latach 1990-20041) (bezrobocie rejestrowane)

Rok/

Miesiąc

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1993 14,2 14,4

14,4 14,4 14,3 14,8

15,4

15,4 15,4

15,3 15,5

16,4

1994 16,7 16,8

16,7 16,4 16,2 16,6

16,9

16,8 16,5

16,2 16,1

16

1995 16,1 15,9

15,5 15,2 14,8 15,2

15,3

15,2

15

14,7 14,7

14,9

1996 15,4 15,5

15,4 15,1 14,7 14,3

14,1

13,8 13,5

13,2 13,3

13,2

1997 13,1

13

12,6 12,1 11,7 11,6

11,3

11,0 10,6

10,3 10,3

10,3

1998 10,7 10,6

10,4 10,0

9,7

9,6

9,6

9,5

9,6

9,7

9,9

10,4

1999 11,4 11,9

12,0 11,8 11,6 11,6

11,8

11,9 12,1

12,2 12,5

13,1

2000 13,7 14,0

14,0 13,8 13,6 13,6

13,8

13,9 14,0

14,1 14,5

15,1

2001 15,7 15,9

16,1 16,0 15,9 15,9

16,0

16,2 16,3

16,4 16,8

17,5

2002* a)

b)

18,1
20,1

18,2
20,2

18,2
20,1

17,9
19,9

17,3
19,2

17,4
19,4

17,5
19,4

17,5
19,5

17,6
19,5

17,5
19,5

17,8
19,7

18,0
20,0

2003

*

a)

b)

18,6
20,6

18,7
20,7

18,6
20,6

18,3
20,3

17,9
19,8

17,7
19,7

17,7
19,6

17,6
19,5

17,5
19,4

17,4
19,3

17,6
19,5

18,0
20,0

2004 20,6 20,6

20,5 20,0 19,6

1)

Udział zarejestrowanych bezrobotnych w cywilnej ludności aktywnej zawodowo.

*) Dane prezentowane w wariancie a) opracowane zostały z wykorzystaniem wyników wyników
Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 1996 r., natomiast w wariancie b)
wykorzystano wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz
Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonych w 2002 r. Wskaźniki zawarte w wariancie b)
są prezentowane na bieżąco od stycznia 2004 roku

47

Tabela 5.

Wskaźnik bezrobocia rejestrowanego w 13 powiatach w marcu 2004 roku przekroczył

nawet 40%. Jest to 6 powiatów w województwie zachodniopomorskim, 4 w warmińsko-

mazurskim, 2 w pomorskim i 1 w mazowieckim. Ponadto w 88 powiatach stopa

bezrobocia przekroczyła 30%, w 160 – 25%, a w 248 – 20,5%.

48

46 Patrz tabela 11 w załącznikach.
47 Tabela wraz z opisem: Główny Urząd Statystyczny, http://www.stat.gov.pl/
48 Biuletyn Informacyjny KK NSZZ Solidarność, nr 142, maj 2004, za MGiP

26

Sporo osób wyjeżdża do tych nielicznych krajów Unii, gdzie można od 1 maja legalnie

podjąć pracę. Początkowo wyglądało to bardzo optymistycznie.

Tabela 6. Najbardziej poszukiwane zawody w krajach Unii Europejskiej

49

Obecnie coraz więcej osób wraca z pustym portfelem. "Lepiej, żeby Polacy zapomnieli

na jakiś czas o swoich dyplomach. Powinni zrobić kursy na barmanów, elektryków,

hydraulików"

50

, ponieważ pracy w zawodzie nie znajdą.

Z drugiej strony szanse na wyjazd mają np. lekarze, ale konieczna jest znajomość języka.

Istnieją obawy, że z Polski wyjedzie ich za dużo. Wiąże się to z różnicą w wysokości

zarobków.

Wyjazdy za granicę nie rozwiążą jednak problemu bezrobocia w kraju. Należałoby więc

wreszcie pomyśleć o stworzeniu nowych miejsc pracy i ułatwieniach dla małych i

średnich przedsiębiorstw, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej.

Niepokojące jest, że Unia nie prognozuje istotnego spadku bezrobocia w Polsce

(patrz strona 9) tak więc problem ten pozostaje do rozwiązania.

49 Tabela: miesięcznik „Praca”, wg infografiki PAP, KB

50

Magdalena Grzebałkowska, „Z wami nie ma fun”, 7 czerwca 2004,

http://serwisy.gazeta.pl/df

27

4.4. Ceny a zarobki

Ceny obecnie mamy już zbliżone do cen unijnych, natomiast zarobki znacznie niższe.

Tabela 7. Źródło: Gazeta Prawna według Niezależnego Ośrodka Badań Ekonomicznych wg infografiki

PAP, KB

Tabela podaje dane sprzed akcesji, a od tamtej pory nastąpił wzrost cen. W porównaniu

z grudniem zeszłego roku ceny towarów i usług ogółem wzrosły o 2,6%. Od momentu

wejścia do Unii do połowy czerwca nastąpił wzrost o 2,4%.

51

Ceny produktów takich jak

mięso i wędliny wzrosły znacznie bardziej.

Natomiast w stosunku do IV kwartału roku 1995 ceny wzrosły aż o 87,9%. W

analogicznym okresie (lata 1995 – 2004) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wzrosło

z 702,62 PLN do 2348,73 PLN, czyli około trzykrotnie.

52

Jest to wzrost w znacznej

mierze nominalny. Przypomnijmy, że w 1995 roku Narodowy Bank Polski w związku z

hiperinflacją przeprowadził dewaluację złotego.

53

Jak wygląda realny wzrost zarobków i ich relacja do unijnych? Jak wynika z tabeli,

przedstawiającej zarobki w krajach członkowskich Unii w latach 1996 i 2002, zarobki w

Polsce są kilkakrotnie niższe niż w krajach zachodnioeuropejskich. Podane wartości

dotyczą zarobków osób samotnych.

51

GUS, za www.money.pl

52 GUS, http://www.stat.gov.pl
53 http://e-numizmatyka.pl/e_dziejezlotego.php

28

Zarobki netto pracowników przemysłu w latach 1996 i 2002

54

Kraj

Wysokość zarobków w PPS

Wskaźnik wzrostu %

Rok

1996

2002

2002/1996

BELGIA

15805

18236

15

NIEMCY

17174

18887

10

DANIA

16152

18149

12

GRECJA

9739

11580

19

HISZPANIA

13581

15369

13

FRANCJA

12979

16021

23

IRLANDIA

13665

17971

32

WŁOCHY

16393

16426

0

LUKSEMBURG

20496

23887

17

HOLANDIA

16983

21622

27

AUSTRIA

15846

14141

8

PORTUGALIA

7864

9084

16

FINLANDIA

12642

16190

28

SZWECJA

12759

14677

15

WIELKA BRYTANIA

17012

20926

22

CZECHY

7496

9877

32

ESTONIA

4145

Brak danych

Brak danych

CYPR

15908

15442

-3

ŁOTWA

3438

4101

19

LITWA

3165

4669

48

WĘGRY

4121

5751

40

MALTA

10389

15058

45

POLSKA

5673

7679

35

SŁOWACJA

5612

3116

9

NORWEGIA

16408

18953

16

Tabela 8.

54 Tabela powstała w oparciu o dane z tłumaczenia Agaty Baranowskiej-Grycuk na podstawie Statistics
in focus Theme – 3 – 4/2004, pt. „Roczne zarobki netto w przemyśle w latach 1996 – 2002”, „Biuletyn
Informacyjny KK NSZZ Solidarność”, nr 140, marzec 2004.

29

4.5. Czy pomagać nierentownym

Nie wiadomo, jak traktować zalecenie numer 8 Komisji

55

, czyli ograniczenie pomocy

państwa dla nierentownych gałęzi przemysłu. Na przykład górnictwo otrzyma duże

dotacje z Unii na zaopatrzenie zwalnianych górników

56

. Zamykając nierentowne gałęzie

gospodarki trzeba zaoferować zwolnionym pracownikom jakąś alternatywę; trudno więc

tu mówić o ograniczeniu pomocy.

Pomoc publiczna dla resortu górnictwa funkcjonuje także w najbogatszych krajach Unii

Europejskiej. Dla przykładu dane dotyczące pomocy publicznej dla górnictwa węgla

kamiennego w Niemczech, Hiszpanii, Francji i Wielkiej Brytanii w latach 1997-2001.

57

Tabela 9.

55 Patrz strona 7

56

Konrad Niklewicz, Piotr Purzyński, „Komisja Europejska pomoże polskim górnikom”, 16 marca

2004,

http://serwisy.gazeta.pl/metroon/1,0,1967890.html

57 Tabela pochodzi z ww artykułu.

30

Wielka Brytania zlikwidowała resort górnictwa kamiennego za rządów Margaret

Thatcher i jak wynika z tabeli, do niedawna jeszcze ponosiła koszty tej decyzji. Należy

więc rozważyć, czy korzystniejsze jest zamykanie nierentownych sektorów gospodarki,

czy inwestowanie w ich rozwój.

4.6. A może po irlandzku?

Irlandia weszła do Unii w roku 1973 jako jeden z najbiedniejszych krajów – PKB na

mieszkańca wynosiło 59% średniej Unii Europejskiej. W roku 2001 było to 118%

średniej unijnej. W latach 1990 – 2000 bezrobocie w Irlandii spadło z 14% do 4,3%.

Stało się tak dzięki inwestycjom zagranicznym w przemyśle komputerowym,

farmaceutycznym, elektronicznym oraz w usługach finansowych. Inwestycje te stały się

możliwe wskutek stworzenia korzystnych warunków ich rozwoju, to znaczy niskich

podatków i uproszczeniu procedur niezbędnych do założenia firmy.

„Około 1200 zagranicznych firm rozpoczęło działalność w Irlandii. Zatrudniają

bezpośrednio 116 tysięcy pracowników oraz dodatkowo 15 tysięcy na umowę na czas

określony i na umowę zlecenie. Wiele z tych firm wybrało Irlandię na bazę, z której

obsługują rynki nie tylko europejskie, zachęcone przez korzystne regulacje podatkowe,

konkurencyjne koszty działania oraz wydajną i elastyczną siłę roboczą.”

58

Musimy zdawać sobie sprawę, że ten imponujący wzrost gospodarczy nie obył się bez

ofiar. Jak podaje Główny Urząd Statystyczny Irlandii (Central Statistics Office) w

oświadczeniu dla prasy dotyczącym raportu za rok 2002, jednocześnie wskaźnik inflacji

był jednym z najwyższych w Unii, a długość życia kobiet i mężczyzn najkrótsza.

59

Zważywszy, że wynosi ona odpowiednio 78,5 i 73 lata, a średnia długość życia w

krajach Afryki środkowej i południowej to 45,8 lat

60

, możemy bez obaw skorzystać z

doświadczeń Irlandii.

58

Strona internetowa Ambasady Irlandii w Polsce,

http://www.irlandia.pl/oirlandii.htm

59

Central Statistics Office,

http://www.cso.ie/pressreleases/prelprogress2003.html

60 Bank Światowy, dane za rok 2002,

http://devdata.worldbank.org/

31

5. Bibliografia

1. Artykuły z prasy internetowej (marzec – czerwiec 2004) ze stron Gazety Wyborczej.

2. Strony internetowe



MGiP,

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl



UKIE

http://fundusze.ukie.gov.pl



Fundacja Edukacji Ekonomicznej,

http://www.europa.edu.pl



http://

europa.eu.int

/ comm

/ enlargement

/



Serwis PAP o Unii Europejskiej

http://

euro.pap.com.pl



http://www.stat.gov.pl/



MRiRW

http://www.bip.minrol.gov.pl



Portal Organizacji Pozarządowych, Słownik terminów,

http://www.fs.ngo.pl



www.money.pl



Gazeta Prawna, w portalu

www.wp.pl



Ambasada Irlandii w Polsce,

http://www.irlandia.pl/oirlandii.htm



Central Statistics Office,

http://www.cso.ie/pressreleases/prelprogress2003.html



Encyklopedia PWN

http://encyklopedia.pwn.pl



strona internetowa NSZZ Solidarność,

www.solidarnosc.org.pl



Bank Światowy,

http://devdata.worldbank.org/



EUROSTAT,

http://europa.eu.int/comm/eurostat

3. Economic Forecasts Spring 2004, rozdział 4, podrozdział 8. „Poland”,

europa.eu.int/comm/economy_finance/publications/

european

_economy/2004/ee204en.pdf

4. Raport Centrum Europejskiego Natolin „Koszty i korzyści członkostwa Polski w

UE”, Warszawa 2003

5. Broszura PKO BP „Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej”, 30 kwietnia 2004

6. Broszura NSZZ „Solidarność”, „Dni protestu”, marzec 2004.

7. Biuletyny Informacyjne KK NSZZ Solidarność

32

6. Spis tabeli

1. Najbiedniejsze regiony rozszerzonej Unii Europejskiej

6

2. Polacy należą do najbiedniejszych w Europie

8

3. Dynamika wielkości produkcji

23

4. Wskaźniki makroekonomiczne według Ministerstwa Gospodarki

24

5. Stopa bezrobocia w latach 1990 - 2004

25

6. Praca dla Polaków w Unii Europejskiej

26

7. Ceny w Polsce jako procent średniej unijnej

27

8. Zarobki netto pracowników przemysłu w latach 1996 i 2002

28

9. Pomoc publiczna dla górnictwa węgla kamiennego

29

10. PKB na mieszkańca w roku 2003 w krajach

członkowskich i kandydujących UE oraz w krajach EFTA

33

11. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne

34

33

7.Załączniki

PKB

a

na mieszkańca w 2003 w PPS, EU25 = 100

Kraje członkowskie UE (UE15, UE25), kraje kandydujące i członkowie EFTA

b

Luksemburg

208

Grecja

79

Irlandia

131

Słowenia

77

Dania

123

Portugalia

75

Austria

121

Malta

73

Holandia

120

Czechy

69

Wielka Brytania

119

Węgry

61

Belgia

116

Słowacja

51

Szwecja

115

Estonia

48

Francja

113

Litwa

46

Finlandia

111

Polska

46

EU15

109

Łotwa

42

Niemcy

108

Norwegia

149

Włochy

107

Szwajcaria

129

Strefa Euro

107

Islandia

116

EU25

100

Rumunia

30

Hiszpania

95

Bułgaria

29

Cypr

83

Turcja

27

Tabela 10. Źródło: Eurostat, 3 czerwca 2004, opracowanie własne

a PKB – Produkt Krajowy Brutto; wskaźniki łącznej produkcji i wydatków, wykorzystywane do

pomiaru i porównania stopnia rozwoju ekonomicznego państw.

b European Free Trade Association – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

34

Tabela 11. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne, fragment tabeli z

www.money.pl

35

8.Słownik skrótów

EFTA – (ang.) European Free Trade Association, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego

Handlu

EQUAL – (ang.) „równy”, inicjatywa wspólnotowa pomocy bezzwrotnej na rzecz

rozwiązywania problemu dyskryminacji na rynku pracy oraz statusu uchodźcy

61

EUROSTAT – (ang.) European Statistics, serwis statystyczny Unii Europejskiej

IBnGR – Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

INTERREG III – (ang.) od „interregional” , czyli „międzyregionalny”, inicjatywa

wspólnotowa pomocy bezzwrotnej mająca na celu wspieranie współpracy

przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej.

62

ISPA – (ang.) Instrument for Structural Policies for Pre-Accession, współfinansowanie

przez Unię dużych projektów inwestycyjnych z zakresu ochrony środowiska i transportu

w krajach kandydujących.

63

KK NSZZ Solidarność – Komisja Krajowa Niezależnego Samorządnego Związku

Zawodowego Solidarność

LEADER + (2000 – 2006) pomoc bezzwrotna dla terenów wiejskich na poziomie

krajowym i międzynarodowym

64

MGiP – Ministerstwo Gospodarki i Pracy

MRiRW – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

NPR – Narodowy Plan Rozwoju

PHARE – (ang.) Poland Hungary: Action for Restructuring of Economies, pierwotnie

(1989) program bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla Polski i Węgier,

od 1997 rozszerzony o inne państwa środkowoeuropejskie, które obecnie należą do Unii

61

Więcej

http://www.equal.mgpips.gov.pl/_fundusze.php?dzial=969

62 Więcej: MGiP, Fundusze Strukturalne,

http://www.interreg.mgpips.gov.pl

63

Strona internetowa UKIE

http://fundusze.ukie.gov.pl/

64 Więcej: MGiP,

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/_fundusze.php?dzial=1004

36

oraz Albanię, Macedonię, Bośnię i Hercegowinę. Obecnie w Polsce PHARE 2000,

program współfinansowania inwestycji dla MSP, według zasad dla funduszy

strukturalnych

65

oraz PHARE SGG 2002 i 2003 (Spójność Społeczna i Gospodarcza),

mający na celu zmniejszanie dysproporcji w rozwoju regionów oraz przygotowanie

administracji na wszystkich szczeblach do przygotowania i wdrażania projektów

współfinansowanych z Funduszy Strukturalnych.

66

PKB – Produkt Krajowy Brutto, ang. GDP – Gross Domestic Product

67

PKPP – Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych

68

PPS – (ang.) Purchasing Power Standard – Współczynnik Siły Nabywczej - niezależna

jednostka każdej waluty narodowej, która redukuje dystorsje związane z różnymi

poziomami cen. Wartość PPS wyznacza się przy użyciu Zespołów Siły Nabywczej

(PPPs), które są średnią ważoną wskaźników cen względnych w odniesieniu do

jednolitego koszyka dóbr i usług, porównywalnego i reprezentatywnego dla każdego

kraju.

69

SAPARD – (ang.) Special Accession Programme for Agriculture and Rural

Development, czyli Specjalny Program Akcesyjny na Rzecz Rolnictwa i Obszarów

Wiejskich, program pomocy przedakcesyjnej.

70

SPO – Sektorowy Program Operacyjny

UE – Unia Europejska

UE15 – piętnaście krajów członkowskich Unii przed akcesją 1 maja 2004.

UE25 – dwadzieścia pięć krajów członkowskich po 1 maja 2004.

UKIE – Urząd Komitetu Integracji Europejskiej

71

URBAN II – (2000 – 2006) (ang.) „miejski”, inicjatywa pomocy bezzwrotnej dla

65

Fundacja Edukacji Ekonomicznej,

http://www.europa.edu.pl

66 Więcej: MGiP

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/_fundusze.php?dokument=2646

67 Wikipedia,

http://pl.wikipedia.org/wiki/PKB

68

http://www.pkpp.pl/

69

Wg Agaty Baranowskiej-Grycuk, na podstawie Eurostat ESSPROS, „Zabezpieczenia społeczne w

Europie (2000)”,

www.solidarnosc.org.pl

, s.3

70

http://www.fs.ngo.pl

oraz

http://europa.eu.int/comm/enlargement/pas/sapard.htm

71 http://www2.ukie.gov.pl/

37

zdegradowanych terenów miejskich liczących co najmniej 100 000 mieszkańców.

WKP - lub SPO WKP, Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności

Przedsiębiorstw, program operacyjny jaki posłuży do realizacji NPR w latach 2004 –

2006. Koncentruje się na sektorze małych i średnich przedsiębiorstw.

ZPORR – Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego, część NPR, która skupia się

na polityce regionalnej państwa.

72

72 MGiP

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl