Armata - broń miotająca duże pociski za pomocą ciśnienia gazów prochowych powstałych

w wyniku spalania materiału wybuchowego. Chociaż

proch strzelniczy

znany był w

Chinach już od X wieku (stosowano go wówczas do ogni sztucznych), to pierwsze działa

pojawiły się w Europie zachodniej w I połowie XIV wieku. Pierwsze wizerunki owych

współczesnych dział zwanych też bombardami, znajdują się w rejestrze florenckim z 1326

roku, oraz z lat czterdziestych XIV wieku zachowały się rachunki płacone za proch przez

króla angielskiego Edwarda III oraz przez miasto Akwizgran.

Na polu bitwy użyli dział po raz pierwszy Anglicy pod Crecy (1346 rok). Pierwsze działa

na okrętach zainstalowały Aragonia i Katalonia w ostatnich latach I połowy XIV wieku.

Wczesne działa były niewielkie - najmniejsze nazywano niekiedy "ręcznymi puszkami".

Podział na

ręczną broń palną

i artylerię dokonał się w XV wieku.

Początkowo skuteczność dział była niewielka. Znaczenie zyskały najpierw przy

oblężeniach - używano ich do niszczenia bram zamków i warownych miast.

Dalszy rozwój dział polegał na wykształceniu się ich różnych typów:

•

armata

- strzelająca torem płaskim,

•

moździerz

- strzelający torem stromym,

•

haubica

- typ pośredni.

W XVI wieku artyleria zaczęła stosować pociski zapalające oraz kartacze, a w XVII wieku

granaty

.

Pierwsze próby gwintowania luf (co w znacznym stopniu poprawia celność i donośność

strzału), czyniono w wieku XVII, ale praktyczne zastosowanie na wielką skalę dział

gwintowanych rozpoczęło się w Europie zachodniej dopiero w połowie XIX wieku.

W 1897 roku we Francji wprowadzono do konstrukcji działa oporopowrotnik, dzięki

któremu odrzut lufy przy wystrzale nie przenosi się na lawetę. Dalszy rozwój to przede

wszystkim zwiększenie szybkostrzelności i celności.