Znieczulenie miejscowe

 leki znieczulające miejscowo blokują

przewodzenie impulsów we włóknach

nerwowych przebiegających w miejscu, do

którego zostały podane i dlatego osłabiają

lub znoszą odczuwanie doznań czuciowych z

tej okolicy

 podwyższają odwracalnie próg pobudliwości

wrażliwych na ból zakończeń nerwowych

 nie działają nasennie i nie powodują utraty

przytomności

Mechanizm działania środków

znieczulających

 blokują napięciowozależne kanały sodowe

uniemożliwiając w ten sposób napływ jonów

sodu do komórki i wytworzenie depolaryzacji

błony komórkowej – hamują przewodnictwo

impulsów nerwowych

Mechanizm działania środków

znieczulających

 najszybciej i najsilniej hamowany jest

przepływ impulsów we włóknach o małej

średnicy, pozbawionych otoczki mielinowej

 najpóźniej we włóknach grubych pokrytych

mieliną

Mechanizm działania środków

znieczulających

 odczuwanie doznań czuciowych znoszone

jest w następującej kolejności

– czucie bólu rozlanego, długotrwałego,

przewodzonego przez włókna bezmielinowe o

najmniejszej średnicy

– czucie ciepła, zimna i dotyku, przewodzone przez

włókna cienkomielinowe

– czucie głębokie, czucie ucisku i bólu ostrego,

krótkotrwałego, przewodzone przez włókna o

dużej średnicy

Zależność działania od wartości pH

tkanek

 tkanki w stanie zapalnym posiadają niższe

wartości pH niż w warunkach prawidłowych

 środki znieczulające miejscowo działają

słabiej w obrębie tkanki w której toczy się

proces zapalny – np. w bólach zębów

pochodzenia zapalnego

 równowaga przechyla się w stronę formy

zjonizowanej co obniża penetrację związku

do komórki

Rodzaje znieczuleń

 powierzchniowe

 nasiękowe

 przewodowe

 śródwięzadłowe zęba

Znieczulenie powierzchniowe

 środek znieczulający stosowany jest na

błonę śluzową lub powierzchnię rany, skąd

przenika do głębszych warstw i poraża

wychodzące z zakończeń czuciowych włókna

nerwowe

 leki znieczulające miejscowo mogą ulec

wchłonięciu do krwioobiegu i wywołać

niepożądane działanie ogólnoustrojowe

Znieczulenie powierzchniowe

 leki znieczulające miejscowo są stosowane

w:

– stanach zapalnych dziąseł

– bólach zębów

– bólach gardła

– okresie ząbkowania u dzieci

– w celu zmniejszenia świądu skóry wywołanego

ukąszeniem owadów

– zmniejszaniu bólu podczas depilacji

Znieczulenie powierzchniowe

– w lekach złożonych działających na hemoroidy

– niektóre preparaty są stosowane na powierzchnie

skóry ale działają na tkanki położone głęboko np.

w bólach mięśni i stawów

Znieczulenie powierzchniowe

 najczęściej stosowane są kilkuprocentowe

(0,2-2%) roztwory LIDOKAINY

 szybko i długo działający środek

znieczulający

 LIDOKAINA stosowana jest również jako

środek przeciwarytmiczny

Znieczulenie powierzchniowe

 Preparaty z LIDOKAINĄ

– Lidocain aerosol 10%

– Lignocainum HCl typ A, U – żel

– Bobodent – żel (suchy wyciąg z koszyczków

rumianku, z tymianku, 5 mg LIDOKAINY)

– Calgel – żel (33 mg LIDOKAINY, 1 mg

CETYLPIRYDYNY)

– Orofar – aerozol (15 mg LIDOKAIY, 2 mg

CHLORKU BENZOKSONIOWEGO)

Znieczulenie powierzchniowe

– Procto- glywenol – czopki, maść

– Emla – krem

Znieczulenie nasiękowe

 środek znieczulający miejscowo

wstrzykiwany jest do tkanek – tkanka zostaje

nasiąknięta lekiem

 zablokowane są nie tylko wrażliwe narządy

końcowe ale i małe pnie nerwowe

 stosowane roztwory LIDOKAINY o stężeniu

0,25-1%

Znieczulenie nasiękowe

 większość leków do znieczulenia

miejscowego ma działanie rozszerzające

naczynia (wyj. kokaina) i często podawane

są z lekami obkurczającymi naczynia

 zwężenie naczyń powoduje spowolnienie

rozprzestrzeniania się środka

znieczulającego, wydłuża się czas jego

działania miejscowego i zmniejsza ogólna

toksyczność

Znieczulenie nasiękowe

 prowadzi to również do zmniejszenia

ukrwienia pola operacyjnego – zabieg jest

prostszy i mniej niebezpieczny

 jako leki zwężające naczynia stosuje się leki

adrenomimetyczne głównie epinefrynę i

norepinefrynę

Znieczulenie nasiękowe

 przypadkowe podanie leku znieczulającego

miejscowo bezpośrednio do naczynia może

spowodować wystąpienie ogólnoustrojowych

objawów niepożądanych lub objawów

zatrucia

Znieczulenie nasiękowe

– Mydocalm – inj. (100 mg TOLPERYZONU, 25 mg

LIDOKANY)

– Olfen – inj. ( 75 mg DIKLOFENAKU, 20 mg

LIDOKAINY)

Znieczulenie przewodowe

 w sposób nacelowany nastrzykuje się

określone nerwy i w ten sposób przerywa się

w nich przewodnictwo pobudzenia

– znieczulenie dordzeniowe

– znieczulenie nadoponowe

– znieczulenia przykregosłupowe

Znieczulenie przewodowe

 stosujemy roztwory 0,5-1,5% LIDOKAIY, lub

0,25-0,5% BUPIWAKAINY

 stosowane są również preparaty z dodatkiem

środka kurczącego naczynia

Znieczulenie śródwięzadłowe zęba

 rodzaj znieczulenia stosowany w

stomatologii

 środek znieczulający wstrzykujemy do szpary

ozębnowej

 lek działa na tkanki okołozębowe: ozębną,

dziąsła

 silne znieczulenie na małym obszarze

 2% r-ry LIDOKAINY podawane w ilości 0,2-

0,4 ml na jeden ząb

Działania niepożądane leków

znieczulających miejscowo

 mogą wpływać na czynność wszystkich

narządów w których powstają i przewodzone

są impulsy elektryczne

 mogą powodować pobudzenie OUN,

niepokój, drżenia i drgawki klonicze

 porażają ośrodek oddechowy

 zmniejszają pobudliwość i siłę skurczu

mięśnia sercowego

Działania niepożądane leków

znieczulających miejscowo

 mogą wywoływać bradykardię lub blok

przedsionkowo-komorowy

 w przypadku zatrucia epinefryną dochodzi do

intensywnej bladości, zimnych potów,

przyśpieszenia czynności serca i

podwyższenia ciśnienia krwi

Działania niepożądane leków

znieczulających miejscowo

 reakcje alergiczne – przy zastosowaniu

miejscowym, mogą mieć charakter łagodny

(osutka pokrzywkowa) lub ciężki (skurcz

oskrzeli lub wstrząs anafilaktyczny)

Środki ostrożności

 należy przeprowadzić z pacjentem dokładny

wywiad dotyczący uczuleń a w przypadku

wątpliwości wykonać próbę uczuleniową

 śródskórna próba uczuleniowa – na

przedramieniu wstrzykuje się sródskórnie 0,5

ml 5% r-ru środka znieczulającego, a obok

taką samą ilość użytego rozpuszczalnika (sól

fizjologiczna, woda do iniekcji)

Środki ostrożności

 po 30 min. porównuje się zmiany skórne

wywołane wstrzyknięciami

 wystąpienie zaczerwienienia, obrzęku i

nacieczenia w miejscu wstrzyknięcia r-ru

leku znieczulającego miejscowo – odczyn

dodatni – uczulenie na lek

 brak zmian – odczyn ujemny

Środki ostrożności

 niezależnie od wyniku próby uczuleniowej

należy posiadać zestaw przeciwwstrząsowy

przygotowany do natychmiastowego użycia

Środki ostrożności

 leki znieczulające miejscowo szczególnie

ostrożnie należy stosować u:

– dzieci

– kobiet w ciąży

– pacjentów wyniszczonych (chorobą

nowotworową)

– wysoko gorączkujących

– z zaburzeniami gospodarki elektrolitowej i

kwasowo-zasadowej

należy odpowiednio zmniejszyć dawkę!!!!

KOKAINA

 alkaloid z liści Erythroxylon coca

 najstarszy środek znieczulający miejscowo

 na silne działanie uzależniające

 stosowana obecnie jedynie jako substancja

modelowa

 jedyny środek znieczulający miejscowo

obkurczający naczynia

BENZOKAINA (anestezyna)

 ze względu na ograniczona rozpuszczalność

stosowana jedynie w znieczuleniu

powierzchniowym

 tabletki do ssania, czopki, maści, pudry

 długo utrzymujące się działanie

 powoduje objawy alergiczne

BENZOKAINA (anestezyna)

 preparaty

- Dolo-Angin

- Dentosept A

- Hemorol

- Puder płynny z anestezyną

- Septolete Plus

Użyte materiały

 W. Kostowski, Z. Herman; Farmakologia;

PZWL; W-wa 2003

 A. Danysz; Mutschler Farmakologia i

Toksykologia; Urban&Partner; Wrocław 2004

 G. Rajtar – Cynke; Farmakologia;Czelej;

Lublin 2007

Wykład 2

Znieczulenie miejscowe

mgr farm. Agnieszka Armata

Premedykacja

 przygotowanie pacjenta do znieczulenia

ogólnego

 przygotowanie farmakologiczne

 złagodzenie podwyższonych reakcji

neurowegetatywnych wywołanych stresem

związanym z operacją lub anestezją

Premedykacja

 dzięki premedykacji możemy zmniejszyć:

 lęk i pobudzenie psychiczne stosując leki

przeciwlękowe (ansjolityczne) i

neuroleptyczne

 czucie bólu stosując leki przeciwbólowe –

głównie NLPZ

 odruch wymiotny i niebezpieczeństwo

wstrząsu – leki przeciwhistaminowe

 napięcie układu autonomicznego – leki

adreno- i cholinolityczne

Znieczulenie ogólne

 anestezja

 porażenie części ośrodkowego układu

nerwowego

 wyłączone są odwracalnie:

 czucie bólu

 świadomość

 odruchy obronne

 napięcie mięśniowe

Znieczulenie ogólne

 anestetyki

- środki do znieczulenia ogólnego

- substancje za pomocą których wywołuje się

anestezje

 w zależności od sposobu podania

- wziewne środki ogólnie znieczulające –

anestetyki wziewne

- iniekcyjne środki ogólnie znieczulające

(anestetyki iniekcyjne) podawane dożylnie

Właściwości idealnego anestetyku

 dobre właściwości przeciwbólowe

(analgetyczne) i znieczulające

 możliwie niewielki wpływ na krążenie i

oddychanie

 brak działania drażniącego na skórę i błonę

śluzową niewystępowanie biotransformacji z

tworzeniem szkodliwych metabolitów

 mała toksyczność = duża rozpiętość

terapeutyczna

 szybki początek i ustąpienie działania,

możliwość sterowania anestezją

Właściwości idealnego anestetyku

 łatwość posługiwania się nim przez

anestezjologa

 dogodne właściwości fizykochemiczne

(trwałość w przechowywaniu, niepalność,

niewybuchowość)

 nieszkodliwość dla środowiska w przypadku

przedostania się do atmosfery

 żaden ze stosowanych obecnie anestetyków

nie spełnia tych warunków – stosowanie

łączne kilku anestetyków

Znieczulenie ogólne

Anestetezja wziewna

 łatwa do sterowania

 tym lepsza im szybciej anestetyk wchłania się

i wydala – szybkość ta zależy głównie od

gradientu stężeń w powietrzu oddechowym i

we krwi. Im mniejszy współczynnik podziału

krew/ gaz tym szybciej następuje

znieczulenie ogólne i szybciej ustępuje

 przeznaczona głównie do podtrzymywana

znieczulenia

Anestetyki gazowe

 podtlenek azotu (gaz rozweselający)

 źle rozpuszczają się we krwi

 wymagają uzyskania wysokiego stężenia w

powietrzu oddechowym, szybko się

wchłaniają i szybko są wydalane po

zakończeniu podawania

 już po kilku minutach osiąga się żądaną

głębokość anestezji

 po zakończeniu podawania anestetyku

pacjent szybko budzi się

Anestetyki płynne

 eter, enfluran, izofluran, halotan

 stosowane w postaci par lepiej

rozpuszczalnych we krwi dlatego

znieczulenie najczęściej rozpoczyna się

dużymi stężeniami (zalanie)

 następnie zmniejsza się stężenie anestetyku

w powietrzu oddechowym do osiągnięcia

wartości odpowiedniej dla utrzymania

właściwego znieczulenia

Anestetyki płynne

 wychodzenie ze znieczulenia, w

przeciwieństwie do wprowadzania w stan

anestezji, nie jest skrócony (zalanie)

ponieważ nie ma możliwości zwiększenia

gradientu

Anestezja dożylna

 natychmiastowe działanie

 mała sterowność znieczuleniem

 ich zaletą jest psychiczna ochrona pacjenta,

który traci przytomność natychmiast, bez

nakładania maski

 wadą jest brak wpływu anestezjologa na raz

wstrzyknięty lek, przebieg anestezji jest

zależny od procesów kinetycznych (LADME)

przebiegających w organizmie

Anestezja dożylna

 zakończenie działania nie jest zależne od

wentylacji

 przy wielokrotnym podaniu istnieje możliwość

kumulacji, ponieważ lipofilne anestetyki

metabolizowane są względnie wolno

Anestetyki dożylne

 barbiturany N-metylowane

 tiobarbiturany

 ketamina

 etomidat

 propofol

 opioidy (fentanyl, alfentanyl)

 dożylnie podawane benzodiazepiny

Barbiturany

 TIOPENTAL

 działają na chlorkowy receptor GABA –

hiperpolaryzacja błony komórkowej

 wprowadzenie do znieczulenia ogólnego,

razem z lekami analgetycznymi przed

krótkotrwałymi zabiegami

 dawkowanie 3-5 mg/kg m.c.

 przypadkowe podanie dotętnicze prowadzi do

zaburzeń krążenia i uszkodzeń tkanek, może

to doprowadzić nawet do utraty kończyny

Ketamina

 wywołuje stan określany jako „analgezja

rozkojarzona”

 blokuje napięciowozależne receptory NMDA

poprzez działanie na miejsca wiązania

FENCYKLIDYNY i w ten sposób przerywa

szlaki kojarzeniowe oraz eliminuje korę

mózgu i wzgórze wzrokwe

 pacjent wydaje się bardziej nieobecny

duchowo niż śpiący

 silne działanie analgetyczne (30-60 s. po

wstrzyknięciu i.v. całkowita analgezja)

Ketamina

 wskazania – wprowadzanie do anestezji przy

krótkotrwałych i przede wszystkim bardzo

bolesnych zabiegach (oparzenia), oraz w

medycynie katastrof

 dawkowanie 1-3 mg/kg m.c. i.v.

 działanie niepożądane – nieprzyjemne

marzenia senne w fazie wybudzania oraz

omamy, nudności, wymioty, zawroty i bóle

głowy

Neuroleptanalgezja

 lek neuroleptyczny (zobojętniający organizm

na bodźce zewnętrzne) jest wstrzykiwany

razem z opioidem (narkotyczny środek

przeciwbólowy)

 pacjenci są uspokojeni, pozbawieni lęku, a

następnie obojętni w stosunku do otoczenia i

przebiegających wydarzeń

 sen nie zawsze występuje

 służy do małych zabiegów (endoskopia)

ponieważ nie powoduje zwiotczenia mięśni i

zniesienia odruchów

Opioidy

 nowsze opioidy – FENTANYL, ALFENTANYL

stosowane w prawie każdym znieczuleniu

 „idealny” opioid powinien:

- posiadać łatwość sterowania analgezją z

szybkim początkiem i końcem działania

- nie powodować kumulacji przy

nieprzerwanej infuzji lub powtarzanych

wstrzyknięciach

- mieć szybki metabolizm do nieaktywnych

metabolitów

Opioidy

- charakteryzować się brakiem hiesterezy –

opóźnione działanie, odstęp pomiędzy

maksymalnym stężeniem w osoczu a

maksymalnym działaniem

Opioidy

 FENTANYL i ALFENTANYL – agoniści

receptorów μ-opioidowych

- działania pożądane – analgezja, sedacja

- działania niepożądane – depresja

oddechowa, bradykardia, nudności, wymioty

 można znieść ich działanie stosując

antagonistę – NALOKSON

 FENTANYL działa ok. 100 razy silniej od

morfiny

Neuroleptanalgezja - zalety

 przewodnictwo w sercu i częstość pracy

serca pozostają niezmienione

 układ autonomiczny jest jedynie nieznacznie

zahamowany

 budzenie przebiega bez zaburzeń orientacji

 skutecznymi odtrutkami w przypadku

przedawkowania analgetyków są antagoniści

receptorów opioidowych, np. NALOKSON

Neuroleptanalgezja

 przeciwwskazana

 w czasie zabiegów położniczych przed

odcięciem pępowiny ( porażenie oddechu

u dziecka!!!)

 gdy niemożliwe jest zastosowanie

sztucznego oddychania

Neuroleptanalgezja

 ze względu na porażające działanie opioidów

na ośrodek oddechowy konieczne jest

stosowanie sztucznego oddychania

 jako lek neuroleptyczny najczęściej

stosowany jest – DROPERIDOL, a jako silny

analgetyk – FENTANYL – agonista

receptorów opioidowych

Droperidol

 wywołuje senność i obojętność psychiczną

prowadzącą do utraty reagowania

 zapobiega powstawaniu wstrząsu

traumatycznego

 ma silne działanie przeciwwymiotne

 nie powoduje obniżenia temperatury ciała

 dawkowanie neuroleptyków i opioidów jest

indywidualne, zależne od wskazań, sytuacji

klinicznej, czasu trwania zabiegu i

towarzyszącego leczenia

Układ wegetatywny c.d.

mgr farm. Agnieszka Armata

Układ współczulny

 naturalnymi neuroprzekaźnikami są:

- noradrenalina (NA)

- adrenalina (A)

- dopamina (D)

 biosynteza amin katecholowych zachodzi w

neuronach adrenergicznych i w rdzeniu

nadnerczy

Układ współczulny

Wychwyt zwrotny i rozkład

noradrenaliny

 wychwyt zwrotny do neuronu ok. 90%

 metylacja grupy –OH w pierścieniu

fenolowym przez metylotransferazę

katecholową (COMT)

 dezaminacja oksydaywna przez

monoaminooksydazę (MAO)

Receptory adrenergiczne

 receptory α :α1 , α2

- powinowactwo do rec. α-adrenergicznych

noradrenalina>adrenalina>izoprenalina

 receptory β : β1, β2, β3,

- powinowactwo do rec. β-adrenergicznych

izoprenalina>adrenalina>noradrenalina

Receptory α-adrenergiczne

 α1-adrenergiczne – umieszczone

postsynaptycznie – pobudzenie aktywuje

białko G i syntezę wtórnych przekaźników w

komórce – depolaryzacja błony i skurcz

mięśni gładkich

 α2-adrenergiczne – zlokalizowane głównie

presynaptycznie – pobudzenie hamuje

syntezę i wydzielanie NA

Schemat synapsy

Receptory β-adrenergiczne

 β1 – głównie w mięśniu sercowym

 β2 – oskrzela, naczynia krwionośne

 β3 – zlokalizowane w tkance tłuszczowej

 pobudzenie rec. β-adrenergicznego aktywuje

białko G i syntezę wtórnych przekaźników

 pobudzenie rec. β-adrenergicznych w

mięśniu sercowym powoduje dodatkowo

otwarcie kanałów wapniowych typu L i

napływ wapnia do komórki

Objawy pobudzenia układu

współczulnego

 pobudzenie ośrodkowe

 bladość, ochłodzenie

 rozszerzenie oskrzeli

 przyspieszenie rytmu serca, kołatanie i

uczucie nierównego bicia

 bóle

 wzrost ciśnienia tętniczego

 zaparcia, kolkowe bóle przewodu

pokarmowego, trudności w oddawaniu

moczu

Punkty uchwytu leków działających na

układ współczulny

 agoniści rec. adrenergicznych –

adrenomimetyki – pobudzają receptory

podobnie do N i NA

- leki α-adrenomimetyczne

- leki β-adrenomimetyczne

Punkty uchwytu leków działających na

układ współczulny

 sympatykomimetyki pośrednio pobudzające

receptory adrenergiczne

– wpływają na uwalnianie endogennych

neuroprzekaźników lub na aktywność enzymów

które je rozkładają

Punkty uchwytu leków działających na

układ współczulny

 antagoniści receptora adrenergicznego -

blokery

- leki α-adrenolityczne

- leki β-adrenolityczne

Punkty uchwytu leków działających na

układ współczulny

 leki sympatolityczne

– silnie blokują transmisje adrenergiczną

– wypłukują NA z jej magazynów

– zakłócają syntezę katecholamin

Sympatykomimetyki działające

bezpośrednio

 aminy katecholowe - NORADRENALINA,

ADRENALINA, DOPAMINA

 leki α-adrenomimetyczne – bezpośrednio

pobudzające receptory α-adrenergiczne –

FENYLEFRYNA, NAFAZOLINA

 leki β-adrenomimetyczne – bezpośrednio

pobudzające receptory β-adrenergiczne –

IZOPRENALINA, ORCYPRENALINA

Aminy katecholowe

 NA, A, DA – pełnią funkcje substancji

neuroprzekaźnikowych, syntetyzowane są i

gromadzone w pęcherzykach

synaptycznych, stąd pod wpływem impulsu

uwalniane są do szczeliny synaptycznej, a

następnie łączą się z receptorami

ADRENALINA

 działa na receptory α

 kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych

skóry, płuc, nerek,

 A jako hormon pobudza cyklazę

adenylowaną, zwiększa przemiany

metaboliczne, zużycie tlenu

ADRENALINA

 zastosowania lecznicze

– wstrząs anafilaktyczny

– anemizacja błon śluzowych

– hamowanie drobnych powierzchniowych

krwotoków

– dodatek do środków miejscowo znieczulających

– dożylnie w zatrzymaniu czynności serca

NORADRENALINA

 działa na receptory α w naczyniach

 wywołuje skurcz naczyń, podwyższa

ciśnienie krwi,

 NA podawana jest w niektórych postaciach

wstrząsu w celu utrzymania ciśnienia

tętniczego

DOPAMINA

 w małych dawkach pobudza receptory

dopaminowe, a w większych dawkach

pobudza kolejno receptory β-adrenergiczne i

α-adrenergiczne

 DA jako jedyna katecholamina endogenna

pobudza receptory dopaminergiczne w

tętnicach nerkowych i poprawia perfuzję tego

narządu

DOPAMINA

 pobudzając receptory β1-adrenergiczne w

sercu – zwiększa siłę skurczu i częstość

rytmu serca

 w większych dawkach pobudzając receptory

α1-adrenergiczne powoduje wzrost ciśnienia

tętniczego krwi

 stosowana we wstrząsie i niewydolności

krążenia

Leki α1-adrenomimetyczne

 najważniejszym efektem pobudzenia

receptorów α1-adrenergicznych jest skurcz

naczyń krwionośnych i zwiększenie oporu

obwodowego

 wskazania do stosowania

- podniesienie ciśnienia tętniczego

- obkurczenie naczyń obwodowych np. błon

śluzowych nosa w stanach alergicznych i

nieżytowych

Leki α1-adrenomimetyczne

 FENYLEFRYNA – silny agonista rec. α1

 wskazania

- doustnie – w odczynach uczuleniowych

- miejscowo – w nieżytach błony śluzowej

nosa, gardła jako środek anemizujący

śluzówki

- w okulistyce – diagnostyka i zabiegi

okulistyczne jako środek poszerzający

źrenicę i zwężający naczynia

Leki α1-adrenomimetyczne

 preparaty

- Neosynephrin-POS – 10% krople do oczu

- Febrisan – proszek mus. fenylefryna, wit. C,

paracetamol

- Otrivin Allergy – aerozol do nosa

dodośli i dzieci po 6 r.ż. 1-2 dawki do

każdego otworu nosowego 3-4 razy na dobę

Leki α1-adrenomimetyczne

 NAFAZOLINA, TETRYZOLINA,

KSYLOMETAZOLINA

 leki te stosuje się wyłącznie miejscowo jako

środki anemizujące w katarze, zapaleniu

zatok, zapaleniu spojówek i nieżycie błon

śluzowych nosa i gardła

 substancji tych nie należy stosować dłużej

niż 7 dni

Leki α1-adrenomimetyczne

 NAFAZOLINA – preparaty

- Rhinazin – krople do nosa

- Betadrin – krople do oczu i nosa

 TETRYZOLINA – preparaty

- Visine Classic – krople do oczu

 KSYLOMETAZOLINA – preparaty

- Xylometazolin – krople do nosa

- Otrivin – krople do nosa

Leki α2-adrenomimetyczne

 KLONIDYNA – działa na receptory α2-

adrenergiczne, wywiera efekty

przeciwstawne do agonistów receptora α1

 hamuje uwalnianie NA z zakończeń

presynaptycznych

 działa na ośrodek naczyniowy w rdzeniu

przedłużonym powodując rozszerzenie

naczyń, obniżenie ciśnienia i zwolnienie akcji

serca

Leki α2-adrenomimetyczne

 wskazania

- leczenie nadciśnienia, bolesne

miesiączkowania

- leczenie objawów abstynencji alkoholowej,

opioidowej i nikotynowej

 działania niepożądane

- hipotonia ortostatyczna, odruchowa

tachykardia, zaburzenia gospodarki wodnoelektrolitowej,

apatia, senność, stany

depresyjne

Leki β-adrenomimetyczne

 leki β1-, β2-adrenomimetyczne –

IZOPRENALINA, ORCYPRENALINA,

BAMETAN, BUFENINA

 wskazania

- zaburzenia przewodnictwa przedsionkowokomorowego

- stany spastyczne oskrzeli

(IZOPRENALINA, ORCYPRENALINA)

- stany skurczowe naczyń obwodowych

(BAMETAN, BUFENINA)

Leki β-adrenomimetyczne

 preparaty

ORCYPRENALINA

- Astmopent – r-r do wstrzykiwań 0,5 mg/ml

Leki β1-adrenomimetyczne

 DOBUTAMINA – selektywny agonista rec. β1

 zwiększa siłę skurczu i przyśpiesza

przewodnictwo w mięśniu sercowym

 zmniejsza opór w naczyniach

 wskazania

- wstrząs z objawami niewydolności krążenia

Leki β2-adrenomimetyczne

 SALBUTAMOL, FENOTEROL, SALMETEROL,

FORMOTEROL – działają selektywnie na

receptor β2-adrenergiczny

 leki te różnią się początkiem działania i czasem

działania

– β2-adrenomimetyki o szybkim i krótkim

działaniu to: SALBUTAMOL, FENOTEROL

– β2-adrenomimetyki o szybkim początku i

długim czasie działania to FORMETEROL

– β2-adrenomimetyki o powolnym początku i

długim czasie działania to SALMETEROL

Leki β2-adrenomimetyczne

 receptory β2-adrenergiczne znajdują się w

oskrzelach i macicy

 wskazania

- dychawica oskrzelowa, stan skurczowe

oskrzeli – działanie broncholityczne

- w zapobieganiu przedwczesnym porodom,

ponieważ leki te zmniejszają napięcie macicy

– działanie tokolityczne

Leki β2-adrenomimetyczne

 działania niepożądane

- leki te mogą wywołać tachykardię,

zaburzenia rytmu serca, drżenia mięśniowe,

zaburzenia metaboliczne

- należy zachować szczególną ostrożność

przy współistniejącej nadczynności tarczycy

Leki β2-adrenomimetyczne

 preparaty

SALBUTAMOL

- Salbutamol – aerozol wziewny, syrop0,4

mg/ml

- Ventolin – aerozol wziewny 0,1 mg/ dawkę

inhalacyjną

SALMETEROL

- Serevent – aerozol wziewny 0,025 mg/

dawkę inhalacyjną

Leki β2-adrenomimetyczne

FORMETEROL

- Foradil – proszek do inhalacji w kaps.

0,012 mg

- Zafiron – proszek do inhalacji w kaps.

0,012 mg

FENOTEROL

- Fenoterol – tabl. 5 mg

- Berotec N 100 – aerozol wziewny 0,1

mg/dawkę

Sympatykomimetyki pośrednie

 leki pobudzające receptory adrenergiczne

pośrednio

 wpływają na uwalnianie endogennych

neuroprzekaźników lub na aktywność

enzymów, które je rozkładają

Sympatykomimetyki pośrednie

 EFEDRYNA – uwalnia NA z

presynaptycznych zakończeń nerwowych,

zmniejsza jej wychwyt zwrotny do neuronu,

pobudza również bezpośrednio receptory α i

β-adrenergiczne

 działa obwodowo oraz na OUN

Sympatykomimetyki pośrednie

 wskazania

- przewlekłe niedociśnienie, narkolepsja,

zespół bezdechu w czasie snu, leczenie

stanów astmatycznych

 działania niepożądane

- gonitwa myśli, euforia, zawroty głowy, bóle

wieńcowe, kołatanie serca, podwyższenie

ciśnienia

Sympatykomimetyki pośrednie

 preparaty z EFEDRYNĄ

- Efrinol – krople do nosa 1%, 2%

- Rubital Compositum – syrop 1 mg efedryny,

syrop prawoślazowy, syrop malinowy

- Tussipect – syrop, draż. ziele tymianku,

efedryna, saponiny, kwas benzoesowy,

wyciąg z pierwiosnka

Leki α-adrenolityczne

 zmniejszają opór obwodowy, obniżają

ciśnienie krwi

 wskazania

- schorzenia obwodowych naczyń

krwionośnych

- diagnostyka i leczenie guza

chromochłonnego nadnerczy

- terapia skojarzona nadciśnienia

- migreny

Leki α1-, α2-adrenolityczne

 ERGOTAMINA, DIHYDROERGOTAMINA –

alkaloidy sporyszu, związki naturalne

 ERGOTAMINA – działa silnie kurcząco na

mięśnie gładkie oraz wykazuje słabe

działanie α-adrenolityczne

- wskazania: profilaktycznie i w czasie

napadu migreny

Leki α1-, α2-adrenolityczne

 REGOTAMINA preparaty

- Ergotaminum Tartaricum – draż. 1 mg

- Coffecorn Forte – draż. 1 mg winianu

ergotaminy, 100 mg kofeiny

- Coffecorn Mite – draż. 0,5 mg winianu

ergotaminy, 25 mg kofeiny

Leki α1-, α2-adrenolityczne

 DIHYDROERGOTAMINA – posiada silne

właściwości α-adrenolityczne, i pozbawiona

jest działania kurczącego na mięśnie gładkie

- wskazania: w czasie i w przerwach między

napadami migreny

- DIHYDROERGOTAMINY nie należy

podawać w ciąży i okresie karmienia (może

wywołać objawy zatrucia u niemowląt, jest

silnym inhibitorem uwalniania prolaktyny)

Leki α1-, α2-adrenolityczne

 alkaloidy sporyszu przeciwwskazane są w

- chorobach wątroby, nadciśnieniu tętniczym,

chorobie wieńcowej

 działania niepożądane

- skórne reakcje alergiczne, parastezje,

nudności, wymioty

Leki α1-, α2-adrenolityczne

 DIHYDROERGOTAMINA preparaty

- Dihyroergotaminum Tartaricum – tabl. 1 mg

Leki α1-adrenolityczne

 PRAZOSYNA, DOKSAZOSYNA,

TERAZOSYNA – selektywni antagoniści

receptorów α1-adrenergicznych

 wywołują rozkurcz naczyń, obniżenie

ciśnienia tętniczego krwi, zmniejszają

obciążenie następcze serca oraz zastój w

krążeniu płucnym

 działają korzystnie na gospodarkę lipidową

(obniżają LDL, podwyższają HDL)

Leki α1-adrenolityczne

 TERAZOSYNA preparaty

- Kornam – tabl. 2 mg, 5 mg

Leki α1-adrenolityczne

 TAMSULOZYNA zwiększa wydalanie moczu

u pacjentów z łagodnym rozrostem stercza –

lek uroselektywny, tylko w niewielkim

stopniu wpływa na ciśnienie tętnicze

 preparaty

- Omnic 0,4 – tabl. 0,4 mg

- Fokusin – tabl. 0,4 mg

- Uprox – tabl. 0,4 mg

Leki β-adrenolityczne

 substancje blokujące receptory β-

adrenergiczne

 niektóre z leków w tej grupie wywierają

bezpośrednie działanie pobudzające

receptory adrenergiczne – wewnętrzna

aktywność sympatykomimetyczna

(PINDOLOL, ALPRENOLOL)

Leki β-adrenolityczne

 niektóre leki β-adrenolityczne wykazują

niespecyficzne działanie stabilizujące

błony komórkowe – porównywane do

działania leków znieczulających miejscowo

(PROPRANOLOL, ALPRENOLOL)

Leki β-adrenolityczne

 Leki β-adrenolityczne różnią się miedzy sobą

– siłą działania antagonistycznego wobec

receptorów β-adrenergicznych

– selektywnością blokowania receptorów β1-

adrenrgicznych w sercu

– częściową aktywnością agonistyczną

(sympatykomimetyczną)

– działaniem błonowym

– właściwościami farmakokinetycznymi

Leki β-adrenolityczne

 podział leków β-adrenolitycznych

- β-adrenolityki nieselektywne

(PROPRANOLOL, PINDOLOL, SOTALOL)

- β1-adrenolityki – kardioselektywne

(ACEBUTOLOL, ATENOLOL,

METOPROLOL)

- β-adrenolityki nieselektywne z dodatkowym

działaniem agonistycznym (LABETALOL,

KARWEDILOL)

- β1-adrenolityki – kardioselektywne z

dodatkowym działaniem agonistycznym

(CELIPROLOL, BETOKSOLOL)

Leki β-adrenolityczne

 działanie leków β1-adrenolitycznych

– zwolnienie czynności serca w wyniku działania

chromotropoewgo „-”

– zmniejszenie pracy serca i zapotrzebowania na

tlen – działanie inotropowe „-”

– obniżenie ciśnienia tętniczego

– hamowanie drżeń mięśniowych

– działanie uspokajające

Leki β-adrenolityczne

 działanie leków β2-adrenolitycznych

– skurcz oskrzeli

– skurcz naczyń obwodowych, skurcz macicy

– hamowanie glikogenolizy, uwalnianie INSULINY

– hamowanie lipolizy

Leki β-adrenolityczne

 wskazania

– nadciśnienie tętnicze (nieselektywne –

PROPRANOLOL, PINDOLOL, kardioselektywne

– METOPROLOL, ATENOLOL, ACEBUTOLOL)

– choroba wieńcowa z profilaktyką wtórną zawału

serca (METOPROLOL)

– tachyarytmie (METOPROLOL, PROPRANOLOL)

– niewydolność serca ( METOPROLOL,

KARWEDILOL)

Leki β-adrenolityczne

– nadczynność tarczycy (PROPRANOLOL)

– nerwice (PROPRANOLOL)

– migrena (PROPRANOLOL)

– profilaktyka stanów stresowych

– zespoły odstawienia

– jaskra (TIMOLOL)

Leki β-adrenolityczne

 działania niepożądane

– bradykardia

– zaburzenia przewodzenia przedsionkowokomorowego

– hipotensja, bóle i zawroty głowy

– niewydolność krążenia

– wystąpienie objawów bronchospastycznych

– skurcz naczyń obwodowych

Leki β-adrenolityczne

– nudności, wymioty, biegunka

– uczucie zmęczenia senność

– impotencja

– hipercholesterolemia

Leki spazmolityczne muskulotropowe

 działają spazmolitycznie poprzez działanie

bezpośrednie na mięśnie gładkie

 hamują enzym fosfodiestrazę,

Leki spazmolityczne muskulotropowe

 PAPAWERYNA

 działa głównie na mięśnie gładkie przewodu

pokarmowego i układu moczowego

 wskazania: stany skurczowe jelit, dróg

żółciowych i moczowych, zespole jelita

drażliwego, bolesnym miesiączkowaniu

 silnie wiąże się z białkami osocza

Leki spazmolityczne muskulotropowe

 DROTAWERYNA (No-spa, Galospa)

 wskazania: stany skurczowe jelit, dróg

żółciowych i moczowych, zespole jelita

drażliwego, bolesnym miesiączkowaniu

 można stosować z atropiną

 40 – 80 mg 2,3 razy na dobę

 może być stosowana w ciąży

Układ wegetatywny

Układ nerwowy dzielimy na:

 ośrodkowy układ

nerwowy (OUN)

 obwodowy układ

nerwowy który składa

się z somatycznego i

autonomicznego układu

nerwowego

Układ somatyczny

 zależny od woli

 kontroluje motoryczne funkcje ciała (ruch,

oddychanie, postawa)

 unerwia mięśnie szkieletowe

Układ autonomiczny

 niezależny od woli

 unerwia serce, naczynia krwionośne,

narządy wewnętrzne, gruczoły, mięśnie

gładkie,

 składa się z części współczulnej i

przywspółczulnej

Układ współczulny

 sympatyczny, adrenergiczny

 podlega aktywacji w stanach wysiłku, emocji,

 nazywany układem „walki i ucieczki”

 na neuronach pozazwojowych uwalniana jest

noradrenalina (NA)

Układ przywspółczulny

 parasympatyczny, cholinergiczny

 dominuje w spoczynku, odnowie,

umożliwiając regenerację i gromadzenie

energii

 aktywowany w stanie „odpoczynku i

trawienia”

 włókna pozazwojowe uwalniają

acetylocholinę (Ach)

Schemat układu autonomicznego

Układ przywspółczulny

 neuroprzekaźnikiem jest acetylocholina –

ACh

 ACh powstaje z choliny i acetylokoenzymu A

przy udziale acetylotransferazy cholinowej

 ACh w przestrzeni synaptycznej jest

rozkładana przez acetylocholinoesterazę

(AChE)

Przeniesienie pobudzenia w układzie

przywspółczulnym

Receptory acetylocholinowe

 receptory nikotynowe: neuronalne i

mięśniowe, sprzężone z kanałami jonowymi

 receptory muskarynowe : M1 – M5, ale

poznano dobrze tylko M1, M2, M3;

sprzężone z białkiem G

Receptory nikotynowe

 mięśniowe - występują w płytce nerwowomięśniowej

 neuronalne – występują w zwojach

autonomicznych i w mózgu

 oba są sprzężone z kanałami jonowymi

 odpowiadają za szybkie przewodnictwo

pobudzające

Receptory muskarynowe – M1

 występują wyłącznie w strukturach

neuronalnych (OUN, zwoje)

 ich stymulacja daje efekty pobudzenia

 uczestniczą w procesach pamięci i uczenia

się i w przekaźnictwie zwojowym

 pobudzają wydzielanie kwasu solnego w

żołądku

 selektywnym antagonistą jest PIRENZEPINA

Receptory muskarynowe – M2

 serce

 powodują spadek akcji serca i siły skurczu,

efekt ino- i chronotropowy ujemny

 ich stymulacja powoduje efekt hamujący

Receptory muskarynowe – M3

 występują w mięśniach gładkich oskrzeli,

przewodu pokarmowego, układu moczowego

 pobudzenie rec. M3 w gruczołach

egzokrynnych (ślinowe, łzowe) powoduje

wzrost wydzielania

 pobudzenie rec. M3 w śródbłonku naczyń

wywołuje wzrost uwalniania tlenku azotu

(NO) i rozkurcz naczyń

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 serce:

- zwolnienie rytmu

- hamowanie przewodnictwa przedsionkowokomorowego

- zmniejszenie siły skurczu

 układ krążenia

- rozszerzenie naczyń krwionośnych

- obniżenie ciśnienia tętniczego

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 układ oddechowy

- skurcz oskrzeli

-wzmożenie wydzielania gruczołów

śluzowych

 układ pokarmowy

- wzmożenie wydzielana soków trawiennych

- przyspieszenie perystaltyki

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 układ moczowy

- skurcz mięśni ściany pęcherza moczowego

- zwiotczenie zwieracza pęcherza

 oko

- zwężenie źrenicy

- zmniejszenie ciśnienia płynu

śródgałkowego

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 skóra

- wzmożenie wydzielania rzadkiego potu

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 mięśnie gładkie, komórki zwojowe, płytka

motoryczna – ACh zwiększa

przepuszczalność dla jonów sodu –

depolaryzacja – pobudzenie

 serce –zwiększona przepuszczalność dla

jonów potasu – hiperpolaryzacja –

hamowanie

Efekty pobudzenia cholinergicznego

 komórki gruczołowe – ACh wzmaga napływ

jonów wapnia – wzmożenie sekrecji

 nieuszkodzony śródbłonek naczyń –

uwalnianie NO – zwiotczenie naczyń

Leki wpływające na układ

przywspółczulny

 agoniści receptora muskarynowego –

cholinomimetyki bezpośrednie - pobudzają

receptory muskarynowe jak ACh

 pośrednie cholinomimetyki – blokują

acetylocholinoesterazę (AChE)

 antagoniści receptora muskarynowego – leki

cholinolityczne – wywierają działanie

hamujące na receptory muskarynowe

Cholinomimetyki bezpośrednie

 ACETYLOCHOLINA

- działa na rec. N i M

- stosowana rzadko ponieważ szybko

rozkładana przez AChE

- czasem używana w okulistyce

Cholinomimetyki bezpośrednie

 KARBACHOL, BETANECHOL – estry

choliny – wolniej rozkładane przez AChE, nie

przenikaja do mózgu, słabo działają na układ

krążenia

- wskazania: (pooperacyjna) atonia jelit i

pęcherza moczowego, jaskra

Cholinomimetyki bezpośrednie

 PILOKARPINA – główny

alkaloid liści Pilocarpus

jaborandi – Protoślin

jaborandi

 stosowana miejscowo w

leczeniu jaskry

- Pilocarpinum 2% - krople

do oczu

 ogólnie w celu pobudzenia

wydzielania gruczołów

ślinowych po radioterapii

Cholinomimetyki bezpośrednie

 MUSKARYNA – alkaloid występujący w

grzybach: muchomorze czerwonym (Amanita

muscaria) oraz grzybach z rodzaju strzępiak

(Inocybe)

 nie jest stosowana farmakologicznie

 wywołuje zespół muskarynowy – rozlane

pobudzenie układu cholinergicznego, objawy

ze strony OUN (drażliwość, omamy

wzrokowe i słuchowe, halucynacje)

Cholinomimetyki bezpośrednie

Cholinomimetyki bezpośrednie

- objawy zatrucia występują szybko 15–20

min. od spożycia

- rokowanie dobre

- leczenie – zastosowanie antagonisty

receptora muskarynowego – ATROPINY

(1-5mg co 15 min do uzyskania zniesienia

zespołu muskarynowego)

Cholinomimetyki pośrednie

 hamują rozkład ACh przez wiązanie się z

centrum aktywnym acetylocholinoesterazy

 zwiększają stężenie ACh przy receptorze

 inhibitory AChE odwracalne – enzym się

regeneruje

 inhibitory AChE nieodwracalne – związki

fosforoorganiczne – środki ochrony roślin,

środki przeciwpasożytnicze, gazy bojowe

(tabun, sarin, oman)

Inhibitory AChE odwracalne

 FIZOSTYGMINA – alkaloid fasoli

kalabarskiej (Physostigma venenosum)

 stosowana jako odtrutka w zatruciach

związkami działającymi cholinolitycznie

Inhibitory AChE odwracalne

 NEOSTYGMINA

- nie przenika do OUN

- silnie działa na przewód pokarmowy i

moczowy

- wskazania: atonia jelit i pęcherza

moczowego, miastenia, jaskra

Inhibitory AChE odwracalne

 PIRYDOSTYGMINA (Mestinon)

- działa podobnie do neostygminy, ale słabiej

i dłużej

- wskazania: leczenie objawowe miastenia

gravis 0,3-1,2 g doustnie

Inhibitory AChE odwracalne

 DONEPEZIL (Donepex, Cogiton, Yasnal),

RIVASTYGMINA (Exelon), GALANTAMINA

(Nivalin)

 nowe inhibitory AChE działają wybiórczo na

aktywność tego enzymu w mózgu

 wykazują mniejszy wpływ na narządy

obwodowe

 stosowane w leczeniu stanów otępiennych,

w chorobie Alzheimera

Zastosowanie lecznicze

cholinomimetyków

 atonia pooperacyjna przewodu

pokarmowego i dróg moczowych –

KARBACHOL, BETANECHOL,

NEOSTYGMINA, PIRYDOSTYGMINA

 nużliwość mięśni – NEOSTYGMINA,

PIRYDOSTYGMINA

 jaskra – KARBACHOL, NEOSTYGMINA

Zastosowanie lecznicze

cholinomimetyków

 zatrucia lekami: cholinolitycznymi,

przeciwhistaminowymi - FIZOSTYGMINA,

PIRYDOSTYGMINA

 Alzheimer – DONEPEZIL,

PIRYDOSTYGMINA, GALANTAMINA

Działania niepożądane

cholinomimetyków

 zaburzenia widzenia

 ślinotok, wzmożona potliwość, łzawienie

 duszność

 bradykardia, zaburzenia rytmu serca

 bóle brzucha, biegunki, wymioty

 rozszerzenie naczyń skórnych,

zaczerwienienie powłok

Przeciwwskazania

 dychawica oskrzelowa

 niewydolność krążenia

 choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

 mechaniczna niewydolność jelit, dróg

moczowych, wątrobowych

 padaczka

 choroba Parkinsona

Parasympatykolityki

 w wyniku antagonizmu konkurencyjnego

znoszą muskarynowe działanie ACh

 niektóre leki przeciwhistaminowe

(DIFENCHYDRAMINA), TLPD

(AMITRYPTYLINA), neuroleptyki

(TIORYDAZYNA) mają strukturę zbliżoną do

cholinolityków i wykazują dodatkowe

działanie parasympatykolityczne

Działanie parasympatykolityków

 przyśpieszona czynność serca – tachykardia

 wydzielanie łez, śliny i potu jak i sekrecja

gruczołów przewodu pokarmowego są

zmniejszone

 zmniejszenie wytwarzania śluzu w górnych i

dolnych drogach oddechowych

 zmniejszenie wydzielania kwasu solnego

Działanie parasympatykolityków

 rozkurcz mięśni gładkich jelit, pęcherza

moczowego, oskrzeli

 zaburzenia pamięci krótkotrwałej, ośrodkowe

neurony są pobudzane lub zahamowane

 oko – rozkurcz zwieracza źrenicy

(podwyższenie ciśnienia

wewnątrzgałkowego) , i mięsni rzęskowych -

zaburzenia akomodacji

Parasympatykolityki

 ATROPINA – alkaloid

występujący w pokrzyku

wilczej jagodzie (Atropa

belladonna)

 antagonista receptora M

 po podaniu doustnym

szybko się wchłania i

rozmieszcza w

organizmie, OUN

Parasympatykolityki

 ATROPINA

- Tinctura Belladonnae – 5-20 kropli

- Extractum Belladonnae siccum – 10-20 mg.

- Atropinum sulfuricum – krople

diagnostyczne 1 kropla na 0,5 h przed

wziernikowaniem

- Bellapan – tabl

- Tolargin – czopki

(atropina+metamizol+papaweryna)

Parasympatykolityki

 SKOPOLAMINA –

alkaloid występujący w

lulku czarnym

(Hyoscyamus niger)

 penetruje do OUN i

działa hamująco, słabe

działanie obwodowe

 krople do oczu

 lek przeciwwymiotny w

kinetozach (TTS)

Parasympatykolityki

 Buscopan – tabl. 10 mg

 Scopolan – tabl. (hioscyna+noramidopiryna)

 Vegantalgin H – czopki, tabl

(hioscyna+ paracetamol)

Parasympatykolityki

 OKSYBUTYNINA (Driptane, Uroton),

TOLTERODYNA (Uro-flow),

SOLIFENACYNA (Vesicare)

 zablokowanie rec. M2 i M3 w mięśniu

wypieracza pęcherza moczowego

 leczenie nadreaktywności pęcherza, z

objawami parć naglących

 neurogenne choroby pęcherza moczowego

tj. nietrzymanie moczu, moczenia nocne

Parasympatykolityki

 IPRATROPIUM (Atrovent, Berodual)

 rozszerzenie oskrzeli

 leczenie dychawicy oskrzelowej i

obturacyjnych schorzeń płuc

Parasympatykolityki

 PIRENZEPINA (Gastrozepin)

 selektywny antagonista rec. M1

 hamuje wydzielanie żołądkowe

 wskazania: choroba wrzodowa

Parasympatykolityki

 BIPERIDEN (Akineton)

 leczenie choroby Parkinsona

 zmniejszają sztywność i wzmożone napięcie

 mniej wpływają na drżenie

 słabsze działanie obwodowe

Zastosowanie lecznicze

parasympatykolityków

 stany skurczowe mięśni gładkich – przewodu

pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych,

żeńskich narządów płciowych – ATROPINA,

HIOSCYNA

 biegunki

 choroba wrzodowa – PIRENZEPINA

 stany skurczowe dróg oddechowych -

IPRATROPIUM

Zastosowanie lecznicze

parasympatykolityków

 diagnostyka okulistyczna – ATROPINA,

TROPIKAMID, HIOSCYNA

 premedykacja przedoperacyjna –

zmniejszają wydzielanie śluzu w drogach

oddechowych, hamują mechanizmy

odruchowe układu krążenia (zapobiegają

bradykardii i hipotensji) hamują OUN –

ATROPINA, SKOPOLAMINA

Zastosowanie lecznicze

parasympatykolityków

 nadreaktywność pęcherza moczowego –

TOLTERODYNA, OKSYBUTYNINA,

SOLIFENACYNA

 choroba lokomocyjna – ATROPINA,

SKOPOLAMINA

 choroba Parkinsona – BIPERIDEN

 zatrucia cholinomimetykami, związkami

fosforoorganicznymi - ATROPINA

Działania niepożądane cholinolityków

 zaburzenie widzenia, światłowstręt, suchość

skóry, błon śluzowych

 zaczerwienienie skóry

 zaparcia, trudności w oddawaniu moczu

 tachykardia

 pobudzenie psychoruchowe lub depresja

Zatrucie ATROPINĄ

 dawka śmiertelna u dzieci 10 mg u dorosłych

100 mg

 objawy zahamowania układu

przywspółczulnego

 wygląd dziecka zatrutego atropiną to:

„rozpalone jak piec, ślepe jak nietoperz,

suche jak pieprz, czerwone jak burak,

niespokojne jak tygrys w klatce”

 leczenie: fizostygmina, neostygmnia,

barbiturany

Farmakologia

 gr. farmakon – lek, logos – słowo, nauka

 nauka o działaniu na organizm różnych

związków chemicznych i substancji

biologicznie czynnych

Farmakologia

 mechanizmy działania leków na organizm w

zakresie działania leczniczego

 działania niepożądane i toksyczne

 losy leków w organizmie

 zasad badania działania leku na poziomie

przedklinicznym i klinicznym

 zagadnienia związane z ekonomiką

farmakoterapii

Związki lecznicze

 są to związki czynne mogące służyć do

zapobiegania, łagodzenia, leczenia lub

rozpoznawania chorób

Trucizna

 związek szkodliwy

 Związek czynny, wywołujący działania

szkodliwe

Siła działania

 mierzona jest dawką lub stężeniem

niezbędnym do uzyskania określonego

działania

 im większa siła działania, tym mniejsza

dawka (lub stężenie)

Działanie leków

 miejscowe – lek nie wchłania się z

powierzchni skóry czy błon śluzowych

 ośrodkowe

 obwodowe

 wybiórcze – lek działa wyłącznie na funkcje

jednego narządu

Działanie niepożądane

 wg WHO, to szkodliwy niezamierzony skutek

działania leku obserwowany w dawkach,

które służą zapobieganiu, diagnozie,

leczeniu lub modyfikacji czynności

fizjologicznych

 są charakterystyczne dla danego leku i mogą

wystąpić gdy jest on stosowany w dawkach

leczniczych, zgodnie ze wskazaniami !!!

Działania toksyczne

 występują w wyniku przedawkowania leku,

czyli przekroczenia maksymalnej dawki

leczniczej

Wskaźnik terapeutyczny

 indeks terapeutyczny (IT)- miara bezpieczeństwa

leku

 zakres pomiędzy dawką terapeutyczną a toksyczną

 stosunek między dawką bezpieczną (działającą

leczniczo), a dawką, która może wywołać objawy

toksyczne

 im wyższy IT tym lek bezpieczniejszy

 IT = Dmax / Dmin

Farmakokinetyka

 Nauka polegająca na matematycznym ujęciu

losu leków w organizmie z uwzględnieniem

zmian stężenia leku we krwi, w innych

płynach i tkankach organizmu, zależnych od

procesów wchłaniania, dystrybucji

biotransformacji i wydalania leków z

organizmu.

Farmakokinetyka kliniczna

 Dyscyplina nauk medycznych mająca na

celu wykorzystanie farmakokinetyki do

bezpiecznego i skutecznego kierowania

leczeniem indywidualnego pacjenta.

Zadania praktyczne farmakokinetyki

klinicznej

 ustalenie schematu dawkowania leku (doboru dawki,

sposobu i drogi podania, przedziału czasu między

podaniem kolejnych dawek) dla indywidualnego

chorego na podstawie danych farmakokinetycznych,

 modyfikacja ustalonego schematu dawkowania, w

razie potrzeby, oparta na badaniu stężenia

stosowanego leku w płynach organizmu,

 konsultacja farmakokinetyczna, pomagająca w

ustaleniu przyczyn braku skuteczności leku lub

wystąpienia objawów niepożądanych.

Farmakokinetyka kliniczna =

farmakoterapia indywidualizowana

 uwzględnia odmienności osobnicze:

fizjologiczne (stan fizyczny pacjenta, wiek,

płeć, genotyp, ciąża, sposób odżywiania się i

inne), i patologiczne (rodzaj choroby)

 interakcje leków

Losy leku w organizmie = LADME

 L – liberation – uwolnienie

 A – absorbtion – wchłanianie

 D – distribution – rozmieszczanie

 M – metabolism – metabolizm

 E – excretion - wydalanie

Uwalnianie substancji leczniczej - L

 jest to zjawisko przechodzenia substancji

leczniczej z postaci leku (np. tabletki,

drażetki) do roztworu w płynach organizmu

 trzy fazy uwalniania:

1) rozpad postaci leku

2) rozpuszczenie substancji leczniczej

3) dyfuzja leku do miejsca wchłaniania

Uwalnianie substancji leczniczych

Wchłanianie leku - A

 przeniesienie substancji leczniczej z miejsca

podania do krążenia ogólnego

Wchłanianie leku zależy od:

 drogi podania

 właściwości fizykochemicznej

 wielkości podanej dawki

 postaci leku

 częstotliwości podawania

 zmiany pH w przewodzie pokarmowym

 obecność pokarmu w żołądku

 wzmożona perystaltyka jelit

 schorzenia

Wchłanianie

 leki o charakterze kwaśnym wchłaniają się w

żołądku

 leki o charakterze słabych zasad wchłaniają

się w jelicie cienkim

Dystrybucja – D

 przenikanie leków i ich metabolitów przez

błony biologiczne na zasadzie biernego i

aktywnego transportu z krwi do innych

tkanek

Dystrybucja zależy od:

 szybkości przepływu krwi przez

poszczególne tkanki i narządy

 szybkość i rodzaj transportu przez określone

błony

 wiązanie leku z białkami krwi i tkanek

Transport leków przez błony

biologiczne

 A – dyfuzja bierna

 B – dyfuzja ułatwiona

 C – transport aktywny

 D - pinocytoza

Dyfuzja bierna

 zgodnie z gradientem stężeń

 nie wymaga nakładów energii

 zależy od: wielkości cząsteczki,

rozpuszczalności w lipidach, stopnia jonizacji

(cząsteczki niezdysocjowane przechodzą

przez błony łatwiej niż zdysocjowane), pH

Dyfuzja ułatwiona

 nie wymaga nakładu energii

 zgodna z gradientem stężeń

 przy udziale białek błonowych, przenośników

Transport czynny

 odbywa się wbrew gradientowi stężeń

 przy udziale nośników

 przy nakładzie energii dostarczanym przez

ATP

Pinocytoza

 przypomina fagocytozę

 wciąganie substancji przez wklęśniecie

błony, w komórce powstają małe wodniczki,

które następnie ulegają strawieniu.

Wiązanie leku z białkami krwi i tkanek

Metabolizm leków - M

 wszystkie przemiany biochemiczne leku w

żywym organizmie

 zachodzi w wątrobie pod wpływem enzymów

mikrosomalnych (CYP)

Metabolizm zależny jest od:

 czynniki genetyczne

 płeć

 wiek

 stany patologiczne

 droga podania

 interakcje

Wydalanie – E,

drogi wydalania leków z ustroju

 z żółcią

 śliną

 potem

 mlekiem matki

 wydychanym powietrzem

 z moczem

Błona komórkowa

Błona komórkowa

 warunkuje utrzymanie odrębności organizmu

od otoczenia

 chroni komórkę

 warunkuje utrzymanie homeostazy

wewnętrznej

 utrudnia odbieranie sygnałów z środowiska

zewnętrznego

Sygnalizacja międzykomórkowa

 autokrynna - uwalniane

przez komórkę

substancje chemiczne

po jej opuszczeniu,

działają na receptory na

własnej błonie

komórkowej

(autoreceptory).

Sygnalizacja międzykomórkowa

 parakrynna -

porozumienie komórek

z innymi sąsiednimi

komórkami.

Sygnalizacja międzykomórkowa

 endokrynna - sygnał

chemiczny uwalniany z

wyspecjalizowanych

komórek, najczęściej

zgrupowanych w

gruczołach

endokrynnych,

przenoszony na duże

odegłości.

Sygnalizacja międzykmórkowa

 neuronalna - służy do

szybkiego ale ściśle

umiejscowionego

przekazywania

sygnałów, przez

wyspecjalizowane

komórki – neurony.

Receptory

 swoiste miejsca wiązania leku z komórką,

zazwyczaj na jej powierzchni, czasem

wewnątrz cytoplazmy, które pośredniczą w

działaniu leku.

 wysoko wyspecjalizowane białka

odbierające informacje ze środowiska

zewnątrzkomórkowego i przekazujące je do

wnętrza komórki

Ligandy

 są to związki łączące się z receptorem

 mające powinowactwo do receptora

 w wyniku związania się liganda z receptorem

może dojść do pobudzenia lub blokowania

receptora

Parametry charakteryzujące ligand:

 aktywność wewnętrzna (α) – zdolność do

wywołania reakcji organizmu

 powinowactwo - zdolność leku do wiązania

się z receptorem

Ligandy:

 AGONIŚCI– posiada

zdolność aktywacji

receptora

 ma powinowactwo i

aktywność wewnętrzną

(α)

 ANTAGONIŚCI– mogą

osłabiać lub znosić

działanie agonisty

 mają powinowactwo do

receptora ale nie mają

aktywności

wewnętrznej (α)

Aktywność wewnętrzna

 naturalny agonista: α =1

 agoniśći: α≥1

 antagoniśći: α = 0

 agonistami częściowymi: α między 0,2; 0,8

 odwrotnych agonistów

Aktywność wewnętrzna

Rodzaje receptorów

 „Proste receptory”

transbłonowe – kinazy

tyrozynowe, związane z

regulacją

podstawowych

czynności komórki.

 receptory dla insuliny

Rodzaje receptorów

 Receptory jonotropowe

- receptory związane z

kanałami jonowymi;

receptor nikotynowy

(pobudzający,

selektywny dla jonów

sodu), receptor GABA

(hamujący, selektywny

dla jonów chlorkowych)

Rodzaje receptorów c.d.

 receptory metabotropowe - związane z

białkiem G – przetwornikiem przekazującym

sygnał do wnętrza komórki i aktywującym

syntezę wtórnych przekaźników ( jony

wapnia, IP3, DAG)

Aktywacja receptora metabotropowego

Interakcje leków

 Interakcja leków jest zjawiskiem polegającym

na wzajemnym oddziaływaniu podanych

jednocześnie kilku leków, w wyniku którego

zmienia się końcowy wynik działania

niektórych z nich.

 Jest to wpływ jednego leku na końcowy

wynik działania drugiego, jednocześnie

zastosowanego leku.

Czynniki ryzyka zwiększające

możliwość wystąpienia interakcji

 polifarmakoterapia

 stosowanie leków silnie działających

 współistnienie innych chorób (wątroby,

nerek)

 starszy lub bardzo młody wiek chorych

Czynniki ryzyka zwiększające

możliwość wystąpienia interakcji c.d.

 powszechna dostępność leków OTC

 samoleczenie się chorych

 reklama leków w środkach masowego

przekazu

Rodzaje następstw interakcji

 osłabienie siły działania farmakologicznego i

związana z tym utrata skuteczności

leczniczej

 zwiększenie siły działania farmakologicznego

lub działań niepożądanych i związana z tym

zwiększona toksyczność leku

Rodzaje interakcji:

 w fazie farmaceutycznej

 w fazie farmakokinetycznej

 w fazie farmakodynamicznej

Interakcje w fazie farmaceutycznej

 występują podczas przygotowywania i

przechowywania leku, poza organizmem

chorego

 jeszcze przed podaniem leku choremu

 wytrącanie się substancji słabo

rozpuszczalnych z roztworu, dezaktywacja

substancji pod wpływem światła lub ciepła

Interakcje w fazie farmakokinetycznej

 dotyczą wpływu jednego leku na losy

drugiego leku w organizmie

 występują na etapie: wchłaniania, wiązania

z białkami, transportu przez błony

biologiczne, biotransformacji, wydalania.

Interakcje w zakresie wchłaniania

 zmiany pH treści żołądkowej i jelitowej

 leki o dużej powierzchni np. węgiel

aktywowany, mogą absorbować na swojej

powierzchni inne leki: salicylany, tetracykliny,

propranolol

 jony Ca2+, Fe2+, Mg2+, Al3+, mogą w

wyniku chelatowania tworzyć trudno

wchłaniane kompleksy z antybiotykami

tetracyklinowymi

Interakcje w zakresie wchłaniania c.d.

 zwiększające motorykę przewodu

pokarmowego mogą, przez przyśpieszenie

pasażu treści pokarmowej, utrudniać

wchłanianie innych leków, np. metoklopramid

Interakcje na etapie wiązania z białkami

 leki wiążą się z białkami krwi odwracalnie

 lek związany z białkiem jest nieaktywny!!!

 substancje o mniejszym powinowactwie do

białka zostaje wyparta przez lek o większym

powinowactwie, co może spowodować

zwiększenie wolnej frakcji wypartego leku

oraz nasilać jego działanie i toksyczność

Interakcje na etapie wiązania z białkami

c.d.

 do leków o dużym powinowactwie do białek,

czyli tzw. wypieraczy należą: NLPZ (kwas

acetylosalicylowy, ibuprofen, diklofenak),

sulfonamidy, chinidyna

 wzrost temperatury ciała obniża zdolność

adsorpcyjną białek

Interakcje w zakresie transportu

błonowego

 zmiana transportu leków przez wpływ na

dyfuzję prostą lub transport aktywny

 leki parasympatykomimetyczne zwiększają

dyfuzję innych leków poprzez depolaryzacje

błon komórkowych

 glikozydy nasercowe zmniejszają

przepuszczalność błon komórkowych dla

innych leków, przez hamowanie potrzebnej

do aktywnego transportu ATP-azy.

Interakcje na etapie biotransformacji

 induktory enzymów mikrosomalnych wątroby

nasilają metabolizm innych leków

metabolizowanych w wątrobie

 induktory enzymatyczne to: fenobarbital,

ryfampicyna, węglowodory zawarte w dymie

papierosów, przewlekle nadużywany alkohol,

preparaty dziurawca

interakcje na etapie biotransformacji

c.d.

 inhibitory enzymów mikrosomalnych wątroby

hamują metabolizm leków metabolizowanych

w wątrobie,

 nasilają i wydłużają działanie innych leków

 do inhibitorów enzymatycznych należą:

chloramfenikol, disulfiram, ketokonazol,

alkohol spożywany jednorazowo w dużej

ilości, sok grejpfrutowy.

interakcje w zakresie wydalania

 leki konkurujące ze sobą o ten sam

mechanizm transportu kanalikowego, przy

równoczesnym podaniu, prowadzą do

zmniejszenia szybkości wydalania jednego z

nich

 preparaty zwiększające przesączanie

kłębkowe i wydzielanie kanalikowe obniżają

poziom innych leków we krwi, zwiększając

ich wydalanie

interakcje w zakresie wydalania c.d.

 przepływ nerkowy krwi kontrolowany jest

przez wytwarzanie prostaglandyn –

rozszerzających naczynia nerkowe.

Zahamowanie ich syntezy powoduje

upośledzenie wydalania przez nerki soli litu.

 Substancje lecznicze o charakterze

kwaśnym: sulfonamidy, salicylany, resorbują

się zwrotnie lepiej, a więc gorzej się wydalają

z moczu o charakterze kwaśnym.

Interakcje w fazie farmakodynamicznej

 polegają na zmianie czasu, siły i działania

leku pod wpływem działania

farmakodynamicznego drugiego,

jednocześnie zastosowanego leku.

 Interakcje te mogą być następstwem

synergizmu lub antagonizmu.

Antagonizm farmakodynamiczny

 występuje gdy dane leki działają przeciwnie

dając w efekcie zmniejszenie lub całkowite

zniesienie działania farmakologicznego

jednocześnie zażytych leków

antagonizm kompetycyjny

 konkurencyjny

 występuje on gdy dwa leki agonista i

antagonista działają na to samo miejsce na

receptorze np. atropina (antagonista) znosi

działanie acetylocholiny (agonista)

Antagonizm funkcjonalny

 niekompetycyjny

 polega na tym, że dwa leki o różnym punkcie

uchwytu wywołują przeciwstawny efekt,

 osłabienie przeciwzakrzepowego działania

pochodnych kumaryny zastosowanych z witaminą K,

 NA działając na receptory α1 wywołuje skurcz

naczyń i podwyższenie ciśnienia, a papaweryna

działając bezpośrednio na mięśniówkę gładką,

rozkurcza naczynia i obniża ciśnienie krwi.

Antagonizm chemiczny

 dwa leki reagują ze sobą tworząc związek

słabszy lub nieaktywny biologicznie

 w zatruciach jonami metali ciężkich stosuje

się związki chelatujące (EDTA, BAL),

 w zatruciu solami baru stosuje się NaSO4 i

w wyniku reakcji powstaje nieaktywny

BaSO4 .

Synergizm

 zgodne, jednokierunkowe działanie leków

 jest wynikiem sumowania (synergizm

addycyjny) lub potęgowania (synergizm

hiperaddycyjny) działania jednocześnie

zastosowanych leków

Synergizm addycyjny

 zachodzi wówczas gdy efekt działania dwóch

lub więcej leków podanych razem jest równy

sumie działania poszczególnych składników

 mieszanina leków nasennych,

przeciwbólowych

Synergizm hiperaddycyjny

 zachodzi wówczas gdy efekt działania dwóch

lub więcej leków podanych razem nie jest

równy sumie działania poszczególnych

składników, jest zdecydowanie większy

 tak działają leki mające ten sam kierunek

działania, ale różny punkt uchwytu

 Ca2+ i glikozydy nasercowe zwiększają siłę

skurczu mięśnia sercowego

Synergizm hiperaddycyjny c.d

 wzmożenie działania nefro i ototoksycznego

antybiotyków aminoglikozydowych podczas

jednoczesnego stosowania leków

moczopędnych

Leki wpływające na

mechanizmy krzepnięcia i

hemostazy

Hemostaza

 mechanizm obronny organizmu, mający

za zadanie utrzymanie integralności

naczyń i krążenia krwi

 zespół reakcji, których końcowym

wynikiem jest utworzenie

nierozpuszczalnego skrzepu włóknika

 w równowadze hemostatycznej biorą

udział: ściana naczyń krwionośnych,

płytki krwi i układy krzepnięcia i

fibrynolizy

Hemostaza

 ściana naczyń i płytki krwi powodują

mechaniczne zatrzymanie krwawienia

 osoczowe czynniki krzepnięcia

odpowiadają za długotrwałe zamknięcie

uszkodzonego naczynia

 układ fibrynolityczny zapewnia

przywrócenie i utrzymanie przepływu

krwi przez usuwanie nadmiaru materiału

zakrzepowego i zapoczątkowanie procesu

gojenia rany

Skazy krwotoczne

 wrodzone lub nabyte, wynikające z

niedoboru lub zaburzonej funkcji jednego

lub kilku składników hemostazy

 leczenie ma na celu:

- zatrzymanie krwawienia i utrzymanie

prawidłowej hemostazy do czasu

zagojenia rany

Skazy krwotoczne

 metody leczenia

- leczenie miejscowe – krwawienia

spowodowane zranieniem skóry lub błon

śluzowych

- substytucję brakującego czynnika

krzepnięcia krwi

- podanie leku hamującego fibrynolizę lub

działanie heparyny i antagonistów

witaminy k

Leki działające miejscowo

 EPINEFRYNA – silny lek

sympatykomimetyczny

- zastosowana miejscowo kurczy naczynia

krwionośne i anemizuje tkankę

- do pędzlowania przekrwionych błon

śluzowych

Leki działające miejscowo

 WODA UTLENIONA – w zetknięciu z

katalazą tkanek szybko się rozkłada,

uwalniając tlen, który działa odkażająco i

przyśpiesza krzepniecie krwi

Leki działające miejscowo

 środki działające ściągająco – tanina,

ałuny, alkoholowe wyciągi z kory dębowej,

kwiatów nagietka, i ziela dziurawca –

strącają białko, tworzą warstwę ochronną

zamykającą uszkodzenie

Leki działające miejscowo

 TROMBINA – enzym warunkujący

przemianę fibrynogenu w fibrynę

- otrzymywana z krwi bydlęcej

- na krwawiące miejsce (np.zębodół)

przykłada się gazik lub gąbkę fibrynową

nasyconą trombiną

- w krwawieniach z przewodu

pokarmowego TROMBINĘ miesza się z

wodą lub mlekiem i wypija

Leki działające miejscowo

 wchłanialne opatrunki hemostatyczne –

jałowe opatrunki: gąbki żelatynowe,

kopolimery glukozy, opatrunki kolagenowe

- znajdują szerokie zastosowanie w

hamowaniu miejscowych krwawień ze

skóry i błon śluzowych

Leki działające na naczynia krwionośne

 skazy krwotoczne naczyniowe

spowodowane są wrodzonymi

zaburzeniami budowy naczyń lub

zwiększeniem kruchości i

przepuszczalności naczyń w starszym

wieku, w przebiegu gnilca (szkorbut),

małopłytkowości

Leki działające na naczynia krwionośne

 KWAS ASKORBINOWY (WITAMNA C)

- bierze udział w wielu procesach

metabolicznych

- niezbędny do tworzenia kolagenu i

substancji międzykomórkowej czyli

prawidłowego rozwoju chrząstek, kości,

zębów, gojenia ran, utrzymania

mechanicznej odporności naczyń

krwionośnych włosowatych

Leki działające na naczynia krwionośne

 KWAS ASKORBINOWY

- główne wskazanie do stosowania to

zapobieganie i leczenie szkorbutu

- w stanach niedoboru żelaza – ułatwia

wchłanianie doustnych preparatów żelaza

Leki działające na naczynia krwionośne

 ETAMSYLAT – lek hemostatyczny o bliżej

nie wyjaśnionym mechanizmie działania

- powoduje zwiększenie adhezji płytek

krwi i oporności ścian naczyń

krwionośnych oraz skrócenie czasu

krwawienia

- nie wywiera wpływu na stężenie

osoczowych czynników krzepnięcia i

liczbę płytek krwi

Leki działające na naczynia krwionośne

 ETAMSYLAT – wskazania

- plamica naczyniowa, nadmierne i

przedłużone krwawienia miesiączkowe,

zwłaszcza u kobiet stosujących

wewnątrzmaciczne środki

antykoncepcyjne (spirale), dializa

otrzewnowa, przed zabiegami

chirurgicznymi

- prepartat – CYCLONAMINA – tabl.

250mg

Leki działające na naczynia krwionośne

 DOBESYLAN WAPNIA – związek pokrewny

z ETAMSYLATEM

- hamuje krwawienia przez zmniejszenie

przepuszczalności naczyń włosowatych

- stosowany w retinopati cukrzycowej i jako

lek pomocniczy w krwawieniach około i

pooperacyjnych

Leki działające na naczynia krwionośne

 RUTOZYD – glikozyd flawonowy

- zmniejsza kruchość i łamliwość oraz

przepuszczalność naczyń włosowatych na

skutek hamowania hialuronidazy i

autooksydacji adrenaliny i kwasu

askorbinowego

Leki działające na naczynia krwionośne

 TROKSERUTYNA – mieszanina rutozydów

- zmniejsza przepuszczalność i kruchość

naczyń włosowatych

- hamuje zlepianie się płytek krwi i

krwinek czerwonych poprawiając

przepływ krwi w mikrokrążeniu

- stosowana w skazach krwotocznych,

przewlekłej niewydolności krążenia

żylnego, zarostowej miażdżycy tętnic

kończyn dolnych

Skazy krwotoczne płytkowe

 spowodowane zmianami ilościowymi

(małopłytkowość lub nadpłytkowość) lub

zaburzeniami czynności płytek krwi

 najczęstsza postać skaz płytkowych to

tzw. małopłytowość samoistna,

wywołana autoprzeciwciałami

przeciwpłytkowymi

 w leczeniu stosuje się

kortykosteroidoterapię, immunosupresję,

splenektomię

Skazy krwotoczne płytkowe

 kortykosteroidoterapia – PREDNIZON

- pierwsza metoda leczenia każdego

rodzaju małopłytkowości z objawami

skazy krwotocznej

- hamuje wytwarzanie przeciwciał

przeciwpłytkowych i hamowaniu

aktywności makrofagów i oraz fagocytozy

płytek krwi opłaszczonych przeciwciałami

Skazy krwotoczne płytkowe

 splenektomia – usunięcie głównego

miejsca niszczenia płytek krwi

- metoda leczenia pacjentów którzy nie

reagują na leczenie farmakologiczne u

chorych z przeciwwskazaniami lub

powikłaniami leczenia

Skazy krwotoczne wywołane

niedoborem osoczowych czynników

krzepnięcia krwi

 hemofilia A – niedobór czynnika VII

 hemofilia B – niedobór czynnika IX

 leczenie wrodzonych skaz krwotocznych

polega na substytucji brakującego

czynnika – dożylne przetoczenie

odpowiedniego preparatu

krwiopochodnego lub stężonego czynnika

pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego

Skazy krwotoczne wywołane

niedoborem osoczowych czynników

krzepnięcia krwi

 przy wylewach dostawowych ważne jest

odpowiednie postępowanie ortopedyczne

 przy stosowaniu leków przeciwbólowych

należy unikać leków działających

przeciwagregacyjnie na płytki krwi –

KWAS ACETYLOSALICYLOWY !!!

Skazy krwotoczne wywołane

niedoborem osoczowych czynników

krzepnięcia krwi

 leki przeciwfibrynolityczne – KWAS

TRANEKSAMOWY, KWAS

AMINOKAPRONOWY – powodują

zmniejszenie krwawienia u chorych na

wrodzone skazy krwotoczne

- stosowane w stanach krwawienia z dróg

rodnych, po usunięciu zęba, migdałków,

przed zabiegiem chirurgicznym

Nabyte osoczowe skazy krwotoczne

 w odróżnieniu od wrodzonych,

charakteryzują się złożonym

mechanizmem skazy krwotocznej na

skutek niedoboru wielu czynników

krzepnięcia krwi i uszkodzenia naczyń oraz

występowanie inhibitorów krzepnięcia

Nabyte osoczowe skazy krwotoczne

 główne przyczyny nabytych zaburzeń

krzepnięcia to:

- niedobór witaminy K

- choroby wątroby

- zespół rozsianego krzepnięcia

wewnątrznaczyniowego (DIC)

- występowanie inhibitorów krzepnięcia

(antykoagulantów)

Nabyte osoczowe skazy krwotoczne

 WITAMINA K – nazwa ta obejmuje wiele

związków o podobnej aktywności

biologicznej

- w przyrodzie występują dwie naturalne

witaminy K: K1 – znajduje się w zielonych

liściach i olejach naturalnych, K2 –

syntetyzowana przez bakterie jelitowe

Nabyte osoczowe skazy krwotoczne

 WITAMINY K biorą udział w wątrobowej

biosyntezie niektórych czynników

krzepnięcia

 zapotrzebowanie na witaminę k jest

bardzo małe i w zupełności pokrywane

przez codzienną dietę

Leki przeciwzakrzepowe - HEPARYNA

 HEPARYNA – naturalny związek

przeciwzakrzepowy

 mechanizm działania

przeciwzakrzepowego HEPARYNY to

zwiększenie aktywności antytrombiny III

(AT III), kompleks HEPARYNA – AT III jest

ok. 1000 x bardziej aktywny od samej AT

III

Leki przeciwzakrzepowe - HEPARYNA

 działania HEPARYNY

- przeciwzakrzepowe !!

- przeciwzapalne

- przeciwuczuleniowe

- przeciwmiażdżycowe

- hamuje reakcje odrzucania przeszczepu

 w lecznictwie stosujemy HEPARYNY

NIEFRAKCJONOWANE -

WIEKLOCZĄSTECZKOWE (lecznictwo

zamknięte) i HEPARYNY

MAŁOCZĄSTECZKOWE działające wolniej i

stosowane głownie w profilaktyce stanów

zakrzepowo - zatorowych

Leki przeciwzakrzepowe - HEPARYNA

 wskazania do stosowania HEPARYNY

MAŁOCZĄSTECZKOWEJ

- profilaktyka stanów zakrzepowozatorowych

po zabiegach operacyjnych,

szczególnie w kardiochirurgii i ortopedii

- leczeniu zakrzepicy żył głębokich

- dusznicy bolesnej niestabilnej

 HEPARYNY stosowane są parenteralnie

Leki przeciwzakrzepowe - HEPARYNA

 w razie przedawkowania HEPARYNY

stosuje się dożylnie SIARCZAN

PROTAMINY

- 1-1,5 mg siarczanu protaminy

inaktywuje około 100 j. HEPARYNY

 przeciwwskazania

- skaza krwotoczna

- choroba wrzodowa

- niewydolność wątroby i nerek

- zapalenie wsierdzia i gruźlica

Leki przeciwzakrzepowe – antywitaminy

K

 antywitaminy K – ACENOKUMAROL

 hamują aktywność biologiczną witaminy K

 w wyniku działania antywitamin K

powstają nieprawidłowe wątrobowe

czynniki krzepnięcia, pozbawione

aktywności biologicznej

 ich działanie rozpoczyna się dopiero wtedy

gdy „wyczerpią się” powstałe przed

rozpoczęciem kuracji prawidłowe

wątrobowe czynniki krzepnięcia

Leki przeciwzakrzepowe – antywitaminy

K

 wskazania antywitamin K

- kontynuacja leczenia HEPARYNĄ

(wprowadza się je w 3 ostatnich dniach

stosowania heparyn) w zawale płuca,

zakrzepicy żył głębokich

- zapobiegawczo po zabiegach operacyjnych

- po wszczepieniu sztucznych zastawek

 działania niepożądane

- krwawienia: krwiomocz, ryzyko krwawień

śródmózgowych,

- uczulenia, hepatotoksyczność,

nefrotoksyczność

Leki hamujące czynność płytek krwi

 płytki krwi odgrywają rolę w tworzeniu

zakrzepów tętniczych, zwłaszcza w

miażdżycowo zmienionych tętnicach

 aktywację płytek krwi stwierdza się w

wielu stanach chorobowych (miażdżyca,

sztuczne zastawki serca, tętniaki,

zapalenie naczyń,

Leki hamujące czynność płytek krwi

 leki hamujące czynność płytek krwi

znajdują zastosowanie w zapobieganiu

udarom mózgu, zawałom serca, nawrotom

zawałów serca oraz w celu utrzymania

drożności przeszczepów naczyniowych

Leki hamujące czynność płytek krwi

 KWAS ACETYLOSALICYLOWY –

nieodwracalny inhibitor cyklooksygenaz

(COX-1 i COX-2)

- zahamowanie COX-1 płytkowej prowadzi

do długotrwałego zmniejszenia biosyntezy

tromboksanu A2 (TXA2), który ma silne

działanie agregacyjne

- płytki krwi nie mają jądra komórkowego i

nie mogą wytwarzać cyklooksygenazy

dlatego działanie antyagregacyjne

utrzymuje się do końca życia płytki (8-10

dni)

Leki hamujące czynność płytek krwi

 KWAS ACETYLOSALICYLOWY – ze względu

na zwiększone skłonności do krwawień,

powinien być odstawiony 5-7 dni przed

planowanym zabiegiem chirurgicznym

 działanie przeciwagregacyjne występuje

po dawkach 75-150mg podawanych raz

na dobę lub co drugi dzień

 jeśli konieczne jest szybkie działanie,

leczenie rozpoczynamy od dawki 300mg

dziennie przez 2 dni, a następnie

zmniejszamy dawkę

Leki hamujące czynność płytek krwi

 KWAS ACETYLOSALICYLOWY – preparaty

- Acard – 75 mg tabl.

- Polocard – 75; 150 mg tabl.

- Aspirin Protect 100 – 100 mg, tabl.

Leki hamujące czynność płytek krwi

 TIKLOPIDYNA – hamuje agregację płytek

krwi i uwalnianie płytkowych czynników

krzepnięcia krwi, a wskutek tego wydłuża

czas krwawienia i zmniejsza lepkość krwi

- wskazania – zapobieganie powstawania

zakrzepów (hemodializa, zabiegi

chirurgiczne na sercu i naczyniach,

krążenie pozaustrojowe), leczenie

zakrzepic (miażdżyca, choroba

niedokrwienna serca

Leki hamujące czynność płytek krwi

 TIKLOPIDYNĘ ze względu na możliwość

wywołania agranulocytozy, stosuje się w

razie nietolerancji kwasu

acetylosalicylowego

- lek należy stosować ostrożnie u osób ze

skłonnością do krwawień

- przyjmowanie leku należy przerwać 10-14

dni przed planowanym zabiegiem

chirurgicznym

Leki hamujące czynność płytek krwi

 TIKLOPIDYNA – zalecana dawka wynosi

500mg/24h przyjmowana w 2 porcjach po

250mg w czasie posiłków

- preparaty:

- Aclotin – 250mg tabl.

- Iclopid – 250mg tabl.

- Ticlo – 250mg tabl.

Leki hamujące czynność płytek krwi

 KLOPIDGREL – hamuje agregację płytek

krwi, działanie utrzymuje się do końca

życia płytki

- prolek – w organizmie ulega

biotransformacji do aktywnego

metabolitu, który szybko i nieodwracalnie

wiąże się z receptorem płytkowym

- agregacja płytek krwi i czas krwawienia

powracają stopniowo do wartości

wyjściowych w ciągu 5 dni od odstawienia

leku

Leki hamujące czynność płytek krwi

 KLOPIDOGREL – wskazania

- Areplex – 75mg tabl.

- Plavix – 75mg tabl.

- Zylt – 75mg tabl.

Wpływ leków na płód

mgr farm. Agnieszka Armata

Metabolizm leków w organizmie

kobiety w ciąży i w łożysku

 szybkość przemian leków w wątrobie w

czasie ciąży się zmniejsza, a tym samym

dostępność dla płodu może być większa od

spodziewanej

 przechodzenie leku z organizmu matki do

płodu następuje z krwi tętniczej przez

przestrzenie międzykosmkowe do naczyń

włosowatych w kosmkach i dalej do płodu

przez żyłę pępowinową

Metabolizm leków w organizmie

kobiety w ciąży i w łożysku

 większość leków przenika przez łożysko do

organizmu płodu na skutek dyfuzji prostej,

niektóre np. związki Fe przenikają w wyniku

dyfuzji ułatwionej lub są transportowane

aktywnie

Wpływ leków na płód

 stosowanie jakichkolwiek leków u kobiet w

ciąży powinno być ograniczone do

niezbędnego minimum tzn. przypadków gdy

niezastosowanie leczenia stanowi większe

niebezpieczeństwo niż zagrożenie niesione

przez sam lek

Wpływ leków na płód

 w zależności od okresu ciąży, reakcja płodu na

leki może być różna

- I trymestr – okres organogenezy – różnicowanie

i dojrzewanie narządów – wrażliwość na

działanie czynników teratogennych i podatność

na działanie toksyczne jest największa

- III trymestr – narządy płodu są już wykształcone

i leki nie wywołują wad wrodzonych, ale mogą

wpływać na procesy fizjologiczne, co decyduje o

dalszym rozwoju płodu jak i noworodka

Czynniki ryzyka dla płodu

 klasyfikacja działania leków w czasie ciąży

wg FDA (Food and Drug Administration)

 czynniki ryzyka dla płodu A, B, C, D

 A – badania z grupą kontrolną nie wykazały

istnienia ryzyka dla płodu w I trymestrze,

możliwość uszkodzenia płodu wydaje się

bardzo mało prawdopodobna

 B – badania na zwierzętach nie wskazują na

istnienie ryzyka dla płodu, ale nie

przeprowadzono badań z grupą kontrolną u

ludzi

Czynniki ryzyka dla płodu

 C – badania na zwierzętach wykazały działanie

teratogenne lub zabójcze dla płodu, ale nie

przeprowadzono badań z grupą kontrolną u kobiet,

- nie przeprowadzono badań ani na zwierzętach

ani u ludzi

 D – istnieją dowody na niekorzystne działanie leku

na płód, ale w pewnych sytuacjach klinicznych

potencjalne korzyści z jego zastosowania

przewyższają ryzyko (np. w stanach zagrażających

życiu lub chorobach, w których inne, bezpieczne

leki nie mogą być zastosowane lub są

nieskuteczne)

Czynniki ryzyka dla płodu

 X – badania przeprowadzone na zwierzętach

lub u ludzi wykazały nieprawidłowości płodu

w wyniku stosowania danego leku bądź

istnieją dowody na niekorzystne działanie

leku na płód ludzki i ryzyko zdecydowanie

przewyższa potencjalne korzyści z jego

zastosowania

 ciągła weryfikacja klasyfikacji

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 do zakażeń może dojść w każdym okresie

ciąży i połogu

 zakażenia narządów rodnych, stany

septyczne – są istotną przyczyną

umieralności i powikłań w okresie

okołoporodowym

 antybiotyki

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 Antybiotyki β-laktamowe – kat. B

- jeśli zachodzi konieczność, niezależnie od

okresu ciąży, można podać antybiotyki z

grupy PENICYLIN lub CEFALOSPORYNY, te

które nie mają działania nefrotoksycznego

- PENICYLINY szybko i łatwo przenikają

przez barierę łożyskową, a stężenie

terapeutyczne po podaniu tradycyjnych

dawek występuje we krwi płodu prawie w tym

samym czasie, co w krążeniu matczynym

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 antybiotyki aminoglikozydowe

 stosowanie ich w okresie ciąży należy ograniczyć

do zupełnie wyjątkowych przypadków, w których

inne antybiotyki są nieskuteczne

- STREPTOMYCYNA – kat. D – uszkodzenie

nerwu VIII u płodu co może prowadzić do

częściowej lub całkowitej głuchoty

- GENTAMYCYNA – kat. C – działa słabiej

ototoksycznie od STREPTOMYCYNY, w wodach

płodowych jej stężenie może być większe niż we

krwi matki

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 tetracykliny – kat. D

- leki te działają niekorzystnie zarówno w

okresie organogenezy jak i we wczesnym

niemowlęctwie

- są powodem: wad serca, rozszczepu

podniebienia, polidaktylii, skrócenia kończyn

- stosowanie u kobiet przed zajściem w ciążę

może być przyczyną działania

hepatotoksycznego w ciąży

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 tetracykliny – odkładają się w kościach

długich i zębach, opóźniają rozwój szkieletu i

powodują liczne wady kośćca, hamują wzrost

kości długich, powodują żółtobrązowe

przebarwienia zębów, głównie mlecznych,

choć długotrwała terapia wpływa również na

zmianę zębów stałych

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 makrolidy – do tej pory nie wykazano działania

teratogennego i embriotoksycznego

- ze względu na duży rozmiar cząsteczki tyko

nieznaczne ilości tych antybiotyków

przechodzą przez łożysko do płodu

- ERYTROMYCYNA, AZITROMYCYNA – kat.

B-SPIRAMYCYNA –

kat. C

–

ze względu na

łatwiejsze przechodzenie przez łożysko

stosowana jest w zakażeniach toksoplazmozą,

nawet we wczesnym okresie ciąży

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 sulfonamidy

- najwyższe ryzyko dla płodu – kat. D, niesie

ze sobą zastosowanie sulfonamidów krótko

przed porodem, ponieważ wypierają one z

wiązań z białkami surowicy krwi bilirubinę,

która łatwo przechodzi przez barierę krewmózg,

przyczyniając się do rozwoju żółtaczki

jąder podstawnych mózgu u noworodków

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 sulfonamidy – KO-TRIMOKSAZOL – kat.

B/C

- antagonista kwasu foliowego i posiada niski

ciężar cząsteczkowy, co powoduje że bardzo

łatwo przechodzi przez łożysko

Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i

grzybiczych w położnictwie

 leki przeciwgrzybicze

- NYSTATYNA – kat. B – nie wchłania się z

przewodu pokarmowego, skóry i błon

śluzowych

- KLOTRIMAZOL i KETOKONAZOL – kat. B

– mogą być stosowane miejscowo bez

szkodliwego oddziaływania na płód

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

 NLPZ - grupa leków najczęściej stosowana

 lekiem pierwszego wyboru w umiarkowanym

bólu jest PARACETAMOL – kat. B

 ASPIRYNA – kat. B/C – działa teratogennie u

zwierząt

- zastosowana w okresie okołoporodowym

wydłuża czas porodu, działając tokolitycznie –

hamuje syntezę PROSTAGLANDYN

- może zwiększać utratę krwi – hamuje agregacje

płytek krwi – hamuje syntezę tromboksanu A2

- przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego

Botalla

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

 IBUPROFEN - kat. B/C

- podany w III trymestrze ciąży daje podobne

objawy jak KWAS ACETYLOSALICYLOWY

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

 opioidowe leki przeciwbólowe

 MORFINA – kat. B/C – i jej pochodne

dopiero w dużych dawkach działają

teratogennie u zwierząt

– wywołuje depresję oddychania i zespół

odstawienia u noworodków, których matki jej

nadużywały

-w ciąży jest przeciwwskazana

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne

 TRAMADOL – kat. C - powoduje słabszą

depresję oddychania i mniej działań

niepożądanych niż inne narkotyczne leki

przeciwbólowe

Leki psychotropowe

 benzodiazepiny – DIAZEPAM – kat. D

 łatwo przechodzą przez barierę łożyskową

 zastosowanie w I trymestrze ciąży mogą

spowodować wady wrodzone u płodu,

najczęściej rozszczepy podniebienia lub wargi

 palenie papierosów i stosowanie benzodiazepin

znacznie zwiększa ryzyko występowania wad

wrodzonych

 TEMAZEPAM, TRIAZOLAM – kat. X –

bezwzględnie przeciwwskazane w okresie

ciąży

Leki psychotropowe

 barbiturany – stosowane w I trymestrze

ciąży mogą powodować rozszczep wargi

(około 6-krotnie częściej) i uszkodzenia

ośrodkowego układu nerwowego

Witaminy a ciąża

 nie zaleca się stosowania syntetycznych

analogów WITAMINY A (retinoidów) u kobiet

w ciąży lub planujących ciążę – działanie

embriotoksyczne i teratogenne

- w I trymestrze duże dawki WIT. A mogą

spowodować rozszczep podniebienia wady

sercowo-naczyniowe, oraz wady układu

moczowo-płciowego

 przedawkowanie WIT. D może być

odpowiedzialne za deformacje układu

kostnego płodu

Witaminy a ciąża

 KWAS FOLIOWY – niezbędny koenzym do

biosyntezy kwasów nukleinowych i białek

- niedobór w pożywieniu matki jest jedną z

przyczyn wady cewy nerwowej u płodu,

zagraża przedwczesnym porodem,

przedwczesnym odklejeniem łożyska,

opóźnionym rozwojem noworodka

- duże znaczenie ma profilaktyka, wszystkie

kobiety w wieku reprodukcyjnym powinny

zażywać profilaktycznie KWAS FOLIOWY w

dawce 0,4 mg/ 24 h

Leki stosowane z chorobach układu

krążenia

 większość zaburzeń rytmu serca u kobiet w

ciąży nie wymaga farmakoterapii a jedynie

- uzupełnienie niedoborów elektrolitów

- całkowitej rezygnacji z używek

- ograniczenia wysiłku fizycznego

- stosowania małych dawek leków

uspokajających

Leki stosowane z chorobach układu

krążenia

 AMIODARON – kat. D –stosowany może być

tylko w ciężkiej zagrażającej życiu tachykardii,

opornej na inne leki przeciwarytmiczne

- ze względu na zawartość jodu w cząsteczce

istnieje ryzyko zaburzeń funkcji tarczycy u

płodu

 DIGOKSYNA – kat. C –uważana za bezpieczny

lek przeciwarytmiczny w ciąży, stosowana we

wszystkich okresach ciąży w przypadku

niewydolności krążeniowej

- nie wykazano wpływu DIGOKSYNY na czas

trwania ciąży lub porodu

Leki stosowane z chorobach układu

krążenia

 LIDOKAINA – kat. B – działa miejscowo

znieczulająco i jest lekiem z wyboru w arytmii

komorowej serca

 leki β-adrenolityczne – zwalniają czynność serca,

zmniejszają pojemność minutową oraz obniżają

ciśnienie krwi – działania te prowadzą do

zmniejszenia perfuzji łożyska i bradykardii u płodu

- w czasie ciąży wskazane są wybiórcze leki β1-

adrenolityczne

- należy odstawić co najmniej 72 godz. przed

porodem – nasilają kurczliwość macicy

Cukrzyca u kobiet w ciąży

 cukrzyca może zwiększać ryzyko poronień,

martwych płodów, hiperbilirubinemii lub

hipoglikemii pourodzeniowej u noworodka

 u kobiet chorych na cukrzycę w czasie ciąży

stosujemy tylko INSULINĘ, nawet jeśli przed

ciążą stosowane były doustne leki

przeciwcukrzycowe

 INSULINA nie przechodzi przez łożysko,

zaporę stanowią enzymy łożyskowe

rozkładające ten hormon

Cukrzyca u kobiet w ciąży

 „Cukrzyca ciężarnych” – stany

upośledzonej tolerancji węglowodanów, po

raz pierwszy ujawniające się w czasie ciąży

- jeśli nie stosujemy INSULINY w „cukrzycy

ciężarnych”, glukoza przechodzi łatwo przez

łożysko w zwiększonej ilości, co stymuluje

wydzielanie insuliny płodowej, i powoduje to

nasilenie syntezy białek i tłuszczów

zwiększając masę ciała płodu (>5kg)

- dzieci takie są otyłe, mogą być opóźnione w

rozwoju psychomotorycznym, a w wieku

dojrzałym istnieje prawdopodobieństwo

rozwoju cukrzycy typu II

Zakażenie HIV a ciąża

 do zakażenia płodu może dojść w okresie

życia wewnątrzpłodowego w I trymestrze

ciąży ale najczęściej w okresie

okołoporowdowym

 zakażenie HIV może nastąpić również w

czasie karmienia piersią przez zakażoną

matkę

 u dzieci dochodzi do szybkiego rozwoju

pełnoobjawowego AIDS i zgonu, zazwyczaj w

1 roku życia

Zakażenie HIV a ciążą

 wykazano, że podanie ZYDOWUDYNY w

okresie ciąży i porodu oraz noworodkowi

przez pierwszych 6 tygodni życia zmniejsza o

2/3 ryzyko zakażenia HIV

 w czasie ciąży należy kontynuować

stosowanie leków przeciwnowotworowych

Alkohol etylowy

 bardzo łatwo przenika przez wszelkie bariery

i łożysko, a gromadzi się w tkankach

bogatych w wodę

- największe stężenie alkoholu etylowego

stwierdza się w OUN płodu, gdzie wynosi ono

przeciętnie ok. 125% wartości stwierdzanej

we krwi matki i płodu,

- najbardziej podatne na uszkodzenia są mózg,

wątroba, nerki i serce

Alkohol etylowy

 FAS – Fetal Alkohol Syndrome –

charakterystyczny zespół wrodzonych zmian

u dzieci matek pijących w nadmiarze alkohol

przed ciążą i w trakcie ciąży

- zwiększona umieralność okołoporodowa,

zmniejszenie urodzeniowej masy ciała,

uszkodzenia narządów wewnętrznych,

kośćca, zaburzenia hormonalne, wady w

obrębie części twarzowej czaszki i mózgu

- opóźnienie rozwoju intelektualnego i

zaburzenia neurologiczne

Kawa

 u zwierząt stwierdzono, że kofeina może

wywierać działanie teratogenne, lecz w

bardzo dużych dawkach, niewyobrażalnych

dla człowieka

Krew

Krew i preparaty krwiopochodne

 wskazania o stosowania krwi i preparatów

krwiopochodnych

 nagła utrata ponad 20% krwi krążącej lub

osocza (wstrząs hipowolemiczny)

 znaczne pogorszenie przenoszenia tlenu

przez krew na skutek ciężkiej niedokrwistości

 niedobory osoczowych czynników krzepnięcia

z towarzyszącymi objawami skazy

krwotocznej także u osób operowanych

 ciężkie niedobory innych białek osocza

prowadzące do powikłań zagrażających życiu

chorego

Krew i preparaty krwiopochodne

 przetaczanie wymienne krwi w chorobie

hemolitycznej noworodków i niektórych

zatruciach endo i egzogennych

 krążenie pozaustrojowe

 przeszczepianie szpiku i innych tkanek

krwiotwórczych w stanach aplazji szpiku,

białaczkach i ciężkich niedoborach

immunologicznych

Krew pełna

 jednostka (1 j.) krwi pełnej ma objętość około

500 ml i zawiera w przybliżeniu 450 ml krwi i

63 ml płynu konserwującego.

- jej hematokryt wynosi 0,36 – 0,44

- przechowywana musi być w lodówce w

temp. +4’C - +6’C

- termin ważności krwi pełnej wynosi 35 dni

- czas przetaczania 1 j. krwi nie powinien być

dłuższy niż 4 godz.

Koncentrat krwinek czerwonych

 koncentrat krwinek czerwonych –

otrzymywany jest z 1 j. krwi pełnej przez

usunięcie z niej 200 – 330 ml osocza

- przechowywana musi być w lodówce w

temp. +4’C - +6’C

Koncentrat krwinek płytkowych

 otrzymywany metodą wirowania

 otrzymany z 1 j. krwi pełnej powinien

zawierać co najmniej 0,6 x 1011 krwinek

płytkowych w 50 ml osocza

 krwinki płytkowe można przechowywać

łagodnie mieszając w temp. 22-24’C przez

72 godz. w pojemnikach standardowych

 u dorosłego należy przetoczyć 6-8 j.

koncentratu, dzieciom zaś 1 j. na 10 kg

ciężaru ciała

Środki krwiozastępcze - DEKSTRAN

 DEKSTRANY – polisacharydy wytwarzane z

sacharaozy przez bakterie

 umownie DEKSTRANY oznacza się liczbą

wyrażającą średnią masę cząsteczkową w

tysiącach, np. DEKSTARN 40, tj. dekstran o

przeciętnej masie cząsteczkowej 40 000

 w klinice znalazły zastosowanie roztwory

DEKSTRANU: 6% i 10%

Środki krwiozastępcze - DEKSTRAN

 wskazania do stosowania DEKSTRANU

 ostra hipowolemia niezależnie od przyczyny

 profilaktyka wstrząsu

 zapobieganie powikłaniom zakrzepowozatorowym

u osób ze zwiększonym ryzykiem

zakrzepowo zatorowym

 operacje naczyniowe

 krążenie pozaustrojowe

Środki krwiozastępcze - DEKSTRAN

 przeciwwskazania

- stany nadwrażliwości na DEKSTRAN

- skaza krwotoczna

- ciężka niewydolność krążenia i nerek

 działania niepożądane

- odczyny alergiczne i anafilaktyczne

- przeciążenie krążenia

- zaburzenia krzepnięcia krwi

Niedokrwistości

 niedokrwistość to stan w którym stężenie

hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych, i

wartość wskaźnika hemakrytowego są

mniejsze w porównaniu dla przyjętych norm

dla wieku, płci i warunków środowiskowych

 niedokrwistość megaloblastyczna

spowodowana nieefektywną erytropoezą

związaną z zaburzeniami przemiany lub

niedoborem WITAMINY B12 lub KWASU

FOLIOWEGO,

Niedokrwistości

 przyczyny niedoboru WITAMINY B12

- zmniejszone wchłanianie na skutej

nieodpowiedniej diety

- upośledzone wchłanianie, np. resekcja,

choroby jelit, brak czynnika wewnętrznego

- zwiększone zapotrzebowanie (ciąża, dzieci,

choroby nowotworowe)

- zużywanie przez pasożyty (tasiemce), i

bakterie (np. obecne w uchyłkach jelitowych)

Niedokrwistości

 w przypadku znacznej niedokrwistości

przetacza się masę erytrocytarną, a

następnie stosuje się WITAMINĘ B12

domięśniowo w dawce 100 – 1000 μg

codziennie przez kilka tygodni

 należy także uzupełniać niedobór ŻELAZA

podając jego preparaty doustnie

 czasami stosuje się równocześnie KWAS

FOLIOWY w dawce 15-30 mg/dobę

Niedokrwistości

 niedokrwistości, u podłoża których są

niedobory kilku czynników w tym WITAMINY

B12, KWASU FOLIOWEGO lub ŻELAZA

zdarzają się u ludzi z zespołami złego

wchłaniania lub w okresie głodu

Niedokrwistości

 niedokrwistość z niedoboru ŻELAZA (Fe)

jest najbardziej powszechną postacią

niedokrwistości

- ujawnia się ona, gdy ustrojowe zapasy Fe

ulegną całkowitemu wyczerpaniu, a podaż z

dietą nie wystarcza do pokrycia

zapotrzebowania

Niedokrwistości

 przyczyny niedokrwistości z niedoboru Fe

- przewlekła utrata krwi

- zwiększone zapotrzebowanie na ŻELAZO

- upośledzone wchłanianie ŻELAZA

- niedobory żywieniowe (rzadkie w naszej

szerokości geograficznej)

 leczenie niedokrwistości jest przyczynowe i

należy ustalić i usunąć przyczynę

niedokrwistości: chorobę wrzodową, żylaki

odbytu

Niedokrwistości

 leczenie substytucyjne polega na podawaniu

doustnym preparatów ŻELAZA, najlepiej Fe2+

- postać wchłanialna z przewodu

pokarmowego

- najczęściej stosuje się siarczan lub

glukonian żelaza, w połączeniu z WIT. C

zwiększającą jego wchłanianie

 wyleczenie niedokrwistości z niedoboru

żelaza występuje zazwyczaj po 2-3

miesiącach leczenia,

- kurację należy kontynuować w celu

uzupełnienia rezerw organizmu

Niedokrwistości

 Fe preparaty

- Hemofer – krople 0,157 g/ml Fe2+

- Ascofer – draż. 200 mg glukonianu żelaza II,

20 mg kwasu askorinowego

- Tardyferon – tabl. 256 mg siarczanu żelaza

II, 30 mg kwasu askorbowego, 80 mg

mukoproteozy

Leki

przeciwmiażdżycowe

Miażdżyca

 jedna z najczęstszych i poważnych chorób,

której ważnym czynnikiem ryzyka jest przede

wszystkim zwiększone stężenie cholesterolu

we krwi

 u pacjentów z hipercholesterolemią LDL

występuje w ścianie naczyń w stężeniu aż

dziesięciokrotnie wyższym niż w surowicy

krwi

Miażdżyca

 lipidy LDL po przejściu przez śródbłonek,

wiążą się z substancją międzykomórkową

błony wewnętrznej naczynia, ulegają

oksydacji i następnie fagocytozie przez

makrofagi

 makrofagi wskutek przeładowania lipidami

przekształcają się w komórki piankowe i

umierają co stanowi istotny proces w

patogenezie miażdżycy – blaszki

miażdżycowe

Tworzenie blaszki miażdżycowej

Miażdżyca

 przy nadmiarze tłuszczów we krwi występuje

wzmożona zdolność krzepnięcia i wyniku

tego zwiększone ryzyko pojawienia się

zakrzepicy

Miażdżyca

Leki przeciwmiażdżycowe

 leki przeciwmiażdżycowe = leki

hipolipemiczne

 Leczenie ma na celu nie tylko poprawę profilu

lipidowego ale może zmniejszyć również

zagrożenie chorobą wieńcową

 do rozwoju miażdżycy przyczyniają się

 hipercholesterolemia

 nadciśnienie tętnicze

 palenie tytoniu

 otyłość

 upośledzona tolerancja glukozy

Leki przeciwmiażdżycowe

 profilaktyka i leczenie zaburzeń gospodarki

tłuszczowej nie tylko zapobiegają rozwojowi

procesu miażdżycowego ale i mogą go

powstrzymać, a nawet cofnąć

Leki przeciwmiażdżycowe

 Cholesterol i tiglicerydy występują w

organizmie w połączeniu z białkami w postaci

lipoprotein

 rozdział lipoprotein pozwala wyodrębnić

- lipoproteiny o bardzo małe gęstości –

prelipoproteiny (VLDL)

- lipoproteiny o małej gęstości (LDL)

- lipoproteiny o dużej gestości (HDL)

 VLDL oraz LDL przyspieszają rozwój

miażdżycy, natomiast HDL mają znaczenie

ochronne

Leki przeciwmiażdżycowe

Leki przeciwmiażdżycowe

 leki o działaniu hipolipemicznym

- zmniejszają biosyntezę lipoprotein

- zwiększają katabolizm lipoprotein

- powodują zmiany dystrybucji lipoprotein

Inhibitory reduktazy HMG-CoA

 inhibtory reduktazy

hydroksymetyloglutarylokoenzymu A – statyny –

LOWASTATYNA, SIMWASTATYNA

 reduktaza HMG-CoA odgrywa podstawową rolę

w syntezie cholesterolu

 inhibitory HMG-CoA wpływają na:

 stężenie cholesterolu LDL

 w mniejszym stopniu obniżają stężenie

triglicerydów

 w niewielkim stopniu podwyższają stężenie

cholesterolu HDL

Inhibitory reduktazy HMG-CoA

 statyny podaje się w dwóch dawkach

podzielonych, lub jedną dawkę wieczorem,

ponieważ synteza cholesterolu zachodzi

głównie w godzinach nocnych

 wskazania

- zwiększenie stężenia cholesterolu we krwi –

hiperlipidemia

- zaburzenia lipidowe w cukrzycy

Inhibitory reduktazy HMG-CoA

 w cukrzycy typu II zwiększa się stężenie

cholesterolu LDL oraz triglicerydów w

surowicy krwi, a to powoduje zwiększenie

incydentów sercowo-naczyniowych

- cukrzyca typu II wymaga więc leczenia

hipolipemizującego

- lekiem pierwszego wyboru jest statyna -

SIMWASTATYNA

Inhibitory reduktazy HMG-CoA

 działania niepożądane

- objawy ze strony przewodu pokarmowego

(wzdęcia, bóle brzucha, biegunka)

- bóle głowy, senność

- uczucie zmęczenia

 SIMVASTATYNA preparaty

- Zocor – tabl. 20,40 mg

- Simvasterol – tabl. 20, 40 mg

Fibraty

 KLOFIBRAT, GEMFIBROZIL

 zmniejszają stężenie triglicerydów i

lipoprotein bogatych w cholesterol

 hamują wytwarzanie w wątrobie

apoproteiny B, związku uznanego za

czynnik ryzyka w chorobie niedokrwiennej

serca

 leki z wyboru u osób z hiperlipidemią,

chorych na cukrzycę – poza wpływem na

lipidy poprawiają tolerancję na glukozę

Fibraty

 leki dobrze tolerowane ale mogą wywołać

- zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- zmiany skórne

- bezsenność

- zaburzenia potencji

- wypadanie włosów

 nie należy podawać w ciąży i okresie

karmienia piersią, u osób z uszkodzeniami

wątroby i nerek oraz z kamicą nerkową

Kwas nikotynowy - niacyna

 kwas nikotynowy ma właściwości witaminy

 działanie hipolipemiczne wywiera w dawkach

znacznie większych niż te, które pokrywają

niedobory witaminowe

 hamuje lipolizę (uwalnianie wolnych kwasów

tłuszczowych z adipocytów), zmniejszając

napływ wolnych kwasów tłuszczowych do

wątroby oraz zmniejsza estryfikację

cholesterolu

Kwas nikotynowy - niacyna

 może osłabiać syntezę cholesterolu wskutek

hamowania aktywności reduktazy

hydroksymetyloglutarylo-CoA

 rozszerza naczynia krwionośne – stosowany

niekiedy w chorobach naczyń obwodowych

 rzadko stosowany z powodu uciążliwych

działań niepożądanych:

- zaczerwienienie skóry twarzy, uczucie gorąca

- skórne odczyny alergiczne

- zaburzenia tolerancji glukozy

Żywice jonowymienne

 żywice jonowymienne – CHOLESTYRAMINA

i KOLESTIPOL

 związki te nie wchłaniają się z przewodu

pokarmowego

- w przewodzie pokarmowym wiążą kwasy

żółciowe prowadząc do przerwania krążenia

jelitowo-wątrobowego kwasów żółciowych i

do zwiększenia ich wydalania

- zwiększają katabolizm cholesterolu

Żywice jonowymienne

 w związku z nasilonym zapotrzebowaniem

wątroby na cholesterol zwiększa się liczba

receptorów dla LDL w obrębie hepatocytów, a

tym samym przyśpiesza się usuwanie

cząstek LDL

 działanie

- zmniejszają frakcję LDL

- nie wpływają na HDL

Żywice jonowymienne

 działania niepożądane

- zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, rzadko

zespół złego wchłaniania

 żywice jonowymienne mogą wiązać witaminy

oraz leki o charakterze kwaśnym

upośledzając ich wchłanianie z przewodu

pokarmowego

 mogą być podawane kobietom w ciąży i

karmiącym piersią oraz dzieciom pod

warunkiem suplementacji kwasem foliowym

Żywice jonowymienne

 żywice jonowymienne mogą być kojarzone z

wszystkimi lekami hipolipemicznymi, co

pozwala na obniżenie dawek stosowanych

leków i złagodzenie objawów niepożądanych

Kasy tłuszczowe omega-3

 kwas eikozapentaenowy i kwas dokokoheksaenowy

hamują syntezę VLDL w wątrobie

 działają

- przeciwmiażdżycowo

- przeciwzakrzepowo

- przeciwnadciśnieniowo

 zawarte są w oleju ryb morskich

 skuteczne w profilaktyce choroby niedokrwiennej

serca

 kwasy omega-6 są pochodzenia roślinnego

Kwas 1,5-dikawowochinowy

 kwas 1,5-dikawowochinowy jest związkiem

czynnym otrzymywanym z karczochów –

Cynara sscolymus

 zmniejsza stężenie lipidów, a zwłaszcza

triglicerydów we krwi

 wywiera korzystny wpływ na układ

krzepnięcia i fibrynolizy

 preparaty

- Cynarex

Kwas acetylosalicylowy

HEPARYNA

 HEPARYNA – lek przeciwzakrzepowy i

zapobiegający miażdżycy

 chroni śródbłonek naczyń przed

przyleganiem płytek krwi, oraz ma

bezpośrednie silne działanie

przeciwtrombinowe

- hamuje wychwytywanie lipidów przez

komórki śródbłonka naczyniowego

HEPARYNA

 działając ogólnie na lipazę lipoproteinową,

powoduje zmniejszenie stężenia krążących

we krwi triglicerydów, zwiększając zawartość

frakcji HDL

Zasady leczenia hiperlipoproteinemi

 leczenie hiperlipoproteinemii rozpoczyna się

od zastosowania diety polegającej na

 ograniczeniu spożycia tłuszczów nasyconych,

czyli pochodzenia zwierzęcego (masło, pełne

mleko, śmietana)

 ograniczenie spożycia cholesterolu (podroby,

nerki, wątroba, jaja, móżdżek)

 ograniczenie spożycia cukrów

 zwiększenie spożycia pokarmów

bogatobiałkowych ubogich w tłuszcze

nasycone (ryby, cielęcina, drób)

Zasady leczenia hiperlipoproteinemi

Zasady leczenia hiperlipoproteinemi

 ważne znaczenie ma również zmniejszenie

masy ciała

 ćwiczenia fizyczne

 leczenie jest długotrwałe musi być

kontynuowane przez całe życie

Leczenie inwazyjne