WOLE GUZKOWE
RAK TARCZYCY

Okaj Aleksandra

Dietetyka III

Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji

hormonów tarczycy: tyroksyny i trójjodotyroniny. Dwie
trzecie z ogólnej ilości jodu występującego w ustroju
jest zgromadzone w tarczycy. Hormony tarczycy są
niezbędne do wzrostu i odnowy komórek, a także biorą
udział w przemianie białka, węglowodanów i soli
mineralnych. Jod jest potrzebny do spalania
nadmiernych ilości tłuszczu, poprawia sprawność
umysłową, zwiększa energię życiową. Niedobory jodu
obserwuje się często u ludzi zamieszkałych na terenach
górzystych (w Polsce Sudety i Podkarpacie).

Niedobór jodu u człowieka wywołuje niedoczynność

tarczycy, przyrost wola, spowolnienie umysłowe, przyrost
masy ciała i ogólny brak energii. Źródłem jodu są warzywa
rosnące w glebie
bogatej w jod, ryby i inne zwierzęta morskie, morszczyn,
jaja, cytryny, czosnek, woda i sól kuchenna jodowana.

Dzienne zapotrzebowanie na jod:
•dla noworodków, niemowląt i 125 μg/dobę;
•dla dzieci w wieku 7-10 lat - 65 μg/dobę;
•dla dzieci starszych, młodzieży i osób dorosłych – 95μg
/dobę;
•dla kobiet w ciąży 160 μg /dobę
• w okresie laktacji - 210μg /dobę.

Wchłanianie jodu w organizmie ograniczają

substancje wolotwórcze, które występują w niektórych
warzywach, m. in.:
w kapuście, szpinaku, rzepie, burakach.

Wole guzkowe (Struma nodosa) jest to przerost
tarczycy przez naruszenie początkowo jednolitej
struktury tarczycy w obrębie zrazików i tkanki
międzyzrazikowej. Prowadzi to do powstania
jednego lub mnogich guzków w obrębie tarczycy.
Niektóre guzki hormonalnie czynne ulegają
okoleniu torebką łącznotkankową i powstaje
gruczolak.

5 różnych scyntygramów
gruczołu tarczowego.
A) Prawidłowa tarczyca,
B)Choroba Gravesa-
Basedowa,
C) Wole guzkowe toksyczne
(choroba Plummera),
D)Gruczolak toksyczny,
E)Zapalenie tarczycy

Rodzaje guzków

W wyniku badania metodą scyntygraficzną na podstawie
oceny jodochłonności guzków, wyróżnia się następujące
rodzaje guzków:

- guzki ciepłe - chłonące jod identycznie jak przyległy

miąższ tarczycy,

- guzki zimne - słabiej lub zupełnie nie wychwytujące

jodu (np. rak tarczycy),

- guzki gorące - wychwytujące duże ilości jodu,

hormonalnie bardzo czynne, nie podlegają sterowaniu
przez TSH. Guzek gorący hamuje aktywność pozostałej
części gruczołu. Guzki gorące bardzo często powodują
zaburzenia rytmu serca, nerwowość, wychudzenie.
Podlegają czynnemu leczeniu.

Objawy

Objawy dotyczą miejscowych dolegliwości związanych z
uciskiem ze strony tarczycy na okoliczne struktury.
Przez wiele lat chory może nie być świadomy
występowania u niego wola. Przy pierwszych objawach
początkowo może to być jedynie dyskomfort przy
przełykanie, podnoszeniu rąk. W późniejszym okresie
może dochodzić do ucisku na tchawicę co prowadzi do
utrudnionego oddychania, może uciskać naczynia żylne
prowadząc do zastoju odpływu żylnego. Zawsze należy
pamiętać o możliwości występowania zmiany
nowotworowej w obrębie guzków.

Przyczyny wola guzkowego

Do przerostu tarczycy dochodzi w wyniku nadmiernej
produkcji TSH (hormon tyreotropowy) przez przysadkę,
w wyniku niskiego poziomu hormonów tarczycy w
osoczu na skutek niedoboru jodu.

Czynnościowy obraz wola guzkowego

Wole guzkowe jako całość może wydzielać prawidłową
ilość hormonów tarczycy; jest to wole guzkowe
obojętne, utrzymujące ustrój w stanie eutyreozy. Do
nadmiernego wydzielania hormonów tarczycy dochodzi
w przypadku wola guzkowego toksycznego
(nadczynnego).

Diagnoza wola guzkowego

Diagnoza wola guzkowego polega na oznaczeniu
stężeń hormonów, badaniu palpacyjnym i USG
tarczycy stwierdzające obecność guzków w gruczole.
Stwierdzenie guzka w obrębie tarczycy wymaga
podjęcia dodatkowych badań różnicowych przez
biopsję cienkoigłową. O ostatecznym rozpoznaniu
decyduje dopiero badanie histopatologiczne.

Leczenie wola guzkowego

Leczenie wola guzkowego ze względu na niejednolitą
strukturę miąższu, powinno być operacyjne,
szczególnie w przypadku guzków gorących i
nadczynnego wola guzkowego. W przypadku przerostu
wywołanego niedoborem jodu, zaleca się choremu
dietę bogatą w jod.

Leczenie farmakologiczne np. tyreoidyną daje bardzo
różne wyniki, często trudne do przewidzenia.

Rak
tarczycy

Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem złośliwym
gruczołów układu wewnątrzwydzielniczego. W
zestawieniu z innymi nowotworami zajmuje on odległe
miejsce pod względem częstości występowania, można
zatem powiedzieć, że występuje stosunkowo rzadko
(1% wszystkich nowotworów złośliwych). Obserwuje
się także częstsze występowanie raka tarczycy u
kobiet. Różnica, prawie 3-ktrotna, zaznacza się przede
wszystkim do 50 roku życia, po tym okresie
zachorowalność jest zbliżona do populacji męskiej.
Dzięki dostępnym metodom diagnozowania możliwe
jest szybsze i skuteczniejsze wykrycie choroby,
również niewielka złośliwość i lepsza odpowiedź na
leczenie wpływają na pozytywne rokowanie. Szacuje
się, iż ogółem 10-letnie przeżycie wynosi 85%.

Istotnymi czynnikami w ocenie ryzyka wystąpienia raka
tarczycy są: wiek chorych (większe prawdopodobieństwo
obecności nowotworu u dzieci i osób młodych) i płeć
(mimo iż guzki tarczycy częściej występują u kobiet, to u
mężczyzn ryzyko zmiany złośliwej jest większe).
W przypadku ilości jodu zawartego w diecie występuje
pewien paradoks. Zarówno niedobór jak i nadmiar jodu
szkodzą.
W przypadku niedoboru pojawia się najczęściej rak
pęcherzykowaty, a przy nadmiarze rak brodawkowaty.
Ekspozycja na promieniowanie jonizujące ma szczególnie
duże znaczenie w wieku rozwojowym oraz po
radioterapii.
Udowodniono również podłoże dziedziczne raka tarczycy
(mutacja genu RET), przede wszystkim dotyczy to raka
rdzeniastego.

Objawy raka tarczycy:

Objawy są zwykle niecharakterystyczne i trudno je
odróżnić od innych chorób tarczycy. Stąd wniosek, że
nie należy bagatelizować dolegliwości tj. powiększenie
węzłów chłonnych szyi (w momencie rozpoznania
przerzuty występują w 5% przypadków), wyczuwalny
guz, szybki wzrost długoletniego wola, duszność,
chrypka czy zaburzenia połykania.

Diagnostyka raka tarczycy

W celu rozpoznania zmian w obrębie tarczycy należy
wykonać badanie ultrasonograficzne. Nie można
postawić pewnego rozpoznania na jego podstawie,
jedynie umożliwia ono wykazanie cech
przemawiających za zmianą złośliwą. Przy podejrzanych
zmianach wykonywana jest dodatkowo biopsja
aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) pod kontrolą
ultrasonografii, którą należy powtórzyć w wątpliwych
przypadkach.
Kolejnym badaniem jest scyntygrafia tarczycy z
użyciem jodu (

131

I), a w niektórych sytuacjach

scyntygrafia całego ciała.

W procesie diagnostycznym wykonywane są również
badania laboratoryjne tj. oznaczanie w surowicy
kalcytoniny, wapnia, TSH oraz hormonów tarczycy
czy tyreoglobuliny metodami
immunohistochemicznymi, konsultacja laryngologiczna
(ocena stanu strun głosowych). Natomiast RTG klatki
piersiowej oraz tomografia komputerowa szyi i
śródpiersia górnego pozwalają stwierdzić czy
nowotwór nacieka narządy sąsiednie.
Najpewniejszym jednak badaniem jest pooperacyjne
badanie histopatologiczne usuniętej zmiany.

Leczenie raka tarczycy polega głównie na
operacyjnym usunięciu przeważnie całego gruczołu
tarczowego. Zabieg jest wskazany zawsze, gdy
zmiana została rozpoznana jako guz złośliwy lub
jedynie występuje takie podejrzenie. W przypadku
mikroraka, czyli raka brodawkowatego, którego
średnica nie przekracza 1 cm oraz dotyczy jednego z
płatów, usuwany jest jeden płat wraz z węziną.
Podczas każdej operacji usuwane są również węzły
chłonne znajdujące się w okolicy. Całkowite wycięcie
tarczycy z powodu raka tarczycy powinno być
wykonywane zawsze w ośrodkach z odpowiednim
doświadczeniem operacyjnym i zapleczem
diagnostycznym.

Leczenie

131

I

Leczenie jodem promieniotwórczym stosuję się w przypadku
zróżnicowanego raka tarczycy (pęcherzykowym i
brodawkowatym) w celu zniszczenia resztek tarczycy
pozostawionych po leczeniu operacyjnym. Leczenia tego nie
stosujemy w przypadku jednoogniskowego mikroraka
brodawkowatego tarczycy, nie wykazującego cech
przerzutów. Leczenie to polega na podaniu za pomocą
aplikatora do jamy ustnej kapsułki terapeutycznej

131

I.

Leczenie L-tyroksyną (L-T

4

)

W przypadku zróżnicowanych raków tarczycy po leczeniu
radykalnym stosuje się leczenie L-T

4,

które ma na celu nie

tyle przeciwdziałanie niedoczynności tarczycy, ile
zapobieganie w znowieniu nowotworu u chorych z remisją
lub hamowanie progresji raka u pacjentów z jawną chorobą
nowotworową.

Bibliografia

- Choroby wewnętrzne, Andrzej Szczeklik, wyd.
Medycyna Praktyczna, Kraków
- Choroby wewnętrzne, Franciszek Kokot, wyd.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
- Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy,
pod red. R. Kordka.
- Chirurgia, pod red. W. Noszczyka, Tom 1.