M O T Y W Y

616

M O T Y W Y

617

dawna nie jest obiektem erotycznego
pożądania: można przy nim chodzić
w brudnym szlafroku, nie warto się dla
niego stroić, to byłoby nawet, zdaniem
Dulskiej, nieprzyzwoite... Żona Felicjana
wcale nie liczy się z jego zdaniem, bez
jego wiedzy załatwia wszystkie drażliwe
sprawy: rodzinne, ze służbą czy loka-
torami. Wygodnie jednak Dulskiej nim
manipulować: np. byłoby jej na rękę,
by jako ojciec stanowczo sprzeciwił się
małżeństwu Zbyszka z Hanką.
Podobną tyranką jest Krzeszowska

z Lalki Bolesława Prusa. Jednak baronowa nie radzi sobie z mężem tak
dobrze jak Dulska i chyba bardziej go kocha, dlatego cierpi z powodu jego
zdrad, spłaca jego długi i robi wszystko, byle tylko wrócił. Być może czyni
tak tylko dla opinii publicznej i pieniędzy – nie chce, by mąż marnotra-
wił ich wspólny majątek ani by dostał jego część w wyniku rozwodu. Jej
małżeństwo okazało się pomyłką: wyszła za hulakę żyjącego ponad stan,
niezdolnego być dla niej wsparciem w trudnej sytuacji po śmierci dziecka.
Konflikty, kłótnie, głównie o pieniądze, pomiędzy Krzeszowskimi stają
się tematem plotek, oni sami stanowią nie lada atrakcję: baronowa śledzi
wydatki męża, np. w sklepie Wokulskiego, procesuje się z nim o majątek,
wystawia do sprzedaży klacz barona... Znane są zresztą i inne jej intrygi
wymierzone nie tylko przeciwko mężowi, ale także sąsiadom: Ignacemu
Rzeckiemu, pani Stawskiej i jej córce.
Typem żony tyranki jest też Róża Żabczyńska – bohaterka Cudzoziemki
Marii Kuncewiczowej. Róża nie kocha męża Adama i pogardza nim. Oskarża
go o wszelkie swoje porażki, zmusza do znoszenia swych nieustannych
humorów i kaprysów. Jako nieznośna matka dyryguje też życiem dzieci,
Marty i Władysława (myśli nawet o ich zabiciu!). Porażona niechęcią do
całego świata uwodzi mężczyzn tylko po to, by ich odpychać, znęca się
nad synową i... wciąż rozmyśla o niespełnionym młodzieńczym uczuciu
do Michała Bądskiego.

Żona idealna

Dla żony idealnej przede wszystkim jest miejsce w poezji. Na przykład w pie-
śniach i innych wierszach Gałczyńskiego:

A ta pani zamyślona, z kwiatami –
to moja żona.

(Konstanty Ildefons Gałczyński, Wizyta)

W Pieśniach żona przedstawiona zostaje przede wszystkim jako towa-
rzyszka pracowitego życia poety, której twarz, ręce, serce warto „ocalić
od zapomnienia”. Zdanie: „Stoimy przy życiu, żono, jako tkacze przy
swych krosnach” trąci dziś nieco socrealizmem, ale i tak może spodobać
się współczesnemu czytelnikowi.
Krzysztof Kamil Baczyński utrwalił
w swych erotykach zmysłowy portret
pięknej młodziutkiej żony Barbary,
której ciało przypomina w jednym
z wierszy szklane naczynie:

Stojąc przed lustrem ciszy
Barbara z rękami u włosów
nalewa w szklane ciało
srebrne kropelki głosu.

I wtedy jak dzban
światłem zapełnia się
i szkląca przejmuje w siebie gwiazdy
i biały pył miesiąca.

(Krzysztof Kamil Baczyński, Biała magia)

Czołowy poeta pokolenia tzw. Nowej Fali Stanisław Barańczak oddał
w wierszu Grażynie hołd żonie przyjaciela i opozycjonisty, Jacka:

Pamiętać o papierosach. Żeby zawsze były pod ręką,
gotowe do wsunięcia w kieszeń, gdy znowu go zabierają.

Znać na pamięć przepisy dotyczące paczek i widzeń.
Sztukę zmuszania mięśni twarzy do uśmiechu.

Jednym chłodnym spojrzeniem gasić wrzask policjanta,
zaparzać spokojnie herbatę, gdy oni bebeszą szuflady.

Z obozu albo szpitala słać listy, że wszystko w porządku.

Tyle umiejętności, taka perfekcja. Mówię poważnie.
Chociażby po to, aby się nie zmarnowały,
nagrodą za to wszystko powinna być nieśmiertelność,
a już co najmniej jej wybrakowana wersja, życie.

(Stanisław Barańczak, Grażynie)

Autoportret z żoną na
tle Anticoli Corrado,
Edward Okuń.

Złote godziny,
Frederick Leighton.

Ż o n a

Ż o n a