POSTĘPOWANIE GŁÓWNE

PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ

ODDANIE POD SĄD



Sensu largo – w znaczeniu szerokim pojęciem tym określa się akt procesowy określonej władzy lub
osoby, na podstawie którego dana osoba zostaje postawiona w akt oskarżenia za zarzucany jej czyn i
odpowiada przed sądem na rozprawie, która ma na celu orzeczenie o przedmiocie postępowania.

→

Oddanie pod sąd polega na wniesieniu do sądu przez określoną władzę lub osobę

oskarżenia, stawiającego inną osobę w stan oskarżenia. Jeżeli oskarżenie to (akt oskarżenia)
spełnia warunki formalne, zobowiązuje ono sąd do wyznaczenia rozprawy głównej.



Sensu stricto – oddanie pod sąd to akt sądowy, polegający na kontroli przez sąd zasadności oskarżenia
przed rozprawą główną. W tym znaczeniu oddanie pod sąd bywa także określane jako oddanie pod sąd
przez sąd.

→

Oddanie pod sąd w znaczeniu ścisłym może być obligatoryjne we wszystkich sprawach lub

jedynie w sprawach o poważniejsze przestępstwa. W aktualnie obowiązującym Kodeksie
postępowania karnego przyjęte zostało rozwiązanie o charakterze mieszanym. Kodeks
mianowicie w niektórych sytuacjach przewiduje obligatoryjne oddanie pod sąd (art. 339 § 1,
art. 339§ 2 i 344 k.p.k.), w pozostałych sytuacjach pozostawiając tę kwestię prezesowi sądu,
uzależniając to od jego uznania, że zachodzi potrzeba wydania innego rozstrzygnięcia
przekraczającego jego uprawnienia (art. 339 § 3 k.p.k.)

Pozytywne aspekty oddania pod sąd:

→

wstępna kontrola oskarżenia stanowi gwarancję interesów oskarżonego w procesie karnym

→

oddanie pod sąd przez sąd oszczędza kosztów organom i osobom uczestniczącym w procesie

→

chroni sąd i strony przed niepotrzebnymi czynnościami

→

wzmacnia autorytet i powagę władzy państwowej, sprzyjając eliminowaniu niesłusznych oskarżeń

→

kontrola zasadności oskarżenia dokonywana jest przez organ sądowy, a więc obiektywnie i bezstronnie

W polskim procesie karnym instytucja oddania pod sąd obejmuje:
1/ kontrolę warunków formalnych aktu oskarżenia (art. 337 k.p.k.)
2/ kontrolę sprawy (art. 339 i 344 k.p.k.)

KONTROLA WARUNKÓW FORMALNYCH AKTU OSKARŻENIA

! Zgodnie z przepisem art. 337 k.p.k., w trybie określonym w tym przepisie kontroli podlega nie tylko spełnienie
szczególnych warunków formalnych przewidzianych w przepisach o akcie oskarżenia (art. 332,333,335 k.p.k.)
ale także spełnienie ogólnych warunków formalnych, jakim winny odpowiadać pisma procesowe (art. 119
k.p.k.)
! Kontrola warunków formalnych dokonywana jest przez prezesa sądu; jego uprawnienia realizować może
przewodniczący wydziału albo upoważniony sędzia.

Art. 339. § 1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:
1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,
3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.
§ 2. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba
wydania orzeczenia, o którym mowa w § 3 pkt 2, a także w art. 56 § 1.
§ 3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia,
a zwłaszcza:
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.
§ 4. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania
mediacyjnego; przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.
§ 5. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w § 1 oraz w § 3 pkt 1, 2 i 6, z tym że udział
prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 Kodeksu karnego jest
obowiązkowy.
Art. 344. Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd z urzędu rozstrzyga o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka. W razie
potrzeby orzeka także o innych środkach zapobiegawczych

! Prezes jest zobowiązany do badania pod kątem spełnienia warunków formalnych każdego wniesionego do sądu
aktu oskarżenia.
Prezes sądu bada wniesiony akt oskarżenia pod kątem wymogów formalnych wskazanych w art. 332, 333 lub
335 k.p.k., a także w art. 334 k.p.k., oraz tych, które właściwe są każdemu pismu procesowemu określonych w
art. 119 k.p.k.. Jeżeli prezes stwierdzi istnienie braków formalnych zwraca go oskarżycielowi, wzywając do ich
uzupełnienia w terminie 7 dni.

!!! Niespełnienie przez akt oskarżenia jakiegokolwiek warunku formalnego jest traktowane jako tożsame z
brakiem skargi.

!!! Dokonywana przez prezesa sądu kontrola dotyczyć może wyłącznie warunków formalnych aktu oskarżenia,
nie może natomiast łączyć się z merytorycznym badaniem sprawy.

! Jeżeli prezes sądu stwierdzi, że wniesiony akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym albo jeśli
stwierdzone przez niego braki zostały w wyznaczonym terminie usunięte, prezes zarządza doręczenie jego
odpisu oskarżonemu oraz obrońcy oskarżonego, jeżeli został w sprawie ustanowiony.

→

Doręczając odpis aktu oskarżenia, prezes sądu wzywa go do przedłożenia wniosków dowodowych,

wyznaczając do tego celu termin 7-dniowy (termin instrukcyjny)

→

Ważnym składnikiem prawa do obrony oskarżonego jest uprawnienie do wniesienia w terminie 7 dni

od daty jego otrzymania pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia (termin instrukcyjny); o uprawnieniu
tym należy oskarżonego pouczyć

→

W praktyce często wraz z odpowiedzią na akt oskarżenia formułowany jest wniosek oskarżonego lub

jego obrońcy o skierowanie sprawy na posiedzenie przed rozprawą. Zasadniczy sens odpowiedzi na akt
oskarżenia sprowadza się do przedstawienia sądowi stanowiska oskarżonego wobec oskarżenia po to,
by – jeśli pojawi się taka potrzeba – sprawa mogła być przez prezesa sądu skierowana na posiedzenie
przed rozprawą.

! Szczególny tryb badania warunków formalnych aktu oskarżenia dotyczy zarówno tego, który został wniesiony
przez oskarżyciela publicznego, jak i tego, który wniesiony został przez oskarżyciela posiłkowego
subsydiarnego, czy oskarżyciela prywatnego.



Dotknięty brakiem akt oskarżenia zwraca się oskarżycielowi. Podstawę prawną obowiązku
uzupełnienia przez oskarżyciela publicznego braku aktu oskarżenia stanowi przepis art. 337 § 3 k.p.k.



Podstawę prawną obowiązku uzupełnienia przez oskarżyciela prywatnego i oskarżyciela posiłkowego
samoistnego (subsydiarnego) braku aktu oskarżenia stanowi art. 120 § 2 k.p.k.

Jeśli oskarżyciele ci nie usuną braku w terminie, wówczas pismo takie nie może zostać uznane za skargę
inicjującą postępowanie, a postępowanie to należy umorzyć z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela.
Jeśli nie będą temu stały na przeszkodzie inne przesłanki procesowe, takie oskarżenie uzupełnione i wniesione
po terminie wyznaczonym przez prezesa sądu w zarządzeniu, wywoła skutek procesowy w postaci zawiązania
procesu z dniem wniesienia do sądu poprawionego aktu oskarżenia.

! Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 40 k.p.k.,
dotyczące aktu oskarżenia – wniesiony zamiast aktu oskarżenia wniosek o warunkowe umorzenie postępowania
musi spełniać takie same warunki formalne, jak te, które powinny cechować akt oskarżenia.

Prezes sądu w przedmiocie zwrotu aktu oskarżenia oskarżycielowi wydaje

zarządzenie

, w którym wskazuje

wszystkie stwierdzone braki formalne oraz określa termin, do którego braki te należy usunąć.



jeśli akt oskarżenia nie będzie spełniał jednego z warunków określonych w art. 332,333 lub 335 k.p.k.,
a także jeśli prezes sądu stwierdził, że nie zostały spełnione warunki określone w art. 334 k.p.k.,
wówczas podstawą prawną takiego zwrotu będzie przepis art. 337 k.p.k.



jeśli przyczyną zwrotu będzie niespełnienie przez akt oskarżenia wymogów określonych w art. 119 § 1
k.p.k. albo jeśli brak polegał będzie na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia
czynności procesowej, wówczas znajdzie zastosowanie przepis art. 120 § 1 k.p.k.

Art. 337. § 1. Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 lub 335, a także gdy nie zostały
spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.
§ 2. Na zarządzenie, o którym mowa w § 1, oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
§ 3. Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie wskazanym w § 1 poprawiony lub uzupełniony akt
oskarżenia.
Art. 120. § 1. Jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, przewidzianym w art. 119 lub w przepisach szczególnych, a brak jest tego
rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności
procesowej, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni.
§ 2. W razie uzupełnienia braku w terminie, pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W razie nieuzupełnienia braku w terminie, pismo
uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania.

Na wydane przez prezesa sądu zarządzenie przysługuje oskarżycielowi zażalenie do sądu właściwego do
rozpoznania sprawy. Jeśli wniesione przez oskarżyciela zażalenie zostanie uwzględnione, prezes sądu
zobowiązany jest do podjęcia dalszych czynności związanych z aktem oskarżenia, a dotyczących przygotowania
rozprawy głównej.

Niezachowanie terminu do uzupełnienia braków formalnych.
Jeśli brak formalny pisma nie zostanie usunięty w terminie, wówczas pismo to uznaje się za bezskuteczne. Jeżeli
zatem oskarżyciel publiczny nie wniesie do sądu poprawionego lub uzupełnionego aktu oskarżenia, spowoduje
to ustanie stanu zawisłości sprawy przed sądem i sprawa na powrót przejdzie w fazę postępowania
przygotowawczego.

III

WSTĘPNE BADANIE SPRAWY

Czynności dokonywane w ramach tzw. wstępnej kontroli oskarżenia realizowane są w dwóch etapach.
1/ dokonywanym przez prezesa sądu badaniu dot. wyłącznie warunków formalnych wniesionego do sądu aktu
oskarżenia
2/ dot. badania sprawy, które ma już charakter merytoryczny i dokonywane jest przez sąd na posiedzeniu
poprzedzającym rozprawę główną.

! Sprawę na posiedzenie kieruje prezes sądu z własnej inicjatywy
! Posiedzenie, o którym tu mowa, określane bywa w doktrynie mianem posiedzenia
przygotowawczego

Wstępne badanie sprawy przez sąd na posiedzeniu może być obligatoryjne lub fakultatywne.



obligatoryjne posiedzenie sądu przed rozprawą – ma miejsce wówczas, gdy sam kodeks wymaga w
określonych sytuacjach poprzedzenia rozprawy takim posiedzeniem. Następuje ono wówczas gdy:

1/ prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

→

po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego, w

razie stwierdzenia istnienia podstaw określonych w art. 99 § 1 i art. 100 k.k. lub w art. 43 § 1 i 2 oraz
art. 47 § 3 k.k.s., prokurator występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie tytułem środka
zabezpieczającego przepadku wymienionego w art. 39 pkt. 4 k.k.

→

o przepadku tym rozstrzyga sąd na posiedzeniu.

→

wydanie takiego orzeczenia jest możliwe w razie stwierdzenia, że sprawca dopuścił się

czynu zabronionego w stanie niepoczytalności albo przyjęcia znikomego stopnia społecznej
szkodliwości czynu lub stwierdzenia, że zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu
zabronionego

→

wydanie takiego orzeczenia jest możliwe także wówczas, gdy

•

sprawca dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności

•

społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

•

zastosowano warunkowe umorzenie postępowania karnego

•

zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy czynu zabronionego

•

zastosowano wobec sprawcy zamiast kary lub środka karnego środki
wychowawcze, lecznicze albo poprawcze

•

albo gdy sprawcy zarzucono popełnienie wykroczenia skarbowego

→

z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego prokurator może

wystąpić również wówczas, gdy postępowanie przygotowawcze zostało umorzone z powodu
niewykrycia sprawców przestępstwa, jednak pod warunkiem, że przepisy przewidują
orzeczenie takiego przepadku

→

osoba roszcząca sobie prawo do korzyści lub przedmiotów, których przepadek orzeczono

tytułem środka zabezpieczającego, może dochodzić swych roszczeń tylko w postępowaniu
cywilnym.

2/ zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania, a zwłaszcza
wtedy, gdy prokurator złożył odpowiedni wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

→

w razie uznania wniosku prokuratora za zasadny, sąd orzeka o warunkowym umorzeniu

postępowania wyrokiem;

→

jeśli natomiast uzna, że warunkowe umorzenie byłoby niezasadne albo jeśli oskarżony

sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu postępowania, wówczas kieruje sprawę na rozprawę.

→

w takim wypadku wniosek ten zastępuje akt oskarżenia.

3/ akt oskarżenia zawiera wniosek o którym mowa w art. 335 k.p.k.

→

jeżeli akt oskarżenia zawiera stosowny wniosek, wówczas wniosek taki jest rozpoznawany

na posiedzeniu, na którym nie prowadzi się postępowania dowodowego, sąd jednak dokonuje ustaleń co
do osoby oskarżonego na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego

→

prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mogą wziąć udział w posiedzeniu, a ich udział jest

obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.

→

jeżeli pokrzywdzony lub inna osoba uprawniona nie wystąpiła z wnioskiem o zasądzenie

obowiązku naprawienia szkody w całości lub części, wówczas sąd może uzależnić uwzględnienie
wniosku o skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy od naprawienia szkody w całości lub
w części, albo od zobowiązania oskarżonego do stosownego trybu życia.

→

uwzględniając wniosek, sąd skazuje oskarżonego wyrokiem na posiedzeniu

→

rodzaje rozstrzygnięć, jakie mogą zostać wydane w związku z uwzględnieniem wniosku

określone zostały w art. 343 § 1 k.p.k. Sąd może:

•

wykroczyć poza te reguły, które rządzą nadzwyczajnym złagodzeniem kary

•

warunkowym zawieszeniem wykonania kary

•

zastosować wobec oskarżonego jedynie środek karny, gdy występek przypisany
oskarżonemu jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności
(a więc zrezygnować z wymierzenia oskarżonemu tej kary, która została
przewidziana za dany występek)

4/ akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy (subsydiarny) – w celu zbadania, czy nie zachodzi
potrzeba umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

→

wniesienie aktu oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego następuje po

uprzedniej odmowie wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora
5/ zachodzi potrzeba ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych mogących występować w
sprawie

→

ograniczenie to może nastąpić wówczas gdy jest to konieczne dla zabezpieczenia

prawidłowego toku postępowania

→

przepis dotyczy zarówno oskarżycieli posiłkowych, którzy przyłączyli się do postępowania

zainicjowanego skargą oskarżyciela publicznego, jak i tych, którzy w postępowaniu mogą działać jako
oskarżyciele posiłkowi subsydiarni
6/ oskarżony jest tymczasowo aresztowany – w celu rozstrzygnięcia o utrzymaniu w mocy,
zmianie lub uchyleniu tego środka; w razie potrzeby sąd na posiedzeniu może orzec również o
innych środkach zapobiegawczych.

→

sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, są zobowiązani badać, czy nie ustały

przyczyny, wskutek których środek ten został zastosowany.

→

do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego rozstrzygnięcie w tym przedmiocie wydawane

jest na posiedzeniu, w trybie określonym w przepisie art. 344 k.p.k.



fakultatywne posiedzenie przed rozprawą - ma miejsce wówczas, gdy prezes wnosi sprawę na
posiedzenie, jeżeli według jego oceny zachodzą stany, wymagające wydania postanowienia przez sąd.
Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba wydania rozstrzygnięcia
przekraczającego jego uprawnienia. Kodeks jako przykład takich sytuacji wskazuje na potrzebę:

Art. 339. § 1. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:

1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,
2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,
3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.

§ 2. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu zbadania, czy nie

zachodzi potrzeba wydania orzeczenia, o którym mowa w § 3 pkt 2, a także w art. 56 § 1.

§ 3. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego

jego uprawnienia, a zwłaszcza:
1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,
2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,
4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,
5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,
6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
7) wydania wyroku nakazowego.

§ 4. Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do

postępowania mediacyjnego; przepis art. 23a stosuje się odpowiednio

§ 5. Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w § 1 oraz w § 3 pkt 1, 2 i 6, z tym że

udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95
Kodeksu karnego jest obowiązkowy.

1/ umorzenia postępowania z powodu niedopuszczalności procesu
2/ umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia

→

warunkiem umorzenia postępowania z tej przyczyny jest uprzednie stwierdzenie zupełności

postępowania przygotowawczego.

→

brak podstaw faktycznych oskarżenia jest oczywisty

→

w orzecznictwie SN podkreśla, że oczywisty brak podstaw faktycznych oskarżenia zachodzi

między innymi w sytuacji braku jakichkolwiek dowodów, świadczących o popełnieniu przez oskarżonego
przypisywanego mu czynu, nie może natomiast być efektem ich oceny
3/ wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu
postępowania

→

sąd bada z urzędu swoją właściwość

→

może też zdecydować o zmianie trybu postępowania

4/ zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego

→

zwrot do uzupełnienia braków postępowania przygotowawczego z fazy wstępnego badania

sprawy może mieć miejsce wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

•

stwierdzone braki postępowania przygotowawczego są istotne

•

ich usunięcie przez sąd powodowałoby znaczne trudności

warunki te muszą wystąpić koniunkcyjnie

→

przyczyną uzasadniającą zastosowanie sprawy do uzupełnienia może być niewykorzystanie

możliwości dowodowych albo niedokonanie lub wadliwe dokonanie czynności procesowych;
analiza akt może wskazywać także na potrzebę poszukiwania dalszych dowodów

→

przekazując sprawę do uzupełnienia prokuratorowi sąd wskazuje kierunek uzupełnienia, a w

razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć.

→

o zwrocie sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego sąd orzeka

postanowieniem, na które stronom przysługuje zażalenie

5/ wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania

→

u podłoża tej decyzji może leżeć albo odmienna ocena zebranego w sprawie materiału

dowodowego albo pojawienie się przeszkody uzasadniającej zawieszenie postępowania
6/ wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,
gdy areszt tymczasowy lub inny środek przymusu nie był dotąd stosowany albo gdy zachodzi potrzeba
orzekania o takim środku przymusu.
7/ wydania wyroku nakazowego
8/ rozważenia celowości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego
9/ wydania rozstrzygnięcia przez sąd w tym etapie procesowym co do innych nie wymienionych wyżej
kwestii

→

np. co do przyjęcia powództwa cywilnego

→

wyłączenia części sprawy do odrębnego rozpoznania

→

wyłączenia jawności postępowania, gdy zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia

okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy

→

w celu rozważenia wydania postanowienia o poszukiwaniu oskarżonego listem gończym.

10/ prezes może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli ze względu na zawiłość sprawy lub inne
ważne powody może się to przyczynić do usprawnienia postępowania a zwłaszcza do należytego
przygotowania i organizacji rozprawy głównej /tylko sprawa dobrze przygotowana merytorycznie i
organizacyjnie powinna być dopuszczona do rozpoznania na rozprawie/

!!! W toku dalszego postępowania, a zwłaszcza na rozprawie, sąd nie jest związany ani oceną stanu
faktycznego, ani oceną prawną, przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu w
ramach wstępnego badania sprawy (art. 347 k.p.k.)

udział stron oraz obrońców i pełnomocników
! Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach sądu wymienionych w art. 339 § 1
k.p.k. (tj. tych, które przeprowadzane są obligatoryjnie w razie zaistnienia określonej w tym przepisie
przesłanki).
! Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą także wziąć udział w posiedzeniach wyznaczonych w trybie art. 339
§ 3 pkt. 1,2 i pkt. 6 k.p.k.
! Jedynie wówczas gdy przedmiotem posiedzenia jest kwestia orzeczenia o środku zabezpieczającym
określonym w art. 94 k.k. (umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym) lub w art. 95
k.k. (umieszczenie sprawcy w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub
rehabilitacyjne) udział prokuratora i obrońcy jest obowiązkowy.

! Wymienione strony, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią;
!! Zawiadomienie ich o terminie posiedzenia nie jest obowiązkowe, zaś rozpoznanie sprawy pod ich
nieobecność pozostaje bez wpływu na dopuszczalność podejmowanych czynności.

Odrębnie uregulowane zostało umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie
środków zabezpieczających na wniosek prokuratora (art. 324 k.p.k.)

→

wniosek prokuratora w tym przedmiocie kieruje się zasadniczo na rozprawę, jeżeli jednak popełnienie

czynu i niepoczytalność oskarżonego nie budzą wątpliwości, a prezes sądu a wniosek obrońcy oskarżonego
uzna to za celowe, kieruje sprawę do rozpoznania na posiedzeniu z udziałem prokuratora, podejrzanego i
jego obrońcy. W posiedzeniu tym ma także prawo wziąć udział pokrzywdzony (o uprawnieniu tym należy
pokrzywdzonego pouczyć, a o terminie posiedzenia zawiadomić)

CZYNNOŚCI ZWIĄZANE Z ORGANIZACJĄ ROZPRAWY

Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:
1/ sędziego albo członków składu orzekającego, wskazując równocześnie przewodniczącego tego
składu, jeśli tworzy go co najmniej dwóch sędziów zawodowych i o ile sam nie przewodniczy temu
składowi

→

zgodnie z art. 351 k.p.k. sędziego albo sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w

kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału

→

kodeks nie wprowadza nakazu wyznaczania w każdej sprawie składu sądu w drodze losowania, lecz

przewiduje ten tryb wyznaczania składu jedynie wówczas, gdy przestępstwo jest zagrożone karą 25 lat
pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, a nadto gdy został zgłoszony taki
wniosek przez prokuratora lub obrońcę. Prokurator lub obrońca mają prawo być obecni przy losowaniu,
a o terminie losowania należy ich zawiadomić; z przebiegu losowania sporządza się protokół.

→

odstępstwo od wyznaczenia składu według wplywu sprawy jest możliwe tylko w formie pominięcia

sędziego z powodu jego choroby lub innej ważnej przeszkody, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o
wyznaczeniu rozprawy.

→

w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy prezes sądu powinien zdecydować również o tym, czy

sprawa rozpoznawana będzie w składzie ławniczym, czy zawodowym, o ile kwestia ta na mocy
szczególnego uregulowania pozostawiona została jego decyzji.

→

uchybienie podanym wyżej regułom wyznaczania składu sądu stanowiło będzie bezwzględną

przyczynę uchylenia orzeczenia (nienależyta obsada sądu)

2/ dzień, godzinę i miejsce rozprawy
3/ strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie

→

wzywa się te osoby, które mają obowiązek stawiennictwa na rozprawę

oskarżonego

świadków

biegłych

→

zawiadamia się te osoby, które są uprawnione do uczestnictwa w rozprawie, nie mają jednak takiego

obowiązku

pozostałe strony procesowe

osoby, które występują na rozprawie w charakterze przedstawiciela procesowego stron

prokuratora (przez doręczenie wykazu spraw tzw. wokandy, które mają być w danym dniu
rozpoznane)

4/ inne czynności konieczne dla przygotowania rozprawy

→

prezes sądu wydaje zarządzenie o dopuszczeniu dowodów i sprowadzeniu ich na rozprawę (z urzędu

lub a wniosek stron lub podmiotu określonego w art. 416 k.p.k.)

→

prezes sądu wyznacza oskarżonemu obrońcę z urzędu w sytuacjach określonych w art. 78 § 1 (tzw.

prawo ubogich), art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 k.p.k. (obrona obligatoryjna), jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z
wyboru.

!!! Aby zapewnić oskarżonemu prawo do obrony pomiędzy doręczeniem oskarżonemu aktu oskarżenia a
terminem rozprawy musi upłynąć co najmniej 7 dni. Uprawnieniem oskarżonego lub jego obrońcy jest

Art. 324. § 1. Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do
zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie
postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w § 1, przekazuje sprawę prokuratorowi do
dalszego prowadzenia.
§ 3. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

zgłoszenie wniosku o odroczenie rozprawy, jeżeli terminu tego nie dochowano; jednak mimo
niedochowania 7-dniowego terminu oskarżony i jego obrońca mogą być przygotowani do obrony i nie mieć
interesu w odroczeniu rozprawy.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Cel rozprawy głównej

→

badając twierdzenia aktu oskarżenia, sąd zapoznaje się z informacjami zebranymi

w wyniku postępowania dowodowego przeprowadzonego w stadium przygotowawczym procesu karnego.
Na ich podstawie czyni ustalenia, co do winy lub niewinności oskarżonego. Podstawę tych ustaleń mogą
stanowić tylko takie okoliczności, które zostały ujawnione na rozprawie głównej (ar. 410 k.p.k.); podstawę
tych ustaleń mogą stanowić tylko te fakty dowodowe, co do których strony miały możliwość
wypowiedzenia się (stawiania pytań, złożenia oświadczenia lub wniosku dowodowego).

→

rozprawa główna pełni także istotne funkcje wychowawcze, dlatego też należy zadbać o należytą kulturę

jej przebiegu.
W przebiegu rozprawy głównej można wyróżnić następujące etapy:

•

część wstępna rozprawy

•

przewód sądowy

•

przemówienia stron

•

wyrokowanie

Rozprawą w zasadzie kieruje przewodniczący składu sądzącego, ale niektóre czynności związane z
kierowaniem rozprawą należą do kompetencji całego składu sądzącego. Przewodniczący składu sądzącego
kieruje rozprawą, czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem (art. 366 § 1 k.p.k.). Są to czynności związane z
porządkiem rozprawy, zaliczane do tzw. kierownictwa formalnego rozprawy. Do przewodniczącego należy
też znaczna część czynności tzw. kierownictwa materialnego rozprawy tzn. czynności związanych z
wyjaśnianiem okoliczności sprawy.

Do uprawnień przewodniczącego składu w ramach kierownictwa rozprawą należą takie czynności, jak:

1/ podejmowanie decyzji o otwarciu i zamknięciu rozprawy (art. 381 k.p.k)
2/ sprawdzanie obecności osób wezwanych na rozprawę (art. 381 k.p.k.)
3/ kierowanie postępowaniem dowodowym (art. 366 k.p.k.)
4/ decydowanie o przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego, któremu inna strona nie sprzeciwiła się (art. 368
k.p.k.)
5/ sprawowanie policji sesyjnej tzn. wydawanie wszystkich zarządzeń niezbędnych do utrzymania na sali sądowej
porządku i spokoju (art. 372 k.p.k.)
6/ zarządzanie przerwy w rozprawie (art. 402 k.p.k.)
7/ udzielanie głosu stronom i innym uczestnikom postępowania (art. 406 k.p.k.)
8/ kierowanie przebiegiem narady i głosowania (art. 109 k.p.k.)
9/ ogłaszanie wyroku i pouczanie o prawie, terminie i sposobie zaskarżenia (art. 418 § 1 i art. 100 § 6 k.p.k.)

!!! Zadania przewodniczącego składu sądzącego sprecyzowane zostały także w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości z 19.11.1987 r. (Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych [Dz.U.
nr 38, poz. 218 ze zm.] )

Art. 366. § 1. Przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione wszystkie
istotne okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa.
§ 2. Przewodniczący powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

Art. 381. Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Następnie przewodniczący sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się oraz czy
nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy.
Art. 368. O przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego strony, któremu inna strona nie sprzeciwiła się, rozstrzyga ostatecznie
przewodniczący; w innych wypadkach sąd wydaje postanowienie.
Art. 372. Przewodniczący wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porządku.
Art. 402. § 1. Jeżeli przewodniczący, zarządzając przerwę, oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszego ciągu rozprawy, osoby obecne na
rozprawie przerwanej są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania. Przepis art. 285 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu, a od początku - jeżeli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna to za
konieczne.
§ 3. W razie przekroczenia terminu przerwy rozprawę uważa się za odroczoną
Art. 406. § 1. Po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący udziela głosu stronom, ich przedstawicielom oraz w miarę potrzeby
przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym. Głos zabierają w następującej kolejności: oskarżyciel
publiczny, oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny, podmiot, o którym mowa w art. 416, obrońca oskarżonego i
oskarżony. Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed stronami.
§ 2. Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera głos, należy również udzielić głosu obrońcy i oskarżonemu

Art. 418. § 1. Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie; w czasie ogłaszania wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem sądu,
stoją.
§ 2. Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne, wyraził na
to zgodę, także jego nazwisko.
§ 3. Po ogłoszeniu przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku.
Art. 109. § 1. Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący, a jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania podniesione zostaną
wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający.
§ 2. Po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników według ich wieku, następnie od sędziów
według ich starszeństwa służbowego, a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym, głosuje pierwszy.

Niektóre czynności kierowania rozprawą wykonuje także cały skład sądzący. Do uprawnień sądu w tym
zakresie należą między innymi, takie czynności jak:

1/ rozstrzygnięcie odwołania od zarządzenia przewodniczącego wydanego na rozprawie (art. 373 k.p.k.)
2/ wyłączenie jawności rozprawy (art. 360 k.p.k.)
3/ zezwolenie przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i
dźwięku z przebiegu rozprawy (art. 357 k.p.k.)
4/ odroczenie rozprawy (art. 404 k.p.k.)
5/ oddalenie wniosku dowodowego (art. 170 § 3 k.p.k.)

CZĘŚĆ WSTĘPNA ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Pierwszym etapem rozprawy głównej jest część wstępna. Rozprawę główną i tym samym pierwszy jej etap
rozpoczyna wywołanie sprawy (art. 381 k.p.k.). Dokonuje tego protokolant na zarządzenie
przewodniczącego składu orzekającego. Wywołanie sprawy polega na głośnym oznajmieniu w poczekalni
przed salą rozpraw (także za pośrednictwem aparatury nagłaśniającej), że będzie rozpoznawana kolejna,
umieszczona na wokandzie sprawa, z podaniem jej numeru (sygnatury), nazwiska oskarżonego i
zarzucanego mu czynu. Od tego momentu zaczyna działać zasada ciągłości (z niezmiennością składu
sądzącego). Wywołanie sprawy nie powinno nastąpić wcześniej niż wyznaczona dla rozprawy godzina jej
rozpoczęcia.
W ramach pierwszej fazy głównej dokonuje się czynności, które można ująć w czterech grupach:
1/ sprawdzenie obecności osób wezwanych i zawiadomionych

→

w wypadku niestawiennictwa stron lub ich przedstawicieli, trzeba w pierwszej kolejności ustalić, czy

zostali oni prawidłowo wezwani lub zawiadomieni o terminie rozprawy, a następnie, czy swą nieobecność
usprawiedliwili zgodnie ze stosownymi przepisami.

→

usprawiedliwienie nieobecności z powodu choroby wymaga przedstawienia zaświadczenia,

wystawionego przez uprawnionego lekarza, potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub
zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie (art. 117 § 2a k.p.k.)
w razie prawidłowego doręczenia wezwania lub zawiadomienia oraz braku dostatecznego usprawiedliwienia
nieobecności, skutki niestawiennictwa są uzależnione od roli, w jakiej oznaczona osoba występuje w
procesie karnym. I tak:
a/ rozprawa może się toczyć w zasadzie tylko w obecności oskarżonego. Wyjątkowo tylko w nieobecności
oskarżonego wolno prowadzić rozprawę, jeżeli:

Art. 373. Od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej przysługuje odwołanie do składu orzekającego
Art. 360. § 1. Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:
1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,
2) obrażać dobre obyczaje,
3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,
4) naruszyć ważny interes prywatny.
§ 2. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.
§ 3. Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania
świadka, który nie ukończył 15 lat.
Art. 357. § 1. Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i
dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać
prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.
§ 2. Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia przewidzianego w § 1.
Art. 404. § 1. Sąd może odroczyć rozprawę tylko wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające.
§ 2. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Sąd może wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w dalszym
ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie.
§ 3. W wypadku podjęcia postępowania zawieszonego przepis § 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 170. § 1. Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:
1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z

twierdzeniem wnioskodawcy,

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
4) dowodu nie da się przeprowadzić,
5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.
§ 2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co
wnioskodawca zamierza udowodnić.
§ 3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.
§ 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe
okoliczności

oskarżony wprawił się ze swej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie

oskarżony oświadczy, że nie weźmie udziału w rozprawie

oskarżony uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę

oskarżony zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez
usprawiedliwienia

gdy istnieją warunki do wydania wyroku zaocznego w postępowaniu uproszczonym

w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego

b/ niestawiennictwo obrońcy oskarżonego powoduje odroczenie rozprawy zarówno wtedy, gdy obrona jest
obowiązkowa jak i wtedy, gdy obrona nie jest obowiązkowa, lecz oskarżony oświadczy, że chce korzystać z
pomocy obrońcy
c/ skutki niestawiennictwa prokuratora należy oceniać w zależności od tego, czy ego obecność na
rozprawie jest obowiązkowa, czy też nie; udział prokuratora w rozprawie nie jest obowiązkowy w sprawach
z oskarżenia prywatnego (chyba, że nastąpiła ingerencja prokuratora w takiej sprawie), w sprawach
wszczętych na skutek wniesienia tzw. subsydiarnego aktu oskarżenia, w postępowaniu uproszczonym
d/ niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika bez usprawiedliwionej przyczyny
powoduje umorzenie postępowania.
d/ w razie niestawiennictwa powoda cywilnego sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania,
chyba, że powód wniósł o rozpoznanie sprawy podczas jego nieobecności
e/ w razie niestawiennictwa świadka, niezależnie od nałożenia kary pieniężnej i zarządzenia zatrzymania i
przymusowego doprowadzenia, należy podjąć decyzję o prowadzeniu rozprawy lub o jej odroczeniu.
Decyzja o prowadzeniu rozprawy zapada wtedy, gdy będzie istniała możliwość odczytania zeznań tego
świadka lub gdy sąd ma możliwość przeprowadzenia postępowania dowodowego w części, a w celu
przeprowadzeniu dowodu z nieobecnego świadka, przewodniczący zarządzi przerwę w rozprawie lub sąd
rozprawę odroczy
f/ niestawiennictwo tłumacza będzie uniemożliwiało przeprowadzenie czynności, chyba że nie stawił się
również sam oskarżony
g/ niestawiennictwo biegłego lub specjalisty najczęściej będzie powodowało odroczenie rozprawy
2/sprawdzenie, czy istnieją przeszkody dla rozpoznania sprawy

→

stwierdzenie istnienia przeszkody procesowej musi spowodować wydanie postanowienia o

umorzeniu postępowania (art. 17 § 1 k.p.k.)

3/ wykonanie czynności, które mogą być dokonane najpóźniej przed rozpoczęciem przewodu sądowego

→

w myśl obowiązujących przepisów, dopuszczalność dokonania wielu czynności procesowych ustaje z

chwilą rozpoczęcia przewodu sądowego (odczytania aktu oskarżenia). Do tej grupy należą następujące
czynności:

•

złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia, że będzie działał w charakterze
oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 1 k.p.k.)

•

zgłoszenie przez pokrzywdzonego powództwa cywilnego (art. 62 k.p.k.) – sąd
orzeka o przyjęciu lub odmowie przyjęcia powództwa cywilnego, gdy istnieje
jedna z okoliczności wymienionych w art. 65 § 1 k.p.k.

•

przyłączenie się innego pokrzywdzonego tym samym czynem do toczącego się
postępowania (art. 55 § 3 k.p.k. oraz art. 59 § 2 k.p.k.)

Art. 17. § 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi

inaczej,

11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

§ 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują

tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy
wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

§ 3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków

zabezpieczających.

•

w razie zgłoszenia przez przedstawiciela organizacji społecznej udziału w
postępowaniu (art. 90 § 1 k.p.k.), sąd orzeka o jego dopuszczeniu, jeżeli zachodzi
potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego,
objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, i uzna, że udział przedstawiciela
społecznego leży w interesie wymiaru sprawiedliwości

•

zgłoszenie wniosku o wyłączenie sędziego z powodu istnienia okoliczności tego
rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności
w danej sprawie (art. 41 § 1 k.p.k.); wniosek taki może zostać zgłoszony po
rozpoczęciu przewodu sądowego, jeżeli przyczyna wyłączenia powstała lub stała
się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego (art. 41 § 2
k.p.k.)

•

cofnięcie za zgodą sądu wniosku o ściganie, jeśli postępowanie nie dotyczy
przestępstwa zgwałcenia

•

zgłoszenie wniosku o odroczenie rozprawy, jeśli pomiędzy doręczeniem
zawiadomienia a terminem rozprawy upłynęło mniej niż 7 dni

•

pozostawienie zgłoszonego powództwa cywilnego bez rozpoznania, jeśli
pokrzywdzony bez usprawiedliwienia nie stawił się na rozprawę do momentu
rozpoczęcia przewodu sądowego i nie wniósł o rozpoznanie powództwa mimo
jego nieobecności (art. 383 k.p.k.)

•

przekazanie sprawy właściwemu sądowi (grodzkiemu), jeśli zostanie ujawnione,
że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie (art. 400 k.p.k.)

•

umorzenie postępowania przez sąd postanowieniem, jeżeli stwierdzona zostanie
okoliczność wyłączająca ściganie (art. 414 § 1 i 2 k.p.k.)

•

umorzenie postępowania bez zgody oskarżonego w sprawie o czyn ścigany z
oskarżenia prywatnego, jeśli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia (art. 469
§ 2 k.p.k.)

•

wniesienie przez oskarżonego oskarżenia wzajemnego w sprawie o czyn ścigany
z oskarżenia prywatnego (art. 497 § 1 k.p.k.)

•

cofnięcie sprzeciwu od nakazu karnego (art. 506 § 5 k.p.k.)

4/ załatwienie innych kwestii związanych z biegiem rozprawy
W tej grupie należałoby wskazać przykładowo na następujące czynności:

a/ sąd postanowieniem może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie

za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny
za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny
interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia (art. 357 § 1 k.p.k.)

b/ sąd może wydać postanowienie o wyłączeniu jawności w całości lub części rozprawy
c/ przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu

przed zakończeniem rozprawy (art. 374 § 2 k.p.k.)

d/ przewodniczący może wydać zarządzenie opuszczenia sali przez osoby, które nie mogą uczestniczyć

w rozprawie (art. 356 § 2 i art. 361 § 3 k.p.k.)

Jeśli zostały dokonane wszystkie czynności w ramach części wstępnej rozprawy głównej, przewodniczący
ustala, na podstawie danych osobowych, czy któryś ze świadków ma prawo odmowy złożenia zeznań, jako
osoba najbliższa dla oskarżonego albo z powodu pozostawania z oskarżonym w szczególnie bliskim
stosunku osobistym.
Wezwani na salę rozpraw świadkowie czekają poza salą rozpraw do czasu wezwania ich w celu złożenia
zeznań, pozostając do dyspozycji sądu. Podobne zasady dotyczą biegłego, przy czym może on pozostać na
sali rozpraw, jeżeli przewodniczący nie zarządzi inaczej. Zarządzenie przewodniczącego o opuszczeniu sali
rozpraw nie dotyczy pokrzywdzonego lub podmiotu, o którym mowa w art. 416 k.p.k., choćby mieli
składać zeznania jako świadkowie, sąd jednak przesłuchuje ich w pierwszej kolejności. Sąd uznając to za
celowe, może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części.

Po dokonaniu wszystkich czynności omówionych wyżej, przewodniczący zarządza rozpoczęcie przewodu
sądowego, o ile nie ma przeszkód do dalszego toczenia sprawy.

Art. 374. § 1. Obecność oskarżonego na rozprawie głównej jest obowiązkowa, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2. Przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy.
Art. 356. § 1. Na rozprawie oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone.
§ 2. Przewodniczący może zezwolić na obecność na rozprawie małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni.
§ 3. Nie mogą być obecne na rozprawie osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu.
Art. 361. § 1. W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby
wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli
lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej.
§ 3. W razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie.

PRZEWÓD SĄDOWY

Przewód Sądowy jest podfazą rozprawy, w której przeprowadza się wszystkie dowody dostarczające
informacji, pozwalających sądowi na poczynienie ustaleń faktycznych. Przewód sądowy rozpoczyna się
odczytaniem aktu oskarżenia, a kończy zarządzeniem przewodniczącego o zamknięciu jego przewodu. W
ramach przewodu sądowego można wyodrębnić następujące wyraźne etapy:
I odczytanie aktu oskarżenia

→

według obowiązującego Kodeksu postępowania karnego przewód sądowy rozpoczyna się od

odczytania aktu oskarżenia (art. 385 § 1 k.p.k.), co następuje na zarządzenie przewodniczącego. Akt
oskarżenia odczytuje oskarżyciel. W postępowaniu publiczno skargowym czyni to oskarżyciel publiczny, w
postępowaniu prywatnoskargowym – oskarżyciel prywatny, zaś w postępowaniu wszczętym wskutek
wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia – oskarżyciel posiłkowy subsydiarny.

→

w wypadku szczególnie obszernego uzasadnienia aktu oskarżenia można poprzestać na

przedstawieniu samych tylko podstaw oskarżenia.

→

jeśli wniesiono odpowiedź na akt oskarżenia przewodniczący informuje o jej treści (art. 385 § 3

k.p.k.), nie jest więc zobowiązany do przytaczania jej treści in extenso.
II wyjaśnienia oskarżonego

→

po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień,

odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi na pytanie, po czym pyta go o to:

a/ czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu
b/ czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie

→

do czasu zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej, oskarżony, któremu

zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej
kary lub środka karnego – bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Jest to tzw. skazanie
oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy. Sąd może się przychylić do wniosku oskarżonego o wydanie
wyroku skazującego tylko wtedy, gdy jednocześnie:

a/ okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
b/ cele postępowania zostaną osiągnięte, mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości
c/ nie sprzeciwiają się temu prokurator oraz – należycie powiadomiony o terminie rozprawy i
pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku – pokrzywdzony

Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub
dokumenty przedłożone przez stronę (art. 387 § 4 k.p.k.) W trybie przewidzianym w art. 387 k.p.k.
możliwe jest jedynie wydanie wyroku skazującego, nie zaś wyroku warunkowo umarzającego postępowanie
karne. W razie nieuwzględnienia wniosku i braku podstaw do zastosowania art. 387 k.p.k. sąd prowadzi
dalej postępowanie dowodowe na zasadach ogólnych.

→

sąd może, za zgodą obecnych stron, przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli

wyjaśnienia oskarżonego, przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości (art. 388 k.p.k.)

→

oskarżony może składać wyjaśnienia, może jednak odmówić ich złożenia. W razie odmowy złożenia

wyjaśnień lub oświadczenia przez oskarżonego, że pewnych szczegółów nie pamięta, albo złożenia
odmiennych wyjaśnień odczytuje się na rozprawie protokół jego wyjaśnień, złożonych poprzednio w
charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub postępowaniu

Art. 387. § 1. Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony,

któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka
karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego; jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek,
wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.

§ 2. Sąd może uwzględnić wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie

budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości; uwzględnienie takiego
wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwią się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o
terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku.

§ 3. Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie

zmiany. Przepis art.

341 § 3 stosuje się odpowiednio.

§ 4. Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty

przedłożone przez stronę.

§ 5. Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie

sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Dla odczytania protokołu wyjaśnień
oskarżonego nie ma znaczenia to, czy ich treść jest korzystna, czy też niekorzystna dla oskarżonego.

→

przepis art. 389 k.p.k. ma charakter wyjątkowy, stanowi bowiem odstępstwo od zasady

bezpośredniości, to zaś oznacza, że nie może on być interpretowany rozszerzająco.

→

obowiązujące przepisy nie przewidują odczytania protokołu zeznań złożonych w charakterze

świadka, jeżeli ta osoba jest następnie przesłuchiwana jako oskarżony.

III dalsze postępowanie dowodowe

→

po złożeniu przez oskarżonego wyjaśnień albo po oświadczeniu, że odmawia ich złożenia,

przewodniczący poucza go o przysługującym mu prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz
składania wyjaśnień co do każdego przeprowadzonego dowodu (art. 386 § 2 k.p.k.)

→

w czasie przeprowadzania dowodów mogą być obecne wszystkie strony i ich przedstawiciele

→

na sali rozpraw ma prawo pozostać, jeśli się stawił, pokrzywdzony, nawet jeśli będzie składał

zeznania jako świadek; w takim przypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności.

→

oskarżony może być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. Wyjątkowo

tylko oskarżony może być wydalony z sali rozpraw. Może to mieć miejsce wówczas, gdy obecność
oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka
lub biegłego. W orzecznictwie trafnie zwraca się uwagę na konieczność stosowania w praktyce tej regulacji
jedynie wyjątkowo.

→

jeżeli oskarżony, po złożeniu wyjaśnień, opuści salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego, sąd

może dokończyć rozprawę podczas nieobecności oskarżonego. Wydany w tej sytuacji wyrok nie jest
uważany za zaoczny.

→

postępowanie dowodowe może toczyć się bez udziału oskarżonego w dwóch sytuacjach:

a/ gdy istnieją warunki do wydania wyroku zaocznego
b/ gdy oskarżony wprawił się ze swej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie

→

jeżeli po rozpoczęciu rozprawy w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę i korzysta z

obrony z wyboru, obrońca lub oskarżony wypowiada stosunek obrończy, sąd zakreśla oskarżonemu
odpowiedni termin do powołania nowego obrońcy, a po bezskutecznym upływie tego terminu prezes sądu
lub sąd wyznacza obrońcę z urzędu. W sprawie, w której oskarżony korzysta z obrońcy z urzędu, sąd na
uzasadniony wniosek obrońcy lub oskarżonego zwalnia obrońcę z jego obowiązków i wyznacza
oskarżonemu innego obrońcę z urzędu. Wyznaczając nowego obrońcę, sąd jednocześnie podejmuje decyzję,
czy dotychczasowy obrońca może bez uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony pełnić swe obowiązki
do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę.

→

postępowaniem dowodowym kieruje przewodniczący, który przeprowadza poszczególne dowody w

trybie określonym w art. 366 k.p.k.

→

strony i ich przedstawiciele obecni na rozprawie w czasie całego postępowania dowodowego są

uprawnieni do składania oświadczeń w związku z przeprowadzonymi dowodami. Przewodniczący powinien
umożliwić wymienionym podmiotom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu;
jeżeli jedna ze stron zabiera głos, prawo głosu przysługuje także wszystkim innym stronom, co jest
przejawem kontradyktoryjności postępowania sądowego.

→

dowody a poparcie oskarżenia mają być w miarę możliwości przeprowadzone w pierwszej

kolejności. Konsekwentnie potwierdzają to przepisy art. 367 § 2 i art. 406 § 1 k.p.k. przyznające
oskarżonemu głosu jako ostatniemu (favor defensionis).

Art. 389. § 1. Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych

okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych
poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym
postępowaniu przewidzianym przez

ustawę.

§ 2. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o wypowiedzenie się co do jego treści i o wyjaśnienie

zachodzących sprzeczności

Art. 386. § 1. Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień, odmowy

wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania, po czym pyta go, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć
wyjaśnienia i jakie.

§ 2. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz

składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

Art. 366. § 1. Przewodniczący kieruje rozprawą i czuwa nad jej prawidłowym przebiegiem, bacząc, aby zostały wyjaśnione

wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możności także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa.

§ 2. Przewodniczący powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

Art. 367. § 1. Przewodniczący umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu.
§ 2. Jeżeli w jakiejkolwiek kwestii jedna ze stron zabiera głos, prawo głosu przysługuje również wszystkim innym stronom. Obrońcy

oskarżonego i oskarżonemu przysługuje głos ostatni.

Art. 406. § 1. Po zamknięciu przewodu sądowego przewodniczący udziela głosu stronom, ich przedstawicielom oraz w miarę

potrzeby przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym. Głos zabierają w następującej kolejności:
oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny, podmiot, o którym mowa w art. 416, obrońca
oskarżonego i oskarżony. Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed stronami.

§ 2. Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera głos, należy również udzielić głosu obrońcy i oskarżonemu.

→

świadkowi należy umożliwić złożenie relacji, a następnie mogą mu być zadawane pytania przez

uczestników procesu w następującej kolejności:

1/ oskarżyciel publiczny
2/ oskarżyciel posiłkowy
3/ pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego
4/ oskarżyciel prywatny
5/ pełnomocnik oskarżyciela prywatnego
6/ powód cywilny
7/ pełnomocnik powoda cywilnego
8/ biegły
9/ podmiot, o którym mowa w art. 416 k.p.k.
10/ obrońca
11/ oskarżony
12/ członkowie składu orzekającego

Jednak strona, na której wniosek dowód z zeznań świadka został dopuszczony, zadaje pytania przed
pozostałymi stronami.

→

przewodniczący uchyla pytania sugerujące odpowiedź lub gdy z innych powodów uznaje je za

niestosowne

→

odstępstwem od zasady bezpośredniości jest odczytanie protokołu zeznań świadka. Protokół z zeznań

świadka może być odczytany z urzędu lub na wniosek stron. Art. 391 § 1 k.p.k. przewiduje możliwość
odczytania protokołów zeznań świadka złożonych w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w
tej lub innej sprawie, a nawet w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, jeżeli świadek:

bezpodstawnie odmawia złożenia zeznań

składa zeznania odmienne od poprzednich

oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta

przebywa za granicą

nie można mu było doręczyć wezwania

nie stawił się na skutek nie dających się usunąć przeszkód

zmarł

prezes sądu zaniechał wezwania świadka a podstawie art. 333 § 2 k.p.k.

→

według SN, zeznania złożone w postępowaniu przygotowawczym przez świadka, który przed

złożeniem tych zeznań został uprzedzony o przysługującym mu prawie odmowy zeznań, ale z uprawnienia
tego nie skorzystał, mogą być odczytane na rozprawie także wtedy, gdy świadek ten zmarł przed rozprawą.

→

jeżeli świadek jest obecny na rozprawie, to przewodniczący po odczytaniu protokołu jego zeznań

powinien zwrócić się do świadka o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności.

→

obowiązujący K.p.k. przewiduje szerokie możliwości odczytywania na rozprawie wszelkich

protokołów przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzonych w postępowaniu przygotowawczym lub
przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę pod warunkiem, że:

a/ bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne
b/ żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia, jednak sprzeciw strony, której zeznania lub

wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu.

→

na podstawi art. 393 § 1 k.p.k. wolno na rozprawie odczytywać:

protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy

opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji

Art. 333. § 2. Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za

granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te
nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób
wymienionych w art. 182.

dane o karalności

wyniki wywiadu środowiskowego

wszelkie dokumenty urzędowe, złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym
albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę

nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie
protokołu.

→

na rozprawie mogą być ponadto odczytywane:

zawiadomienia o przestępstwie, chyba że zostało złożone do protokołu, o którym mowa w
art. 304a k.p.k. (art. 393 § 2 k.p.k.)

wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego
celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki

zapisy najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności procesowej,
jeżeli jest ona utrwalona za pomocą stenogramu lub urządzenia rejestrującego dźwięk

protokoły zeznań świadka anonimowego, przesłuchanego w warunkach określonych w art.
184 k.p.k. Jawność rozprawy podlega wówczas wyłączeniu, zaś w rozprawie nie mogą
uczestniczyć osoby zaufania stron.

→

dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za odczytane

bez odczytywania. Należy je odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy.

IV zamknięcie przewodu sądowego

PRZERWA I ODROCZENIE ROZPRAWY

Przerwa i odroczenie rozprawy są instytucjami stanowiącymi wyjątek od zasady koncentracji materiału
dowodowego, a szczególnie – od ciągłości rozprawy wyrażonej w dyrektywie, zgodnie z którą proces, a
zwłaszcza rozprawa, powinny stanowić zwarty tok faktów procesowych, realizowanych bez przerw i
zahamowań.
! Przerwę w rozprawie zarządza przewodniczący składu sądzącego (art. 401 § 1 k.p.k.). Decyzja
przewodniczącego przybiera postać zarządzenia, natomiast o odroczeniu rozprawy decyduje sąd (art. 404 §
1 k.p.k.). Odroczenie rozprawy wymaga wydania postanowienia, które powinno zawierać uzasadnienie
(art. 98 § 1 k.p.k.), chyba że zostało wydane na wniosek strony, któremu inna strona się nie sprzeciwiła
(art. 98 § 3 k.p.k.). Od zarządzenia o przerwie strona może się odwołać niezwłocznie do składu sądzącego
(art. 373 k.p.k.). Wówczas kwestię tę rozstrzyga sąd w całym składzie. Postanowienie o odroczeniu nie
podlega zaskarżeniu zażaleniem.

Przyczyny przerwy i odroczenia są podobne. Przerwę zarządza się:



w celu sprowadzenia dowodu (np. świadka dopuszczonego dopiero na rozprawie lub osoby, która nie
zgłosiła się na rozprawę, gdy odroczenie rozprawy z tego powodu nie jest konieczne)



dla wypoczynku



z innej ważnej przyczyny np. niestawiennictwo obrońcy, czy wydalenie się obrońcy przed
zakończeniem rozprawy, gdy udział obrońcy w sprawie jest obowiązkowy.

Przyczyny odroczenia zostały ujęte w zasadzie podobnie. Według art. 404 § 1 k.p.k. rozprawę można
odroczyć tylko wówczas, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające.
! Niekiedy ustawa wymaga obligatoryjnego odroczenia rozprawy, jak np. w art. 353 § 2 k.p.k. w razie
żądania przez oskarżonego lub jego obrońcę odroczenia rozprawy z powodu niezachowania terminu
przewidzianego w art. 353 § 1 k.p.k.

Art. 401. § 1. Przewodniczący może przerwać rozprawę główną dla sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej
przyczyny.
§ 2. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35 dni.
Art. 404. § 1. Sąd może odroczyć rozprawę tylko wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające.
§ 2. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Sąd może wyjątkowo prowadzić rozprawę odroczoną w
dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie.
§ 3. W wypadku podjęcia postępowania zawieszonego przepis § 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 98. § 1. Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem.
§ 2. W sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni.
§ 3. Nie wymaga uzasadnienia dopuszczenie dowodu, jak również uwzględnienie wniosku, któremu inna strona nie sprzeciwiła się,
chyba że orzeczenie podlega

zaskarżeniu.

Art. 373. Od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej przysługuje odwołanie do składu orzekającego

Art. 353. § 1. Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni.
§ 2. W razie niezachowania tego terminu w stosunku do oskarżonego lub jego obrońcy rozprawa na ich wniosek, zgłoszony przed
rozpoczęciem przewodu sądowego, ulega odroczeniu

Terminy.
W przeciwieństwie do odroczenia – w odniesieniu do przerwy art. 401 § 2 k.p.k. przewiduje maksymalny
jej termin. Zgodnie z tym przepisem, każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać najwyżej 35 dni. W
postępowaniu uproszczonym maksymalny okres trwania przerwy ustalony został na 21 dni (art. 484 § 1
k.p.k.). Z ujęcia wskazanych tu przepisów wynika, że w jednej rozprawie może być zarządzona więcej niż
jedna przerwa, byleby każda z nich nie przekraczała odpowiednio 35 lub 21 dni.

!!! Przewidziany w art. 401 § 2 k.p.k. okres 35 dni jest terminem należącym do grupy pozostałych terminów
stanowczych. Procesowym skutkiem przekroczenia tego terminu jest to, że rozprawę uważa się za
odroczoną (art. 402 § 3 k.p.k.)

Następstwa przerwania rozprawy.
Jeżeli zarządzona została przerwa w rozprawie, to po jej wznowieniu prowadzi się ją w dalszym ciągu (art.
402 § 2 k.p.k.). Skutek przerwy w rozprawie jest taki, że rozprawę po przerwie prowadzi się w dalszym
ciągu. Jeśli jednak sąd uzna to za konieczne lub gdy skład sądzący uległ zmianie, rozprawę prowadzi się od
początku.
Skutki procesowe odroczenia.
Skutek procesowy odroczenia rozprawy jest inny w porównaniu do następstw przerwania rozprawy. W myśl
art. 404 § 2 k.p.k. rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Rozprawę odroczoną
sąd tylko wyjątkowo może prowadzić w dalszym ciągu. Wydaje się, iż możliwe to będzie tylko wówczas,
gdy przeprowadzone na poprzedniej rozprawie dowody nie mają istotnego znaczenia dla ustalenia stopnia i
zakresu winy oskarżonego, w przeciwnym bowiem razie sąd powinien prowadzić odroczoną rozprawę od
początku.
! Jakakolwiek zmiana składu sądu zawsze będzie skutkowała koniecznością prowadzenia sprawy od
początku.
! SN słusznie przyjmuje, że jeżeli rozpraw ma być po odroczeniu prowadzona w dalszym ciągu, to „ze
względu a wyjątkowy charakter tego przepisu, stanowiącego odstępstwo od zasady ciągłości rozprawy, jak
też ze względu na zbliżony charakter odroczenia rozprawy do przerwy, okres ten nie może być rażąco
dłuższy od okresu przewidzianego dla przerwy w rozprawie”
! W razie podjęcia postępowania zawieszonego, wyjątkowo można prowadzić rozprawę w dalszym ciągu,
chyba że skład sądu uległ w międzyczasie zmianie; w takim wypadku rozprawę prowadzić należy od
początku.

PRZERWA LUB ODROCZENIE ROZPRAWY W CELU PRZEDSTAWIENIA DODATKOWYCH DOWODÓW.

Wprowadzenie Tej instytucji łączy się z wyraźnym wzmocnieniem obowiązującej we współczesnym
procesie karnym zasady skargowości, nakładającej na oskarżyciela obowiązek dostarczenia sądowi
dowodów potwierdzających tezę oskarżenia i równocześnie potwierdzenie konstytucyjnej zasady
bezstronności, zobowiązującej sąd do rozważenia w sposób bezstronny i obiektywny wszystkich zebranych
w sprawie dowodów, bez wikłania się w rolę, którą powinien spełniać w procesie karnym wyłącznie
oskarżyciel.
Dla omówienia tej instytucji konieczna jest analiza art. 397 § 1 k.p.k. Novum w przyjętym rozwiązaniu
polega na tym, że sąd, pomimo stwierdzenia w toku rozprawy istotnych braków postępowania
przygotowawczego, których usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w
rozsądnym terminie, zaś przeszkód tych nie można usunąć dokonując tzw. rekwizycyjnego
przeprowadzenia dowodu (art. 396 k.p.k.), nie zwraca sprawy prokuratorowi do usunięcia tych braków,
lecz przerywa lub odracza w tym celu rozprawę, wyznaczając oskarżycielowi stosowny termin do
przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków.
Zatem nie ustaje zawisłość sprawy przed sądem, a tym samym kierowniczym organem postępowania
pozostaje sąd.

Art. 484. § 1. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni.
§ 2. Jeżeli sprawy nie można rozpoznać w terminie wskazanym w § 1, sąd rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu
zwyczajnym w tym samym składzie.

Art. 402. § 1. Jeżeli przewodniczący, zarządzając przerwę, oznaczy jednocześnie czas i miejsce dalszego ciągu rozprawy, osoby
obecne na rozprawie przerwanej są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania. Przepis art. 285 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu, a od początku - jeżeli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna to
za konieczne.
§ 3. W razie przekroczenia terminu przerwy rozprawę uważa się za odroczoną.

Art. 396. § 1. Jeżeli zapoznanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne
trudności albo jeżeli strony wyrażają na to zgodę, sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu albo sąd wezwany.
§ 2. Sąd może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego okręgu
świadek przebywa, jeżeli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia.
§ 3. W czynnościach wskazanych w § 1 i 2 mają prawo brać udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolności
sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.
§ 4. Sędzia wyznaczony lub sąd wezwany może przeprowadzić także inny dowód, którego potrzeba wyłoni się w toku czynności
wskazanej w § 1 lub 2.
Art. 397. § 1. Jeżeli dopiero w toku rozprawy ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich usunięcie przez sąd
uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie, zaś przeszkód tych nie można usunąć stosując przepis

art.

396, sąd może przerwać albo odroczyć rozprawę zakreślając oskarżycielowi publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których
przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków.
§ 2. Oskarżyciel publiczny w celu zebrania dowodów, o których mowa w § 1, może przedsięwziąć osobiście, a prokurator także zlecić
Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych.
§ 3. Oskarżyciel publiczny w wypadku niemożności dotrzymania zakreślonego terminu może zwrócić się do sądu o jego przedłużenie.
§ 4. Jeżeli oskarżyciel publiczny w wyznaczonym terminie nie przedstawi stosownych dowodów, sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego
wątpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

Przepis art. 397 § 1 k.p.k. wymienia kilka przesłanek zastosowania instytucji przerwy lub odroczenia w celu
przedstawienia dowodów. Jej zastosowanie jest możliwe, jeżeli:

1/ ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego (por. str.5)

* mogą one polegać na niewykorzystaniu możliwości dowodowych bądź też na niedokonaniu
lub wadliwym dokonaniu czynności procesowych.

2/ braki te ujawnią się dopiero w toku rozprawy
3/ ich usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie orzeczenia w rozsądnym terminie
4/ nie można ich usunąć stosując tzw. rekwizycyjne przeprowadzenie dowodu

Określone w art. 397 § 1 k.p.k. warunki muszą zaistnieć łącznie, koniunkcyjnie. Brak spełnienia jednego z
nich uniemożliwia podjęcie decyzji w przedmiocie przerwy lub odroczenia rozprawy w celu poszukiwania
dowodów.

! Oskarżyciel publiczny, któremu zakreślony został termin do zebrania dowodów, wypełniających istotne
braki postępowania przygotowawczego, może przede wszystkim przedsięwziąć odpowiednie czynności
osobiście, zaś prokurator może także zlecić stosowne czynności Policji. Czynności te powinny zostać
dokonane we wskazanym przez sąd terminie, termin ten może w razie potrzeby zostać przedłużony.
Zakreślony przez sąd termin powinien być realny, a więc pozwalający na zebranie stosownych dowodów.
Oskarżyciel publiczny może wystąpić z wnioskiem o przedłużenie wyznaczonego mu przez sąd terminu, zaś
przepis art. 397 § 3 k.p.k. nie wyłącza dopuszczalności ponownego przedłużenia tego terminu.

!!! Przepis art. 397 § 4 k.p.k. nakazuje rozstrzyganie na korzyść oskarżonego tych wszystkich
wątpliwości, które wynikają z nieprzeprowadzenia tych dowodów, które miał przeprowadzić oskarżyciel.
Jeśli działania oskarżyciela nie przyniosą rezultatu i materiał dowodowy nie zostanie uzupełniony o dowody
wspierające tezę oskarżenia, wówczas na podstawie istniejących dowodów sąd rozstrzygnie na korzyść
oskarżonego, przyjmując, że leżące u podstaw decyzji o przerwie lub odroczeniu rozprawy braki nie zostały
usunięte.

!!! Rozstrzygnięcie w przedmiocie przerwy lub odroczenia rozprawy w celu przedstawienia dowodów może
zostać podjęte z urzędu, jak i na wniosek strony.
Instytucja określona w art. 397 k.p.k. może być stosowana wyłącznie w sprawach o przestępstwa ścigane z
urzędu, a ponadto tylko wówczas, gdy podmiotem wnoszącym do sądu akt oskarżenia jest oskarżyciel
publiczny.

!!! Przerwa lub odroczenie rozprawy w celu przedstawienia dowodów może mieć miejsce także w
postępowaniu apelacyjnym oraz kasacyjnym.

PRZEDMIOTOWE ROZSZERZENIE OSKARŻENIA

Rozszerzenie oskarżenia na rozprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu o inny czyn, oprócz czynów
objętych aktem oskarżenia, jest wyjątkowo możliwe w ramach art. 398 k.p.k. Jest to sytuacja, którą określa
się nazwą procesu wpadkowego, czyli przedmiotowego rozszerzenia oskarżenia.

Warunki zastosowania przedmiotowego rozszerzenia oskarżenia są następujące:

Art. 398. § 1. Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn
oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi
konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu.
§ 2. W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia.

1/ okoliczności, które wyszły na jaw na rozprawie, wskazują, że oskarżony dopuścił się innego czynu,
oprócz objętego aktem oskarżenia

→

czyn (lub czyny), który ujawniony został na rozprawie nie jest czynem zarzucanym oskarżonemu w

zmienionej w istotny sposób postaci, lecz czynem nowym
2/ oskarżyciel zarzuca na rozprawie popełnienie tego czynu i domaga się natychmiastowego rozszerzenia
postępowania o ten czyn. Mamy wtedy do czynienia z zarzutem sformułowanym w postaci ustnego
oskarżenia.
3/ oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie czynu w ramach nowego oskarżenia na tej samej rozprawie

→

oskarżony powinien wyrazić zgodę w sposób wyraźny i nie budzący wątpliwości

→

oświadczenia w tym przedmiocie nie może za niego złożyć jego obrońca

→

oświadczenie to powinno zostać umieszczone w protokole rozprawy

4/ nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, co do nowego czynu
!!! Pomimo spełnienia wszystkich wymienionych wyżej warunków, sąd nie jest zobowiązany do
rozpoznania na rozprawie nowego zarzuconego oskarżonemu czynu. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art.
398 § 1 k.p.k. sąd może to uczynić, co oznacza, że nie ciąży na nim obowiązek rozpoznania zarzutu.
! Sąd może także odroczyć rozprawę, powodując czasowe wstrzymanie biegu procesu. Może to mieć
miejsce wówczas, gdy oskarżony nie zgadza się na natychmiastowe przystąpienie do rozpoznania czynu
zarzuconego mu na rozprawie uznając, że winien mieć czas na przygotowanie obrony. Wówczas nie ustaje
zawisłość sprawy przed sądem o oba czyny, lecz oskarżyciel wnosi nowy, uzupełniający akt oskarżenia,
który umożliwia oskarżonemu przygotowanie obrony. W takim przypadku pisemny akt oskarżenia powinien
być oskarżonemu doręczony przed rozprawą.
! Przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia może wystąpić nie tylko w sprawach o przestępstwa ścigane z
oskarżenia publicznego, ale nadto w sprawach o przestępstwa prywatno skargowe, a także wówczas, gdy z
subsydiarnym aktem oskarżenia wystąpił oskarżyciel posiłkowy.

ZMIANA KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU NA ROZPRAWIE

Z funkcji programowej aktu oskarżenia wynika, że sąd rozpoznaje sprawę w granicach oskarżenia, a więc
co do tego oskarżonego, który został uwidoczniony w akcie oskarżenia, i co do czynu w nim
sformułowanego, z wyjątkami pozwalającymi na przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia. Sąd w toku
rozprawy nie jest związany ani opisem tego czynu, ani zastosowaną doń kwalifikacją prawną.
Kwalifikacja prawna

→

jest zastosowaniem normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego,

stanowiącego czyn przestępczy. Zmiana kwalifikacji prawnej może być pierwotna albo wtórna.


pierwotna zmiana kwalifikacji prawnej czynu – nie wiąże się ze zmianą ustaleń faktycznych, zostały
one bowiem dokonane w sposób prawidłowy, a tylko błędnie zastosowano kwalifikację prawną.



Wtórna zmiana kwalifikacji prawej czynu – ma miejsce wówczas, gdy zmiana dokonana w opisie
zarzucanego oskarżonemu czynu (w zakresie ustaleń faktycznych) pociąga za sobą zmianę jego
kwalifikacji prawnej.

! Możliwość zmiany kwalifikacji prawnej na rozprawie przewiduje art. 399 k.p.k.

Czyn oskarżonego może być zakwalifikowany na podstawie innego przepisu prawa materialnego, jednak
tylko w granicach oskarżenia. O zamierzonej zmianie sąd powinien uprzedzić strony obecne na rozprawie.
Ta notyfikacja powinna przybrać postać postanowienia sygnalizującego możliwość zakwalifikowania
czynu na mocy innego, wskazanego w tym postanowieniu przepisu prawa materialnego.
Sygnalizując taką możliwość sąd nie zmienia kwalifikacji prawnej, gdyż ostateczne zdanie w tej materii
zamieści w wyroku.

!!! Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do
obrony. Zarządzenie przerwy w rozprawie w takim przypadku nie jest obligatoryjne, jednak w praktyce,
zwłaszcza wówczas, gdy zmiana może spowodować zastosowanie przepisu surowszego, zarządzenie
przerwy należałoby potraktować jako regułę.

ZAMKNIĘCIE PRZEWODU SĄDOWEGO

Zamknięcie przewodu sądowego stanowi czynność należącą do kompetencji przewodniczącego składu
sądzącego. Jest ono jednoznaczne z zamknięciem postępowania dowodowego, tym samym po zamknięciu

Art. 399. § 1. Jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia można czyn zakwalifikować według innego
przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym obecne na rozprawie strony.
§ 2. Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony.

przewodu sądowego nie jest możliwa jakakolwiek zmiana w zakresie podstawy dowodowej rozstrzygnięcia
o przedmiocie procesu. Dla dokonania takiej zmiany konieczne jest uprzednie wznowienie przewodu.
!!! Przed zamknięciem przewodu sądowego przewodniczący powinien zapytać strony, czy wnoszą o
uzupełnienie postępowania dowodowego (at. 405 k.p.k.)

Przewód sądowy może być zatem zamknięty, gdy przeprowadzono wszystkie dowody dotyczące istotnych
okoliczności sprawy, a ponadto gdy:


strony nie wnoszą o przeprowadzenie dowodu



ich wnioski o przeprowadzenie dowodu nie zostały uwzględnione, a dalszych wniosków dowodowych
nie zgłaszają



przewodniczący uzna, że zostały wyczerpane wszystkie możliwości dowodowe, a nikt z członków
składu sądzącego nie dopatruje się potrzeby przeprowadzenia dowodu z urzędu.

WZNOWIENIE ZAMKNIĘTEGO PRZEWODU SĄDOWEGO

Zamknięty przewód sądowy może być wznowiony (art. 409 k.p.k.)

Wznowienie przewodu sądowego oznacza cofnięcie rozprawy do fazy przewodu sądowego. Wznowienie
przewodu sądowego może nastąpić z fazy wyrokowania (ale tylko do czasu ogłoszenia wyroku) lub z fazy
przemówień stron. Wznowienie przewodu sądowego wymaga wydania postanowienia przez sąd. Art. 409
k.p.k. przykładowo wskazuje, że przyczyną wznowienia może być przykładowo potrzeba uprzedzenia stron
o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu. Można wznowić przewód także w celu

udzielenia dodatkowego głosu stronom

w sytuacji określonej w art. 414 § 5 k.p.k.

gdy sąd dojdzie do wniosku, że dla wydania prawidłowego orzeczenia konieczne jest
przeprowadzenie dodatkowego dowodu lub ponowne przeprowadzenie dowodu

gdy sąd pod wpływem przemówień stron albo pod wpływem dyskusji podczas narady
dojdzie do przekonania, że zachodzi potrzeba dopuszczenia nowych dowodów w celu
stworzenia optymalnych warunków dla podjęcia decyzji merytorycznej.

We wznowionym przewodzie sądowym dokonuje się czynności, z powodu których nastąpiło wznowienie.

PRZEMÓWIENIA STRON

Przemówienia stron stanowią odrębny etap rozprawy głównej. Następuje on po przewodzie sądowym, a
zatem po wyczerpaniu całego materiału dowodowego.
Przemówienia stron są etapem ściśle związanym z kontradyktoryjną konstrukcją rozprawy głównej.
Cel.
Przemówienia stron służą do wypowiedzenia swego własnego poglądu na wyniki postępowania
dowodowego. Są etapem zawierającym ocenę materiału dowodowego z punktu widzenia poszczególnych
stron procesowych i ich przedstawicieli. Konstrukcja ta stwarza możliwość wszechstronnej, a więc
dokonanej nie tylko przez sąd, oceny materiału dowodowego przed powzięciem przez sąd rozstrzygnięcia w
przedmiocie sprawy.
Kolejność przemówień.
Artykuł 406 k.p.k. określa kolejność przemawiania. W myśl tego przepisu przemawiają w następującej
kolejności:

1/ oskarżyciel publiczny
2/ oskarżyciel posiłkowy lub oskarżyciel prywatny
3/ powód cywilny
4/ podmiot, o którym mowa w art. 416 k.p.k.
5/ obrońca oskarżonego
6/ oskarżony

! Tylko w stosunku do przedstawiciela społecznego udzielenie głosu nie stanowi obowiązku –
przewodniczący składu sądzącego zezwala mu na zabranie głosu w razie potrzeby.
! Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed tymi stronami, które w procesie reprezentują.
!!! Przemówienia stron mogą zawierać także wnioski dowodowe, które nasunęły się stronom dopiero w tej
fazie bądź też które – wcześniej zgłoszone – nie zyskały aprobaty sądu. Ich uwzględnienie przez sąd
spowoduje wznowienie zamkniętego przewodu sądowego.
Treść przemówień.

Art. 405. Po przeprowadzeniu dowodów dopuszczonych w sprawie przewodniczący zapytuje strony, czy wnoszą o uzupełnienie
postępowania dowodowego i w razie odpowiedzi przeczącej - zamyka przewód sądowy

Art. 409. Sąd aż do ogłoszenia wyroku może wznowić przewód sądowy, zwłaszcza w wypadku przewidzianym w art. 399, albo też
udzielić dodatkowego głosu stronom.

Oskarżyciel w swoim przemówieniu powinien omówić:


społeczny aspekt sprawy



stan faktyczny sprawy, ze szczególnym ustosunkowaniem się do ujawnionych w przewodzie sądowym
dowodów



kwalifikację prawną



swoje stanowisko co do tezy obrony oskarżonego



w razie domagania się ukarania oskarżonego – wszelkie okoliczności związane z wymiarem kary, a
więc przedstawić charakterystykę sylwetki oskarżonego, jego zachowanie przed i po popełnieniu
przestępstwa, prognozę na przyszłość oraz inne aspekty osobopoznawcze

Obrońca oskarżonego


powinien ocenić materiał dowodowy korzystnie dla oskarżonego



podkreślić wszystkie te elementy podmiotowo-przedmiotowe, które mogą przemawiać na korzyść
oskarżonego

WYROKOWANIE

Wyrokowanie stanowi fazę rozprawy, w której zostaje wydane rozstrzygnięcie co do przedmiotu procesu.
Rozstrzygnięcie to przybiera postać wyroku (art. 413 i 414 k.p.k.)

Sąd przystępuje do wyrokowania niezwłocznie po wysłuchaniu przemówień stron.
W ramach wyrokowania można wyodrębnić wyraźne etapy:
1/ naradę nad wyrokiem

art. 108 i nast. K.p.k.

2/ głosowanie nad wyrokiem

art. 111 i nast. K.p.k.

Art. 413. § 1. Każdy wyrok powinien zawierać:
1) oznaczenie sądu, który go wydał, oraz sędziów, ławników, oskarżycieli i protokolanta,
2) datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku,
3) imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego,
4) przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu,
5) rozstrzygnięcie sądu,
6) wskazanie zastosowanych przepisów ustawy karnej.
§ 2. Wyrok skazujący powinien ponadto zawierać:
1) dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną,
2) rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, a w razie potrzeby, co do zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania i

zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276.

Art. 414. § 1. W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za
warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo. Jednakże w razie stwierdzenia
okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 sąd wydaje wyrok uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.
§ 2. Umarzając postępowanie sąd stosuje odpowiednio art. 322 § 2 i 3, art. 323 § 1 i 2 oraz art. 340 § 2 i 3.
§ 3. Sąd stosuje środek zabezpieczający wskazany w art. 99 § 1 Kodeksu karnego lub w art. 43 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, jeżeli
wyniki przewodu sądowego to uzasadniają, a umorzenie następuje z powodu niepoczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu.
§ 4. Umarzając postępowanie warunkowo, sąd stosuje odpowiednio art. 341.
§ 5. Przewidując możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, sąd może wznowić przewód sądowy celem odpowiedniego zastosowania art. 341 § 3; wówczas sąd może zarządzić przerwę.

Art. 108. § 1. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy nie jest
dopuszczalne.
§ 2. Podczas narady i głosowania oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący
uzna jego obecność za zbędną.
Art. 109. § 1. Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący, a jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania podniesione
zostaną wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający.
§ 2. Po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników według ich wieku, następnie od
sędziów według ich starszeństwa służbowego, a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym, głosuje pierwszy.
Art. 110. Narada i głosowanie nad wyrokiem odbywają się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, co do kary, co do środków
karnych oraz co do pozostałych kwestii.

Art. 111. § 1. Orzeczenia zapadają większością głosów.
§ 2. Jeżeli zdania tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do
zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości.
Art. 112. Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi
kwestiami; wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego

Art. 113. Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego, chyba że orzeczenie
zamieszczono w protokole.

3/ sporządzenie wyroku na piśmie


wyrok powinien być sporządzony na piśmie niezwłocznie po ukończeniu głosowania



wyrok dla swej ważności wymaga sporządzenia na piśmie i ogłoszenia



wyrok podpisują wszyscy członkowie składu sądzącego, a więc także sędzia przegłosowany



wyrok wydaje się w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej



każdy wyrok powinien zawierać składniki określone w art. 413 § 1 k.p.k.



wyrok skazujący powinien ponadto zawierać:

→

dokładne ustalenie czynu przypisanego oskarżonemu (w wyroku należy zamieścić ścisły

opis czynu, który ustalił sąd. Oznacza to, że opis ten powinien z dokładnością wskazywać:
czas, miejsce oraz czynności wykonawcze, a także dobra prawne, które zostały przez ów czyn
zaatakowane, jak również skutki czynu, a zwłaszcza wyrządzoną szkodę).

→

rozstrzygnięcie co do kary, ze wskazaniem, w razie potrzeby, zaliczonego na jej poczet

okresu tymczasowego aresztowania



SN stwierdził, że przepisy o wyrokowaniu nie przewidują uniewinnienia od poszczególnych
elementów, zawartych w opisie czynu zarzucanego, lub od kwalifikacji prawnej powołanej w akcie
oskarżenia



W wyroku rozstrzyga się również kwestie:

→

bezwarunkowego lub warunkowego umorzenia postępowania karnego

→

powództwa cywilnego

→

zasądzenia z urzędu odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego (art. 415 k.p.k.)

→

orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub

zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

→

zwrot korzyści majątkowej – w wypadku skazania oskarżonego, sąd, uwzględniając wniosek

prokuratora, zobowiązuje w wyroku podmiot, który uzyskał korzyść majątkową w warunkach
art. 52 k.k. do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa

→

kosztów postępowania

4/ ogłoszenie wyroku


jest czynnością prawną powodującą, że od tej chwili staje się on faktem obowiązującym; nie może go
już zmienić organ, który go wydał



ogłoszenie stanowi moment kreujący wyrok



od czasu ogłoszenia liczony jest termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku; dla
pozbawionego wolności oskarżonego, który nie ma obrońcy i nie był obecny podczas ogłoszenia
wyroku, termin ten biegnie od daty doręczenia mu wyroku



wyrok ogłasza się zawsze jawnie, nawet wtedy, gdy rozprawa odbyła się z wyłączeniem jawności



wyrok ogłasza się przez odczytanie – czyni to przewodniczący składu sądzącego



w czasie ogłoszenia wyroku wszyscy obecni, z wyjątkiem składu sądzącego, stoją



gdy sąd wydaje wyrok na posiedzeniu wyrok udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na
okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia.

5/ ustne przytoczenie najważniejszych powodów wyroku


uzasadnienia nie sporządza się z reguły jednocześnie z wyrokiem; namiastkę uzasadnienia stanowi
ustne przytoczenie najważniejszych powodów wyroku (motywy wyroku)



muszą one odzwierciedlać zarówno faktyczną jak i prawną podstawę wszystkich rozstrzygnięć
zamieszczonych w wyroku i co do kierunku być zbieżne ze sporządzonym w przyszłości pisemnym
uzasadnieniem



najważniejsze powody wyroku są przytaczane ustnie przez przewodniczącego lub jednego z członków
składu sądzącego

6/ pouczenie o prawie, terminie sposobie zaskarżenia wyroku


jest obowiązkiem prawnym



pouczenia tego dokonuje przewodniczący składu sądzącego



brak pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywołać ujemnych skutków procesowych dla osoby
uprawnionej

Zamknięcie rozprawy głównej
Rozprawa główna kończy się zamknięcie. Decyzja ta przybiera postać zarządzenia przewodniczącego
składu sądzącego.

* odroczenie wydania wyroku
Odroczenie wydania wyroku jest instytucją przewidzianą w art. 411 k.p.k. Stanowi ona wyjątek od zasady ciągłości
rozprawy i oznacza w rzeczywistości przerwę w rozprawie, orzeczoną w toku wyrokowania przed ogłoszeniem wyroku.
Odroczenie wydania wyroku jest możliwe w sprawie zawiłej lub z innych ważnych powodów. Zawiłość sprawy może
dotyczyć zarówno stanu faktycznego, jak i strony prawnej. Wśród innych ważnych powodów można wymienić np. zbyt
późną porę, zmęczenie, ograniczające w znacznym stopniu prawidłowe wyrokowanie. O odroczeniu wydania wyroku
sąd orzeka postanowieniem. W postanowieniu należy wskazać czas (termin publikacyjny) i miejsce ogłoszenia wyroku.
Odroczenie wydania wyroku jest możliwe na czas nie przekraczający 7 dni. Jeżeli termin 7 dniowy zostanie
przekroczony rozprawę prowadzi się od początku (!!!)

VII

CZYNNOŚCI KOŃCOWE W SĄDZIE PIERWSZEJ INSTANCJI

Należy pamiętać, że tak jak zakończenie postępowania przed sądem pierwszej instancji z reguły nie jest tożsame
z zakończeniem postępowania karnego w ogóle, tak i zakończenie rozprawy nie oznacza ukończenia czynności
przed sądem pierwszej instancji.
Od ogłoszenia wyroku biegnie ustawowy termin do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie
uzasadnienia wyroku.
!!! Doręczenie odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem otwiera termin do wniesienia skargi apelacyjnej.
!!! Czynności końcowe obejmują czynności dokonywane między zamknięciem rozprawy, a wniesieniem środka
odwoławczego, uprawomocnieniem się wyroku sądu pierwszej instancji, oraz pomiędzy zamknięcie rozprawy a
skierowaniem wyroku do wykonania, jeśli nie wniesiono środka odwoławczego.

Do najważniejszych grup czynności końcowych należą:
1/ doręczenie odpisu wyroku oskarżonemu, jeżeli ustawa tego wymaga



z reguły nie doręcza się oskarżonemu wyroku (jest mu on bowiem ogłaszany)



wyrok doręcza się oskarżonemu tylko wyjątkowo, gdy wynika to z wyraźnego unormowania. Takie
sytuacje dotyczą:

→

wypadków, gdy pozbawiony wolności oskarżony, który nie miał obrońcy, nie został

doprowadzony na rozprawę w celu wysłuchania wyroku

→

wyroku zaocznego



jeśli oskarżony nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, wyrok doręcza się temu
oskarżonemu wraz z tłumaczeniem

2/ wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji na piśmie



wniosek taki może zostać złożony przez stronę, podmiot o którym mowa w art. 416 k.p.k., a także przez
pokrzywdzonego, jednak tylko wówczas, gdy wydany został na posiedzeniu wyrok warunkowo
umarzający postępowanie. Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku może być złożony przez
pokrzywdzonego niezależnie od tego, czy wystąpił w postępowaniu przed sądem w roli strony
procesowej, czy nie. Wniosek musi przybrać formę pisemną.



siedmiodniowy termin do złożenia wniosku jest terminem zawitym, co oznacza, że czynność dokonana
po jego upływie jest bezskuteczna.



jeżeli podmioty, o których mowa w art. 422 § 1 k.p.k. zamierzają wnieść apelację od wyroku winny
uprzednio złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku. Podmiot składający wniosek
o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie jest zobowiązany do wniesienia apelacji od tego wyroku, nie
musi także wyjaśniać przyczyn, dla których domaga się sporządzenia na piśmie uzasadnienia wyroku.



wskazane w art. 422 § 1 k.p.k. podmioty mogą złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku na
piśmie także bez zamiaru zaskarżenia tego wyroku. Jednakże bez dokonania tej czynności wniesienie
apelacji w późniejszym etapie procesu karnego jest niemożliwe.



złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku powoduje powstanie obowiązku sporządzenia
uzasadnienia wyroku na piśmie i doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem tej osobie, która z
takim wnioskiem wystąpiła.



jeżeli wniosek nie pochodzi od oskarżonego, powinien on wskazywać tego z oskarżonych, którego
dotyczy

3/ sporządzenie uzasadnienia wyroku

Art. 411. § 1. W sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów sąd może odroczyć wydanie wyroku na czas nie przekraczający 7 dni.
§ 2. W razie przekroczenia tego terminu rozprawę prowadzi się od początku.
§ 3. W postanowieniu o odroczeniu wydania wyroku należy wskazać czas i miejsce jego ogłoszenia.



w niektórych sytuacjach uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu (gdy jeden z członków składu
orzekającego zgłosił zdanie odrębne, gdy orzeka jako sąd pierwszej instancji sąd wojskowy)



uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od złożenia wniosku, zaś w przypadku
sporządzenia uzasadnienia z urzędu – od daty ogłoszenia wyroku (termin instrukcyjny; prezes sądu
może termin ten przedłużyć na czas oznaczony)



uzasadnienie jest dokumentem sprawozdawczym. Uzasadnienie powinno zawierać:

→

wskazanie faktów, jakie sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, i na jakich w tej

mierze oparł się dowodach oraz dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych

→

wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku



w uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy
wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków
zabezpieczających, uwzględnieniu powództwa cywilnego oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych
w wyroku.



uzasadnienie orzeczenia podpisują osoby, które wydały orzeczenie, włącznie z tymi osobami, które
zostały przegłosowane. Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu
orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z oznaczeniem przyczyny
tego faktu.



Od daty doręczenia odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem biegnie 14-dniowy termin do wniesienia
apelacji.

4/ czynności związane z uprawomocnieniem się wyroku



prawomocność pociąga za sobą z reguły wykonalność wyroku; okoliczność ta powoduje bezzwłoczne
wszczęcie postępowania wykonawczego, jeżeli wyrok zawiera rozstrzygnięcia podlegające wykonaniu.

5/ uzupełnienie wyroku



W ramach czynności końcowych, możliwe jest wydanie postanowienia uzupełniającego, gdy wyrok nie
zawiera rozstrzygnięcia w zakresie przepadku, co do zaliczenia tymczasowego aresztowania,
zatrzymania lub środków zapobiegawczych albo dowodów rzeczowych lub też wtedy, gdy sąd
nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary.

Document Outline

POSTĘPOWANIE GŁÓWNE
- PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
AnnaP, DZIAŁ XI postępowanie główne
9. DZIAŁ DZIEWIĄTY, Postępowanie Karne, Skrypt
kpk skrypt, Dział XII - Postępowanie odwoławcze, POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Rozdział XI, Postępowanie Administracyjne
12 POSTĘPOWANIE GŁÓWNE
4. postepowanie główne2, prawo karne procesowe
AnnaP, DZIAŁ XII postępowanie odwoławcze
Dział XI Nieruchomość budynkowa i lokalowa
kpk skrypt, Dział X - Postępowanie przygotowawcze 2, DZIAŁ XIII
Postepowanie administracyjne w instytucjach europejskich 20 XI 2010

więcej podobnych podstron