POSTĘPOWANIE GŁÓWNE

PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GŁÓWNEJ

• Oddanie pod sąd

Sensu largo - akt procesowy określonej osoby lub władzy, na podstawie którego dana osoba zostaje postawiona w stan oskarżenia za zarzucany jej czyn i odpowiada na rozprawie, która ma na celu orzeczenie o przedmiocie (wina/niewinność) oraz pozostałych skutkach czynu.

Sensu stricto - akt sądowy, polegający na kontroli przez sąd zasadności oskarżenia przed rozprawą główną. Określa się je jako oddanie pod sąd przez sąd.

Wstępna kontrola może następować:

• Przed wniesieniem oskarżenia do sądu - jeszcze w postępowaniu przygotowawczym, jeżeli w ocenie sądu brak wystarczającego materiału dowodowego, to oskarżenie nie zostanie wniesione

• Po jego wniesieniu - sąd albo wyznacza rozprawę, albo podejmuje inną decyzję

Oddanie pod sąd sensu stricto może być obligatoryjne (dla wszystkich spraw lub np. tylko dla zbrodni) lub fakultatywne (w razie spełnienia określonych warunków).

W KPK przyjęto rozwiązanie mieszane: niekiedy jest obligatoryjne, w innych sytuacjach zależy to od uznania prezesa sądu, że zachodzi potrzeba wydania rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia i skierowania sprawy na posiedzenie.

Oddanie przez sąd pod sąd to też nazwa grupy przepisów regulujących wstępną kontrolę oskarżenia dokonywaną przez sąd.

Zalety:

• Gwarancja interesów oskarżonego - chroni przed bezpodstawnymi oskarżeniami

• Oszczędność kosztów

• Wzmacnianie autorytetu i powagi władzy państwowej

• Obiektywna i bezstronna kontrola zasadności oskarżenia przez organ sądowy

• Kontrola warunków formalnych aktu oskarżenia

Obejmuje warunki formalne właściwe aktowi oskarżenia oraz pismom procesowym w ogóle. Należy do uprawnień prezesa sądu, ale może je realizować przewodniczący wydziału albo upoważniony sędzia. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek braków formalnych prezes sądu zwraca akt oskarżenia oskarżycielowi w celu uzupełnienia w terminie 7 dni. Wydaje w tym celu zarządzenie, w którym określa braki. Oskarżycielowi przysługuje zażalenie na to zarządzenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Jeżeli zostanie ono uwzględnione, prezes sądu musi podjąć dalsze czynności dot. przygotowania do rozprawy głównej.

Niedochowanie terminu uzupełnienia braków formalnych skutkuje bezskutecznością czynności i powrotem sprawy do postępowania przygotowawczego (ustanie stanu zawisłości, ale nie ma rei iudicatae). W przypadku spraw z oskarżenia prywatnego akt oskarżenia wniesiony po terminie spowoduje zawiązanie procesu z datą wniesienia (jeżeli nie ma przeszkód procesowych).

Ten tryb badania warunków formalnych dotyczy każdego aktu oskarżenia, niezależnie od podmiotu wnoszącego, a także wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, bo zastępuje akt oskarżenia.

Jeżeli nie ma braków, albo zostały w terminie usunięte, to prezes sądu zarządza doręczenie odpisu oskarżonemu i obrońcy (a gdy zawiera wniosek o skazanie bez rozprawy- także pokrzywdzonemu), wzywając do przedstawienia w ciągu 7 dni wniosków dowodowych (termin instrukcyjny).

Stan zawisłości powstaje z dniem wniesienia aktu oskarżenia.

Akt oskarżenia może zostać doręczony stronom bez uzasadnienia, jeżeli uzasadnia to tajemnica państwowa. Oskarżony ma prawo odpowiedzieć w ciągu 7 dni na akt oskarżenia (pisemnie), o czym należy go pouczyć. Wraz z odpowiedzią może być wniesiony wniosek o skierowanie sprawy na posiedzenie.

Jeżeli braki formalne zostaną stwierdzone po wyznaczeniu terminu rozprawy, nadal można zwrócić akt oskarżenia oskarżycielowi, jeżeli powodują niemożność rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie.

• Wstępne badanie sprawy

Ma charakter merytoryczny, odbywa się na posiedzeniu przed rozprawą (posiedzenie przygotowawcze). Skierowanie sprawy na posiedzenie odbywa się z inicjatywy prezesa sądu, ale wniosek mogą złożyć też strony.

Obligatoryjnie posiedzenie przygotowawcze odbywa się w następujących sytuacjach:

1. Prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

przepadek TOK PROCESU str. 2

2. Zachodzi potrzeba rozważenia warunkowego umorzenia postępowania, w szczególności gdy taki wniosek złożył prokurator

warunkowe umorzenie TOK PROCESU str. 3

3. Akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie bez rozprawy

Przesłanki: art. 335 § 1 Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego* za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

*oskarżony zgadza się na określony we wniosku sposób rozstrzygnięcia sprawy. Zgoda musi być wyrażona przez oskarżonego osobiście, może zostać cofnięta.

Wniosek jest rozpatrywany na posiedzeniu, więc bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, ale sąd może dokonać ustaleń dot. oskarżonego na podstawie wywiadu środowiskowego.

W posiedzeniu mogą wziąć udział prokurator, oskarżony i pokrzywdzony (jeżeli prezes sądu lub sąd tak postanowi - muszą).

Najpóźniej na posiedzeniu pokrzywdzony może złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (jeżeli pokrzywdzony ani inny uprawniony nie wniósł wniosku o zasądzenie naprawienia szkody). W celu osiągnięcia porozumienia w tej kwestii sąd może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin.

Sąd uwzględniając wniosek orzeka wyrokiem (może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, warunkowo zawiesić jej wykonanie albo orzec wyłącznie środek karny), a w przeciwnym wypadku kieruje sprawę na rozprawę.

4. Oskarżony jest tymczasowo aresztowany, gdy na posiedzeniu należy orzec o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tegoż środka; w razie potrzeby także w przypadku innych środków zabezpieczających

Fakultatywne posiedzenie przed rozprawą - decyduje o nim prezes sądu, jeżeli w jego ocenie zachodzi potrzeba wydania postanowienia lub rozstrzygnięcia przekraczającego jego kompetencje. Np.:

1. Umorzenia postępowania z powodu niedopuszczalności procesu - przeszkody procesowe

2. Umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia - pod warunkiem stwierdzenia zupełności postępowania przygotowawczego

3. Wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub zmianie trybu

4. Zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego - sąd orzeka postanowieniem, na które stronom służy zażalenie. Po jego uprawomocnieniu prokurator jest zobowiązany podjąć czynności, w wyniku których składa nowy akt oskarżenia albo podtrzymuje poprzedni, albo zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania lub je umarza.

art. 345 - uzupełnienie postępowania przygotowawczego - przed rozpoczęciem przewodu sądowego. Przesłanki:

• Akta sprawy wskazują na istotne braki postępowania przygotowawczego

• Dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności

Art. 397 - nadzwyczajne uzupełnienie dowodów - po rozpoczęciu przewodu sądowego, gdy nie wykorzystano możliwości dowodowych albo nie dokonano lub wadliwie dokonano czynności. Przesłanki:

• Dopiero w toku rozprawy ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego

• Ich usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie

• Przeszkód tych nie można usunąć stosując przepis art. 396 (czynności poza rozprawą)

• Wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania

• Wydania postępowania w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu

• Wydania wyroku nakazowego

• Gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego

• Wydania rozstrzygnięcia co do innych kwestii np. wyłączenia jawności, poszukiwania listem gończym, przyjęcia powództwa cywilnego etc.

+ prezes kieruje sprawę na posiedzenie ze względu na jej zawiłość lub inne ważne powody, gdy przyczynia się to do usprawnienia postępowania.

Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach obligatoryjnych, a także wyznaczonych ze względu na pkt. 1, 2 i 6. Mają prawo brać udział, jeżeli się stawią. Nie powiadamia ich się o posiedzeniu a ich nieobecność nie wpływa na dopuszczalność czynności (wyjątki: warunkowe umorzenie, wniosek o skazanie bez rozprawy, przedłużenie tymczasowego aresztowania, umorzenie z powodu niepoczytalności i zastosowanie środka zabezpieczającego, wyrok nakazowy).

Udział prokuratora i obrońcy jest obowiązkowy, jeżeli orzeka się w przedmiocie umieszczenia oskarżonego w zakładzie psychiatrycznym lub karnym ze szczególnymi środkami leczniczymi lub psychiatrycznymi.

Umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zapobiegawczych TOK PROCESU str. 2

*sąd nie jest związany w dalszym toku postępowania ustaleniami powziętymi w ramach wstępnego badania sprawy na posiedzeniu!

• Czynności związane z organizacją rozprawy

Jeżeli akt oskarżenia odpowiada wymogom formalnym, braki formalne zostały usunięte, brak przyczyn uzasadniających skierowanie sprawy na posiedzenie lub na posiedzeniu nie zostało wydane postanowienie kończące postępowanie, to prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, które zawiera:

1. Wskazanie członków składu i przewodniczącego (chyba, że jest mniej niż 2 sędziów zawodowych albo prezes sam przewodniczy)

Sędziów wyznacza się wg kolejności wpływu sprawy z jawnej listy sędziów danego sądu lub wydziału. Odstępstwo jest możliwe z ważnych przyczyn np. choroby sędziego, ale należy to zaznaczyć w zarządzeniu.

W zarządzeniu powinna zostać uwzględniona decyzja sądu o rozpoznaniu sprawy w składzie 3 sędziów zawodowych ze względu na jej zawiłość.

Skład można wylosować w przypadku zagrożenia karą 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności, gdy taki wniosek złożył prokurator lub obrońca (mają prawo być obecni przy losowaniu, o którego terminie należy ich powiadomić). Z losowania sporządza się protokół.

*nienależyta obsada sądu jest bezwzględną przyczyną uchylenia orzeczenia

2. Dzień, godzinę, miejsce (wskazanie sali lub informacja o sesji wyjazdowej) rozprawy

Między datą doręczenia wezwania oskarżonemu a terminem rozprawy musi minąć co najmniej 7 dni. Jeżeli termin nie zostanie dochowany, na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy, zgłoszony do momentu rozpoczęcia przewodu, odracza się rozprawę. Jeżeli mimo wniosku rozprawa jest prowadzona dalej, może to stanowić przyczynę uchylenia orzeczenia, jeśli niedochowanie terminu mogło mieć wpływ na jego treść.

Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy, powinien zostać pouczony o przysługującym mu uprawnieniu.

3. Strony i inne osoby, które należy wezwać lub powiadomić

Wzywa się osoby, które mają obowiązek stawienia się (oskarżony, świadkowie, biegli), a powiadamia te, które mają prawo udziału (pełnomocnik, obrońca). Prokuratorowi doręcza się wokandę.

Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności, wydaje się zarządzenie o doprowadzeniu go na rozprawę.

4. Wskazanie innych czynności koniecznych dla przygotowania rozprawy

Z urzędu lub na wniosek uprawnionego podmiotu prezes sądu wydaje zarządzenie o dopuszczeniu dowodów i sprowadzeniu ich na rozprawę.

Prezes sądu wyznacza oskarżonemu obrońcę z urzędu.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ROZPRAWY GŁÓWNEJ

W zasadzie tylko na rozprawie głównej sąd orzeka o winie lub niewinności oskarżonego, korzystając z materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu przygotowawczym. Podstawę do ustalenia winy/niewinności mogą stanowić tylko okoliczności ujawnione na rozprawie, co do których strony mogły się wypowiedzieć.

Ten etap zapewnia najszerszą realizację większości zasad procesowych oraz pełni funkcję wychowawczą.

Rozprawą kieruje w zasadzie przewodniczący składu. Czuwa on nad jej prawidłowym przebiegiem (kierownictwo formalne) oraz wykonuje większość czynności zmierzających do wyjaśnienia okoliczności sprawy (kierownictwo materialne).

Uprawnienia przewodniczącego:

• Podejmowanie decyzji o otwarciu i zamknięciu rozprawy

• Sprawdzanie obecności

• Kierowanie postępowaniem dowodowym

• Decydowanie o przychylnym załatwieniu wniosku dowodowego, któremu inna strona się nie sprzeciwiła

• Sprawowanie policji sesyjnej (utrzymanie porządku)

• Zarządzanie przerwy w rozprawie

• Udzielanie głosu stronom i uczestnikom

• Kierowanie naradą i głosowaniem

• Ogłaszanie wyroku, pouczanie o możliwości odwołania

+ z Regulaminu urzędowania sądów powszechnych - obowiązek zapewnienia składowi możliwości zapoznania się z aktami oraz dbanie o punktualne rozpoczęcie posiedzenia

Uprawnienia całego składu (zarówno kierownictwo formalne jak i materialne):

• Rozstrzygniecie natychmiastowego odwołania od zarządzenia przewodniczącego wydanego na rozprawie

• Wyłączenie jawności

• Zezwolenie na utrwalanie przebiegu rozprawy przedstawicielom mediów

• Odroczenie rozprawy

• Oddalenie wniosku dowodowego

Etapy rozprawy głównej:

CZĘŚĆ WSTĘPNA ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Jest pierwszym etapem rozprawy głównej, rozpoczyna się od wywołania (głośne oznajmienie w poczekalni, że będzie rozpatrywana sprawa z podaniem sygnatury, nazwiska oskarżonego i zarzucanego mu czynu), od którego ma zastosowanie zasada ciągłości. Nie powinno nastąpić przed wyznaczonym terminem rozprawy.

4 grupy czynności dokonywanych w ramach części wstępnej:

1. Sprawdzenie obecności osób wezwanych i zawiadomionych

Od ich stawiennictwa zależy możliwość przeprowadzenia rozprawy. W razie stwierdzenia, że któraś z wezwanych lub zawiadomionych osób się nie stawiła, bada się prawidłowość doręczenia oraz czy strony swoją nieobecność usprawiedliwiły (choroba, lub gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynika z przyczyn żywiołowych albo innych ważnych). Jeżeli doręczenie nie było prawidłowe albo niestawiennictwo jest usprawiedliwione, odracza się rozprawę.

Skutki niestawiennictwa:

• Rozprawa może się toczyć tylko w obecności oskarżonego (chyba, że wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie; odmawia udziału; uniemożliwia doprowadzenie na rozprawę; zawiadomiony osobiście nie stawia się bez usprawiedliwienia; istnieją warunki do wydania wyroku zaocznego; w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego)

• Niestawiennictwo obrońcy powoduje odroczenie, gdy obrona jest obligatoryjna albo oskarżony chce z jego pomocy korzystać

• Udział prokuratora nie jest obowiązkowy w sprawach z oskarżenia prywatnego, wszczętych na skutek skargi subsydiarnej, w postępowaniu uproszczonym

• Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika powoduje umorzenie postępowania

• Niestawiennictwo powoda cywilnego powoduje pozostawienie powództwa bez rozpoznania, chyba, że wniósł o rozpoznanie go bez jego obecności

• Niestawiennictwo świadka powoduje nałożenie kary pieniężnej i zarządzenie przymusowego doprowadzenia oraz konieczność podjęcia decyzji o prowadzeniu lub odroczeniu rozprawy (prowadzić można, kiedy można odczytać zeznania świadka albo przeprowadzić postępowanie dowodowe w części, a dla przesłuchania świadka zarządzić przerwę lub odroczenie)

• Niestawiennictwo tłumacza powoduje zakaz przeprowadzenia czynności, chyba że nie stawił się sam oskarżony

• Niestawiennictwo biegłego lub specjalisty najczęściej powoduje odroczenie

2. Sprawdzenie, czy istnieją przeszkody dla rozpoznania sprawy - konieczność zawieszenia, niezachowanie terminu zawiadomienia oskarżonego o rozprawie, przeszkody procesowe

3. Wykonanie czynności, które mogą być dokonane najpóźniej przed rozpoczęciem przewodu sądowego

• Złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego

• Zgłoszenie powództwa cywilnego

• Przyłączenie się innego pokrzywdzonego do postępowania

• Orzeczenie o dopuszczeniu przedstawiciela organizacji społecznej do udziału w postępowaniu w przypadku istnienia interesu społecznego lub indywidualnego objętego działaniami tejże organizacji i jeżeli sąd stwierdzi, że udział przedstawiciela społecznego leży w interesie wymiaru sprawiedliwości

• Zgłoszenie wniosku o wyłączenie sędziego

• Cofnięcie za zgodą sądu wniosku o ściganie, jeżeli nie dotyczy przestępstwa zgwałcenia

• Zgłoszenie wniosku o odroczenie rozprawy, jeżeli od doręczenia zawiadomienia do terminu rozprawy minęło mniej niż 7 dni

• Pozostawienie powództwa cywilnego bez rozpoznania, jeżeli powód cywilny bez usprawiedliwienia się nie stawił i nie wniósł o rozpoznanie powództwa bez jego obecności

• Przekazanie sprawy o wykroczenie sądowi grodzkiemu

• Umorzenie postanowieniem w przypadku zaistnienia okoliczności wyłączającej ściganie

• Wniesienie przez oskarżonego oskarżenia wzajemnego w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego

• Cofnięcie sprzeciwu od wyroku nakazowego

• Załatwienie innych kwestii związanych z biegiem rozprawy

• Zezwolenie przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia

• Wydanie postanowienia o wyłączeniu jawności rozprawy

• Zarządzenie przewodniczącego w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy

• Zarządzenie przewodniczącego o opuszczeniu sali przez osoby niemogące przebywać na rozprawie

• Zezwolenie przewodniczącego na uczestnictwo w rozprawie określonych osób

Po dokonaniu wszystkich powyższych czynności sąd bada, czy któryś ze świadków ma prawo odmowy składania zeznań. Świadków, którzy nie mogą odmówić zeznań, poucza się o obowiązku mówienia prawdy i konsekwencjach składania fałszywych zeznań.

Świadek, który nie złożył jeszcze zeznań, nie powinien być obecny podczas przesłuchania innego świadka, dlatego pokrzywdzonego przesłuchuje się na początku (bo ma przecież prawo uczestniczenia w rozprawie). Sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części.

Biegły może pozostać na sali, jeżeli sąd nie postanowi inaczej.

PRZEWÓD SĄDOWY

Podfaza rozprawy, w której przeprowadza się wszystkie dowody, pozwalające sądowi na dokonanie ustaleń faktycznych.

• Odczytanie aktu oskarżenia - rozpoczyna przewód sądowy, zarządza je przewodniczący składu. Odczytania dokonuje:

• W postępowaniu publicznoskargowym - oskarżyciel publiczny

• W postępowaniu prywatnoskargowym - oskarżyciel prywatny

• W postępowaniu wszczętym na skutek skargi subsydiarnej - oskarżyciel posiłkowy subsydiarny

W razie nieobecności oskarżyciela akt oskarżenia powinien odczytać protokolant.

Nie ma potrzeby czytania całego obszernego uzasadnienia, oskarżyciel może tylko ustnie przytoczyć wszystkie podstawy oskarżenia.

O odpowiedzi na akt oskarżenia informuje ustnie przewodniczący.

Ponowne odczytanie aktu oskarżenia ma miejsce, gdy rozprawa jest prowadzona powtórnie od początku, więc:

• W razie odroczenia

• W wyniku przekroczenia terminu odroczenia wydania wyroku

• Po uchyleniu orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

• Wyjaśnienia oskarżonego

Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący składu sędziowskiego pyta oskarżonego czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć wyjaśnienia i jakiej treści. Po złożeniu wyjaśnień można zadawać oskarżonemu pytania.

*skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy - Art. 387

Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego (jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu).

Przesłanki:

• Okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

• Cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości

• Nie sprzeciwią się temu prokurator i pokrzywdzony powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany.

Jeżeli sąd uzna to za celowe, może odroczyć posiedzenie i wyznaczyć odpowiedni termin ze względu na możliwość porozumienia się stron w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia. Na wniosek stron, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza przerwę lub odracza rozprawę.

Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.

Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie.

W powyższym trybie możliwe jest tylko wydanie wyroku skazującego, a nie warunkowo umarzającego.

Za wyraźną i odnotowaną w protokole zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości. (Art. 388)

Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, sąd na rozprawie odczytuje (tylko w odpowiednim zakresie) protokoły wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o wypowiedzenie się co do jego treści i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności wyjątek od zasady bezpośredniości, nie może być interpretowany rozszerzająco.

• Dalsze postępowanie dowodowe

Art. 386 § 2 Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący poucza go o prawie zadawania pytań osobom przesłuchiwanym oraz składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

W czasie przeprowadzenia dowodów mogą być obecne wszystkie strony i przedstawiciele, także pokrzywdzony, który zeznaje jako świadek (sąd przesłuchuje go jako pierwszego). Udział prokuratora jest regułą (wyjątki: sprawy z oskarżenia prywatnego, wszczęte na skutek skargi subsydiarnej, w postępowaniu uproszczonym). Oskarżony może brać udział we wszystkich czynnościach nawet, gdy jego obecność nie jest obowiązkowa, ale przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby opuścił salę sądową, gdyby jego obecność mogła oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego.

Art. 376 § 1 - Jeżeli oskarżony po złożeniu wyjaśnień, opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego, sąd może prowadzić rozprawę w dalszym ciągu (wyroku wydanego w tym wypadku nie uważa się za zaoczny). Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego, jeżeli uznaje jego obecność za niezbędną. Na postanowienie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.

Postępowanie dowodowe można prowadzić bez obecności oskarżonego, gdy:

• Z własnej winy wprawił się w stan niezdolności do uczestniczenia w rozprawie

• Gdy mimo doręczenia wezwania na rozprawie w postępowaniu uproszczonym nie stawił się ani on ani jego obrońca

Obrońca powinien brać udział w postępowaniu dowodowym (dot. obrony obligatoryjnej i fakultatywnej, jeżeli został wyznaczony).

Art. 378. §1. Jeżeli w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę i korzysta z obrony z wyboru, obrońca lub oskarżony wypowiada stosunek obrończy, prezes sądu lub sąd wyznacza obrońcę z urzędu, o ile oskarżony nie powołał obrońcy z wyboru. W razie potrzeby rozprawę przerywa się lub odracza.

§ 2. W sprawie, w której oskarżony korzysta z obrońcy z urzędu, sąd na uzasadniony wniosek obrońcy lub oskarżonego zwalnia obrońcę z jego obowiązków i wyznacza oskarżonemu innego obrońcę z urzędu.

§ 3. W wypadkach określonych w § 1 i 2 sąd podejmuje zarazem decyzję, czy dotychczasowy obrońca może bez uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony pełnić obowiązki do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę.

Postępowaniem dowodowym kieruje przewodniczący, powinien umożliwić stronom wypowiedzenie się co do każdej rozstrzyganej kwestii. Jeżeli jedna ze stron zabiera głos, prawo to przysługuje wszystkim innym stronom. Ostatni zawsze zabiera głos obrońca oskarżonego i oskarżony.

W pierwszej kolejności w miarę możliwości powinny zostać przeprowadzone dowody na poparcie tezy oskarżenia. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy nie stawi się któryś ze świadków oskarżenia a sąd zdecyduje o dalszym prowadzeniu rozprawy albo gdy wniosek na poparcie obrony zostanie zgłoszony przed wnioskiem oskarżenia.

Świadek

Powinno mu się umożliwić złożenie relacji, następnie zadaje się mu pytania (kolejność: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciel prywatny, pełnomocnik oskarżyciela prywatnego, powód cywilny, pełnomocnik powoda cywilnego, biegły, podmiot, który uzyskał korzyść z art. 52 KK, obrońca, oskarżony, członkowie składu orzekającego; z tym że:

• Strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania przed pozostałymi stronami

• Członkowie składu orzekającego mogą zadawać dodatkowe pytania poza kolejnością)

Przewodniczący uchyla pytania sugerujące odpowiedź, lub gdy z innych powodów uznaje je za niestosowne.

Świadka przesłuchuje się podczas nieobecności innych świadków, którzy jeszcze nie zeznawali. Należy ograniczać możliwości porozumiewania się świadków, którzy już zeznawali, z tymi którzy jeszcze nie zeznawali.

Rejestrowanie zeznań następuje za pomocą urządzeń zapisujących obraz i dźwięk w następujących przypadkach:

• Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka lub biegłego nie będzie można przesłuchać w dalszym postępowaniu

• Jeżeli przesłuchanie jest prowadzone w trybie rekwizycyjnego przeprowadzonego dowodu przez sędziego wyznaczonego lub sąd wezwany

• Przesłuchanie pokrzywdzonego <15 w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodzinie i opiece oraz świadka <15 lat w sprawach o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej oraz o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (jeżeli nie współdziałał w popełnieniu czynu o który toczy się postępowanie)

Można odstąpić od zasady bezpośredniości (najpierw jednak sąd ma obowiązek wyczerpania wszystkich możliwości przesłuchania bezpośredniego; nie można, nawet za zgodą stron odczytać zeznań świadka, który stawił się na rozprawie, przed jego przesłuchaniem; jeżeli świadek złoży zeznania o istotnie odmiennej treści niż wcześniejsze, to sąd ma obowiązek odczytać protokół) i odczytać protokół zeznań świadka:

• Pokrzywdzonego <15 w sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodzinie i opiece (obowiązek sądu, taki pokrzywdzony w zasadzie może być przesłuchany tylko raz)

• Z art. 391

• Bezpodstawnie odmawiającego złożenia zeznań

• Składającego zeznania odmienne od poprzednich

• Oświadczającego, że pewnych okoliczności nie pamięta

• Przebywającego za granicą

• Któremu nie można było doręczyć zeznania

• Który nie stawił się na skutek niedających się usunąć przeszkód

• Zmarłego

• Którego wezwania zaniechał prezes sądu w wypadku gdy przebywa za granicą albo w swoich zeznaniach ma potwierdzić okoliczności, którym oskarżony nie zaprzeczył, i które nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie na rozprawie

W ww. sytuacjach oraz gdy świadek skorzysta z uprawnienia do odmowy składania zeznań gdy w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem można odczytać protokóły wyjaśnień, jakie świadek złożył wcześniej występując w roli oskarżonego (odwrotnie nie można tzn. świadek -> oskarżony).

Protokoły mogą być odczytywane pod warunkiem, że:

• Bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne (wg oceny sądu)

• żadna ze stron, której zeznania lub wyjaśnienia dotyczą nie sprzeciwia się odczytaniu

Na rozprawie można odczytywać:

• Protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy

• Opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji

• Dane o karalności

• Wyniki wywiadu środowiskowego

• Wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

* Nie wolno odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu. Pozostałe notatki tak.

• Zawiadomienia o przestępstwie (chyba, że znajduje się we wspólnym protokole z zeznaniami zawiadamiającego w charakterze świadka i wnioskiem o ściganie)

• Wszelkie dokumenty prywatne np. listy

• Zapisy najważniejszych oświadczeń osób biorących udział w czynności procesowej sporządzone za pomocą stenogramu lub urządzenia rejestrującego dźwięk

• Protokoły zeznań świadka anonimowego (jawność podlega wyłączeniu, nie mogą uczestniczyć w rozprawie osoby zaufania stron)

Art. 394. § 1. Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytywania. Należy je jednak odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy.

§ 2.  Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich odczytania za ujawnione w całości lub w części. Należy jednak je odczytać, jeżeli którakolwiek ze stron o to wnosi (…)

Jeżeli przeprowadzenie dowodu przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności (jeżeli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia) albo jeżeli strony wyrażają na to zgodę, sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu albo sąd wezwany. W ww. czynnościach mają prawo brać udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.

Na tym etapie rozprawy można przeprowadzić każdy dowód, który nie jest niedopuszczalny lub nielegalny np. oględziny, eksperyment procesowy, dowód z biegłego.

• Przerwa i odroczenie rozprawy

Wyjątek od zasady koncentracji materiału dowodowego i zasady ciągłości rozprawy.

Forma decyzji:

• Przerwa - zarządzenie przewodniczącego składu; strona może się niezwłocznie odwołać, odwołanie rozpatruje cały skład

• Odroczenie - postanowienie sądu z uzasadnieniem, chyba że na wniosek strony, a inna strona się nie sprzeciwiła; nie ma zażalenia

Przyczyny przerwy…:

• W celu sprowadzenia dowodu

• Dla wypoczynku

• Inne ważne, w szczególności zawarte w przepisach szczególnych np. niestawiennictwo obrońcy w przypadku obrony obligatoryjnej

… i odroczenia: gdy przerwa nie jest wystarczająca.

Maksymalny termin:

• Odroczenia - nie określono

• Przerwy - 35 dni (termin stanowczy, jego przekroczenie powoduje uznanie rozprawy za odroczoną), w postępowaniu uproszczonym 21 dni (mogą być zarządzane kilkakrotnie), w postępowaniu przyspieszonym jedna przerwa max. 14 dni.

Ogłaszając przerwę przewodniczący określa czas i miejsce, w którym odbędzie się dalszy ciąg rozprawy.

Po przerwie rozprawę prowadzi się w dalszym ciągu, chyba że zmienił się skład lub sąd uzna za konieczne prowadzenie jej od początku.

Orzeczenia zapadające w czasie przerwy w rozprawie wydaje się w składzie rozpoznającym sprawę, a w wypadku niemożności jego utworzenia - w takim samym składzie.

Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. Tylko wyjątkowo można prowadzić ją w dalszym ciągu (orzecznictwo + doktryna: gdy przeprowadzone na poprzedniej rozprawie dowody nie mają większego znaczenia dla ustalenia stopnia i zakresu winy; gdy materiał dowodowy jest bardzo obszerny a obiektywnie istnieje konieczność odraczania rozprawy).

Jakakolwiek zmiana składu powoduje konieczność prowadzenia rozprawy od początku, mimo zgody stron na dalsze prowadzenie.

• Przerwa i odroczenie w celu nadzwyczajnego uzupełnienia dowodów

Stan zawisłości nie ustaje, organem kierowniczym pozostaje sąd i to on podejmuje decyzje procesowe. Rozprawa jest tylko przerwana lub odroczona (z urzędu lub na wniosek strony) w celu uzupełniania dowodów przez oskarżyciela z wyznaczeniem mu stosownego terminu.

Przesłanki (muszą zaistnieć łącznie):

• Ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego…

*które mogą polegać niewykorzystaniu możliwości dowodowych, niewykonaniu lub wadliwym wykonaniu czynności

• … w toku rozprawy

• Usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie

• Nie można usunąć przeszkód stosując rekwizycyjne przeprowadzenie dowodu (za pomocą sędziego wyznaczonego lub sądu wezwanego)

Oskarżyciel publiczny w celu zebrania dowodów może przedsięwziąć osobiście, a prokurator także zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych. Oskarżyciel publiczny w wypadku niemożności dotrzymania zakreślonego terminu może zwrócić się do sądu o jego przedłużenie (niewykluczone ponowne zwrócenie się o przedłużenie terminu ). Jeżeli oskarżyciel publiczny w wyznaczonym terminie nie przedstawi stosownych dowodów, sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

• Przedmiotowe rozszerzenie oskarżenia proces wpadkowy, może mieć miejsce nie tylko w sprawach z oskarżenia publicznego.

Przesłanki:

• Okoliczności, które wyszły na jaw na rozprawie wskazują, że oskarżony dopuścił się innego czynu oprócz objętego aktem oskarżenia

Na rozprawie, więc po wywołaniu sprawy. Mamy do czynienia z nowym czynem a nie czynem w zmienionej postaci.

• Oskarżyciel zarzuca na rozprawie popełnienie tego czynu i domaga się natychmiastowego rozszerzenia oskarżenia.

Ustny akt oskarżenia do protokołu.

• Oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie czynu w ramach nowego oskarżenia na tej samej rozprawie

Zgoda wyrażona osobiście przez oskarżonego do protokołu.

• Nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu

Spełnienie przesłanek nie tworzy dla sądu obowiązku rozpoznania zarzutu.

Sąd może odroczyć rozprawę, np. gdy oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie nowego czynu, ale nie natychmiast. Oskarżyciel musi wtedy wnieść nowy akt oskarżenia, który powinien być dostarczony oskarżonemu przed rozprawą. Stan zawisłości sprawy nie ustaje.

• Zmiana kwalifikacji prawnej czynu na rozprawie

*kwalifikacja prawna - zastosowanie normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego

Pierwotna zmiana kwalifikacji prawnej - ustalenia faktyczne się nie zmieniają, zastosowano błędną kwalifikację

Wtórna zmiana - zmiana w opisie czynu pociąga za sobą zmianę kwalifikacji

Sąd nie jest związany kwalifikacją czynu, ale dokonując jej zmian nie może modyfikować przedmiotu procesu czyn może być zakwalifikowany na podst. innego przepisu, ale w granicach oskarżenia (funkcja programowa aktu oskarżenia!), a o zamierzonej zmianie powinien uprzedzić obecne strony. Notyfikacja ma mieć formę postanowienia, sygnalizującego możliwość zakwalifikowania czynu z innego przepisu, wskazanego w tym postanowieniu.

Na żądanie oskarżonego może zostać zarządzona przerwa w celu umożliwienia mu przygotowania się do obrony.

• Zamknięcie przewodu sądowego - zamyka postępowanie dowodowe, dokonuje go przewodniczący składu, po uprzednim zapytaniu stron czy wnoszą o uzupełnienie materiału dowodowego.

Przewód sądowy może zostać zamknięty, gdy przeprowadzono wszystkie dowody dot. istotnych okoliczności sprawy, a ponadto gdy:

• Strony nie wnoszą o przeprowadzenie dowodu albo ich wnioski nie zostały uwzględnione, a nie zgłaszają dalszych

• Przewodniczący uzna, że zostały wyczerpane wszelkie możliwości dowodowe, a żaden z członków składu nie dopatruje się potrzeby przeprowadzenia dowodu z urzędu

• Wznowienie zamkniętego przewodu sądowego - dokonuje go sąd postanowieniem.

Cofnięcie do fazy przewodu sądowego może nastąpić z etapu wyrokowania (przed ogłoszeniem wyroku) lub przemówień stron.

Przyczyny (przykładowe):

• Potrzeba uprzedzenia stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu

• Gdy sąd przewidując możliwość warunkowego umorzenia postępowania albo możliwość orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, uzna to za celowe, może wyznaczyć stronom odpowiedni termin ze względu na możliwość porozumienia się stron w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia

• Gdy sąd uzna za konieczne przeprowadzenie nowego lub ponowne przeprowadzenie dowodu

• Doktryna: gdy w wyniku przemówień stron lub narady sąd dojdzie do przekonania o konieczności przeprowadzenia dowodu

We wznowionym przewodzie dokonuje się czynności, z powodu których nastąpiło wznowienie, po ich dokonaniu przewodniczący pyta strony czy wnoszą o uzupełnienia przewodu sądowego, a w razie wyczerpania wszystkich dowodów zamyka przewód sądowy. Przemówienia stron mają miejsce nawet, jeżeli już wcześniej się odbyły. Możliwe jest ponowne wznowienie zamkniętego przewodu.

PRZEMÓWIENIA STRON

Na tym etapie wypowiadają swoje poglądy na temat przeprowadzonych dowodów. Mogą też składać nowe wnioski dowodowe lub takie, które zostały wcześniej przez sąd odrzucone - ich uwzględnienie spowoduje wznowienie zamkniętego przewodu sądowego.

Kolejność przemawiania:

Oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy lub oskarżyciel prywatny powód cywilny podmiot, który uzyskał korzyść w warunkach art. 52 KK obrońca oskarżonego oskarżony (favor defensionis - zawsze jako ostatni)

Przewodniczący składu może zezwolić na zabranie głosu przez przedstawiciela społecznego, wtedy przemawia przed obrońcą. Przedstawiciele przemawiają przed stronami.

*replika oskarżyciela lub powoda cywilnego obrońca oskarżonego oskarżony

Przemówienie oskarżyciela:

• Społeczny aspekt sprawy

• Stan faktyczny + szczególne ustosunkowanie się do przedstawionych dowodów

• Kwalifikacja prawna

• Stanowisko co do tezy obrony

• Okoliczności związane z wymiarem kary

Przynajmniej końcowe wnioski stron powinny być zaprotokołowane!

Jeżeli oskarżony nie włada językiem polskim, cała treść przemówień powinna mu być przetłumaczona.

WYROKOWANIE

Jest fazą rozprawy, w której następuje wydanie rozstrzygnięcia, co do przedmiotu procesu, w formie wyroku. Następuje niezwłocznie po przemówieniach stron.

• Narada i głosowanie nad wyrokiem (stosuje się przepisy dot. narady i głosowania przed wydaniem orzeczenia)

Etap tajny

• Oprócz składu może być obecny tylko protokolant, ale przewodniczący może uznać jego obecność za zbędną

• Osoby obecne mają obowiązek zachowania tajemnicy przebiegu narady i głosowania

Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący składu, a wątpliwości dot. porządku, sposobu narady i głosowania rozstrzyga cały skład.

Głosowanie poprzedza narada. Powinna objąć wszystkie ujawnione okoliczności. Służy wymianie zdań i wyjaśnieniu wątpliwości.

Głosowanie ma charakter totalny - całościowo nad poszczególnymi rozstrzygnięciami zawartymi w orzeczeniu.

Kolejność głosowania: ławnicy wg wieku sędziowie wg starszeństwa służbowego przewodniczący. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym, głosuje pierwszy.

Rozstrzygnięcia zapadają większością głosów. W przypadku braku większości dla jakiegokolwiek rozstrzygnięcia, w grę wchodzi „sztuczna większość”:

• Zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości

• Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami; wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego

• Odroczenie wydania wyroku - jest możliwe w szczególności z powodu zawiłości sprawy lub innych ważnych powodów. Przerwa w rozprawie nie może trwać dłużej niż 7 dni (możliwe jest kilkukrotne odraczanie, ale łączny czas to max. 7 dni), w razie przekroczenia tego terminu rozprawę należy prowadzić od początku.

Decyzja o odroczeniu ma formę postanowienia, w którym należy wskazać czas i miejsce ogłoszenia wyroku.

• Sporządzenie wyroku na piśmie - następuje niezwłocznie po zakończeniu głosowania. Wyrok wydaje się w imieniu RP. Musi być podpisany przez wszystkich sędziów, brak któregokolwiek podpisu powoduje, że nie może być ogłoszony.

Wyrok powinien zawierać dokładne ustalenie przypisanego czynu (nie musi się pokrywać z aktem oskarżenia, ale powinna być zachowana tożsamość czynu -> niezmienność przedmiotu procesu) oraz rozstrzygnięcie co do kary (ewentualnego zaliczenia na jej poczet tymczasowego aresztowania - uwzględnia się rzeczywisty czas pozbawienia wolności, więc także zatrzymanie przed aresztowaniem lub pobyt w zamkniętym zakładzie leczniczym, jeżeli oskarżony został w nim umieszczony w związku z opinią biegłych), a poza tym rozstrzygnięcie co do:

• (Bez)warunkowego umorzenia postępowania karnego

• Powództwa cywilnego - jeżeli wcześniej nie zostało pozostawione bez rozpoznania. Może mieć postać materialną (uwzględnienie/oddalenie w całości/części) lub formalną (gdy wydano wyrok inny niż skazujący lub nie zebrano wystarczającej ilości dowodów by orzec w tym przedmiocie, a uzupełnienie postępowania powodowałoby nadmierną przewlekłość).

• Zasadzenia z urzędu odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego

• Orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia

• Kosztów postępowania

* w razie skazania oskarżonego wyrok zawiera zobowiązanie podmiotu, który osiągnął korzyść majątkową z art. 52 KK (Art. 52. W wypadku skazania za przestępstwo przynoszące korzyść majątkową osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, a popełnione przez sprawcę działającego w jej imieniu lub interesie, sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa; nie dotyczy to korzyści majątkowej podlegającej zwrotowi innemu podmiotowi.) do jej zwrotu w całości lub części na rzecz Skarbu Państwa. W charakterze świadka przesłuchuje się podmiot, który odniósł korzyść lub jego uprawniony organ (gdy nie jest osobą fizyczną).

• Ogłoszenie wyroku - jest zawsze jawne, następuje przez odczytanie. Jest czynnością prawną, od momentu której wyrok staje się obowiązujący oraz zaczyna biec termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Niestawiennictwo stron, obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku (dla oskarżonego pozbawionego wolności, który nie ma obrońcy i nie był obecny przy ogłoszeniu, doręcza się orzeczenie, a termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia biegnie od daty doręczenia).

Jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu, udostępnia się go publicznie przez złożenie w sekretariacie sądu na okres 7 dni jego odpisu (zaznacza się to w protokole).

• Ustne przytoczenie najważniejszych motywów wyroku - z reguły jawne, ale można jawność wyłączyć, dokonuje go przewodniczący składu albo jeden z jego członków. Pełni rolę wychowawczą, bo przytoczenie faktycznej i prawnej podstawy wyroku ma przekonywać o jego słuszności.

• Pouczenie o prawie, terminie i sposobie zaskarżenia wyroku - jest obowiązkiem prawnym przewodniczącego składu orzekającego. Brak pouczenia nie może powodować ujemnych skutków dla uprawnionego, a może czasem być przyczyną przywrócenia terminu.

• Zamknięcie rozprawy głównej

Rozprawa kończy się zarządzeniem przewodniczącego składu o zamknięciu.

Między pouczeniem o prawie, terminie i sposobie zaskarżenia wyroku, a zamknięciem sąd może ogłaszać postanowienia np. dotyczące zwolnienia tymczasowo aresztowanego oskarżonego czy wniosków stron.

CZYNNOŚCI KOŃCOWE W SĄDZIE I INSTANCJI

Obejmują czynności dokonywane po zamknięciu rozprawy a przed wniesieniem środka odwoławczego lub skierowaniem wyroku do wykonania. Mogą wiązać się ze stwierdzeniem prawomocności wyroku, ale też z przeprowadzeniem postępowania incydentalnego.

• Doręczenie oskarżonemu odpisu wyroku - z reguły wyrok jest ogłaszany, więc nie ma potrzeby jego doręczenia, ale gdy oskarżony pozbawiony wolności, który nie miał obrońcy nie został doprowadzony na rozprawę lub w przypadku wyroku zaocznego, należy go doręczyć wraz z pisemnym pouczeniu dot. odwołania. W razie potrzeby doręcza się wraz z wyrokiem tłumaczenie.

• Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu I instancji na piśmie

Uprawnieni: strona, podmiot, który uzyskał korzyść majątkową w warunkach art. 52 KK, pokrzywdzony ( w przypadku wydania na posiedzeniu wyroku warunkowo umarzającego postępowanie)

Forma: pisemna

Termin: 7 dni, zawity, od ogłoszenia lub doręczenia wyroku. Może zostać przywrócony, jeżeli : 1) niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych 2)strona (lub podmiot niebędący stroną) w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody zgłosi wniosek o przywrócenie terminu 3) dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana.

Prezes sądu odmawia przyjęcia wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną lub po terminie. Na zarządzenie prezesa przysługuje zażalenie.

Podmiot, który uzyskał korzyść majątkową w warunkach art. 52 KK i pokrzywdzony ( w przypadku wydania na posiedzeniu wyroku warunkowo umarzającego postępowanie), jeżeli chcą wnieść później apelację, muszą złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia, ale jeżeli o to wniosą, nie są zobowiązani do wniesienia apelacji. Nie trzeba motywować wniosku.

Sporządzenie uzasadnienia na piśmie z urzędu (np. gdy któryś z sędziów zgłosił zdanie odrębne) nie zwalnia od złożenia wniosku.

Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy.

W terminie dla wniosku można złożyć apelację (bez składania wniosku), a po otrzymaniu uzasadnienia uzupełnić ją w terminie właściwym dla wniesienia apelacji.

* brak wniosku, pozostawienie go bez rozpoznania, odmowa przywrócenia terminu do jego wniesienia lub niezłożeni skargi apelacyjnej powoduje uprawomocnienie się wyroku.

• Sporządzenie uzasadnienia wyroku

Termin: 14 dni od złożenia wniosku, gdy z urzędu - od ogłoszenia wyroku; porządkowy, prezes sądu może przedłużyć go na czas oznaczony ze względu na zawiłość sprawy

Funkcja: wychowawcza; informacyjna dla stron - wyjaśnia powody, którymi kierował się sąd przy wydawaniu wyroku, może wpłynąć na rezygnację ze złożenia odwołania; sądowi apelacyjnemu pozwala na kontrolę prawidłowości rozstrzygnięć zawartych w wyroku.

Uzasadnienie powinno zawierać:

• Wskazanie faktów uznanych przez sąd za (nie)udowodnione i na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych

• Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku

+ okoliczności wpływające na wymiar kary

Kto sporządza? (art. 88 i 89 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych)

• Przewodniczący posiedzenia lub sędzia sprawozdawca…

• … gdy to jest niemożliwe - inny sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia

• Jeżeli sporządzenie uzasadnienia należy do ławnika, przewodniczący wydziału w razie potrzeby wyznacza sędziego do udzielenia mu pomocy

• Sędzia nie ma obowiązku uzasadnienia orzeczenia, do którego zgłosił zdanie odrębne

• Jeżeli w sprawie rozpoznanej w składzie 1 sędziego i 2 ławników zdanie odrębne zgłosił przewodniczący, a żaden z ławników nie podjął się sporządzenia uzasadnienia, sporządza je przewodniczący na podstawie motywów ustalonych w czasie narady

Jeżeli wniosek dotyczy tylko 1 z oskarżonych, uzasadnienie może ograniczyć się tylko do tej części wyroku, która jego dotyczy. Należy jednak wziąć pod uwagę okoliczności sprawy (np. związek między czynami oskarżonych) oraz możliwość nakazania przez sąd odwoławczy sporządzenia uzasadnienia w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego wyrokowania.

Na orzeczeniu podpisują się osoby, które je wydały - 1 sędzia + 2 ławników - podpisuje przewodniczący; 2 sędziów + 3 ławników - 2 sędziowie; jeżeli zgłoszono zdanie odrębne - cały skład. Jeżeli jakiegoś podpisu nie można uzyskać, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę z podaniem przyczyny.

Odpis wyroku z uzasadnieniem (jeżeli była wyłączona jawność ze względu na tajemnicę państwową to tylko zawiadomienie, że uzasadnienie zostało sporządzone) doręcza się tylko podmiotowi, który złożył wniosek.

• Czynności związane z uprawomocnieniem się wyroku

• Wydanie odpisu prawomocnego wyroku oraz inne czynności poza postępowaniem wykonawczym

• Wydanie postanowienia uzupełniającego dot. zaliczenia środków zapobiegawczych, przepadku, dowodów rzeczowych, albo gdy sąd nieprawidłowo zaliczył okres tymczasowego aresztowania na poczet kary

Prawomocność pociąga za sobą wykonalność wyroku, co powoduje wszczęcie postępowania wykonawczego, jeżeli wyrok zawiera rozstrzygnięcia podlegające wykonaniu.

- 12 -

©Missi Data utworzenia 2008-11-29 17:49:00

---