Magdalena Janocha
Dialekt kobiecy a dialekt męski
Dialekt kobiecy a dialekt męski
 różnice w komunikacji Wenusjanek i Marsjan
 różnice w komunikacji Wenusjanek i Marsjan
 Różnimy się płcią, figurą, strojem, brzmieniem głosu, sposobem poruszania się i chodzenia  a jak jest ze stylem
porozumiewania się? Mężczyz
ni i kobiety różnią się nie tylko wyglądem zewnętrznym, ale także tym, że mówią i słuchają
inaczej. 1
 Język kobiecy i  język męski są to terminy wprowadzone przez Johna Graya w książce  Mężczyz
ni są z Marsa,
Kobiety są z Wenus .  Język marsjański i wenusjański składają się z tych samych słów, ale sposób, w jaki ich używano, nadał
im różne znaczenia. 2 I właśnie sposób użycia, połączenia pewnych słów w zdania powoduje ten podział. Obecnie pojęcia te
są powszechnie używane do omawiania różnic pomiędzy rozmowami prowadzonymi w gronie kobiet, a w gronie mężczyzn.
Różnice te istnieją odkąd ludzie zaczęli się ze sobą porozumiewać. Jednak refleksja teoretyczna nad nimi pojawiła się dopiero
w połowie XX wieku, wraz z wyodrębnieniem się komunikologii jako odrębnej dyscypliny naukowej (nauka
o komunikowaniu, analiza i badanie procesów komunikacyjnych)3. By rozpocząć rozważania na temat męskiego i kobiecego
stylu komunikowania się, należałoby wyjść od teorii Jerzego Mikułowskiego Pomorskiego. Autor ten komunikację kobiecą i
męską zaliczył do komunikowania międzykulturowego, a dokładniej - poprzezkulturowego ( cross-cultural communication )4
 pomiędzy przedstawicielami tej samej kultury, ale przynależącymi do różnych grup społecznych. Również badaczka
procesów komunikacji i autorka bestsellerów Deborah Tannen, uważa, iż należy badać wszelką komunikację między kobietą a
mężczyzną, przyjmując, iż jest to sytuacja międzykulturowości  gdyż kobiety i mężczyz
ni stanowią dwie odrębne kultury.
Styl komunikacyjny jest elementem płci kulturowej (tzw.  gender ). Są to kulturowo przypisane, arbitralne jakości,
takie jak: zachowania, postawy, cechy, elementy tożsamości każdej z płci. Wykształcone przez kulturę pewne oczekiwania
wobec danej płci.  To, co odbywa się w damsko-męskich rozmowach (ale i męsko-męskich czy damsko-damskich) przybiera
często postać wzajemnego demonstrowania tego, co to znaczy być kobietą i mężczyzną. 5 Styl komunikacyjny to inaczej
kultura komunikacyjna, czyli istniejący w danej grupie społecznej zespół norm i zasad dotyczących tego, jak należy się
komunikować.  Posiadając wiedzę na temat płci naszego rozmówcy, możemy dostosować nasze zachowanie i reakcje. Bez tej,
jak się wydaje, podstawowej wiedzy w najprostszej interakcji pojawia się wyraz
ne napięcie (...) Nie istnieją żadne normy
dotyczące kontaktów z osobami neutralnymi pod względem płci  wszystkie normy odnoszą się do kontaktów z osobami płci
męskiej lub żeńskiej. (...) Płeć biologiczna wyznacza rolę, jaką odgrywamy w reprodukcji, ale definicja płci kulturowej
(męskość  kobiecość) wpisana w istotny dla każdego kontekst społeczno-kulturowy określa pozostałe aspekty naszego życia 
od imienia po zawód, wybory, preferencje i aspiracje. 6 Wiadomo, że kobietom nie przystoi używanie wulgarnych słów, a
zbyt emocjonalne zachowanie mężczyzn również nie będzie dobrze przyjmowane& Ale o tym póz
niej.
Wszystko ma swój początek, genezę. Tak samo jest ze stylami komunikacyjnymi płci. Studiując literaturę dotyczącą
tego tematu, spotkałam się z trzema podstawowymi z
ródłami różnic komunikacyjnych pomiędzy kobietą a mężczyzną.
1
Oppermann K., Weber E., Język kobiet  język mężczyzn. Jak porozumieć się w miejscu pracy, Gdańsk 2000, s. 11.
2
Gray J., Mężczyz
ni są z Marsa, Kobiety z Wenus, Poznań 1995, s. 72.
3
cyt za: Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999.
4
Mikułowski Pomorski J., Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie, Kraków 1999, s. 11.
5
Kluba A., Kobieta i mężczyzna w rozmowie,  Obyczaje Nr 12-13 2003, s. 47.
6
Cross S. E., Markus H. R., Płeć w myśleniu, przekonaniach i działaniu: podejście poznawcze, [w:] Kobiety i mężczyz
ni:
odmienne spojrzenia na różnice, pod red. B. Wojciszke, Gdańsk 2002, ss. 48-49.
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
Pierwsze z nich mówi o stylach komunikacyjnych realizowanych przez opiekunów dzieci (w stosunku do nich), w zależności
od płci tych dzieci. Istnieją pewne zachowania komunikacyjne, które przystoją chłopcom, a dziewczynkom nie, i na odwrót.
Prawidłowe zachowania należy wzmacniać, a nieprawidłowe  hamować. Przykładem może być płacz (jako element
komunikacji niewerbalnej). Dziewczynkom wypada płakać, chłopcom już nie (strofując ich przy tym, że przecież  nie są
babami! ). To wszystko przekłada się na póz
niejsze życie. Mężczyzna roniący łzy uważany jest za słabego psychicznie, a
czasem wręcz infantylnego. U kobiet natomiast płacz jest naturalną i co ważne  społecznie akceptowaną  reakcją na smutek,
niezadowolenie, żal, a nawet uczucia zupełnie przeciwstawne  radość, szczęście. Z kolei mężczyznom przystoi wyrażanie
agresji w sposób werbalny, a kiedy kobieta używa wyrażeń niecenzuralnych, uważana jest za wulgarną, z
le wychowaną.
 Jeżeli dziewczynka <> jak chłopiec, zwykle się ją odpycha, beszta lub wyśmiewa (& ) Sposób
mówienia dziewczynki  teraz już kobiety  stanie się podstawą oskarżenia jej o nieumiejętność precyzyjnego wypowiadania
się, trafnego wyrażania myśli. 7 Już od wczesnych lat życia, formułuje się (często nieświadomie) inne zdania, w zależności od
płci dziecka. Do chłopców zwraca się z jednoznacznie, z konkretną uwagą, prośbą. Natomiast wypowiedzi kierowane do
dziewczynek często przyjmują formę aluzji, niedopowiedzeń, niejednoznacznie skonstruowanych form. To również ma
odzwierciedlenie w ich póz
niejszym życiu. Wypowiedzi mężczyzn są jasne, konkretne, logicznie sformułowane, przeciwnie do
wypowiedzi kobiet  długich, często pozbawionych sensu zdań, w których informacja nie jest wyrażona wprost i ich istoty
trzeba się domyślać. Mężczyz
ni mówią krótko i bardzo konkretnie. Kobiety  mówią dużo, ale niewiele przez to wyrażają.
Kolejnym z
ródłem różnic w stylu komunikacyjnym kobiet i mężczyzn są różnice w zabawach, w których
uczestniczyli będąc dziećmi.  Dziewczynki organizując zabawę rzeczywiście formułują raczej prośby i propozycje niż
rozkazy(& ) chłopcy natomiast faktycznie chętniej mówią innym, co mają zrobić, podczas gdy sami stawiają opór przed byciem
instruowanym. 8 W zabawach chłopięcych zawsze istnieje hierarchiczny podział ról  zawsze jest jakiś lider i ten, który jest
najgorszy, najsłabszy. Opierają się głównie na rywalizacji i zdobyciu pozycji tego najlepszego. Podobnie jest w  męskich
rozmowach .  Mężczyz
ni przecież postrzegają siebie raczej jako <>, których dewizą jest
<>. 9 W zabawach dziewczęcych najważniejsza jest współpraca osiągnięta dzięki efektywnej
komunikacji. Tutaj wszystkie role są ważne. Na przykład zabawa  w dom musi się skończyć, gdy zabraknie jakiejś osoby. To
rokuje na wypowiedzi ich, jako dorosłych kobiet, w przyszłości.  Kobiety są specjalistkami od rozmowy tzw. fatycznej  czyli
takiej, która służy tylko nawiązaniu kontaktu. 10 Jednym z najważniejszych elementów w  języku kobiecym jest
przekazywanie odczuć, emocji, przeczuć, a niekoniecznie (jak w przypadku mężczyzn) faktów i informacji. Podczas rozmowy
w tym języku, ważne jest podtrzymywanie i utrwalanie poczucia bliskości pomiędzy rozmawiającymi, tworzenie więzi
uczuciowych, poczucia bezpieczeństwa, ciepła  tak jak w beztroskiej zabawie dziewczynek.  Kobiety w rozmowie z innymi
kobietami na ogół przyjmują metodę współdziałania: raczej popierają twierdzenia innych, próbują coś do nich dodać, niż
próbują je obalić, wspierają innych i starają się sobie nawzajem nie przerywać. Mężczyz
ni na ogół przyjmują w rozmowie styl
rywalizacyjny  dochodząc do głosu, próbują obalić twierdzenia przedmówców i tak zdecydowanie, jak to tylko możliwe,
przedstawić własny punkt widzenia. 11 Większość uwagi kobiety w swoim życiu, poświęcają na relacje, związki z innymi. Tak
samo jest w zabawie dziewczynek:  Lalki (& ) o wiele bardziej sprzyjają wychowaniu do intymności niż samochody i pistolety
chłopców. Lalkę możesz pocieszyć, przytulić, nakarmić, mówić do niej i spać z nią. A co możesz zrobić z wozem strażackim,
który nie ma nic wspólnego z relacjami? 12
7
Lakoff R., Język a sytuacja kobiety, [w:] Język w świetle nauki, pod red. B. Stanosz, Warszawa 1980, s. 242.
8
Kluba A., op. cit., s. 46.
9
Opperman K., Weber E., op. cit., s. 15.
10
Strona internetowa: http://www.complex.com.pl/~rodzynek/n-jezyk.htm, stan z dnia 03.04.2006 r.
11
Cross S. E., Markus H. R., op. cit., s. 69.
12
Zilbergeld B., Wychowanie zalęknionych bohaterów, [w:] Mosty zamiast murów, pod red. J. Stewart, Warszawa 2005, s.
307.
2
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
Innym z
ródłem różnic w dialektach kobiecych i męskich jest wzmacnianie w wieku nastoletnim stylów
komunikacyjnych  wyrobionych w dzieciństwie. Doskonałym przykładem może być kłótnia nastoletnich rówieśników.
Chłopcy manifestują wprost swój sprzeciw, niezgodę, pretensję. Robią to w obecności innych uczestników grupy. W ten
sposób przedstawiają swoje zdanie, obalając tym samym zdanie przeciwnika. Nie zważając przy tym na uczucia i emocje temu
towarzyszące. Dziewczęta natomiast, dbając o to, aby wszyscy w grupie czuli się dobrze  starają się ukryć swoje pretensje. A
jeśli już je uzewnętrznią, to nie przedstawią ich osobie, do której się odnoszą, tylko powiedzą innej. Z tym wiąże się również
fakt nieumiejętności komunikowania wprost swoich negatywnych emocji przez osobniki płci żeńskiej.
Tyle słowem wstępu. Przejdz
my teraz do konkretów. Czyli tego, co tak naprawdę wyróżnia męski i żeński styl
komunikowania? Jakie są charakterystyczne dla nich wyrażenia, formy gramatyczne i stylistyczne. Dalsza część mojej pracy
oparta będzie na wynikach badań, które zaczęto przeprowadzać po opublikowaniu przez amerykańską lingwistkę  Robin
Lakoff  tekstu pt.  Language and Women s Place ( Język a sytuacja kobiety ) w 1975 roku. Większość badaczy skupiała się
na stereotypach, ujmujących to zagadnienie, czyli przypisywaniu mężczyznom mowy bardziej rzeczowej, a kobietom 
emocjonalnej. Pokrótce omówimy osiągnięte przez nich wyniki.
 Chociaż więc dwie osoby mówić będą o tej samej rzeczy, czy o tej samej sytuacji wziętej z życia, opisy wypaść mogą
całkiem odmiennie. 13
Jedną z pierwszych, zaobserwowanych przez Lakoff różnic jest rozbieżność leksykalna dotycząca nazewnictwa
kolorów. Badania wykazują, że kobiety w swoim słowniku  posiadają kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt nazw barw, podczas,
gdy mężczyzna nazywa tylko kilka. Autorka opisała przykład ze ścianą. Kiedy to  mężczyzna i kobieta patrzą na tę samą
ścianę, pomalowaną na czerwono z różowawym odcieniem. Kobieta może powiedzieć: Ściana jest lilaróż. (& ) Gdyby jednak
zdanie [takie] wypowiedział mężczyzna, można by stąd wywnioskować, że złośliwie naśladował kobietę, że jest
homoseksualistą lub, że jest dekoratorem wnętrz. 14 Dla mężczyzn pojęcia typu: alabastrowy, burgund, ecru, łososiowy, a
czasem nawet beżowy nic nie znaczą, nie przywołują żadnej reprezentacji poznawczej. Z czego to wynika? Badania
dostarczają nam kilku wyjaśnień. Na przykład takie, że więcej mężczyzn niż kobiet cierpi na daltonizm. Czy w takim wypadku
mężczyz
ni, którzy nie są daltonistami znają kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt zróżnicowanych kategorii na oznaczanie
kolorów? Otóż nie. I tu pojawia się kolejna hipoteza   (& ) całe zagadnienie kolorów może być po prostu o wiele ważniejsze
dla kobiet niż dla mężczyzn, z uwagi na to, że kobiety są tradycyjnie o wiele bliższe sprawom mody i wystroju domu. Bez
żadnych dodatkowych przyczyn rozwinęły zatem drobiazgowe rozróżnienia między kolorami oraz słownictwo, które im
towarzyszy. (& ) mężczyz
ni spychają kolory do kategorii problemów <>, które utożsamiają ze sferą
kobiecą. 15
Kolejną różnicą w użyciu jednostek leksykalnych w obrębie języka kobiecego i męskiego jest wykorzystanie partykuł
czy też słów wyrażających negatywne emocje. Chyba nietrudno odgadnąć, przez przedstawiciela, jakiej płci zostały
wypowiedziane następujące zdania (które tak naprawdę odnoszą się do tej samej sytuacji):  Niech to szlag  znowu wyłączyli
prąd, gdy chcę obejrzeć wiadomości! lub  Ojej, znowu wyłączyli prąd, w trakcie nadawania wiadomości. Robin Lakoff w
swojej pracy posłużyła się podobnymi przykładami:  Cholera, znowu włożyłeś masło orzechowe do lodówki! oraz  Ach jej,
znowu włożyłeś masło orzechowe do lodówki. Pierwsze z wyżej wymienionych zdań pochodzi z języka męskiego, a drugie 
kobiecego.  Używanie przekleństw od dawna było łączone z zachowaniem mężczyzny& , stąd choćby umowne określenie, że
13
Lakoff R., op. cit., s. 239.
14
Tamże, s. 246.
15
Ivy D. K., Backlund P., Język kobiet i język mężczyzn, [w:] Mosty zamiast murów, pod red. J. Stewart, Warszawa 2005, s.
279.
3
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
ktoś <>. 16 Bardzo ciekawych wyników dostarczyły badania przeprowadzone przez Constance Staley, w
1978. Autorka dokonała analizy języka w środowisku studentów college u. Ze zdobytych danych wyniknęło, co następuje:
 Kobiety objęte badaniem spostrzegały, że mężczyz
ni używali przekleństw i wrogiego języka w o wiele większym stopniu, niż
wskazywali na to sami badani mężczyz
ni. Mężczyz
ni natomiast, sądzili, ze kobiety używają o wiele mniej przekleństw, niż
przyznawały to same kobiety. 17 Jeśli chodzi o dobór słów, dosyć zróżnicowany ze względu na płeć, jest także slang związany
z seksualnością. W języku kobiecym, na określenie pewnych części ludzkiego ciała oraz ich funkcji, pojawiają się eufemizmy,
które następnie  wchodzą do języka codziennego. Mężczyz
ni natomiast często używają bezpośrednich, grubiańskich, a nawet
zwulgaryzowanych nazw. Z jednym zastrzeżeniem - nie robią tego, a przynajmniej nie powinni, w towarzystwie kobiet.
Z tematem seksu, i rozmowami prowadzonymi wokół niego, wiąże się jedno istotne ograniczenie. Język nazywający
aktywność seksualną i części ciała, jest albo zupełnie encyklopedyczny, kliniczny, albo  zwulgaryzowany, wręcz niesmaczny.
Przymiotniki, wskazujące na aprobatę, są kolejną grupą wyrazów dzielących język na dwie gałęzie (męską i kobiecą).
Część z nich jest neutralna, nie zależy od płci osoby, która ich używa (np. wspaniały, niesamowity, chłodny). Jednak istnieją i
takie, które są zarezerwowane tylko dla kobiecego stylu komunikacji. W języku męskim takich wyrażeń się nie spotka.
I  podobnie jak w wypadku rozważanych nazw kolorów oraz przekleństw, jeśli mężczyzna zabłąka się do kolumny
<> [grupy przymiotników typowo kobiecych], może się to fatalnie odbić na jego opinii, natomiast kobieta ma
swobodę używania słów neutralnych. 18 Przykładami typowo kobiecych określeń na aprobatę czegoś lub kogoś są:
zachwycający, czarujący, słodki, śliczny, boski.
Według badań angielskich naukowców  Raysona, Lecha i Hodgesa, z 1972 roku,  cel mówienia u kobiet jest taki,
żeby wyrazić własne uczucia, podtrzymać rozmowę, natomiast u mężczyzn wypowiedzi zawierają głównie najważniejsze
informacje. 19 Wyniki tych badań wskazują na to, iż istnieją pewne grupy wyrazów, którymi najczęściej posługują się
mężczyz
ni i kobiety podczas rozmów. Badania prowadzone były w Anglii. I tak, kobiety często posługują się zwrotami
wyrażającymi ekspresję, uczucia, np. oh, ah,  lovely (cudownie),  nice (miło). Budują zdania złożone, najczęściej połączone
spójnikiem  because (choć, bo, ponieważ). Kobiety także, zadają dużo więcej pytań, w celu podtrzymania rozmowy.
Mężczyz
ni z kolei często nadużywają wyrażeń typu  fuck , co w słowniku kobiet rzadko jest akceptowane.  Aby w pełni
wyrazić swoje uczucia, kobiety stosują <> i używają licznych wyolbrzymień, metafor i uogólnień. 20 Nikt
mnie nie słucha, Nic mi się nie udaje, Niczego nie jestem w stanie zrobić, Nigdy nie wychodzimy z domu, W domu jest ciągły
bałagan, ... Kobieta, generalizując  używając słów: nikt, nigdy, nic, zawsze, ciągle, nie spodziewa się, że będą one traktowane
dosłownie. Dzięki nim wyraża swoje uczucia, na przykład frustrację, obrazę, gniew.
Podsumowując badania nad słownictwem, główne cechy języka kobiet to: unikanie bezpośrednich i mocnych
stwierdzeń, a zastępowanie ich np. eufemizmami, wykorzystywanie wyrażeń oznaczających wahanie lub brak pewności, np.
 możliwe, że ,  nie jestem pewna czy , odnoszenie się do stanów emocjonalnych. Kobiety również częściej korzystają z form
grzecznościowych, częściej zadają pytania, także retoryczne. Język mężczyzn charakteryzują natomiast:  dłuższe słowa,
stosowanie zaimka <>, używanie czasu teraz
niejszego, wokalizacja pauz (hmmmm& , eeee& ), czasowniki w stronie
czynnej, przymiotniki oceniające oraz odniesienia do ludzi - <>, <>> 21
16
Tamże.
17
Tamże, s. 280.
18
Lakoff R., op. cit., s. 250.
19
A
aziński M., Gramatyka i płeć. Kobieta i mężczyzna w języku. Język kobiet i mężczyzn, strona internetowa:
http://www.icm.edu.pl/festiwal/gazeta/0.php?name=echadnia/echa55, stan z dnia 5.04.2006 r.
20
Gray J., op. cit., s. 73.
21
Kluba A., op.cit., s. 47.
4
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
Nazewnictwo barw, partykuły, wulgaryzmy i przymiotniki nazywające nasz podziw względem czegoś lub kogoś to
jedne z wielu elementów słownikowych stylów komunikacyjnych. Przejdz
my teraz do form gramatycznych. Przykładem mogą
być pytania z dopowiedzeniem  reguła, którą w rozmowie dużo częściej stosują kobiety, aniżeli mężczyz
ni. Chociaż autorka
 Robin Lakoff, badała język angielski, w naszej mowie ojczystej również można znalez
ć na to dowody.  W języku angielskim
są to tzw. "<>, czyli pytania wywołujące potwierdzenie wypowiedzi, odpowiadające polskiemu
<> .22  Pytanie z dopowiedzeniem, jako forma pośrednia, używane jest wówczas, gdy mówiący coś twierdzi,
nie ma jednak pełnego zaufania do prawdziwości swego stwierdzenia. (& ) Stoi w pół drogi między zwykłym stwierdzeniem a
pytaniem typu <> 23 Pytania takie są często odbierane, jako objaw braku pewności formułującej je osoby, jej
niedostateczną wiedzę i oczekiwanie na potwierdzenie u adresata. Takie zazwyczaj jest zachowanie kobiet w rozmowie,
dyskusji  brak całkowitej pewności, co do swojej wiedzy (jak u mężczyzn), pozostawienie współrozmówcom marginesu
swobody, dzięki któremu wcale nie muszą oni zgodzić się z poglądem mówiącego, a przede wszystkim - obawa przed
wyśmianiem.  Mężczyz
ni po wysłuchaniu krytycznych uwag są w stanie dość szybko przejść nad nimi do porządku, kobietom
przychodzi to z trudnością. 24 Kiedy indziej pytania takie stawiane są, gdy rozmówca chce się tylko upewnić, co do swoich
domysłów, odczuć. Osoba wie już dostatecznie dużo, by odpowiedz
przewidzieć. Np. Jan jest tutaj, prawda?, Dziś jest piękna
pogoda, nieprawdaż? albo Kochasz mnie, tak?
Z częstszym używaniem przez kobiety tzw. pytań z dopowiedzeniem i próśb, wiąże się charakterystyczna i łatwo
rozpoznawalna odmienność kobiecych stylów intonacyjnych. Generalizując  język kobiecy brzmi dużo  uprzejmiej niż
język męski. Kobiety częściej od stanowczych rozkazów, formułują prośby. Pozostawiają one decyzję adresatowi, nic nie
narzucają, niczego nie wymagają, sugerują tylko, by zrobić coś, przez co wyświadczy się mówiącemu grzeczność. W prośbach
mówiący jest na pozycji równej z adresatem. Natomiast w rozkazach, mówiący znajduje się ponad adresatem, który musi się
mu podporządkować.  Dziewczynki istotnie uczone są języka małych kobietek, co polega na tym, że język ich brzmi z wielu
powodów bardziej uprzejmie niż język chłopców czy mężczyzn, przyczyną zaś jest tu fakt, iż z uprzejmością łączy się brak
stanowczego stwierdzenia, a język kobiet, powstał po to, aby uniemożliwiać im wyrażanie stanowczych stwierdzeń. 25
Przejdz
my teraz do kolejnych badań nad różnicami w komunikacji męskiej i damskiej. Katrin Oppermann i Erika
Weber  autorki książki pt.  Język kobiet, język mężczyzn , opracowały ankietę [Ankieta dla Instytutu Nowej Retoryki
Gospodarczej w Brunszwiku  pytanie: Czy istnieje  język kobiet i  język mężczyzn ?] Odpowiedzi na nią udzielało 98
kobiet. Niemal wszystkie stwierdziły, że takie różnice niewątpliwie istnieją. Formularz miał na celu zbadanie, co kobiety
twierdzą o męskim, jak i o ich własnym (kobiecym) stylu komunikowania. Niektóre wyniki pokrywają się z wynikami badań
Robin Lakoff. Kobiety twierdzą, że mężczyz
ni mówią: głośno, tonem dominującym, agresywnie, prościej, częściej
przerywając, mniej emocjonalnie, krótszymi zdaniami, pewniej, nawet, gdy nie mają racji. Kobiety twierdzą, że kobiety
mówią: chaotycznie, w sposób umożliwiający zbliżenie z rozmówcą, ostrożniej, ciszej, uprzejmiej, używając częściej trybu
przypuszczającego, nie unikając pytań zwrotnych, szukając potwierdzenia u rozmówcy, w sposób bardziej emocjonalny, bez
cienia dominacji, w sposób pozwalający łatwiej nawiązać komunikację, a poza tym są lepszymi słuchaczami& 26  Badania
wykazały na przykład, że kobiety częściej niż mężczyz
ni dają <> typu <> lub <>,
potwierdzające, iż z uwagą słuchają rozmówcy. 27 Do innych sposobów służących okazaniu rozmówcy, że go słuchamy, służą
22
Tamże.
23
Lakoff R., op. cit., s. 254.
24
Opperman K., Weber E., op. cit., s. 12.
25
Lakoff R., op. cit., ss. 258-259.
26
Opperman K., Weber E., op. cit., ss. 16-17.
27
Cross S. E., Markus H. R., op. cit., s. 69.
28
Kluba A., op. cit., s. 48.
5
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
używane przez kobiety środki niewerbalne, typu:  częstsze kierowanie spojrzeń ku rozmówcy, (...) kiwanie głową, dz
więki
paralingwistyczne typu <>, czy po prostu śmiech. 28
Dla kobiet najważniejsze jest wysłuchanie i zrozumienie rozmówcy. To liczy się bardziej niż rozwiązanie problemu.
Zupełnie odwrotnie jest w męskim stylu komunikowania. Słuchanie dla słuchania nie ma znaczenia  najważniejsze jest
rozwiązanie problemu. Gdy już pojawi się jakaś sytuacja problemowa, istotne jest, aby przejść na męski styl komunikowania.
 Pojawiające się problemy, które trzeba pokonywać, mogą urosnąć do rozmiarów katastrofy, jeżeli zakochani próbują je
rozwiązać w <>, który (...) nie dopuszcza różnicy zdań. 29  Partnerzy powinni podchodzić ze spokojem,
wyciszeni emocjonalnie, z dystansem wobec siebie, starając się logicznie zrozumieć, jaka jest natura problemu (...) wyciszyć w
sobie uczucie bliskości. 30 Trzeba pamiętać, że w trakcie wspólnego rozwiązywania problemu, partner ma prawo do
posiadania odmiennych poglądów i absolutnie nie wolno mu przerywać w trakcie jego wypowiedzi. Jeśli już jesteśmy przy
przerywaniu, to ta sprawa ma się również inaczej, jeśli chodzi o męski/żeński styl komunikowania.  W przypadku kobiet
zachodzi tzw. <>, czyli symetryczne, obustronnie stosowane nakładanie się wypowiedzi. (...) w rzeczywistości
stanowi formę współpracy konwersacyjnej oraz wyraz entuzjastycznego udziału w rozmowie. W przypadku mężczyzn mówienie
równoczesne służy przerwaniu wypowiedzi interlokutora i interpretowane bywa jako podważanie niepisanej zasady,
obowiązującej rozmówców (W danym czasie głos zabiera tylko jedna osoba) 31 Stąd tak istotna i ważna jest znajomość stylu
konwersacyjnego osobników płci przeciwnej. Praktyka nie zawsze idzie w parze z teorią. Dlatego też dobrze jest wykształcić
w sobie umiejętności typowe dla stylu  przeciwnika , bo wtedy codzienne rozmowy mogą wyglądać zupełnie inaczej.  Tylko
ten, kto rozumie/potrafi mówić językiem swoich współrozmówców, może nimi kierować, działać motywująco i produktywnie.
Ten, kto jest świadomy, że język ludzi jest różnorodny, kto te różnice rozumie, akceptuje i uwzględnia w zależności od sytuacji,
może działać efektywnie. 32 Co ciekawe, ale i niepokojące  jedynie kobiety są zainteresowane poznaniem stylu
komunikacyjnego  płci brzydkiej ,  & zapoznają się z literaturą dotyczącą odmienności stylów porozumiewania się ludzi, a
dla większości mężczyzn jest to strata czasu. 33  Językiem mężczyzn zaczynają w coraz większej mierze posługiwać się kobiety,
natomiast mężczyz
ni nie przejmują języka kobiet. 34 Z czego to wynika?
 Dokonuje się raczej społecznej akceptacji języka mężczyzn kosztem języka kobiet. 35 W mediach, w szkole, w
firmach i organizacjach używa się raczej męskich form czasowników lub (w stosunku do kobiet)  form bezokolicznikowych.
Przykładem może być sytuacja  ze szkolnej ławki . Utarł się zwyczaj, iż na początku każdej lekcji nauczyciele przepytują
uczniów z materiału przerabianego na poprzednich zajęciach. I, jak zaobserwował profesor Marek A
aziński - nauczycielka
użyje raczej formy  będę pytać , a nie  będę pytała .  Zaś w przypadku nauczyciela, zostanie użyta forma imiesłowowa-
wskazująca <>. 36 Podobnie jest z nazwami zawodów, wykonywanych przez ludzi. Dużo z nich posiada tylko
męską formę  np. biolog, pedagog, psycholog, inżynier, kominiarz. Co ważne  odnoszą się one zarówno do mężczyzn, jak i
do kobiet. Użycie rodzaju żeńskiego do tych wyrazów, byłoby błędem w sensie gramatycznym (w poprawnym słownictwie
naszego języka ojczystego nie ma słów typu: biolożka, pedagożka, psycholożka  chyba, że w mowie potocznej) lub
semantycznym (np. mężczyzna pracujący na statku i pływający po morzach to marynarz, ale rodzaj żeński  marynarka nie
29
Strona internetowa: http://kafeteria.pl/namarginesie/obiekt.php?id_t=91 (Język kobiecy, język męski), stan z dnia 5.04.2006 r.
30
Strona internetowa: http://kafeteria.pl/namarginesie/obiekt.php?id_t=93 (Jak rozmawiać nie powodując konfliktów), stan z
dnia 5.04.2006 r.
31
Kluba A., op. cit., s. 48.
32
Oppermann K., Weber E., op. cit., s. 14.
33
Tamże, s. 17.
34
Lakoff R., op. cit., s. 248.
35
Oppermann K., Weber E., op. cit., s. 12.
36
A
aziński M., Gramatyka i płeć. Kobieta i mężczyzna w języku. Język kobiet i mężczyzn, strona internetowa:
http://www.icm.edu.pl/festiwal/gazeta/0.php?name=echadnia/echa55, stan z dnia 5.04.2006 r.
6
Dialekt kobiecy a dialekt męski...
jest określeniem kobiety marynarza, tylko nazwą części garderoby lub floty wojennej; to samo tyczy się wyrazów pielgrzym-
pielgrzymka).
Jeśli chodzi o uniwersalizację języka mężczyzn, a przez to  dyskryminację języka kobiet, to bardzo ciekawych
spostrzeżeń można się doszukać także w podręcznikach szkolnych.  Współpracownicy Biura Pełnomocnika Rządu ds.
Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn przejrzeli kilkadziesiąt szkolnych podręczników.  Znalez
liśmy tylko cztery, które szanują
równy status obu płci (& ) to właśnie język jest największym grzechem podręczników.  To język mężczyzn i adresowany do
mężczyzn. W poleceniach są głównie męskie formy czasowników: <>, <>. Wiele zadań zaczyna się od
zwrotów: <> czy <>. 37
(& )
 Ele pragnęła daru zrozumienia, Mark dał jej dar rady.
Przyjął rolę kogoś, kto rozwiązuje problemy,
podczas gdy ona chciała mieć przy sobie kogoś, kto potwierdzi jej uczucia. 38
Ten cytat odzwierciedla jedną z najistotniejszych różnic pomiędzy stylem konwersacyjnym kobiet a mężczyzn; dla
kobiet: rozmowa jest rodzajem związku między ludz
mi; dla mężczyzn: rozmowa jest sekwencją o charakterze linearnym, która
ma doprowadzić do przekazania informacji i osiągnięcia celu. Wszystko, co nie służy temu celowi jest traktowane jako
przeszkoda.
Z tego wynikają wszystkie nieporozumienia, nie dogadywanie się, konflikty. Aby temu zapobiec  zarówno
mężczyz
ni, jak i kobiety powinni (& ) nauczyć się, jak myślą, czują i reagują ich partnerzy. 39
BIBLIOGRAFIA:
1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999.
2. Forward S., Frazier D., Gdy twój partner łże jak pies, Warszawa 1999.
3. Gray J., Mars i Wenus zaczynają od nowa, Warszawa 2003.
4. Gray J., Mężczyz
ni są z Marsa, Kobiety z Wenus, Poznań 1995.
5. Język w świetle nauki, pod red. B. Stanosz, Warszawa 1980.
6. Kluba A., Kobieta i mężczyzna w rozmowie,  Obyczaje Nr 12-13 2003.
7. Kobiety i mężczyz
ni: odmienne spojrzenia na różnice, pod red. B. Wojciszke, Gdańsk 2002.
8. Kula M., Czy w podręcznikach dyskryminuje się kobiety?,  Gazeta Wyborcza Nr 138 (z dn. 16.06.2005)
9. Męskość  kobiecość w perspektywie indywidualnej i kulturowej, pod red. Mikulskiej J., Boskiego P., Warszawa 1999.
10. Mikułowski Pomorski J., Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie, Kraków 1999.
11. Mosty zamiast murów, pod red. J. Stewart Warszawa 2005.
12. Oppermann K., Weber E., Język kobiet  język mężczyzn. Jak porozumieć się w miejscu pracy, Gdańsk 2000.
13. Tannen D., Mówię to, bo cię kocham, Poznań 2001.
14. Tannen D., To nie tak!, Poznań 2002.
15. Wenning Kenneth, Mężczyz
ni są z Ziemi i kobiety są z Ziemi, Gdańsk 2000.
16.
Strony internetowe:
http://www.complex.com.pl
http://www.icm.edu.pl
http://kafeteria.pl
37
Kula M., Czy w podręcznikach dyskryminuje się kobiety?,  Gazeta Wyborcza Nr 138 (16.06.2005), s. 6.
38
Tannen D., Asymetrie: on swoje  ona swoje, [w:] Mosty zamiast murów, pod red. J. Stewart, Warszawa 2005, s. 291.
39
Gray J., op. cit., s. 83.
7