S

łowo wst

ę

pne

1

B

IULETYN ZPORR

Szanowni Państwo!

Umowy o dofinansowanie podpisane w ramach ZPORR objęły już ponad 86%
całkowitej alokacji. Podróżując po Polsce, w celach prywatnych czy służbowych,
zauważamy coraz więcej tablic informujących o unijnym wsparciu. Najwięcej stoi
przy drogach, oczyszczalniach ścieków i stacjach uzdatniania wody. Ale możemy
również trafić na nie między innymi w muzeach, pałacach, zamkach i różnych in-
nych placówkach kultury. To właśnie kulturze i turystyce postanowiliśmy poświęcić
niniejszy numer naszego „Biuletynu”.

Ze względu na znaczący potencjał gospodarczy turystyki, a także rolę dziedzictwa
kulturowego jako jednego z głównych atutów Polski na międzynarodowym rynku
turystycznym, wsparcie dla tych dziedzin jest istotnym składnikiem wykorzystania
funduszy unijnych zarówno w tym, jak i w przyszłym okresie programowania.

Na początku zamieszczamy wywiad, w którym pan Jan Kozłowski, Marszałek Woje-
wództwa Pomorskiego, opowiada m.in. o wpływie turystyki na rozwój społeczno-
-gospodarczy regionu, o ciekawych projektach turystycznych oraz o symbolicznym
znaczeniu Trójmiasta, w istotny sposób wpływającym na wizerunek regionu. Z pew-
nością również i w innych województwach można znaleźć „ideę przewodnią”, ele-
ment dziedzictwa szczególnie wart podkreślenia przy ich promowaniu zarówno na
arenie krajowej, jak i międzynarodowej.

W kolejnych tekstach badamy perspektywy, jakie fundusze strukturalne otworzy-
ły przed kulturą i turystyką. Przedstawiamy także rolę resortu kultury w systemie
wdrażania unijnej pomocy. Opisujemy interesujące projekty kulturowe, o znacznym
potencjale jeśli chodzi o oddziaływanie społeczno-gospodarcze. W dziale „ZPORR
w regionach” przedstawiamy tym razem doświadczenia województwa mazowieckie-
go, również częściowo nawiązujące do tematyki numeru. Natomiast w „pytaniach
i odpowiedziach” skoncentrowaliśmy się na kwestii pomocy publicznej, istotnej
w projektach z zakresu turystyki.

Serdecznie zapraszam do lektury!

Dyrektor Departamentu Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Stan realizacji

B

IULETYN ZPORR

2

Wdrażanie działań ZPORR

stan na 30.09.2006

Wartość dofinansowania wynikająca z podpisanych umów z beneficjentami: jako % alokacji 2004-2006

Wartość dokonanych refundacji z kont programowych: jako % alokacji 2004-2006

86,31%

89,25%

98,58%

82,83%

90,60%

92,16%

89,22%

66,95%

73,51%

78,28%

82,43%

74,19%

89,28%

78,96%

75,57%

77,70%

90,86%

25,75%

25,89%

29,59%

45,39%

11,63%

13,99%

8,55%

9,93%

19,91%

6,01%

4,26%

4,74%

5,14%

42,23%

29,89%

25,91%

18,91%

87,15%

44,31%

ZPOR R ogółem

1.1 Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego

1.2 Infrastruktura ochrony środowiska

1.3 Regionalna infrastruktura społeczna

1.4 R ozwój turystyki i kultury

1.5 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego

1.6 Rozwój transportu publicznego w aglomeracjach

2.1 R ozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku

pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie

2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy

stypendialne

2.3 R eorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa

2.4 R eorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami

restrukturyzacyjnymi

2.5 Promocja przedsiębiorczości

2.6 R egionalne Strategie Innowacyjne i transf er wiedzy

3.1 Obszary wiejskie

3.2 Obszary podlegające restrukturyzacji

3.3 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe

3.4 Mikroprzedsiębiorstwa

3.5 Lokalna infrastruktura społeczna

Stan realizacji

3

B

IULETYN ZPORR

Wdrażanie ZPORR

w województwach

stan na 30.09.2006

Wartość dofinansowania wynikająca z podpisanych umów z beneficjentami: jako % alokacji 2004-2006

Wartość dokonanych refundacji z kont programowych: jako % alokacji 2004-2006

86,31%

91,33%

91,32%

84,28%

91,48%

75,98%

88,55%

75,31%

93,17%

78,44%

91,39%

94,62%

92,28%

92,85%

83,36%

81,27%

91,25%

25,75%

18,94%

34,31%

27,61%

40,81%

20,69%

40,42%

18,56%

32,44%

28,43%

34,51%

29,68%

21,28%

31,83%

23,37%

30,56%

24,57%

ZPORR ogółem

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

T

emat

numeru

4

B

IULETYN ZPORR

Kurs na turystykę

Rozmowa z Janem Kozłowskim,

Marszałkiem Województwa Pomorskiego

W powszechnym odczuciu
województwo pomorskie jawi
się jako jeden z najbardziej
atrakcyjnych turystycznie
regionów Polski. Czy tak
jest w rzeczywistości?
Oczywiście. Każdego roku nasz
region odwiedza prawie 900 ty-
sięcy turystów z zagranicy. Spo-
dziewamy się, że tylko z krajów
członkowskich Unii Europejskiej
w tym roku odwiedzi nasze woje-
wództwo o 30% turystów więcej.
Wiele osób przyjeżdża oczywiście
do Trójmiasta, które przeżywa
obecnie prawdziwe „oblężenie”,
ale także coraz więcej przybywa-
jących na Pomorze osób wypo-
czywa na Pojezierzu Kaszubskim
i w innych częściach wojewódz-
twa. Bardzo popularne, zwłaszcza
wśród mieszkańców centralnej
Polski, są na przykład Półwysep
Helski i Mierzeja Wiślana. Chcę
przy tym zaznaczyć, że mamy tu
do czynienia z typową turystyką
wypoczynkową, większość osób
przyjeżdża do nas bowiem na dłu-
żej niż jeden dzień.
Rozumiem więc, że rozwój
społeczno-gospodarczy tego
regionu opiera się w dużej
mierze właśnie na turystyce.
To prawda. Województwo pomor-
skie, podobnie jak inne typowo
turystyczne regiony Polski, w du-
żym stopniu wiąże rozwój gospo-
darczy z turystyką. Trzeba przy
tym podkreślić, że choć istotny, nie
jest to czynnik dominujący. Obok
turystyki są przecież inne sektory
gospodarki, które mają bezpo-
średni wpływ na rozwój naszego
regionu. Kluczem do sukcesu jest,
po prostu, umiejętne wykorzy-
stanie całego potencjału naszego
regionu. Samorząd Województwa
Pomorskiego wspiera wszelkie
inicjatywy prorozwojowe, w tym
także – turystyczne. Pomorze ma
jedną z największych w Polsce

baz noclegowych zbiorowego
zakwaterowania. W 2005 roku
zajmowaliśmy pod tym wzglę-
dem trzecie miejsce w Polsce.
Każdy odwiedzający nas turysta
zostawił w ubiegłym roku śred-
nio 180 USD. Więcej pieniędzy
pozostawili turyści tylko w woje-
wództwie warmińsko-mazurskim.
Dochody z turystyki to jedno z
podstawowych źródeł utrzymania
mieszkańców Półwyspu Helskie-
go czy Pojezierza Kaszubskiego.
Wiąże się to oczywiście z rozwo-
jem infrastruktury podstawowej
oraz infrastruktury towarzyszą-
cej. Myślę tu o modernizacji dróg
w centrach największych miast
oraz o remontach dróg dojaz-
dowych do miejscowości nad-
morskich, jak choćby remont
drogi nr 216 prowadzącej na
Półwysep Helski, w przypadku
zaś infrastruktury towarzyszącej
– o rozwoju punktów usługo-
wych i małych przedsiębiorstw
zajmujących się obsługą ruchu
turystycznego. Znaczenie tu-
rystyki dla tego regionu miało
także wpływ na sposób podziału
pieniędzy z funduszy struktu-
ralnych na projekty turystyczne
i kulturowe.
Czy inwestycje tego typu,
realizowane w ramach ZPORR
oraz innych programów
operacyjnych, odpowiadają
potrzebom województwa?
Zdecydowanie tak. Nadmorskie
położenie w jednoznaczny sposób
wskazuje na priorytety rozwojo-
we, także w dziedzinie turystyki.
Za przykład może tu posłużyć
kompleksowy projekt budowy
marin, przystani oraz punktów
informacji turystycznej wzdłuż
naszego wybrzeża, poczynając od
Helu, na Gdyni kończąc, realizo-
wany ze środków przedakcesyj-
nych. Projekt ten wynika ściśle
ze strategii rozwoju województwa

pomorskiego oraz strategii roz-
woju turystyki na tym obszarze.
Z naszego punktu widzenia, in-
strumentem realizowania tego
typu strategii jest także Zintegro-
wany Program Operacyjny Roz-
woju Regionalnego. To z pienię-
dzy dzielonych w jego ramach
udało się już zbudować Narodowe
Centrum Żeglarstwa w Gdańsku,
które jest dziś nie tylko głównym
ośrodkiem żeglarskim o znaczeniu
krajowym, lecz także nowoczes-
nym ośrodkiem badawczo-dydak-
tycznym o znaczeniu europejskim.
To właśnie tutaj trenuje obecnie
polska kadra olimpijska. Jestem
pewien, że w niedalekiej przyszło-
ści Centrum będzie wychowywać
i szkolić przyszłych mistrzów
żeglarskich. Ważny, z punktu wi-
dzenia rozwoju turystyki i kultury
na Pomorzu, jest także projekt bu-
dowy hali widowiskowo-sporto-
wej na granicy Gdańska i Sopotu,
w której w 2009 r. zostaną zorga-
nizowane koszykarskie mistrzo-
stwa Europy. Kolejne wielkie wy-
zwanie to budowa dużego stadionu
piłkarskiego „Baltic Arena” na
40 tys. widzów. Będzie on jednym
ze stadionów, na których w 2012 r.
będą rozgrywane piłkarskie mi-
strzostwa Europy. Wiele inwestycji
turystycznych powstaje także poza
granicami Trójmiasta. Wspólnie
z miastem Chojnice budujemy
przystań żeglarską oraz promena-
dę w miejscowości Charzykowy, a
na rzece Wdzie władze niewielkiej
miejscowości Czersk przygotowu-
ją projekt, którego celem jest przy-
gotowanie infrastruktury dla kaja-
karzy. Województwo pomorskie to
przecież nie tylko morze, lecz tak-
że piękne jeziora i rzeki, dlatego
staramy się wspierać rozwój tury-
styki w całym regionie, a nie tylko
na jego nadmorskich krańcach.
Czy wsparcie dla turystyki
w Regionalnym Programie

T

e

mat numeru

B

IULETYN ZPORR

5

Operacyjnym dla Województwa
Pomorskiego na lata 2007-2013
znacząco różnić się będzie
od tego, jakie dostępne było
w programie ZPORR?
Pieniądze na fi nansowanie pro-
jektów związanych z rozwojem
turystyki i kultury, przygotowywa-
nych przez samorządy, organizacje
pozarządowe czy podmioty pry-
watne, dostępne będą przede
wszystkim w ramach programów
operacyjnych Innowacyjna Gospo-
darka i Infrastruktura i Środowi-
sko oraz programów Europejskiej
Współpracy Terytorialnej. Oczy-
wiście RPO to też bardzo ważny
instrument fi nansowy, z którego
pomorscy benefi cjenci będą mo-
gli pozyskać czterokrotnie wię-
cej pieniędzy niż dotychczas. Na
przykład, w ramach priorytetu
7 Atrakcyjność turystyczna dostęp-
nych będzie prawie 180 mln. zł.
Typ projektów oraz katalog bene-
fi cjentów nie ulegną przy tym zna-
czącym zmianom. Dla projektów
o charakterze regionalnym, waż-
nych zarówno z punktu widzenia
województwa, jak i całego kraju,
pozostawiono minimalny limit
wartości projektu 1 mln euro. Są
to więc w dużej mierze projekty,
które realizują strategię rozwoju
naszego regionu. Z całą pewnoś-
cią nadal będziemy rozbudowy-
wać mariny i przystanie wzdłuż
wybrzeża. Mam tu na myśli, na
przykład, infrastrukturę na Mierzei
Wiślanej, związaną z udrożnieniem
międzynarodowej drogi wodnej
E70. Swoje projekty przygotowu-
ją także Gdańsk, Sopot i Gdynia.
Chodzi tu m.in. o rozbudowę mola
w Sopocie i Gdańsku, by mogły
tam przybijać jednostki pływające.
Gdynia planuje z kolei gruntow-
ną modernizację „Oceanarium”.
W ramach RPO dla Pomorza moż-
liwe będzie również przygotowy-
wanie projektów turystycznych
o charterze lokalnym, których
wartość nie przekroczy 1 mln. euro.
Z pewnością znajdą się wśród
nich projekty związane z dalszą
rozbudową sieci ścieżek rowero-
wych oraz szlaków kajakowych na
Pomorzu.
W strukturze programu
ZPORR turystyka została

w dużym stopniu powiązana
z kulturą. Czy infrastruktura
kulturalna rzeczywiście
może być dziś magnesem
przyciągającym turystów
i sprzyjającym rozwojowi
gospodarczemu?
Myślę, że najlepsza odpowiedź na
to pytanie to podanie konkretnego
przykładu. Posłużę się zatem pro-
jektem zagospodarowania gdań-
skiej Ołowianki. Miejsce to zajmo-
wała kiedyś elektrownia, a dziś to
niemal centrum kulturalne woje-
wództwa. To właśnie tam ma swoją
siedzibę Filharmonia Bałtycka. Na
marginesie dodam, że to projekt
współfi nansowany właśnie w ra-
mach programu ZPORR. Celowo
posłużyłem się tym przykładem,

Ołowianka bowiem to dziś bardzo
prężnie działający ośrodek. Orga-
nizowane tutaj imprezy kulturalne,
koncerty gwiazd światowej klasy
czy kongresy i konferencje poka-
zują dobitnie, jak ogromny wpływ
na rozwój gospodarki mają właśnie
tego typu wydarzenia. Często uży-
wa się pojęcia „przemysł kultury”
i Ołowianka z całą pewnością jest
takim właśnie miejscem. Obok Fil-
harmonii mamy tu przecież także
bardzo popularną wśród turystów
marinę żeglarską, a w przyszłym
roku powstanie tu nowoczesne
osiedle mieszkaniowe. W okresie
wakacyjnym po Motławie kur-
sował tramwaj wodny, z które-
go skorzystały tysiące turystów.
A Ołowianka to przecież tylko
jeden z wielu przykładów. W ra-
mach programu ZPORR zostanie

odbudowana Kalwa-
ria Wejherowska, któ-
rą co roku odwiedzają
tysiące pielgrzymów.
Z unijnych środków odbudujemy
także piękną bazylikę w Chojni-
cach. Oba te miejsca, tak chętnie
odwiedzane przez turystów, mają
olbrzymi wpływ na rozwój lo-
kalnej gospodarki w Wejherowie
i Chojnicach.
Oprócz rozbudowanej
infrastruktury ważna jest
także promocja walorów
regionu. Jakie są doświadczenia
województwa pomorskiego
w tej dziedzinie?
Pamiętajmy, że Gdańsk i Pomorze
to region odwiedzany nie tylko ze
względu na morze i zabytki. To

przecież bogata historia idei wol-
nościowych. Mamy tu, jako jedy-
ni w świecie, bogate dziedzictwo
„Solidarności”, na którym także
staramy się budować wizerunek
naszego regionu. Lech Wałęsa oraz
zryw „Solidarności” są dla tury-
stów – zwłaszcza zagranicznych –
równie silnym magnesem jak nasze
wybrzeże. Ubiegłoroczne obchody
25-lecia „Solidarności” i koncert
Jean Michela Jarre’a są tego naj-
lepszym przykładem. Dzięki temu
Gdańsk, jako jedno z nielicznych
miast w Polsce, jest rozpoznawany
niemal na całym świecie.

Rozmawiał Michał Wacławik

Departament Programów

Regionalnych

Urząd Marszałkowski

Województwa Pomorskiego

T

emat numeru

6

B

IULETYN ZPORR

Turystyka odgrywa dużą rolę we
współczesnej gospodarce zarów-
no światowej, jak i polskiej. Licz-
ba podróży międzynarodowych
na świecie wyniosła 808 mln.
w 2005 roku, co oznacza wzrost
o 5,5% w porównaniu z rokiem
2004. Polskę w ubiegłym roku
odwiedziło 15,2 mln. gości z za-
granicy, czyli o 4,3% więcej niż
dwa lata temu. W krajowych wy-
jazdach turystycznych uczestni-
czyło natomiast 13,6 mln. Pola-
ków w wieku powyżej 15 lat.

Przed turystyką jako sektorem
gospodarki rysuje się zatem per-
spektywa dynamicznego rozwoju.
Trudno dokładnie ocenić jej zna-
czenie ekonomiczne, ponieważ
w sposób pośredni turystyka wpły-
wa na rozwój innych gałęzi,np.
budownictwa czy transportu. Po-
nadto, ze względu na dużą praco-
chłonność usług turystycznych
inwestowanie w ten sektor może
być instrumentem walki z bezro-
bociem oraz wspierania przedsię-
biorczości. Wydatki na towary
i usługi związane z turystyką
sięgnęły w 2005 r. 54,2 mld. zł

Na globalnym rynku turystycznym panuje
duża konkurencja. Dzięki funduszom Unii

Europejskiej Polska może sprostać wyzwaniu,

jakim jest zatrzymanie krajowego

oraz pozyskanie zagranicznego klienta

SZANSA DLA TURYSTYKI

(por. tabelka), co stanowiło 5,6%
polskiego dochodu narodowego.
Jeśli chodzi o przyjazdy zagra-
niczne, dominują trzy rodzaje
wizyt: typowa turystyka i rekre-
acja; biznes i sprawy służbowe
oraz odwiedziny krewnych lub
znajomych. Większość (65%) tu-
rystów przyjeżdżających do Polski
odwiedza miasta. Raczej rzadko
są odwiedzane rejony o walorach
krajobrazowo-wypoczynkowych,
takie jak wybrzeże czy góry
(8% ogółu wizyt zagranicznych,
a wśród turystów z Niemiec
– 13%). W 2005 r. średnia długość
pobytu turysty zagranicznego
wyniosła 4,4 nocy.

Więcej kultury

Konkurencja o pozyskanie tury-
stów jest coraz ostrzejsza. Polska
ma jednak duże szanse poradzić
sobie w tej rywalizacji. Do jej
mocnych stron należy położenie
na środku kontynentu, na prze-
cięciu ważnych szlaków komu-
nikacyjnych, a także członkostwo
w Unii Europejskiej, udział we
wspólnotowym rynku wewnętrz-

nym, bogate dziedzictwo kulturo-
we oraz dobrze zachowane środo-
wisko naturalne.

W wykorzystaniu tych mocnych
stron oraz w niwelowaniu niedo-
statków (takich jak np. niedorozwój
infrastruktury) mogą pomóc środ-
ki z funduszy unijnych. W latach
2004-2006 zarysowało się wiele
możliwości uzyskania wsparcia na
realizację przedsięwzięć turystycz-
nych (por. tabela na str. 8).
W ramach ZPORR benefi cjenta-
mi mogą być przede wszystkim
jednostki samorządu terytorial-
nego (jst) oraz organizacje poza-
rządowe, a w działaniu 3.4 Mikro-
przedsiębiorstwa – fi rmy zatrud-
niające mniej niż 10 pracowni-
ków. Projekty realizowane przez
sektor publiczny w ramach dzia-
łania 1.4 Rozwój turystyki i kultu-
ry powinny mieć wymiar gospo-
darczy, tzn. stymulować rozwój
i zatrudnienie, budować stałą prze-
wagę konkurencyjną oraz wzmac-
niać konkurencyjność regionu dla
turystów, inwestorów i mieszkań-
ców. Do wsparcia, obok projek-
tów kulturowych, przewidziano
następujące rodzaje infrastruktu-
ralnych projektów turystycznych:
adaptację zabytków techniki i ar-
chitektury w celu zwiększenia tu-
rystycznej atrakcyjności regio-
nu; rozwój infrastruktury nocle-
gowej, gastronomicznej, informa-
cyjno-recepcyjnej oraz służącej
rozwojowi aktywnych form tury-
styki (np. budowa i moderniza-
cja obiektów sportowych i rekre-
acyjnych); utworzenie systemów
i centrów informacji turystycz-
nej, w tym interaktywnych sie-

Wydatki mieszkańców Polski na podróże krajowe

Wydatki krajowe mieszkańców Polski

na podróże zagraniczne

Wydatki na podróże służbowe

Wydatki państwa związane z turystyką

OGÓŁEM

20,3 mld zł

15,7 mld zł

4,8 mld zł

10,7 mld zł

2,7 mld zł

54,2 mld zł

Struktura wpływów z turystyki w Polsce w 2005 r.

(na podstawie danych Instytutu Turystyki oraz

Departamentu Turystyki w Ministerstwie Gospodarki)

Wydatki cudzoziemców w Polsce

T

e

mat numeru

B

IULETYN ZPORR

7

ci informacji internetowej; a tak-
że – inwestycje gmin uzdrowisko-
wych związane z rozwojem funk-
cji leczniczo-wypoczynkowych.

Ponadto, stworzono możliwość
uzyskania wsparcia dla projek-
tów promocyjnych, takich jak: or-
ganizacja imprez i wydarzeń tury-
stycznych, udział w specjalistycz-
nych targach oraz przygotowanie
i realizacja programów rozwoju
i promocji lokalnych oraz regio-

nalnych produktów turystycznych
i kulturowych.

W wyniku określenia przez Ko-
misję Europejską potencjalnych
elementów pomocy publicznej w
dziedzinie turystyki powstała ko-
nieczność przygotowania przez
Instytucję Zarządzającą ZPORR

programu pomocowego. Po uzy-
skaniu zgody Komisji Europej-
skiej w czerwcu 2005 r. program
ten musiał zostać jeszcze wpro-
wadzony do krajowego porząd-
ku prawnego. W związku z tymi
procedurami proces naboru, oce-
ny i selekcji projektów dotyczą-

cych turystyki uległ przesunięciu
i rozpoczął się w drugim półroczu
2005 r.

W większości przypadków pro-
jekty wybrane do realizacji w ra-
mach działania 1.4 Rozwój tury-
styki i kultury to duże inwestycje
infrastrukturalne związane z mo-

dernizacją, restauracją i rewalo-
ryzacją zabytków: zamków i pa-
łaców, historycznych centrów
miast, kościołów itp. Ich war-
tość waha się od kilku do kilku-
dziesięciu milionów złotych. We-
dług stanu na 30 czerwca 2006 r.
tylko jeden wybrany projekt był

projektem promocyjnym (kampa-
nia „Świętokrzyskie Milenium” w
województwie świętokrzyskim).
Wiele interesujących projektów
kulturowo-turystycznych zostało
wybranych w zakresie prioryte-
tu III ZPORR. Można tu wskazać
m.in.: rewitalizację Zamku Go-

lubskiego oraz odbudowę, rekon-
strukcję i stylizację obiektów Mu-
zeum Archeologicznego w Bisku-
pinie (woj. kujawsko-pomorskie),
odnowę 24 zabytkowych kamie-
nic na rynku w miejscowości Lą-

dek Zdrój wraz z adaptacją jedne-
go z budynków na muzeum wy-
bitnego rzeźbiarza Michała Klah-
ra (woj. dolnośląskie), wytyczenie
i zagospodarowanie trasy rowero-
wej „Szlakiem chojeńskich jezior”
(woj. zachodniopomorskie), rewi-
talizację parku Zdrojowego w Na-
łęczowie oraz rewitalizację histo-
rycznego centrum Janowa Lubel-
skiego (woj. lubelskie).

Projekty turystyczne, które otrzy-
mały wsparcie w ramach działa-
nia 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa,
związane były przede wszystkim
z budową, wyposażeniem lub mo-
dernizacją infrastruktury nocle-
gowej i gastronomicznej, z za-
kupem ekwipunku rekreacyjnego

przez wypożyczalnie tego rodza-
ju sprzętu oraz z wyposażeniem
i modernizacją przedsiębiorstw
turystycznych.

Nowa perspektywa

Dzięki większej ilości środków
fi nansowych w latach 2007-2013

również możliwości inwestowa-
nia w turystykę będą większe.
Z perspektywy całego kraju szcze-
gólne znaczenie będą mieć pla-
nowane dwa działania programu
operacyjnego Innowacyjna Go-
spodarka: działanie 4.5 Inwesty-

cje w produkty turystyczne o zna-
czeniu ponadregionalnym (inwe-
stowanie w obiekty rekreacyjne,
rozrywkowe, konferencyjne, noc-
legowe i gastronomiczne; kom-
pleksowe turystyczne zagospoda-
rowanie terenu realizowane przez
grupę współpracujących podmio-

tów) oraz działanie 6.3 Promo-
cja turystycznych walorów Polski
(m.in. wsparcie badań marketin-
gowych i ich praktycznego wyko-
rzystania; tworzenie i koordyna-
cja ogólnopolskiego systemu re-
zerwacji oraz systemu informacji
turystycznej; projekty szkolenio-
we i doradcze).

W programie operacyjnym Roz-
wój Polski Wschodniej, który bę-
dzie realizowany na terenie pięciu
województw: lubelskiego, pod-

0,9

0,9

0,8

1,2

1,3

0,4

0,4

0,8

1,2

0,3

0,5

0,7

1,0

1,6

1,5

3,4

Liczba wizyt turystów zagranicznych w województwach
w 2005 roku w mln (na podstawie danych Instytutu Turystyki
oraz Departamentu Turystyki w Ministerstwie Gospodarki)

T

emat numeru

B

IULETYN ZPORR

8

zasadach wspólnych dla podmio-
tów z różnych sektorów gospo-
darki branża turystyczna będzie
mogła korzystać z utworzone-
go dla rozwoju zasobów ludzkich
programu operacyjnego Kapi-
tał Ludzki. Ponadto, w projektach
wszystkich regionalnych progra-
mów operacyjnych znalazły się
działania bądź nawet całe prio-
rytety, których celem jest efek-
tywne wykorzystanie potencjału
przyrodniczego i kulturowego dla
zwiększenia atrakcyjności tury-
stycznej. Przewidywana większa

karpackiego, podlaskiego, świę-
tokrzyskiego i warmińsko-mazur-
skiego, wsparcie ma być udzielane
na projekty dotyczące m.in. wspól-
nych kampanii promocyjnych w
celu przyciągnięcia inwestorów
i turystów (działanie 4. Promocja
i współpraca w priorytecie I Nowo-
czesna gospodarka) oraz projekty
z zakresu budowy i modernizacji
infrastruktury konferencyjno-wy-
stawienniczej (działanie 2 Infra-
struktura wspierająca funkcje me-
tropolitalne w priorytecie II Miej-
skie ośrodki wzrostu).

Wsparcie projektów, które mogą
w sposób pośredni przyczynić się
do rozwoju turystyki, przewiduje
również program operacyjny In-
frastruktura i Środowisko. Reali-
zowane mają być projekty doty-
czące m.in. rewaloryzacji, konser-
wacji, renowacji i adaptacji na cele
kulturalne zabytkowych obiek-
tów i zespołów obiektów wraz
z ich otoczeniem (działanie 12.1.
Ochrona i zachowanie dziedzictwa
kulturowego o znaczeniu ponadre-
gionalnym w priorytecie XII Kul-
tura i dziedzictwo kulturowe). Na

PROGRAM

DZIAŁANIE

1.

Zintegrowany Program
Operacyjny Rozwoju

Regionalnego

Działanie 1.4. Rozwój turystyki
i kultury
Działanie 3.1. Obszary wiejskie
Działanie 3.2. Obszary
podlegające restrukturyzacji
Działanie 3.3. Zdegradowane
obszary miejskie, poprzemysłowe
i powojskowe
Działanie 3.4.

Mikroprzedsiębiorstwa

•

•

•

•

•

2.

SPO Rozwój Zasobów Ludzkich

Działanie 2.3. Rozwój kadr

nowoczesnej gospodarki –
schemat B (Promocja rozwiązań
systemowych) „Program
szkolenia kadr dla rozwoju
produktów turystycznych”
Działanie 2.3. Doskonalenie
umiejętności i kwalifikacji kadr
– schemat A

•

•

3.

liczba przygotowanych projektów
z zakresu promocji wynika z fak-
tu, że niektóre województwa pla-
nują stworzyć oddzielne działania
dla inwestycji infrastrukturalnych
i informacyjno-promocyjnych.

Opracowanie:

Jakub Kamiński,

na podstawie materiałów

Departamentu Turystyki

w Ministerstwie Gospodarki

Działanie 2.1. Wzrost

konkurencyjności małych
i średnich przedsiębiorstw
poprzez doradztwo
Działanie 2.2. Wsparcie
konkurencyjności produktowej
i technologicznej przedsiębiorstw:

Poddziałanie 2.2.1.

Wsparcie dla przedsiębiorstw
dokonujących nowych inwestycji

Poddziałanie 2.2.2. Wsparcie

w zakresie internacjonalizacji
przedsiębiorstw

Działanie 2.3. Wzrost
konkurencyjności małych
i średnich przedsiębiorstw
poprzez inwestycje

•

•

–

–

•

4.

SPO Restrukturyzacja
i Modernizacja Sektora
Żywnościowego
oraz Rozwój Obszarów
Wiejskich

Działanie 2.3. Odnowa wsi
i zachowanie dziedzictwa
kulturowego
Działanie 2.4. Różnicowanie
działalności rolniczej i zbliżonej
do rolnictwa w celu zapewnienia
różnorodności działań lub
alternatywnych źródeł dochodów

•

•

SPO Wzrost Konkurencyjności

Przedsiębiorstw

T

emat numeru

B

IULETYN ZPORR

9

Kultura w Europie,

Europa w kulturze

Wraz z przystąpieniem Polski do
struktur Unii Europejskiej jednym
z najważniejszych celów Minister-
stwa Kultury i Dziedzictwa Narodo-
wego jest wykorzystanie możliwości,
jakie wiążą się z wykorzystaniem
funduszy europejskich na rzecz roz-
woju kultury. W celu zwiększenia
efektywności podejmowanych w tej
dziedzinie działań oraz usprawnienia
i przyspieszenia realizacji procesu
decyzyjnego dokonano niezbęd-
nych przeobrażeń organizacyjnych.
Zmieniono strukturę Ministerstwa,
czego wynikiem było utworzenie
nowej komórki: Departamentu Stra-
tegii Kultury i Spraw Europejskich
(DSK).
Departament składa się obecnie
z trzech wydziałów: Wydziału ds.
Funduszy Europejskich, Wydziału
Spraw Europejskich oraz Wydziału
ds. Strategii Kultury i Współpracy
z Samorządami. Dyrektorem Depar-
tamentu jest pani dr Monika Smo-
leń, funkcje naczelników zaś pełnią:
pani Karolina Tylus, pan Krzysz-
tof Marszałek oraz pani dr Iwona
Pawlikowska. Zespół pracowników
DSK liczy 19 osób.
Do zadań Departamentu należą prze-
de wszystkim kwestie dotyczące:
koordynacji prac związanych z pro-
gramami wspólnotowymi, funduszy
strukturalnych, Mechanizmu Finan-
sowego EOG i Norweskiego Mecha-
nizmu Finansowego (EOG/NMF)
oraz współpracy z samorządami.
W ramach Departamentu funkcjonu-
je sekretariat priorytetu EOG/NMF
Ochrona kulturowego dziedzictwa
europejskiego, w tym transport pub-

liczny i odnowa miast oraz punkt
kontaktowy ds. programu Kultura
2000. Departament wdraża także
program operacyjny „Promesa Mini-
stra Kultury i Dziedzictwa Narodo-
wego”, fi nansowany z budżetu Mi-
nistra, którego celem jest efektywne
wykorzystanie funduszy i progra-
mów europejskich. W ramach wspo-
mnianego programu benefi cjenci
mogą ubiegać się o dofi nansowanie
wkładu własnego dla projektów kul-
turalnych realizowanych przy wy-
korzystaniu funduszy europejskich.
Od momentu uruchomienia „Prome-
sy” dofi nansowanie otrzymało 121
projektów na łączną kwotę ponad
93 mln. zł. Ostatnie projekty złożone
w 2006 r. oczekują na rozpatrzenie.
Pracownicy Departamentu prowadzą
liczne szkolenia oraz konferencje
przygotowujące benefi cjentów do
umiejętnego korzystania z funduszy
europejskich na rzecz kultury. Tema-
tyka prowadzonych zajęć dotyczy
m.in. tworzenia projektów, zarządza-
nia procesem inwestycyjnym, a tak-
że rozliczania przedsięwzięć.
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa
Narodowego aktywnie uczestniczy-
ło w pracach dotyczących progra-
mowania funduszy strukturalnych
na lata 2004-2006. Finansowanie
projektów z dziedziny kultury jest
możliwe w czterech z sześciu pro-
gramów operacyjnych objętych Na-
rodowym Planem Rozwoju na lata
2004-2006. Są to: Zintegrowany
Program Operacyjny Rozwoju Re-
gionalnego, SPO „Restrukturyzacja
i Modernizacja Sektora Żywnościo-
wego oraz Rozwój Obszarów Wiej-

skich”, SPO „Wzrost Konkurencyj-
ności Przedsiębiorstw” oraz SPO
„Rozwój Zasobów Ludzkich”.
W związku z rozpoczęciem prac
nad założeniami nowej perspektywy
fi nansowej 2007-2013 podjęto dzia-
łania na rzecz zwiększenia udziału
funduszy strukturalnych w rozwoju
kultury w projekcie nowego rozpo-
rządzenia dotyczącego Europejskie-
go Funduszu Rozwoju Regionalne-
go. Zgłoszone przez Ministerstwo
poprawki zaakceptowała Komisja
ds. Rozwoju Regionalnego Parla-
mentu Europejskiego, a zmodyfi -
kowane z uwzględnieniem polskich
sugestii rozporządzenie zostało przy-
jęte przez Radę Unii Europejskiej
12 lipca 2006 r.
Obecnie główne prace Departamentu
są skupione na udziale w przygoto-
wywaniu programów operacyjnych
przewidzianych do realizacji w la-
tach 2007-2013. W trakcie prac grup
roboczych dotyczących poszczegól-
nych programów resort kultury zgło-
sił wiele uwag, mających na celu
rozwinięcie zapisów dotyczących
kultury. W nowym okresie progra-
mowania Ministerstwo Kultury
i Dziedzictwa Narodowego ma peł-
nić funkcję instytucji pośredniczącej
dla Priorytetu XII Kultura i dziedzi-
ctwa kulturowe w ramach programu
operacyjnego Infrastruktura i środo-
wisko.

Opracowanie:

Departament Strategii Kultury

i Spraw Europejskich

Ministerstwo Kultury

i Dziedzictwa Narodowego

Za problematykę unijną w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN)

odpowiada Departament Strategii Kultury i Spraw Europejskich. Dotychczas z resortu kultury

w ramach „Promesy” beneficjenci funduszy europejskich otrzymali prawie 93 mln. zł

na wsparcie wkładu własnego. W latach 2007-2013 (w nowym okresie programowania funduszy

strukturalnych UE) MKiDN będzie pełniło rolę instytucji pośredniczącej dla jednego z priorytetów

programu operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

*

* Zgodnie z projektem PO Infrastruktura i Środowisko, kierunkowo przyjętym
przez Radę Ministrów 1 sierpnia 2006 r. (przyp. red.).

T

emat numeru

1.3.1 Regionalna infrastrukura

2,8%

3,2%

24,9%

14,3%

17,5%

37,3%

edukacyjna

1.4 Rozwój turystyki i kultury

1.5 Infrastrukura
społeczeństwa informacyjnego

3.1 Obszary wiejskie

3.2 Obszary podlegające
restrukturyzacji

3.3 Zdegradowane obszary
miejskie, poprzemysłowe
i powojskowe

10

B

IULETYN ZPORR

Realizacja projektów w sferze kultury

w ramach ZPORR w latach 2004-2006

Dane ujęte w bazie MKiDN pozwa-
lają ocenić aktywność poszczegól-
nych województw w występowaniu
o unijne środki na cele kulturalne,

a także stopień wykorzystania do-
stępnej alokacji w podziale na re-
giony i działania.
Zintegrowany Program Opera-
cyjny Rozwoju Regionalnego jest,
jeśli chodzi o wspieranie kultury,
najważniejszym programem ope-
racyjnym realizowanym w ramach
Narodowego Planu Rozwoju 2004-

2006. W priorytecie I ZPORR
Rozbudowa i modernizacja infra-
struktury służącej wzmacnianiu
konkurencyjności regionów są ujęte
trzy działania, które umożliwiają
fi nansowanie inwestycji infrastruk-
turalnych w sektorze kultury. Są
to następujące działania: 1.3 Re-

gionalna infrastruktura społeczna,
1.4 Rozwój turystyki i kultury oraz
1.5 Infrastruktura społeczeństwa
informacyjnego.
Możliwość pozyskania środków na
infrastrukturalne projekty kultural-
ne została także zagwarantowana

wój infrastruktury kultury. Spośród
217 projektów kulturalnych zarzą-
dy poszczególnych województw
najwięcej wybrały w ramach dzia-
łania 1.4. (por. wykres 1). Jeśli cho-
dzi o wartość projektów, dominacja
działania 1.4 jest jeszcze większa:
inwestycje wybrane do wsparcia
w jego ramach stanowią ponad 2/3
całkowitej wartości wszystkich za-
dań kulturalnych realizowanych w
ramach ZPORR (por. wykres 2).
Wartość ta wynosi 1,28 mld. zł.
Wielkość środków przeznaczonych
na projekty w sferze kultury jest
zróżnicowana regionalnie. Wnio-
ski z dziedziny kultury o najwięk-
szej wartości całkowitej złożono
w województwie śląskim – 149,75
mln. zł, zaś o najmniejszej nato-
miast w województwie podlaskim
– 30,83 mln. zł.
Jakiego rodzaju projekty, zdaniem
MKiDN, mogą być przykładem
ciekawych pomysłów i dobrych
praktyk? Z wielu interesujących
inwestycji przedstawimy dwie rea-
lizowane na wchodzie kraju.

Wielokulturowe Centrum
Historii i Sztuki

Ciekawym przykładem inwestycji
realizowanej ze środków ZPORR
jest projekt Muzeum Narodowego
Ziemi Przemyskiej w Przemyślu
(wojewódzkiej, samorządowej in-
stytucji kultury) pt. „Budowa Mu-
zeum – Wielokulturowe Centrum
Historii i Sztuki w Przemyślu”.
Przemyśl to przygraniczne miasto
o ponadtysiącletniej tradycji, sto-
lica powiatu ziemskiego i jeden z
najatrakcyjniejszych turystycznie
ośrodków w południowo-wschod-

w priorytecie III Rozwój lokalny,
w działaniach: 3.1 Obszary wiejskie,
3.2 Obszary restrukturyzowane i
3.3 Rewitalizacja zdegradowanych
obszarów miejskich, powojskowych
i poprzemysłowych.
Efekty realizacji ZPORR wskazują,
że sektor kultury okazał się bardzo
dobrze przygotowany do absorpcji
środków strukturalnych. Do poło-
wy maja 2006 r. w ramach ZPORR
w poszczególnych województwach
wybrano do realizacji 217 projek-
tów z dziedziny kultury o warto-
ści całkowitej około 1,3 mld. zł
(tj. około 321 mln. euro). W zasadzie
oznacza to wyczerpanie dostępnych
w obecnym okresie programowania

środków na rzecz rozwoju kultury i
ochrony dziedzictwa kulturowego.
Najważniejszym działaniem ZPORR,
jeśli chodzi o wspieranie kultury, jest
działanie 1.4 Rozwój turystyki i kul-
tury, w ramach którego wsparcie fi -
nansowe mogą otrzymać projekty o
wartości powyżej 1 mln. euro, ma-
jące na celu ochronę i zachowanie
dziedzictwa kulturowego oraz roz-

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od chwili uruchomienia

ZPORR prowadzi bazę danych dotyczącą stopnia wykorzystania środków

w dziedzinie kultury w poszczególnych województwach.

Informacje na ten temat są uzyskiwane bezpośrednio z urzędów

marszałkowskich, a baza jest aktualizowana średnio co dwa miesiące

Wykres 1:

Procentowy podział łącznej liczby projektów kulturowych

realizowanych w ramach działań ZPORR

Źródło: DSK, MKiDN, opracowanie własne na podstawie danych z urzędów marszałkowskich

wedug stanu w dniu 12 maja 2006 r.

T

emat numeru

11

B

IULETYN ZPORR

nych. Powierzchnię 1635m

2

prze-

znaczono na sale wystawowe
i ekspozycje. Duży nacisk poło-
żono na przystosowanie muzeum

do potrzeb turystów zagranicznych
dzięki m.in. prezentacji zbiorów
w wielu językach.
W projekcie przewidziano również
powstanie sali audiowizualnej, bi-
blioteki z czytelnią oraz ogólnodo-
stępnych pracowni internetowych.

Według szacunków benefi cjenta,
liczba osób zwiedzających muzeum
w 2008 r. wyniesie 70 tys. i będzie
systematycznie się zwiększać.
Projekt jest elementem dążeń prze-
myskiego samorządu do utworze-
nia Ponadregionalnego Centrum

Historii, w ramach którego planuje
się rewaloryzację ciągów historycz-
nych łączących Centrum Historii
i Sztuki z Rynkiem Miejskim, bu-
dowę podziemnej trasy turystycznej
pod Rynkiem Starego Miasta, reno-

wację odcinka traktu historycznego
biegnącego z Rynku Miejskiego
do Zamku Kazimierzowskiego oraz
budowę rezerwatu archeologicz-
nego i amfi teatru na dziedzińcu

Zamku Kazimierzowskiego wraz
z rewaloryzacją przyzamkowych te-
renów zieleni.

Rewitalizacja Starego
Miasta

Jednym z miast rewitalizujących
obszar starówki z wykorzysta-
niem unijnych funduszy w ramach
ZPORR jest Zamość. Projekt pt.
„Rewitalizacja zabytkowego Sta-
rego Miasta w Zamościu, V etap”

jest realizowany na terenie, który ze
względu na swoją unikatową war-
tość historyczną i artystyczną został
wpisany na Listę Światowego Dzie-
dzictwa UNESCO. Inwestycja jest
elementem kompleksowego pro-
gramu rewitalizacji Starego Miasta
w Zamościu. Zakłada konserwację,
renowację, modernizację i adapta-
cję obiektów Starego Miasta wraz
z ich otoczeniem, wprowadzenie
nowych funkcji, uzupełnienie sub-
stancji zabytkowej, rekonstrukcję

murów fortecznych, zabezpiecze-
nie obiektów zabytkowych przed
zagrożeniami, zagospodarowanie
struktury przestrzennej obiektów
zabytkowych oraz poprawę jakości
przestrzeni publicznych.
Stan obiektów objętych wnioskiem
jest zróżnicowany. Część wymaga
natychmiastowej interwencji kon-
serwatorskiej. Większość budowli
nie jest prawidłowo zabezpieczona

1.3.1 Regionalna infrastrukura
edukacyjna

1.4 Rozwój turystyki i kultury

1.5 Infrastrukura
społeczeństwa informacyjnego

3.1 Obszary wiejskie

3.2 Obszary podlegające
restrukturyzacji

3.3 Zdegradowane obszary
miejskie, poprzemysłowe
i powojskowe

102,4 zł

837,9 zł

9,0 zł

73,4 zł

115,5 zł

144,8 zł

Źródło: DSK, MKiDN, opracowanie własne na podstawie danych z urzędów marszałkowskich
wedug stanu w dniu 12 maja 2006 r.

niej Polsce. Interesujace zabytki
regionu przemyskiego (m.in. śred-
niowieczny układ urbanistyczny
Starego Miasta w Przemyślu, zali-
czany do głównych zespołów staro-
miejskich w Polsce, zamek w Kra-

siczynie, forty twierdzy Przemyśl),
w tym obiekty kultu religijnego
(m.in. katedra i zespoły klasztorne
w Przemyślu i Jarosławiu), przycią-
gają turystów z kraju i zagranicy.
Muzeum Narodowe Ziemi Prze-
myskiej jest najstarszym obiektem
tego typu na Podkarpaciu. Działa
już prawie 100 lat i w ciągu tego
czasu zgromadziło ponad 100 tys.
eksponatów, odzwierciedlających
kulturę i religię trzech narodów za-

mieszkujących te ziemie (Polaków,
Ukraińców i Żydów). W zbiorach
muzeum znajdują się unikalne w
skali europejskiej i światowej ko-
lekcje sztuki starocerkiewnej, pa-
miątki twierdzy Przemyśl z okresu
I wojny światowej, bogate zbiory
archeologiczne i etnografi czne oraz
obszerna kolekcja starodruków.
Realizacja inwestycji fi nansowa-
nej w ramach ZPORR przyczyni
się do powstania nowego obiektu
zaspokajającego ogromne potrze-

by ekspozycyjne i administracyjne
muzeum. Koncepcja zakłada bu-
dowę obiektu czterokondygnacyj-
nego, podpiwniczonego, którego
całkowita powierzchnia wyniesie
ponad 6 tys. m

2

, wyposażonego we

wszystkie wymagane przepisami
instalacje, wraz z zagospodarowa-
niem terenu, dojściami, dojazdami,
parkingami, w pełni dostosowane-
go do potrzeb osób niepełnospraw-

Wykres 2:

Całkowite koszty projektów kulturowych w ramach

poszczególnych działań ZPORR (mln zł)

Rewitalizowany obszar Starego Miasta w Zamościu

T

emat numeru

B

IULETYN ZPORR

12

przed wilgocią. W bardzo złym sta-
nie są elewacje. Najcenniejszy wy-
strój kamienic, tzn. kamienne lub
stiukowe portale, fryzy, obramienia
okien, wymagają natychmiasto-
wych prac poprawiających ich stan
techniczny. Bardzo zły jest także
stan techniczny i estetyczny prze-

strzeni publicznych – na drogach
i dziedzińcach wewnątrzblokowych
„straszą” zniszczone, zapadające się
nawierzchnie, duże ubytki i nierów-
ności, zniszczone elementy małej
architektury, brak uporządkowanej
zieleni itp. Remontu wymaga także
infrastruktura biegnąca pod ulicami.
Degradacja zespołu staromiejskiego
powoduje zmniejszenie atrakcyjno-
ści turystycznej miasta, nie sprzyja
rozwojowi gospodarczemu, a przy
tym nie tworzy pozytywnego wi-
zerunku miasta i jego centrum jako

miejsca koncentrującego funkcje
kultury i turystyki. Gorsza estetyka
obiektów i ich otoczenia ma także

negatywny wpływ na poczucie toż-
samości mieszkańców, co przejawia
się osłabieniem więzi społeczności
lokalnej z miastem oraz ogranicza
możliwości promocji miasta w kra-
ju i za granicą.
Projekt przewiduje prace w zabyt-

kowych kamienicach –zostaną wy-
konane m.in. elewacje budynków
oraz prace konserwatorskie wy-
stroju, a w ich otoczeniu powsta-
ną nowe nawierzchnie, pojawi się
zieleń oraz mała architektura dzie-
dzińców. Modernizacja ulic będzie

polegała na naprawie jezdni i chod-
ników oraz modernizacji infrastruk-
tury podziemnej. Wszystkie rozwią-
zania przestrzenne, funkcjonalne
i technologiczne zostały uzgodnio-

ne z Wojewódzkim Konserwatorem
Zabytków. Nie niszcząc przestrzen-
nej struktury zabytkowych obiek-

tów, pozwolą na ich maksymalną
ekspozycję.
Realizacja projektu rozpocznie
długofalowy proces zwiększania
atrakcyjności miasta, a mieszkań-
com pozwoli czerpać zyski z jego
wartości kulturowych. Przywró-

cenie dawnej świetności starów-
ce umożliwi stworzyć kulturalną
wizytówkę regionu, co przyczyni
się do rozwoju nie tylko Zamościa,
ale także całej Lubelszczyzny.

Opracowanie:

Departament Strategii Kultury

i Spraw Europejskich
Ministerstwo Kultury

i Dziedzictwa Narodowego

P

rojekty

B

IULETYN ZPORR

13

Wałbrzych

Zamek otwarty

dla turystów

Zrealizowana w Wałbrzychu inwestycja miała

na celu odnowienie jednego z najpiękniejszych
i najokazalszych zamków na kontynencie.
Wzniesiony w XIII wieku Zamek Książ należy
pod względem kubatury do największych w Polsce

i w Europie.

Zamek Książ ma ogromne znacze-

nie, jeśli chodzi o rozwój kultury

i turystyki. Od wielu lat przyciągał

do Wałbrzycha tłumy zwiedzają-

cych, zwłaszcza w okresie długiego

weekendu majowego, kiedy trady-

cyjnie odbywa się tu Święto Kwia-

tów. Również i inne imprezy or-

ganizowane na Zamku wzbudzają

zainteresowanie nie tylko w samym

Wałbrzychu, ale również daleko

poza granicami miasta. Do naj-

większych wydarzeń, jakie zostały

tu zorganizowane w ciągu ostatnich

lat, należą m.in. Mistrzostwa Polski

w MTB, czyli kolarstwie górskim

(czerwiec 2006), koncerty wroc-

ławskiego chóru Cantores Minores

Wratislaviensis (styczeń-kwiecień

2006), warsztaty międzynarodo-

we dla studentów i doktorantów

„Konsolidacja i dekonsolidacja

demokracji w Europie Środkowo-

Wschodniej” (październik 2005),

konferencja międzynarodowa „Pol-

sko-niemiecko-czeski region gra-

niczny modelem ponadgranicznego

społeczeństwa obywatelskiego?”

(kwiecień 2005) oraz Międzynaro-

dowy Festiwal Muzyki Kameralnej

im. Księżnej Daisy (sierpień 2005).

Projekt renowacji Zamku zrealizo-

wany w ramach ZPORR obejmo-

wał pięć etapów: :

·

etap I: wykonanie elewacji

południowej i północnej

głównego budynku Zamku,

·

etap II: prace konserwatorskie

na detalu kamiennym

Dziedzińca Honorowego,

·

etap III: remont elewacji

i dachu oraz prace konserwa-

torskie w budynku nr 2

(Budynek Bramny),

·

etap IV: remont elewacji

i dachu oraz prace konserwa-

torskie w budynku nr 3

(dawna ofi cyna pałacowa),

·

etap V: prace konserwatorskie

na portalu wejściowym.

Realizacja projektu rozpoczęła

się 13 lipca 2005 r. i okazała się

wielkim wyzwaniem zarówno

dla władz Wałbrzycha, jak i wy-

konawców. Praca przy zabytko-

wym obiekcie często wiąże się

z wieloma niespodziankami, któ-

re wpływają na zakłócenie ustalo-

nego wcześniej harmonogramu,

co może powodować niedotrzy-

manie terminów i zwiększenie

kosztów. Dzięki bardzo dobrej

współpracy między benefi cjen-

tem a wykonawcami trudności te

udało się przezwyciężyć. Termin

ukończenia prac opóźnił się jed-

Beneficjent:
Urząd Miejski

w Wałbrzychu

Działanie ZPORR:
1.4. Rozwój turystyki
i kultury

Tytuł projektu:
Renowacja kompleksu
pałacowo-parkowego
Zamek Książ
w Wałbrzychu

Całkowita wartość
projektu:
5 284 584 zł

Wartość dofinansowania
z EFRR:
3 963 438 zł

P

rojekty

14

B

IULETYN ZPORR

nak o kilka miesięcy w stosunku

do zakładanego (w maju zamiast

w styczniu 2006 r.).

W lokalnej prasie ukazało się

kilka artykułów dotyczących re-

nowacji zamku. Informacje na

ten temat umieszczono także

na stronie internetowej miasta

(www.um.walbrzych.pl). Współ-

fi nansowanie renowacji ze środ-

ków Unii Europejskiej w ra-

mach ZPORR upamiętnia tablica

umieszczona przy wejściu do Bu-

dynku Bramnego.

Obecnie, po zakończeniu prac

objętych projektem ZPORR, na

zamku są remontowane tarasy

północne oraz oznaczane ścieżki

edukacyjne w parku. W przyszłym

okresie programowania władze

miasta zamierzają przekształcić

estradę w profesjonalny amfi teatr,

z całym zapleczem technicznym

dla artystów, widownią oraz lek-

kim dachem, który będzie można

instalować lub usuwać w zależno-

ści od pogody.

Renowacja Książa, w połączeniu

z promocją zapewnioną temu

przedsięwzięciu, sprawiła, że za-

mek stał się wizytówką regionu,

markowym produktem turystycz-

nym najwyższej klasy. Obejmująca

obecnie 200 miejsc baza hotelowa

oraz plany modernizacji sal konfe-

rencyjnych pozwalają mieć nadzie-

ję, że w przyszłości zamek będzie

mógł pełnić funkcję centrum nie

tylko kulturalno-edukacyjnego, ale

również kongresowego.

Władze miasta chcą wykorzystać

coraz większe zainteresowanie

turystów Zamkiem Książ (będą-

ce w dużej mierze wynikiem jego

renowacji), aby wypromować

cały Wałbrzych. Służyć temu ma

„Trakt Wałbrzyski” – szlak tu-

rystyczny rozpoczynający się na

Zamku Książ, obejmujący liczne

zabytki, w tym również kultury

przemysłowej, biegnący przez

Śródmieście na drugi koniec mia-

sta do dzielnicy Podgórze, gdzie

znajduje się najdłuższy w Polsce

tunel kolejowy prowadzący do

Jedliny Zdrój.

„Trakt Wałbrzyski” jest rozbu-

dowanym projektem i wymaga

współpracy wielu podmiotów.

W jego skład wchodzą liczne in-

westycje, takie jak realizowana

obecnie budowa skate parku na te-

renie starych hal przemysłowych

czy remont jedynej na Dolnym

Śląsku hali lekkoatletycznej. Re-

alizacja całego „Traktu Wałbrzy-

skiego” jest uzależniona od po-

zyskania środków zewnętrznych,

przede wszystkim z Unii Europej-

skiej. Prezydent Wałbrzycha Piotr

Kruczkowski wiąże duże nadzieje

z przyszłym okresem programo-

wania oraz ze środkami przezna-

czonymi na rewitalizację.

Oprócz renowacji Zamku Książ,

samorząd Wałbrzycha realizował

jeszcze cztery projekty w ramach

Zintegrowanego Programu Opera-

cyjnego Rozwoju Regionalnego:

·

„Przebudowa dwóch

wiaduktów w ciągu

ul. Uczniowskiej,

udostępniających tereny

aktywizacji gospodarczej

Wałbrzycha” (działanie 1.1

Modernizacja i rozbudowa

regionalnego układu

transportowego);

·

„Rekultywacja wysypiska

odpadów komunalnych przy

ul. Stacyjnej w Wałbrzychu”

(działania 3.2 Obszary

podlegające restrukturyzacji);

·

„Adaptacja budynku przy

ul. Pocztowej 22 w Wałbrzychu

na Ośrodek Integracji dla

bezdomnych” (działanie

3.3 Zdegradowane obszary

miejskie, poprzemysłowe

i powojskowe);

·

„Nauka języków obcych

sposobem na podniesienie

kwalifi kacji zawodowych

wałbrzyszan” (działanie

2.1 Rozwój umiejętności

powiązany z potrzebami

regionalnego rynku pracy

i możliwości kształcenia

ustawicznego w regionie).

Agnieszka

Iwanowska-Kędzierska

Jakie znaczenie dla rozwoju
Wałbrzycha ma turystyka?
Opowiada prezydent miasta,
Piotr Kruczkowski

Rozwój Wałbrzycha planujemy wią-
zać z inwestycjami współfinansowa-
nymi ze środków Unii Europejskiej.
Obecnie trwają intensywne prace
koncepcyjne, mające na celu jak
najlepsze przygotowanie miasta do
starania się o pozyskanie środków
europejskich w nowej perspekty-
wie finansowej 2007-2013.
W naszych planach opieramy się
na wykorzystaniu walorów tury-
stycznych Wałbrzycha i to zarówno
walorów kulturowych, jak i przy-
rodniczych. Mało kto w Polsce wie,
że w naszym mieście są zachowane
wszystkie normy odnośnie czysto-
ści powietrza, a ponad 70% obsza-
ru miasta stanowią lasy.
W obrębie całego miasta znajduje
się dziewięć zamków oraz wiele
zabytków kultury przemysłowej.
Kopalnie, które tu funkcjonowały,
zostały zamknięte, a jedną z nich
przekształcono w Muzeum Prze-
mysłu i Techniki. Obecnie planuje-
my remont tego muzeum, które
ma stać się ośrodkiem prężnie dzia-
łającego Centrum Kultury.
Budujemy również „Trakt Wałbrzy-
ski”, czyli szlak turystyczny roz-
poczynający się na Zamku Książ.
Inwestujemy w ścieżki rowerowe.
W tym roku planujemy ich połącze-
nie, dzięki czemu uzyskamy spójny
układ długości 160 km. Powstanie
w ten sposób cały system dróg ro-
werowych, obejmujący również tra-
sy na terenie innych gmin w Polsce
i w Czechach.

P

rojekty

15

B

IULETYN ZPORR

Będzie jak za Sobieskiego

Dzięki wykorzystaniu funduszy unijnych Muzeum
Pałac w Wilanowie przywraca swoim budynkom

oryginalny, barokowy wygląd.

Dla takich instytucji, jak Muze-

um w Wilanowie, fi nansowanych

praktycznie w stu procentach

przez resort kultury, przezna-

czający przychody z biletów

wstępu na organizowanie różne-

go rodzaju imprez kulturalnych

i edukacyjnych, fundusze unijne

są szansą, której nie wolno zmar-

nować. Wiele prac renowacyj-

nych czy konserwacyjnych moż-

na przeprowadzić jedynie dzięki

wsparciu fi nansowemu ze środ-

ków zewnętrznych. Dlatego też

w strategii rozwoju wilanowskie-

go Muzeum opracowanej na lata

2004-2013, nakreślającej program

„rebarokizacji”, przewidziano

znaczący udział funduszy euro-

pejskich w fi nansowaniu działań

zmierzających do odtworzenia

takiego wyglądu budynków, sal

i ogrodów, jaki istniał za czasów

najsłynniejszego z właścicieli i re-

zydentów pałacu – króla Jana III

Sobieskiego.

Realizowany w ramach ZPORR

projekt zakłada m.in. opracowa-

nie szczegółowej dokumentacji

konserwatorskiej najstarszych

pomieszczeń pałacu w korpusie

głównym oraz w galeriach pała-

cowych, a także przeprowadzenie

badań fi zykochemicznych i den-

drologicznych oraz konserwację

i renowację pomieszczeń, jak

również wykonanie systemów

instalacji elektrycznej. Dzięki re-

alizacji tego projektu zwiedzający

będą mogli podziwiać odnowio-

ne, bogato wyposażone komnaty:

Pokoje Chińskie i Myśliwskie,

Antygabinet Królowej, Sypialnię

Królowej oraz Gabinet Zwierciad-

lany. W części tych pomieszczeń

zostanie urządzona stała ekspozy-

cja unikatowych arcydzieł euro-

pejskiego i azjatyckiego rzemio-

sła artystycznego. Prace obejmą

także sień i klatkę schodową. Po-

zwoli to stworzyć zupełnie nową,

atrakcyjną trasę turystyczną.

Za wszelkie zagadnienia związane

z realizacją, sprawozdawczością,

rozliczaniem i promocją inwe-

stycji odpowiada powołany przez

dyrektora muzeum zespół ds.

projektu. W jego skład wchodzą:

specjalista koordynator ds. fun-

duszy Unii Europejskiej, kierow-

nik działu konserwacji, inspektor

nadzoru konserwatorskiego oraz

specjalista ds. fi nansów. Przy

opracowywaniu niezbędnych do-

kumentów, takich jak na przykład

studium wykonalności, członko-

wie zespołu korzystali z pomocy

zewnętrznej. Obecnie, uczest-

niczą w licznych szkoleniach,

przygotowując się do szansy, jaką

stworzy nowy okres programo-

wania 2007-2013. „Staramy się

korzystać z doświadczenia uzna-

nych partnerów, mających, na

przykład, akredytację Minister-

stwa Kultury i Dziedzictwa Na-

rodowego, czy takich instytucji,

które mają już duże osiągnięcia”

– opowiada kierownik projektu

Maciej Bałaż. „Jesteśmy zasypy-

wani ofertami przez różne fi rmy-

krzaki, ale z tego typu propozycji

rezygnujemy”.

Renowacja zabytkowych kom-

nat w obiekcie tak cennym dla

polskiego i europejskiego dzie-

dzictwa kulturowego, jakim jest

Pałac w Wilanowie, jest czynnoś-

cią skomplikowaną, wymagają-

cą odpowiedniego przygotowa-

nia merytorycznego. Z tego też

względu należało dość starannie

dokonywać wyboru wykonaw-

ców, którym powierzono zreali-

zowanie opracowanych progra-

mów konserwatorskich. Kierując

się tym założeniem i mając na

uwadze dobro zabytków, Muze-

um skorzystało z tych przepisów

Prawa zamówień publicznych,

które przewidują możliwość zła-

Beneficjent:
Muzeum Pałac

w Wilanowie

Działanie ZPORR:
1.4. Rozwój turystyki
i kultury
Tytuł projektu:
Restauracja wnętrz
pierwszego

w Polsce muzeum sztuki
– Muzeum Pałac
w Wilanowie

Całkowita wartość
projektu:
5 690 088,68 zł

Wartość dofinansowania
z EFRR:
4 097 274,82 zł

P

rojekty

16

B

IULETYN ZPORR

16

godzenia procedur w sytuacji, gdy

przedmiotem zamówienia są usłu-

gi w dziedzinie kultury.

W związku z tym wykonawcy,

którzy należą do najlepszych w

Polsce specjalistów zajmujących

się konserwacją zabytków, zostali

wyłonieni w trybie „z wolnej ręki”.

Są to osoby, które już wcześniej

pracowały dla Muzeum w Wilano-

wie, dzięki czemu czas niezbędny

do przeprowadzenia stosownych

kwerend oraz zapoznania się

z lokalnymi warunkami („substan-

cją zabytkową”) został skrócony

do minimum.

Na terenie należącym do Muze-

um rozmieszczono cztery tablice

informujące o współfi nansowaniu

projektu z Europejskiego Fundu-

szu Rozwoju Regionalnego Unii

Europejskiej w ramach ZPORR

– jedną na zewnątrz i trzy we-

wnątrz. Ciekawym pomysłem

promocyjnym jest umożliwienie

zwiedzającym oglądania restau-

rowanych pomieszczeń. Jedno z

nich oddzielono bowiem od części

ogólnodostępnej przezroczystymi

drzwiami, dzięki czemu goście

Muzeum mogą obserwować, jak

są prowadzone prace konserwa-

torskie.

„W przypadku prac przy zabyt-

kach, takich jak Wilanów, prak-

tycznie każde uderzenie młotkiem

to podróż w nieznane” – wyjaśnia

Maciej Bałaż. „Tak naprawdę nie

wiemy, co ukryte jest pod tyn-

kiem. Jeśli odkrywamy coś no-

wego, trzeba wstrzymać prace i

powołać komisję konserwatorską,

co zaburza harmonogram i kosz-

torys. Mieliśmy kilka tego typu

potknięć, w związku z czym mu-

sieliśmy prosić wykonawców, by

swoje wysiłki związane z dotrzy-

maniem terminów prac zgodnie

z harmonogramem zwiększyli

do maksimum. Instytucje uczest-

niczące we wdrażaniu ZPORR

nie były na początku zbyt wyro-

zumiałe wobec zmian harmono-

gramu, ale z biegiem czasu na

szczęście się to zmieniło. Coraz

większa jest świadomość specyfi -

ki projektów takich jak nasz”.

Kolejna istotna inwestycja Mu-

zeum w Wilanowie zostanie zre-

alizowana w ramach Mechani-

zmu Finansowego Europejskiego

Obszaru Gospodarczego. Projekt

„Renowacja królewskiego ze-

społu pałacowo-ogrodowego w

Wilanowie – etap II” obejmie re-

staurację barokowych elewacji od

strony ogrodu, budowę pawilonu

dla ekspozycji i ochrony rzeźb

attykowych, kompleksowe bada-

nia archeologiczne oraz poznanie

warunków mikrobiologicznych i

stabilizację klimatu wewnątrzmu-

zealnego. Projekt ten zajął pierw-

sze miejsce w rankingu projektów

rekomendowanych do wsparcia

przez Ministerstwo Kultury

i Dziedzictwa Narodowego.

Również projekt realizowany w

ramach ZPORR został bardzo

wysoko oceniony przez grupę

ekspertów. Nic więc dziwnego,

że z pracownikami Muzeum od-

powiedzialnymi za pozyskiwa-

nie funduszy często kontaktują

się inne instytucje, prosząc o fa-

chowe porady, których Muzeum

chętnie udziela.

Inwestycje w muzeum w ciekawy

sposób wpisują się w otoczenie

zespołu pałacowo-ogrodowego

w Wilanowie. W bezpośrednim

sąsiedztwie powstaje bowiem

osiedle mieszkaniowe Wilanów

oraz Świątynia Bożej Opatrz-

ności. Jakie perspektywy rysują

się w związku z tym dla pałacu?

Wyjaśnia Maciej Bałaż: „W tej

chwili sprzedajemy rocznie oko-

ło 350 tysięcy biletów. Do takie-

go miejsca, jakim jest Świątynia

Opatrzności Bożej, będącego ce-

lem pielgrzymek, podobnie jak

np. Licheń, przyjeżdża rocznie

kilka milionów osób. Niech ten

kilometr dzielący nas od Świą-

tyni będzie chciał przejść tylko

jeden milion pielgrzymów. Może

zatem okazać się, że w ciągu

najbliższych kilku lat będzie tu

przychodzić trzy- lub czterokrot-

nie więcej turystów niż obecnie.

Dlatego musimy zrealizować

nasz plan, który określamy mia-

nem

>>

rewaloryzacji

<<

, zakładają-

cy m.in. wprowadzenie nowych

tras dla zwiedzających oraz po-

prawę warunków przyjmowania

turystów, tak by uniknąć kom-

pletnego zakorkowania Muzeum.

To byłby naprawdę bardzo duży

problem”.

W połączeniu ze skutkami ruchu

pielgrzymkowego do Świątyni

Opatrzności Bożej, z rozwojem

urbanistycznym Wilanowa oraz

systematycznym zwiększaniem

się liczby odwiedzających stolicę

turystów, zmodernizowane Mu-

zeum może istotnie przyczynić

się do rozwoju przedsiębiorczości

i infrastruktury związanej z ob-

sługą ruchu turystycznego. Jeśli

tak się stanie, będzie to dobry

argument za tym, że inwestycje

kulturowe rzeczywiście zawierają

w sobie potencjał gospodarczy.

Jakub Kamiński

ZPORR w regionach

17

17

B

IULETYN ZPORR

S

TRUKTURA

D

EPARTAMENTU

F

UNDUSZY

S

TRUKTURALNYCH

I

P

OMOCOWYCH

ZPORR na Mazowszu

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
w województwie mazowieckim to około 300 mln. euro wspólnotowej
pomocy, z czego 250 mln. na infrastrukturę i 50 mln. na rozwój
zasobów ludzkich.

Urząd Marszałkowski Wojewódz-

twa Mazowieckiego odgrywa po-

dwójną rolę w procesie wdraża-

nia ZPORR. Z jednej strony pełni

rolę jednostki uczestniczącej w

zarządzaniu komponentem regio-

nalnym w odniesieniu do działań

I i III priorytetu (z wyłączeniem

działań 1.6 i 3.4). Równocześnie

pełni funkcję instytucji wdrażają-

cej działania 2.2, 2.5, 2.6 oraz 3.4.

Za wdrażanie pozostałych dzia-

łań priorytetu II (2.1, 2.3 i 2.4)

jest odpowiedzialny Wojewódzki

Urząd Pracy w Warszawie.

W ramach Urzędu Marszałkow-

skiego odpowiedzialny za wdra-

żanie ZPORR jest Departament

Funduszy Strukturalnych i Po-

mocowych kierowany przez pana

Alberta Borowskiego i będący

pod merytoryczną opieką członka

Zarządu Województwa Mazowie-

ckiego – pana Tomasza Sieradza.

Funkcje zastępców dyrektora peł-

nią: pan Dariusz Wojtasik oraz

pani Ewa Bojanowska.

Departament Funduszy Struktu-

ralnych i Pomocowych to jednak

przede wszystkim ponad 70 pra-

cowników, głównie ludzi mło-

dych, skupionych w 6 wydziałach.

Każdego dnia zmagają się z oceną

wniosków aplikacyjnych, wery-

fi kacją sprawozdań i wniosków

o płatność oraz z kontrolą na miej-

scu realizacji projektów. Obsługu-

ją ekspertów zewnętrznych oce-

niających wnioski oraz doradzają

benefi cjentom w punkcie kontak-

towym, a także za pośrednictwem

infolinii. Promują fundusze struk-

turalne przez różnego rodzaju

działania informacyjne, takie jak

szkolenia czy konferencje.

Stan realizacji ZPORR

na Mazowszu: projekty

infrastrukturalne

(priorytet I i III,

z wyłączeniem działania 3.4)

W 2004 r. i 2005 r. Zarząd Woje-

wództwa Mazowieckiego ogłosił

18

ZPORR w regionach

B

IULETYN ZPORR

18

szereg konkursów dla wniosków

o dofi nansowanie projektów in-

frastrukturalnych współfi nanso-

wanych z Europejskiego Fun-

duszu Rozwoju Regionalnego,

w wyniku czego złożono 1000

wniosków o łącznej wartości 4,3

mld. zł (wartość dofi nansowania

z EFRR, o którą ubiegali się pro-

jektodawcy, wyniosła 2,66 mld.

zł). Według stanu w dniu 31 lipca

2006 r., decyzją Zarządu Woje-

wództwa Mazowieckiego do do-

fi nansowania zostało wybranych

317 projektów.

Wśród projektów wybranych do

dofi nansowania przeważały in-

westycje drogowe, wodno-kana-

lizacyjne oraz dotyczące ochrony

zdrowia.

Stan realizacji ZPORR

na Mazowszu: rozwój

zasobów ludzkich oraz

wsparcie przedsiębiorczości

(priorytet II i działanie 3.4)

Duże zainteresowanie projekto-

dawców wzbudziło działanie 2.2

Wyrównywanie szans edukacyj-

nych poprzez programy stypen-

dialne, skierowane do uczniów

szkół ponadgimnazjalnych i stu-

dentów, którzy ze względu na

trudną sytuację materialną mają

problemy w dostępie do kształ-

cenia. W większości przypadków

wnioskodawcami odpowiedzial-

nymi za rekrutację stypendystów

i przekazywanie stypendiów są

powiaty. W latach 2004-2005

dzięki dobrej współpracy wnio-

skodawców oraz pracowników

dokonujących oceny formal-

nej, którzy dawali szczegółowe

wskazówki, w jaki sposób należy

wnioski poprawiać, by spełniły

wymogi formalne, wszystkie 198

złożonych w Urzędzie Marszał-

kowskim wniosków pozytywnie

przeszło ocenę formalną i meryto-

ryczną i zostało zaakceptowanych

do dofi nansowania z Europejskie-

go Funduszu Społecznego.

Wspieraniu przedsiębiorczości w

ramach ZPORR służą dwa dzia-

łania: 2.5 Promocja przedsiębior-

czości oraz 3.4 Mikroprzedsię-

biorstwa.

Projektodawcy, którzy składają

wnioski w Urzędzie Marszał-

kowskim w ramach działania 2.5

ZPORR (między innymi instytu-

cje rynku pracy, szkoły wyższe,

organizacje pozarządowe), przy-

gotowują osoby zamierzające

rozpocząć działalność gospodar-

czą do funkcjonowania na rynku,

prowadzą specjalistyczną pomoc

doradczą oraz pomagają uzyskać

jednorazową dotację na współfi -

nansowanie pierwszych wydat-

ków inwestycyjnych. Opierając

się na danych z 31 lipca 2006 r.,

można stwierdzić, że dzięki dzia-

łaniu 2.5 ponad 650 osób z tere-

nu województwa mazowieckiego

zostanie objętych profesjonalnym

szkoleniem przygotowującym do

prowadzenia własnej działalności

gospodarczej, z czego około 320

dokona rejestracji mikroprzedsię-

biorstwa i otrzyma na realizację

swoich pomysłów bezzwrotną do-

tację w wysokości około 20 tys. zł.

Ogromne zainteresowanie działa-

niem 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa

znalazło swój wyraz w dużej licz-

bie złożonych projektów (około

1250), co potwierdza aktywność

i mobilność małych przedsię-

biorstw działających na terenie

województwa mazowieckiego.

Wart podkreślenia jest również

fakt, że dominującą grupą benefi -

cjentów byli przedsiębiorcy spo-

za Warszawy.

Efekty i doświadczenia

Ponad dwa lata wdrażania fundu-

szy strukturalnych pozwoliły na

stwierdzenie niezwykłego zain-

teresowania potencjalnych bene-

fi cjentów środkami fi nansowymi

z Unii Europejskiej. Zarówno

samorządy lokalne, jak i szpitale,

szkoły wyższe, organizacje poza-

rządowe, kościoły, instytucje kul-

turalne czy mikroprzedsiębior-

stwa wykazały się determinacją

i wiedzą w konkursach przepro-

wadzanych od czerwca 2004 r.

Świadczy o tym liczba złożonych

19

ZPORR w regionach

19

B

IULETYN ZPORR

wniosków o dofi nansowanie, któ-

ra była ponad czterokrotnie więk-

sza od alokacji przyznanej dla

województwa mazowieckiego na

lata 2004-2006. Należy również

dodać, że z konkursu na konkurs

składane projekty były coraz lep-

szej jakości, pojawiało się mniej

błędów, które na początku skut-

kowały odrzucaniem wniosków z

przyczyn formalnych.

Początkowy okres wdrażania

ZPORR to jednak nie tylko suk-

cesy, ale również problemy. Do

najważniejszych można zaliczyć

zmieniające się instrukcje i wytycz-

ne, wadliwy i często zmieniający

się program Generator Wniosków,

brak informatycznego systemu

monitoringu i kontroli (SIMIK),

trudności w dostosowywaniu do-

kumentów programowych (przy-

jętych w formie rozporządzeń)

oraz przedłużający się okres pod-

pisywania umów z benefi cjentami

przez wojewodę. W przypadku

Europejskiego Funduszu Społecz-

nego, zwłaszcza w ramach działań

2.2 oraz 2.5, pojawiły się również

problemy dotyczące zabezpiecze-

nia podpisywanych umów, prefi -

nansowania oraz wnioskowania

o płatność.

Z realizowanych w ramach ZPORR

na Mazowszu projektów na kilka

należy zwrócić szczególna uwagę.

Dzięki środkom z Unii Europejskiej

będzie możliwa renowacja i umoż-

liwienie zwiedzania niedostępnych

dotychczas pomieszczeń Pałacu w

Wilanowie. Kulturowo-turystyczny

wymiar ma również inwestycja re-

alizowana w ramach ZPORR przez

Zamek Królewski w Warszawie,

obejmująca remont i przebudowę

Pałacu pod Blachą, jedynej części

tego historycznego obiektu, która

nie została kompletnie zniszczo-

na w czasie II wojny światowej.

Wspomniane dwa projekty, wraz

z projektem Uniwersytetu War-

szawskiego dotyczącym rewitali-

zacji budynków od strony Krakow-

skiego Przedmieścia, zmierzają do

przywrócenia historycznej, kultu-

ralnej i turystycznej roli dawnego

Traktu Królewskiego, ciągnącego

się od Zamku Królewskiego, przez

Krakowskie Przedmieście, Nowy

Świat i Aleje Ujazdowskie aż do

Pałacu w Wilanowie.

Należy zwrócić również uwagę na

projekty edukacyjne realizowane

przez szkoły wyższe, zwłaszcza

położone poza Warszawą: Akade-

mię Podlaską w Siedlcach, Pań-

stwową Wyższą Szkołę Zawodową

w Ciechanowie oraz Politechnikę

Radomską. Ciekawe projekty rewi-

talizacyjne realizuje miasto Żyrar-

dów. Gmina Wołomin jest benefi -

cjentem jedynego w województwie

projektu z zakresu zagospodaro-

wania odpadów („Końcowa rekul-

tywacja, ukształtowanie składowi-

ska i selektywna zbiórka odpadów

w Gminie Wołomin”). To zaledwie

kilka z ponad 300 realizowanych

projektów. Większość z tych in-

westycji ma znaczenie lokalne. Ich

skumulowany efekt przyczyni się

do rozwoju całego województwa

i wyrównania dysproporcji prze-

strzennych, zauważalnych przede

wsystkim w dziedzinie infrastruk-

tury podstawowej.

Podsumowując dotychczasową

realizację ZPORR na Mazowszu,

należy zdecydowanie uznać ją za

sukces. Znaczna część projektów

ciągle znajduje się w fazie reali-

zacji bądź rozliczania. Mimo to

zainteresowanie potencjalnych

benefi cjentów, a zwłaszcza ich

zwiększająca się wiedza i świa-

domość znaczenia funduszy

strukturalnych pozwalają patrzeć

z optymizmem w nowym okres

programowania 2007-2013.

Jako region po raz pierwszy mie-

liśmy do czynienia z tak dużymi

środkami zewnętrznymi, których

sposób pozyskiwania był skompli-

kowany, czasochłonny i wymagał

zainwestowania własnego kapita-

łu. Wdrażanie funduszy struktu-

ralnych w tym pierwszym okresie

z całą pewnością było wielką na-

rodową lekcją zarówno dla całej

administracji publicznej (rządowej

i samorządowej), jak i dla wszyst-

kich chętnych, którzy ponieśli wy-

siłek związany z przygotowaniem

wniosku aplikacyjnego i wszyst-

kich niezbędnych załączników. Ci

z nich, którzy uzyskali dofi nanso-

wanie, wiedzą, że warto. Projekto-

dawcy, dla których nie wystarczyło

środków, zdobyli natomiast cenne

doświadczenie, które mogą wyko-

rzystać w kolejnych konkursach, w

nowym okresie programowania.

Opracowanie:

Mariusz Frankowski,

Departament Funduszy

Strukturalnych i Pomocowych

Urząd Marszałkowski

Województwa Mazowieckiego

ZPOR w regionach

20

B

IULETYN ZPORR

20

wysłana do wszystkich gmin, 300

związków gmin, do spółek komu-

nalnych oraz będzie przekazana

uczestnikom czterech konferencji

informacyjnych podsumowujących

projekt. Odbędą się one pod koniec

roku w Gdańsku, Poznaniu, Ka-

towicach i Lublinie. Powszechnie

dostępna będzie internetowa baza

dobrych praktyk, również utwo-

rzona w ramach projektu. Konklu-

zje dotyczące warunków realizacji

projektów współfi nansowanych z

funduszy Unii Europejskiej zostaną

przekazane instytucjom rządowym,

szkoleniowym i badawczym.

Rozpowszechnić dobre

praktyki

Projekt ZMP jest ściśle związany

z podstawowymi celami statuto-

wymi Związku. Jednym z nich jest

promocja dobrych praktyk wypra-

cowanych w miastach w dziedzi-

nie wykorzystania instrumentów

fi nansowych we wdrażaniu polityk

wspólnotowych Unii Europejskiej.

Inny cel to informacja i edukacja.

Wymiana doświadczeń organizowa-

na od lat przez ZMP ma zazwyczaj

na celu wykorzystywanie dobrych

przykładów oraz zdobywanie wie-

dzy na temat danej dziedziny życia

miejskiego na podstawie rozwiązań

zastosowanych w miastach.

Podnieść jakość

wniosków

Rola miast zarówno w wykorzy-

stywaniu funduszy strukturalnych,

jak i w innych prorozwojowych

działaniach jest bezdyskusyjna.

Samorządy są największym in-

westorem w sektorze publicznym.

Wydatki inwestycyjne jednostek

samorządu terytorialnego w roku

2004 wyniosły około 15,2 mld. zł

(z tego miasta i gminy wydały na

inwestycje aż 12,2 mld. zł), pod-

czas gdy wydatki inwestycyjne

budżetu państwa w tym samym

roku wyniosły 9,2 mld. zł.

W wielu przypadkach tylko zaan-

gażowanie samorządów lokalnych

i ich determinacja przyczyniają

się do realizacji celów rozwojo-

wych kraju. Dlatego tak istotne

jest rozpowszechnianie dobrych

praktyk, zachęcanie innych gmin

do korzystania z funduszy struk-

turalnych oraz wzajemne uczenie

się od siebie. Dzięki takim dzia-

łaniom można lepiej wykorzysty-

wać przyznane dofi nansowanie

oraz podnosić jakość kolejnych

składanych wniosków.

Ewa Parchimowicz,

Joanna Proniewicz

– Związek Miast Polskich

Ministerialny konkurs dla or-

ganizacji samorządowych miał

na celu promocję dobrych prak-

tyk wypracowanych przy wdra-

żaniu funduszy strukturalnych

oraz rozpowszechnianie cieka-

wych, innowacyjnych projektów.

Jest on fi nansowany z Europejskie-

go Funduszu Rozwoju Regional-

nego w ramach Programu Opera-

cyjnego Pomoc Techniczna 2004-

2006, przy współudziale budżetu

państwa.

Zwiększyć

zainteresowanie

funduszami

W projekcie ZMP mogą wziąć

udział wszystkie polskie samorzą-

dy miast i gmin oraz instytucje ko-

munalne, w tym spółki komunalne.

Założono, że dzięki temu przedsię-

wzięciu zostaną wypromowane nie

tylko dobre przykłady wykorzysta-

nia funduszy strukturalnych, ale też

zwiększy się zainteresowanie zasto-

sowaniem funduszy Unii Europej-

skiej przy realizacji ważnych przed-

sięwzięć związanych z rozwojem

lokalnym. Związek dąży także do

lepszego postrzegania władz lokal-

nych przez społeczeństwo – dzięki

pokazaniu ich autentycznych suk-

cesów w wykorzystaniu funduszy

unijnych.

Projekt potrwa do końca 2006 r. Jed-

nym z jego efektów będzie utworze-

nie bazy dobrych praktyk, w której

znajdzie się co najmniej sto przy-

kładów właściwego wykorzystania

funduszy strukturalnych i Funduszu

Spójności. Powstanie także kata-

log dobrych praktyk, który będzie

zawierał opisy sposobów fi nanso-

wania najciekawszych realizacji, a

także inne podstawowe informacje

o projektach oraz kontakty do osób

mogących udzielić szczegółowych

informacji o poszczególnych pro-

jektach. Publikacja ta zostanie

Wykorzystanie funduszy unijnych

w miastach – projekt

Związku Miast Polskich

Dzięki dotacji uzyskanej w ramach konkursu Ministerstwa Rozwoju Regionalnego

Związek Miast Polskich (ZMP) realizuje projekt „Fundusze strukturalne

w miastach - dobre praktyki”. Do udziału w przedsięwzięciu zostały

zaproszone wszystkie gminy w Polsce.

Aby wyłonić projekty, które znajdą się wśród przykładów dobrych praktyk,
Związek Miast Polskich przygotował ankietę (dostępną w witrynie www.
zmp.poznan.pl) i zebrał na jej podstawie informacje na temat realizowanych
inwestycji. Dotychczas zgłoszono 225 projektów. Zostały one podzielone na
sześć grup tematycznych: rozwój lokalny, transport, informatyka, turystyka,
Fundusz Spójności (ochrona środowiska) i Europejski Fundusz Społeczny
(np. aktywizacja bezrobotnych, stypendia).
Do kryteriów oceny projektów należy: sprawne i szybkie przeprowadzenie
etapów wstępnych projektu, interesujący (uwzględniający wiele różnych
źródeł finansowania) montaż finansowy, dobry plan finansowy przedsięwzięcia,
innowacyjność techniczna, organizacyjna lub ekonomiczna, kreatywność
w wykorzystaniu unijnych instrumentów finansowych oraz umiejętność ich
wykorzystania w kontekście potrzeb lokalnych.