Manuel Ferreras-Tascón

Division Azul

Losy B∏´kitnej Dywizji nareszcie po polsku

To ksià˝ka niezwyk∏a. Wa˝na w pro-obronnym wychowaniu m∏odzie˝y, fascynu-

jàca dla mi∏oÊników historii wojskowoÊci i dziejów najnowszych. Pierwsza w j´zyku pol-
skim, prekursorska praca Wojciecha Muszyƒskiego, otwiera przed polskim czytelnikiem
niezg∏´bionà dotàd krain´ m´skich prze˝yç, pasji, skoków adrenaliny, ˝o∏nierskiego trudu.
Nareszcie otrzymujemy polskà ksià˝k´ opisujàcà brawurowe dzieje B∏´kitnej Dywizji. Ta
ochotnicza formacja hiszpaƒska walczàca na froncie wschodnim II Wojny Âwiatowej
ws∏awi∏a si´ m´stwem, heroicznà pogardà dla Êmierci, zyskujàc uznanie w oczach
Sowietów i najwy˝sze odznaczenia od Niemiec.

B∏´kitna Dywizja nie nale˝a∏a do Waffen SS, nie tworzyli jej kolaboranci

hitlerowscy. Powsta∏a ze spontanicznego zaciàgu wszystkich tych Hiszpanów, którzy
wykorzystali pierwszà okazj´ by z∏o˝yç rewizyt´ sowieckim komisarzom, którzy zbroczyli
krwià prowincje Hiszpanii pozostajàce w mackach tzw. Republiki. ˚o∏nierze B∏´kitnej
Dywizji niez∏omnie bili si´ z Armià Czerwonà, a przy tym okazywali ˝yczliwoÊç rosyjskiej
ludnoÊci cywilnej. Swój sprzeciw wobec rasizmu niemieckiego sojusznika demonstrowali
dowcipnie, ale zdecydowanie. Bili si´ z oddzia∏ami regularnymi, stroniàc od przeciwpar-
tyzanckich akcji pacyfikacyjnych.

Zaletà ksià˝ki jest jej przejrzystoÊç. W klarownych, dobrze skrojonych rozdzia∏ach

autor przybli˝a struktur´ jednostki, jej d∏ugà drog´ na front, kolejne bitwy. Osobno
opisany jest udzia∏ lotnictwa hiszpaƒskiego z uwzgl´dnieniem charakterystyki
stosowanych maszyn. Nad wyraz barwne i wciàgajàce sà opisy realiów walki na froncie
wschodnim. Majà one jeszcze i ten walor, ˝e opisujà warunki, jakie dotyka∏y wszystkie
walczàce tam jednostki. Siarczyste mrozy i zamiecie, wiosenne roztopy zamieniajàce
drogi w rwàce potoki, robactwo i n´dza – zdaje si´ niepodobnym, ˝e w takich warunkach
w ogóle udawa∏o si´ poderwaç ˝o∏nierzy do walki. Opisy uzupe∏niajà mapki, tabele i
rysunki satyryczne z epoki. Pozycja jest bogato ilustrowana, a wieƒczà jà kolorowe plan-
sze mieniàce si´ od sztandarów, medali, odznak i wzorów mundurów.

Wojciech Muszyƒski, autor fundamentalnej pracy „W walce o Wielka Polsk´.

Propaganda zaplecza politycznego Narodowych Si∏ Zbrojnych (1939-1945)”, opracowa-
nia z benedyktyƒskà cierpliwoÊcià opisujàcego najdrobniejszà nawet gazetk´ podziemnà,
tym razem wybra∏ l˝ejszà form´. Na co dzieƒ doktorant i badacz najnowszych dziejów
Polski, pomyÊla∏ o m∏odych ludziach, takich samych jak on by∏ par´ lat temu.
Przypomina to podejÊcie Romana Polaƒskiego, który zapytany, dlaczego nakr´ci∏
„Piratów” odpowiedzia∏: zrobi∏em taki film, na jaki zawsze chcia∏em pójÊç b´dàc dzieck-
iem. Muszyƒski równie˝ da∏ si´ ponieÊç skrzyd∏om l˝ejszej muzy, by dzi´ki temu trafiç do

317

Polemiki i recenzje

wszystkich m∏odych zainteresowanych ˝o∏nierskà przygodà, konfrontacjà dyscypliny i
improwizacji w prawdziwej grze o ˝ycie. Prac´ zamyka bibliografia i adresy stron inter-
netowych b´dàce atrakcyjnà zach´tà do dalszych samodzielnych ju˝ poszukiwaƒ losów
niez∏omnej jednostki.

Wojciech Jerzy Muszyƒski, B∏´kitna Dywizja. Ochotnicy hiszpaƒscy na fron-
cie wschodnim 1941-1945, Warszawa, Wydawnictwo „Idem in me”, 2002

Ejszyszki – kulisy zajÊç

Dwutomowa publikacja Frondy powstala pod redakcja Marka Jana

Chodakiewicza, jest pierwszà w Polsce pracà historycznà na temat rzeczywistego prze-
biegu zajÊç w Ejszyszkach. Sk∏adajà si´ na nià wspomnienia zarówno ˚ydów, jak i
Polaków, materialy z archiwów NKWD dotyczàce Êledztwa w sprawie ejszyskiej, a tak˝e
teksty naukowców i publicystów. Dzi´ki nim mo˝liwe staje si´ dokonanie konfrontacji his-
torycznej z tezami prof. Eliach. Pasjonujàca lektura! Tegorocznym laureatem (2003)
nagrody literackiej im. Józefa Mackiewicza zosta∏ M. J. Chodakiewicz w∏aÊnie za ksià˝k´
“Ejszyszki”.

red. Marek Jan Chodakiewicz, Ejszyszki, Warszawa, Fronda, 2003.

318

Glauk

opis

n

r

1

-2003

Ejszyszki