Andrzej Gu

ła, Rafał Stanek

CELE I ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ

ORAZ ANALIZY SPO

ŁECZNO-EKONOMICZNEJ

ŚWIETLE PRZYGOTOWYWANIA WNIOSKÓW

O DOFINANSOWANIE PRZEDSI

ĘWZIĘĆ

Z FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ

Warszawa, 2004

∗

Opracowanie wykonane na zlecenie MGPiPS.

Pogl

ądy i opinie wyrażone w opracowaniu są poglądami własnymi Autorów.

Spis tre

ści

Analiza finansowa i ekonomiczna krok po kroku.................................................................... 4

1.1. Narzędzia ............................................................................................................................. 4
1.2. Dane ..................................................................................................................................... 4
1.3. Uwagi

metodologiczne ........................................................................................................ 5

1.3.1. Analiza w cenach bieżących vs. analiza w cenach stałych .............................................. 5
1.3.2. Ocena

rentowności........................................................................................................... 6

1.3.3. Nakłady inwestycyjne .................................................................................................... 11

1.4.

Analiza finansowa krok po kroku ...................................................................................... 11

1.5. Badanie

wrażliwości .......................................................................................................... 20

1.6. Uwagi

dotyczące spółek..................................................................................................... 21

Analiza ekonomiczna projektu............................................................................................... 23

2.1.

Procedura analizy ekonomicznej ....................................................................................... 23

2.2. Korekty

cenowe ................................................................................................................. 25

2.3.

Wyliczenie ERR oraz ENPV ............................................................................................. 26

Studium przypadku dla przedsięwzięcia: budowa oczyszczalni ścieków oraz rozbudowa

systemu kanalizacji sanitarnej............................................................................................................ 27

3.1.

Uwagi na temat studium przypadku................................................................................... 27

3.2.

Opis i uwarunkowania przedsięwzięcia............................................................................. 27

3.3. Tło projektu........................................................................................................................ 29
3.4.

Analiza finansowa przedsięwzięcia ................................................................................... 29

3.4.1. Przyjęte założenia .......................................................................................................... 30
3.4.2. Kalkulacje

nakładów inwestycyjnych............................................................................ 30

3.4.3. Źródła finansowania przedsięwzięcia ............................................................................ 31
3.4.4. Oszacowanie

kapitału obrotowego ................................................................................ 33

3.4.5. Określenie przychodów generowanych przez planowane przedsięwzięcie................... 33
3.4.6. Określenie kosztów eksploatacyjnych ........................................................................... 36
3.4.7. Strumienie

pieniężne dla planowania finansowego ....................................................... 37

3.4.8. Ocena

rentowności......................................................................................................... 38

3.4.9. Prognoza

sprawozdań finansowych podmiotu realizującego przedsięwzięcie.............. 39

3.5.

Analiza kosztów i korzyści społecznych i ekonomicznych (cost-benefit analysis)........... 40

3.5.1. Zagadnienia

metodologiczne ......................................................................................... 40

3.6. Analiza

wrażliwości........................................................................................................... 44

3.6.1. Nakłady inwestycyjne .................................................................................................... 44
3.6.2. Udział dotacji ................................................................................................................. 44
3.6.3. Wyniki analizy wrażliwości........................................................................................... 45

Spis tabel

NPV/K (tys. zł)............................................................................................................................ 20

Spis ilustracji

inwestycyjnych równocześnie..................................................................................................... 48

Analiza finansowa i ekonomiczna krok po kroku

Celem tego rozdzia

łu jest pokazanie czytelnikowi mechanizmu opracowania analizy

finansowej i ekonomicznej krok po kroku. Umiej

ętność opracowania prostej analizy jest

bardzo przydatna na wst

ępnym etapie przygotowania projektu inwestycyjnego, kiedy

znaczna cz

ęść samorządów nie decyduje się na zatrudnienie zewnętrznych specjalistów.

Specjali

ści zwykle zatrudniani są do „pozyskania dofinansowania”, kiedy pomysł projektu

jest ju

ż dopracowany, często gdy gotowy jest już projekt techniczny. Jednakże analiza

ekonomiczno-finansowa powinna by

ć opracowana znacznie wcześniej – na etapie

optymalizacji projektu i wyboru najlepszego wariantu. Dlatego umiej

ętność samodzielnego

sporz

ądzenia analizy ekonomiczno-finansowej lub przynajmniej interpretacji jej wyników

wydaje si

ę pożyteczna.

Niniejsza publikacja przedstawia, jak wykona

ć taką analizę dla prostych projektów przy

łożeniu, iż te bardziej skomplikowane będą przeważnie opracowywane przez

świadczone zespoły. Z tego względu publikacja nie powiela dostępnych opracowań

specjalistycznych.

1.1. Narz

ędzia

Zanim przyst

ąpimy do opracowywania analizy, należy zastanowić się, jakich narzędzi

żyjemy do jej opracowania.

Poniewa

ż analiza ekonomiczna i finansowa wymagają dużej ilości przeliczeń oraz

prezentacji danych i wyników w uk

ładzie tabelarycznym, podstawowym narzędziem będzie

program komputerowy - arkusz kalkulacyjny. Obecnie dost

ępnych jest szereg arkuszy

kalkulacyjnych umo

żliwiających opracowanie analiz: Calc z pakietu OpenOffice.org, Excel

z pakietu Microsoft Office, pakiet StarOffice i inne. W

łaściwie wszystkie one zawierają

niezb

ędne funkcje do wykonania analiz, dlatego w tym miejscu nie będziemy

rekomendowa

ć żadnego z nich.

Niestety wykonanie analizy finansowej i ekonomicznej bez arkusza kalkulacyjnego jest
bardzo

żmudne. Do tego celu nie nadaje się edytor tekstu. W związku z tym wymagana

jest co najmniej podstawowa umiej

ętność posługiwania się arkuszem kalkulacyjnym.

1.2. Dane

Opracowanie analizy finansowej i ekonomicznej polega na przygotowaniu modelu
finansowego badanego przedsi

ęwzięcia z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego.

Opracowanie prawid

łowego modelu nie gwarantuje wykonania poprawnej analizy, jeśli

dane u

żyte do modelowania będą błędne. Chcemy tu podkreślić, iż jest to podstawowy

łąd wielu analiz finansowych i ekonomicznych – opierają się na niepewnych,

niedok

ładnych lub błędnych danych, choć ich konstrukcja jest prawidłowa. Porównanie

cho

ćby nakładów inwestycyjnych oszacowanych dla celów analizy i rzeczywistych

ędących wynikiem przetargu pokazuje skalę niedokładności. Dla wielu inwestycji

dofinansowanych przez UE, dla których opracowywano analizy, ró

żnica ta dochodziła do

40% i je

śliby przyjęto prawidłowe dane, to wyniki analizy - a tym samym wnioski z niej

łynące - byłyby różne.

Projekt lub koncepcja techniczna b

ędzie podstawowym źródłem danych. Jeśli

przedsi

ęwzięcie posiada już projekt techniczny, umożliwia to opracowanie w miarę

dok

ładnej wyceny nakładów inwestycyjnych. Wycena ta powinna być przygotowana w

postaci harmonogramu rzeczowo-finansowego, a wi

ęc pozwalać na rozłożenie nakładów

inwestycyjnych w czasie.
Powinni

śmy również postarać się, aby dostarczono nam następujące informacje:

• jakie będą roczne koszty eksploatacji inwestycji, w szczególności:

życie materiałów (np. środków chemicznych),

życie energii elektrycznej (np. w celu przepompowywania ścieków),

ilu ludzi powinno by

ć zatrudnionych i na jakich stanowiskach,

życie wody, energii elektrycznej lub innych mediów dla celów socjalnych

(w tym ogrzanie budynków),

• jakie będą koszty remontów bieżących; czy po kilku latach wystąpi konieczność

powa

żniejszych remontów,

• wyżej wymienione dane powinny być opatrzone informacją, czy zależą od ilości

dostarczonej wody /

ścieków czy też są stałe

• należy również zwrócić uwagę czy ze względu na rozbudowywanie instalacji (np.

budowanie oczyszczalni etapowo) koszty nie wzrosn

ą od pewnego roku,

• powinniśmy posiadać dokładny plan amortyzacji środków trwałych.

śli analizę wykonujemy na bardzo wczesnym etapie i nie posiadamy projektu

technicznego, dane staramy si

ę oszacować na podstawie istniejących rozwiązań (inne

oczyszczalnie

ścieków, obecne koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa komunalnego

itp.).

1.3. Uwagi

metodologiczne

1.3.1.

Analiza w cenach bie

żących vs. analiza w cenach stałych

Prognozuj

ąc przyszłe przychody i koszty opieramy się na danych obecnych lub

historycznych. Przyk

ładowo: wiemy jakie są obecne pensje personelu, ceny energii

elektrycznej dla poszczególnych taryf itp. Inflacja powoduje jednak, i

ż za kilka lat ceny te

wzrosn

ą. W związku z tym większość cen zmienia się, najczęściej zgodnie

ze wska

źnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Jednak najcz

ęściej popełniany jest błąd prognozy tego wskaźnika. Przykładowo kilka lat

temu, opieraj

ąc się na bieżących zmianach tego wskaźnika, szacowano na rok 2003

inflacj

ę dużo większą, niż występuje obecnie. Metodą na uniknięcie tego błędu jest

sporz

ądzenie analizy w tak zwanych „cenach stałych”. Należy w takim przypadku podać,

jakiego okresu dotyczy przyj

ęty poziom cen i wszystkie wartości obliczone według innego

okresu przeliczy

ć na ten sam, na przykład na bieżący kwartał.

Nale

ży również zwrócić uwagę, że nie wszystkie ceny zmieniają się w tym samym tempie

co wska

źnik wzrostu towarów i usług konsumpcyjnych. Przykładowo, jeśli ceny energii

wzros

ły o 7% przy inflacji 4%, to oznacza to realny wzrost cen energii o około 3%, a

dok

ładniej można to obliczyć ze wzoru:

Cr = (Cn – I) / (1 + I)

gdzie:
Cr – zmiany realne
I – wska

źnik inflacji

Cn – zmiany nominalne

W naszym przyk

ładzie to będzie:

(7%-4%) / (1+4%) = 3% / 1,04 = 2,88%

Prognozuj

ąc przyszłe ceny i koszty, należy się zastanowić, czy w przypadku niektórych

kategorii nie nale

żałoby przewidzieć realnego ich wzrostu.

Powy

ższe uwagi – wobec malejącej inflacji – mają coraz mniejsze znaczenie.

1.3.2. Ocena

rentowno

ści

Wspó

łczesne metody oceny rentowności opierają się na dyskontowaniu, tak więc

najpierw zostanie obja

śnione to pojęcie.

śli postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy wolimy otrzymać pieniądze dzisiaj czy

np. za rok albo za kilka lat, to wi

ększość będzie wolała otrzymać je dzisiaj. Tak też jest z

żdym przedsięwzięciem, w tym inwestycyjnym. Dlaczego?

• Otrzymując środki pieniężne wcześniej, możemy je zainwestować (choćby otworzyć

lokat

ę terminową lub zainwestować w inne przedsięwzięcie) i uzyskać dodatkowe

dochody (odsetki w przypadku lokaty),

• Wszystkich cechuje niecierpliwość,

• Obawiamy się ryzyka, bo osoba lub instytucja, która ma nam wypłacić pieniądze

w przysz

łości, może np. zbankrutować.

Dlatego zarówno przysz

łe dochody, jak i wydatki, mają dla nas mniejsze znaczenie. Im

ś się zdarzy później, tym mniej jest dla nas warte.

żemy policzyć, ile wart jest „upływ czasu”. Przykładowo mając 1000 zł, możemy złożyć

je w banku na lokacie rocznej i po roku mie

ć dodatkowo 50 zł (przy oprocentowaniu 5% w

skali roku). Po dwóch latach b

ędziemy ponad 1100 zł (dlatego, że przez drugi rok

procentuje nam ju

ż nie 1000, ale 1050 zł), a dokładnie:

1000 + 1000*5% (oprocentowanie za pierwszy rok) + 1050*5% (oprocentowanie za drugi
rok)
1000 +50 + 52,5 = 1102,5 z

Po n-latach (gdzie n oznacza dowoln

ą liczba lat) będziemy mieli:

Badaj

ąc przedsięwzięcia inwestycyjne, prognozujemy przyszłe wpływy i wydatki i w

zwi

ązku z tym musimy odwrócić pytanie: ile jest dzisiaj warte 1000 zł, które otrzymamy za

rok? Chcemy zatem znale

źć kwotę X (zł), która procentując przez rok da nam 1000 zł

czyli X = 952,38

Mo

żemy to sprawdzić:

952,38 + 952,38*5% = 1000

Podobnie – za dwa lata - musimy znale

źć kwotę X (zł), która procentując przez dwa lata

da nam 1000 z

ł:

z tego:

co mo

żemy uprościć do wzoru:

Dyskontowanie

Celem dyskontowania jest sprowadzenie przysz

łych przepływów do wartości obecnej.

Ogólny wzór na wspó

łczynnik dyskonta, przez który mnożymy wartość w n-tym roku ma

posta

ć:

gdzie r

, r

, ... , r

oznaczaj

ą stopę dyskonta w roku 1, 2, ... , i n-tym

Im okres czasu d

łuższy (czyli wartość n większa), tym współczynnik jest mniejszy.

Poniewa

ż w analizach przeważnie stosuje się stałą stopę dyskonta, wzór ten można

upro

ścić do:

gdzie r oznacza stop

ę dyskonta, a n – ilość lat.

Ponoszenie wi

ększego ryzyka w inwestowaniu musi być rekompensowane zwiększoną

stop

ą zwrotu z inwestycji, bowiem podejmujemy się inwestowania tylko wówczas, gdy

uzyskany zysk b

ędzie większy od procentu z lokat oszczędnościowych. Stwierdzenie to

dotyczy inwestycji komercyjnych. W przypadku jednostek samorz

ądu terytorialnego nie

jest to ju

ż takie oczywiste, gdyż powołane są one do realizacji swoich zadań, a nie do

lokowania

środków publicznych na rynku usług finansowych. Pomimo uzyskania

dodatkowych dochodów z lokat kapita

łowych trudno się będzie wytłumaczyć zarówno

mieszka

ńcom, jak i organom kontrolnym z braku realizowania zadań. Jednak i korzyści

spo

łeczne można wycenić i ocenić, co zostanie opisane w rozdziale 2.

IRR, NPV

Dla celów obiektywnych porówna

ń i rankingu oceniamy same inwestycje, niezależnie od

sposobów ich finansowania. Przedmiotem oceny s

ą zatem wskaźniki efektywności

wykorzystania nak

ładów inwestycyjnych (a nie np. kapitału własnego). Stąd we wpływach

nie uwzgl

ędnia się źródeł finansowania, a w wydatkach obsługi tego finansowania

(odsetek i rat kredytów i po

życzek). Saldo, które otrzymujemy, będzie najprawdopodobniej

w pierwszych okresach ujemne, a nast

ępnie dodatnie.

Warto

ści IRR i NPV są podstawowymi wskaźnikami efektywności inwestycji i służą do

porównywania rentowno

ści inwestycji (różnych inwestycji lub różnych wariantów tej samej

inwestycji), a uwzgl

ędniają nie tylko prosty zwrot nakładów inwestycyjnych, ale również

znaczenie roz

łożenia wpływów i wydatków w czasie poprzez ich dyskontowanie

Warto

ść bieżąca netto - NPV

W celu oceny inwestycji oblicza si

ę wartość bieżącą netto (NPV - net present value)

sumuj

ąc przewidywane salda gotówkowe netto (wpływy minus wydatki) w ciągu

eksploatacji projektu i

dyskontuj

ąc stopą, która odzwierciedla koszt pożyczki

o ekwiwalentnym ryzyku na rynku kapita

łowym. Inwestycja przynosi zyski, gdy jej NPV jest

dodatnia. Wszystkie zadania, które daj

ą dodatnie NPV przy stopie dyskontowej

odpowiadaj

ącej stosowanej stopie zwrotu, można uznać za korzystne.

gdzie: NCF

oznacza saldo przep

ływów w i-tym roku, a r oznacza stopę dyskontową.

Przyk

ładowo, jeżeli w pierwszym roku wydajemy na budowę inwestycji 1 milion PLN i nie

mamy

żadnych przychodów ani kosztów eksploatacji, to NCF

wyniesie -1000000. Je

żeli

w roku nast

ępnym uruchomimy inwestycję i uzyskamy 200 000 PLN przychodów ze

sprzeda

ży usług (np. odbioru ścieków) i ponieśliśmy 100 000 PLN kosztów wykonania tej

ługi, to NCF

wyniesie 200 000 - 100 000 = 100 000.

Tak wi

ęc NPV obliczamy jako sumę zdyskontowanych nadwyżek (deficytów) w saldzie

przep

ływów.

Przyk

ładowo, salda przepływów dla kolejnych 10 lat wynoszą: -2.100,-1.650, 803, 800,

800, 800, 800, 800, 800, 800. Warto

ści te będziemy przemnażać przez współczynniki

dyskontowe. Dawniej wspó

łczynniki te odczytywało się z tablic, obecnie częściej liczy się

je w komputerze.
Wspó

łczynniki dyskontowe dla 10% stopy dyskontowej są następujące: 0,909090909;

0,826446281; 0,751314801; 0,683013455; 0,620921323; 0,56447393; 0,513158118;
0,46650738; 0,424097618; 0,385543289

NPV = –2.100 x 0,909090909 – 1.650 x 0,826446281 + 803 x 0,751314801 +

+ 800 x 0,683013455 + 800 x 0,620921323 + 800 x 0,56447393 +
+ 800 x 0,513158118 + 800 x 0,46650738 + 800 x 0,424097618 +
+ 800 x 0,385543289 = 276,75

w przyj

ętym do obliczeń okresie eksploatacji

Tak wi

ęc stosowanie dyskontowania uwzględnia oczekiwania inwestora wobec zadania i

wystarczy, aby w okresie eksploatacji NPV by

ła większa od zera. Problemem przy takim

podej

ściu jest określenie oczekiwanej stopy dyskontowej. Należy podkreślić, że

dyskontowanie nadwy

żki finansowej jest wynikiem oczekiwań co do opłacalności zadania,

a nie uwzgl

ędnianiem inflacji. W przypadku inwestycji komunalnych zwykle nie ma zbyt

wysokich oczekiwa

ń odnośnie do efektywności inwestycji. Z drugiej strony, chcąc zachęcić

jakikolwiek kapita

ł, musimy wykazać opłacalność inwestycji: największą dla kapitału

prywatnego, ale cz

ęsto również fundusze ekologiczne i banki nie chcą angażować swoich

środków w inwestycje nieopłacalne.

Inn

ą korzyścią jest możliwość porównania inwestycji, nawet tych nieopłacalnych (czyli o

ujemnym NPV). Badaj

ąc dwie lub trzy opcje inwestycji (np. budowa szkoły w lokalizacji A,

B lub rozbudowa istniej

ącej + koszty dowożenia) możemy wybrać najtańszą przy takim

samym efekcie rzeczowym (w tym wypadku mo

że to być ilość dzieci uczęszczających do

szkó

ł). Proszę zwrócić uwagę, że dzięki tej metodzie porównujemy nie tylko nakłady

inwestycyjne, ale równie

ż wydatki eksploatacyjne. Na autobusy do dowożenia też musimy

wyda

ć pieniądze, choć mniej niż na budowę szkoły, ale później musimy się liczyć z

wydatkami na eksploatacj

ę tych autobusów.

żne jest, aby do analizy przyjąć wszystkie elementy kosztowe, jak również dochodowe.

To co na etapie pozyskiwania

środków może powodować lepsze wskaźniki i uplasowanie

ę wyżej w rankingu projektów, na etapie eksploatacji może wywoływać wzrost w

stosunku do planowanych kosztów utrzymania infrastruktury; z drugiej strony w przypadku
prywatyzowania us

ług komunalnych może się okazać, że osiągany zysk inwestora

przekracza wst

ępnie planowany. Dla podmiotu prywatnego będzie to pozytywnym

zjawiskiem, ale dla spo

łeczności korzystającej z usług będzie skutkowało ponoszeniem za

wysokich wydatków.

Wewn

ętrzna stopa zwrotu - IRR

Wewn

ętrzna stopa zwrotu (IRR - internal rate of return) jest stopą dyskontową, przy której

warto

ść aktualna (present value) wpływów pieniężnych (dochodów z inwestycji) jest równa

warto

ści aktualnej wydatków pieniężnych związanych z budową i eksploatacją inwestycji.

IRR jest wyra

żana w % i odpowiada tempu, z jakim inwestycja umożliwia zwrot

poniesionych nak

ładów.

Inaczej mówi

ąc IRR oznacza stopę dyskontową, przy której NPV równe jest 0. Wzór na

obliczanie IRR mo

żna zapisać jako:

gdzie: NCF

oznacza ró

żnicę między wpływami a wydatkami w i-tym roku, n - ilość lat.

Aby wyliczy

ć IRR należy tak długo obliczać NPV dla różnych stóp dyskontowych, aż

uzyska si

ę NPV bliskie 0. Dlatego w tym przypadku przydatny jest komputer. Arkusze

kalkulacyjne maj

ą wbudowane funkcje wyliczające IRR (rozwiązują ten problem metodą

iteracyjn

ą).

W sposób przybli

żony, gdy znamy dwie wielkości stopy dyskontowej r

i r

, takie, przy

których NPV obliczona dla stopy r

jest bliska zera, ale dodatnia (oznaczmy j

ą jako NPV

)

NPV obliczona dla stopy r

jest bliska zera, ale ujemna (oznaczmy j

ą jako NPV

) mo

żna

obliczy

ć wartość IRR z wzoru:

IRR =

gdzie r

- stopa dyskontowa, dla której NPV jest dodatnie

- stopa dyskontowa, dla której NPV jest ujemne.

Stopa dyskontowa

Na warto

ść stopy dyskontowej ma głównie wpływ rentowność konkurencyjnego

inwestowania

środków pieniężnych przez inwestora. Inwestor wybierając wartość stopy

dyskontowej bierze pod uwag

ę:

• rentowność (oprocentowanie) inwestycji wolnych od ryzyka,

• premię za ryzyko.

Dlatego im wi

ększe ryzyko, tym wyższa stopa dyskontowa. W ciepłownictwie, gdzie

wyst

ępuje długi okres eksploatacji (powyżej 20 lat) i ryzyko jest niskie (stały odbiór, brak

radykalnych zmian technologicznych), stopy dyskontowe zbli

żone są do rentowności

inwestycji wolnych od ryzyka, ale okresy zwrotu cz

ęsto przekraczają 10-15 lat.

Problemem wydaje si

ę określenie stopy dyskontowej dla inwestycji wolnych od ryzyka.

W zwi

ązku z występowaniem w gospodarce zjawiska inflacji trzeba ustalić realną stopę

procentow

ą i można skorzystać ze wzoru:

- i

1+ i

gdzie:

- realna stopa procentowa

- nominalna stopa procentowa

- stopa inflacji

Bior

ąc pod uwagę, że za inwestycję wolną od ryzyka można przyjąć rentowność

52 tygodniowych bonów skarbowych

to przy przewidywanej inflacji 0,9% i

wyniesie:

5,835%

0,9%

= 4,89%

0,9%

Nale

ży również podkreślić, iż stosuje się kilka wskaźników rentowności, przykładowo

jeden liczony z punktu widzenia nak

ładów inwestycyjnych (i ten jest zwykle brany pod

uwag

ę przez banki), a drugi dla środków własnych włożonych przez inwestora. W

przypadku, gdy oprocentowanie

środków zewnętrznych (kredytu, pożyczki) jest niższe od

rentowno

ść inwestycji, rentowność dla środków własnych jest wyższa. Rentowność

liczona z pomniejszeniem kosztów o wielko

ść dotacji jest znacznie wyższa od rentowności

liczonej z uwzgl

ędnieniem całkowitego kosztu inwestycji.

NPV/K
Finansowa warto

ść zaktualizowana netto to wskaźnik definiowany podobnie jak NPV, z

tym

że liczony z salda pieniężnego wynikającego z udziału własnych środków finansowych

inwestora (gminy).

Średnia rentowność 52 tygodniowych bonów skarbowych wynosi 5,835% (NBP, 7 listopada

2003)

IRR/K
Wewn

ętrzna finansowa stopa zwrotu to wskaźnik definiowany podobnie jak IRR, z tym że

liczony z salda pieni

ężnego wynikającego z udziału własnych środków finansowych

inwestora (gminy).

1.3.3. Nak

łady inwestycyjne

Nak

łady inwestycyjne definiuje się jako sumę wartości środków trwałych, czyli środków

koniecznych do zbudowania i wyposa

żenia obiektu inwestycyjnego, nakładów fazy

przedinwestycyjnej oraz warto

ści kapitału obrotowego netto, czyli środków potrzebnych do

uruchomienia eksploatacji inwestycji.

W sk

ład wydatków przedinwestycyjnych wchodzą wszystkie wydatki na studia

przygotowawcze (studia przedinwestycyjne, analizy ekonomiczo-finansowe,
wynagrodzenia dla konsultantów, prace projektowe), nak

łady wstępne i koszty

gromadzenia kapita

łu oraz inne nakłady kapitałowe fazy przedprodukcyjnej (np. szkolenia,

podró

że, opłaty za licencje, odsetki od kredytów z okresu budowy).

Dokonuj

ąc szacunku nakładów, nie należy zapominać o tej grupie nakładów, ponieważ

że stanowić kilka do kilkunastu procent nakładów całkowitych.

Nak

łady na środki trwałe są najlepiej znaną kategorią nakładów i nie będą tutaj

szczegó

łowo omawiane. Zwracamy jedynie uwagę na konieczność oszacowania wartości

niematerialnych i prawnych (jak prawo w

łasności, jednorazowe opłaty za patenty, licencje,

oprogramowanie itp.)

Je

śli szacunki nakładów nie są wystarczająco dokładne, należy uwzględnić rezerwę,

zapewniaj

ąc w ten sposób pewien współczynnik bezpieczeństwa. Często zamiast

uwzgl

ędniania rezerwy stosuje się badanie wrażliwości wyników analizy na zmianę

nak

ładów inwestycyjnych, co zostanie omówione w dalszej części poradnika.

Kapita

ł obrotowy stanowi zasadniczą część początkowych nakładów inwestycyjnych

projektu, niezb

ędną do eksploatacji inwestycji. Zostanie on szczegółowo omówiony dalej.

Jednak kapita

ł obrotowy niekoniecznie musi występować wyłącznie przy uruchamianiu

inwestycji – cz

ęsto następuje jego zwiększenie wskutek zwiększania sprzedaży itp. Z tego

wzgl

ędu w niniejszym rozdziale kapitał obrotowy został potraktowany oddzielnie od

nak

ładów na środki trwałe.

1.4.

Analiza finansowa krok po kroku

1.4.1.

Krok 1 - zebranie danych

Aby wykona

ć analizę finansową, nasze prognozy musimy na czymś oprzeć. Będziemy

potrzebowali danych omówionych w rozdziale 1.2. Pozyskanie tych danych mo

że

wymaga

ć zatrudnienia specjalistów (inżynierów).

1.4.2.

Krok 2 - harmonogram nak

ładów inwestycyjnych

Harmonogram nak

ładów inwestycyjnych powinien zestawiać nakłady inwestycyjne w

czasie (w rozbiciu na poszczególne prace / obiekty i na lata budowy, je

żeli inwestycja jest

wieloletnia). W niniejszym opracowaniu pos

łużymy się przykładem budowy oczyszczalni

wraz z infrastruktur

ą kanalizacyjną, gdzie całość budowy będzie wykonana w okresie

dwóch lat. Przyk

ładowa tabela nakładów inwestycyjnych może wyglądać następująco:

Wyszczególnienie

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Razem

Opracowanie
projektu

100

Nak

łady

inwestycyjne

10000 4900

14900

Razem

10100 4900

0 15000

Tabela 1.1 Harmonogram nak

ładów inwestycyjnych (tys. zł)

1.4.3.

Krok 3 -

źródła finansowania inwestycji

W dalszej kolejno

ści musimy zbilansować finansowanie inwestycji. Suma finansowania w

poszczególnych latach powinna si

ę zgadzać z podsumowaniem harmonogramu w tych

latach.

Wyszczególnienie

2003

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Razem

Bud

żet gminy

1800 1800

3600

Kredyt

3450

Inne (dotacja)

4850 3100

7950

Razem

10100 4900

15000

Tabela 1.2

Źródła finansowania inwestycji (tys. zł)

1.4.4.

Krok 4 – harmonogram sp

łaty kredytu / pożyczki

Zaci

ągając kredyt lub pożyczkę musimy wiedzieć, jakie będą obciążenia jej spłatami. Te

obci

ążenia to nie tylko spłaty rat kapitału kredytu, ale również spłaty odsetek.

Stan na pocz

ątku roku oznacza wartość pożyczki do spłacenia na dzień 1 stycznia

danego roku. Jest ona równa stanowi na ko

ńcu poprzedniego roku (czyli przepisujemy

warto

ści z ostatniego rządka roku poprzedniego, a w pierwszym roku wpisujemy 0).

życzka (lub kredyt) oznacza kwotę zaciąganego przez nas kredytu. Jeżeli kredyt

zaci

ągamy w kilku transach, to wartości w tym rządku mogą się rozłożyć na kilka lat.

łata pożyczki to suma dwóch następnych pozycji: rat i odsetek.

Raty to kwoty sp

łacanego kapitału w poszczególnych latach. Wartości te powinny wynikać

z umowy z bankiem / funduszem. Je

żeli jeszcze takiej umowy nie mamy, to powinniśmy to

sami zaplanowa

ć na podstawie warunków oferowanych przez instytucję. W naszym

przypadku zaplanowali

śmy, że pożyczkę / kredyt zaciągniemy w połowie 2003 roku.

Nast

ępnie bank udzieli nam 1-rocznej karencji, czyli że pożyczkę zaczniemy spłacać od III

kwarta

łu 2004 roku, spłacając ją przez 3 lata w równych ratach rocznych. 3450 tys. zł na

trzy raty daje nam po 1050 tys. z

ł w każdej racie. Oczywiście łatwiej jest planować, jeżeli

łacamy równo od początku roku, ale to rzadki przypadek. Może nam w tym pomóc

tabelka pomocnicza z rozpisaniem kredytu miesi

ąc po miesiącu.

Odsetki liczone s

ą od aktualnego stanu zadłużenia. W przykładzie założyliśmy, że

życzka jest oprocentowana na 10% w skali roku. Najprościej byłoby więc policzyć 10%

od stanu kredytu na pocz

ątku roku, ale w tym przypadku zawyżylibyśmy odsetki. Jeżeli

życzkę weźmiemy w połowie roku, to zapłacimy odsetki tylko za pół roku (czyli o połowę

mniej). Gdy sp

łacimy część pożyczki, odsetki będą liczone tylko od części, jaka pozostała

do sp

łacenia. Jeżeli więc nie możemy łatwo oszacować odsetek (i rat), to proponujemy

utworzenie tabelek pomocniczych w uk

ładzie miesięcznym lub kwartalnym w zależności

od sposobu sp

łacania kredytu. Odsetki za każdy miesiąc wynoszą 1/12 oprocentowania

rocznego.
Stan na ko

ńcu oznacza wartość pożyczki pozostałą do spłaty według stanu na ostatni

dzie

ń roku. Wyliczamy go jako stan na początku roku powiększony o zaciągnięte w danym

roku po

życzki i pomniejszone o spłacone w danym roku raty pożyczki.

Rok 2003

III IV V VI

VII

VIII

XII

Razem

1. Saldo pocz

ątkowe

3450

2. Kredyt

3450

3100

3. Sp

łata kredytu

(3.1+3.2)

28,75

28,75 143,75

3.1. raty

3.2. odsetki

28,75

28,75 143,75

4. Saldo ko

ńcowe

3450

Tabela 1.3 Harmonogram kredytowania w 2003 roku (tys. z

ł)

Podobn

ą tabelkę konstruujemy dla roku 2004:

Rok 2004

III

VII

VIII

XII

Razem

1. Saldo pocz

ątkowe

3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450

3450

2300

2. Kredyt

3. Sp

łata kredytu (3.1+3.2) 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 1178,75 19,1667 19,1667 1475,83

3.1. raty

1150

3.2. odsetki

28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75 28,75

28,75 19,1667 19,1667 325,833

4. Saldo ko

ńcowe

3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450 3450

2300

Tabela 1.4 Harmonogram kredytowania w 2004 roku (tys. z

ł)

oraz dla 2005 i 2006 roku:

Rok 2005

III

VII

VIII

XII Razem

1. Saldo pocz

ątkowe

2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300

2300 1150 1150

2. Kredyt

3. Sp

łata kredytu(3.1+3.2) 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 1169,17 9,58 9,58 1360,8

3.1. raty

1150

3.2. odsetki

19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17 19,17

19,17 9,58 9,58

210,8

4. Saldo ko

ńcowe

2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300 2300

1150 1150 1150

Tabela 1.5 Harmonogram kredytowania w 2005 roku (tys. z

ł)

Rok 2006

III

VII

VIII

XI XII Razem

1. Saldo
pocz

ątkowe

1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150

1150

2. Kredyt

3. Sp

łata

kredytu(3.1+3.2)

9,58 9,58 9,58 9,58 9,58

9,58

9,58 9,58

9,58

1159,5

1245,8

3.1. raty

1150

3.2. odsetki

9,58 9,58 9,58 9,58 9,58

9,58

9,58 9,58

9,58

95,8

4. Saldo
ko

ńcowe

1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150 1150

Tabela 1.6 Harmonogram kredytowania w 2006 roku (tys. z

ł)

Na ko

ńcu możemy wartości wyliczone dla każdego roku i podsumowane w kolumnie

razem przenie

ść do tabelki w układzie rocznym. Praca ta jest dość żmudna, ale łatwa.

Wyszczególnienie

2003

2004

2005

2006 2007 2008 Razem

Stan na pocz

ątek roku

3450

2300

1150

Kredyt

3450

łata kredytu

143,75 1475,83 1360,83 1245,83

Raty

1150

3450

odsetki

143,75 325,833 210,833 95,8333

Stan na koniec roku 3450

2300

1150

Tabela 1.7 Zbiorczy harmonogram kredytowania (tys. z

ł)

1.4.5.

Krok 5 – Wp

ływy i wydatki bieżące

Nast

ępnym krokiem jest oszacowanie skutków funkcjonowania inwestycji. Gmina uzyska

dochody z op

łat oraz będzie ponosiła wydatki na utrzymanie.

łównym źródłem danych ilościowych będzie koncepcja programowa lub projekt

techniczny (ilo

ść podłączonych do kanalizacji mieszkańców, zakładów, zużycie energii,

zatrudnienie).
Na przyk

ład roczne dochody z opłat za korzystanie z nowobudowanej kanalizacji będą się

kszta

łtowały następująco:

• docelowo odbieranych będzie 65.000 m

na rok od mieszka

ńców oraz 87.000 m

rok od przemys

łu, razem 152 tys. m

• opłata: obecnie wynosi 2,70 zł/m

od mieszka

ńców oraz 3,10 zł/m

od przemys

łu;

łożono stopniowy wzrost opłaty od mieszkańców o 6% rocznie aż do zrównania

ę opłat od mieszkańców i przemysłu. Wpływy (przychody) z opłat będą więc

zmienne.

• w pierwszym roku działania oczyszczalni (2004) założono, że zostanie dostarczone

70 tys. m

ścieków, czyli nieco mniej niż połowa.

Wyszczególnienie

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027

Ilo

ść ścieków

odebrana od
odbiorców [tys.
m

/rok]

152

gospodarstwa
domowe

przemys

łata jednostkowa za odbiór ścieków [zł/m

]

gospodarstwa
domowe

2,70 2,86 3,03

3,22

3,41

3,61

3,83

4,06 4,30 4,56

4,20

przemys

3,10 3,10 3,10 3,22 3,41 3,61 3,83 4,06 4,30 4,56 4,20 4,20

ływy z opłat

0,0

209,9 466,9 488,8 518,1 549,2 582,2 617,1 654,1 693,4 638,4 638,4

gospodarstwa
domowe

0,0

85,9 197,2 209,0 221,6 234,9 249,0 263,9 279,7 296,5 273,0 273,0

przemys

0,0

124,0 269,7 279,8 296,6 314,3 333,2 353,2 374,4 396,9 365,4 365,4

Tabela 1.8 Program sprzeda

ży usług związany z realizowanym przedsięwzięciem (tys. zł)

Wydatki na utrzymanie:

• zatrudnienie 1 osoba (oczyszczalnia jest właściwie bezobsługowa), płaca 1500 zł

brutto z ubezpieczeniami spo

łecznymi.

• czyli: 1500 zł/miesiąc x 12 miesięcy = 18 tys. zł rocznie (w pierwszym roku połowa,

bo oczyszczalnia dzia

ła od lipca)

• materiały: 3 tys. zł rocznie,

• prąd (na podstawie danych technologicznych): 8 tys. zł rocznie

• remonty (zlecane): według inżyniera 3 tys. zł rocznie. Przewidziano również 2 tys. zł

na transport;

Wyszczególnienie wydatku [ tys z

ł ]

Zatrudnienie

Transport

ąd

Materia

ły

Remonty

Razem

Tabela 1.9 Zestawienie wydatków rocznych

łożono, że płaca będzie rosła szybciej niż inflacja – czyli że nastąpi jej wzrost realny o

4% rocznie. Je

żeli przedsięwzięcie będzie prowadzone w formie spółki, do kosztów

dojdzie jeszcze amortyzacja.

Nasza tabelka wydatków mo

że się przedstawiać następująco:

Wyszczególnienie

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027

Zatrudnienie

0,0

9,0 18,0

18,1

18,2

18,3

18,4 18,4 18,5

18,5

Energia

0,0

4,0

8,0

Remonty

0,0

3,0

Materia

ły

0,0

1,5

3,0

Transport

0,0

1,0

2,0

Razem

0,0 15,5 34,0

34,1

34,2

34,3

34,4 34,4 34,5

34,5

Tabela 1.10 Wydatki bie

żące (tys. zł)

W roku 2004 wpisali

śmy tylko połowę wydatków, ponieważ oczyszczalnia zacznie

pracowa

ć od 1 lipca roku. Wpisaliśmy również 0 zł na remonty, bo trudno się spodziewać

takich wydatków zaraz po uruchomieniu inwestycji.

1.4.6.

Krok 6 - oszacowanie kapita

łu obrotowego

ść trudnym zagadnieniem jest oszacowanie kapitału obrotowego. Gminy, ze względu

na rachunkowo

ść kasową, często nie zdają sobie sprawy, ile pieniędzy mają „zamrożone”.

żeli jednak należności, zapasy i zobowiązania nie będą duże, możemy ten krok

pomin

ąć.

Inwestorzy cz

ęsto zapominają o tym aspekcie procesu inwestowania, a nakłady na kapitał

obrotowy mog

ą stanowić niemałą część środków koniecznych do rozpoczęcia eksploatacji

inwestycji. Powoduje to czasem trudno

ści z uruchomieniem już fizycznie istniejącej

inwestycji.

Kapita

ł obrotowy netto to różnica pomiędzy aktywami bieżącymi, a bieżącymi

zobowi

ązaniami. W przypadku aktywów bieżących należy uwzględnić środki zamrożone u

odbiorców / klientów (nale

żności), w zapasach materiałów i surowców (np. węgiel do

kot

łowni) oraz części zamiennych

Podstaw

ą obliczania kapitału obrotowego jest określenie okresu (np. w dniach)

zamro

żenia poszczególnych środków. Jeżeli np. zapasy materiałów muszą wynosić ok. 30

dni, czyli jeden miesi

ąc (wynikać to może z harmonogramu dostaw lub opłacalności

transportu - bo mo

że istnieć konieczność kupowania i przewożenia większych ilości), to

środki zamrożone w zapasach wyniosą 1/12 (30/360) rocznych kosztów tych materiałów.
Nale

ży określić okresy przechowywania zapasów poszczególnych materiałów i surowców

(je

żeli występuje kilka dominujących) lub uśrednić.

Podobnie okre

ślamy poziom należności (czyli czas od wystawienia faktury do jej zapłaty).

Przyk

ładowo 15-dniowy poziom należności obliczamy jako 1/24 (15/360) wartości

rocznego dochodu z op

łat.

Zobowi

ązania bieżące stanowią źródło finansowania, a oznaczają materiały, media czy

ługi przez nas kupione, ale jeszcze nie zapłacone. Typowymi pozycjami będą

zobowi

ązania wobec pracowników, ponieważ przez cały miesiąc wykonują pracę, a

wyp

łatę odbierają tylko raz w miesiącu. Podobnie za energię elektryczną, gaz (pobierane

w sposób ci

ągły) płacimy raz w miesiącu. Zobowiązania wobec dostawców będą zależały

od warunków p

łatności wynegocjowanych od dostawców głównych surowców, materiałów.

Przyk

ładowo 25-dniowe zobowiązania obliczamy jako 25/360 wartości zakupów, których

dotycz

ą, lub kosztów pracy.

W naszym przypadku nie b

ędą potrzebne zapasy, natomiast poziom należności i

zobowi

ązań ustalimy na 30 dni.

w przedsiębiorstwach produkcyjnych występuje jeszcze produkcja w toku (jeżeli produkcja trwa

długo) i produkty gotowe (wyprodukowane, ale oczekujące w magazynie, na hałdzie, itp.)

Wyszczególnienie

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027

1.Przyrost aktywów

12,5 12,5

1.1 nale

żności

1.2 zapasy

3,5

2. Przyrost pasywów
bie

żących

12,5 12,5

2.1 zobowi

ązania

3. Kapita

ł obrotowy netto 1-2

7,5

4. Przyrost kapita

łu

obrotowego

7,5

Tabela 1.11 Oszacowanie kapita

łu obrotowego (tys zł)

1.4.7.

Krok 7 - przep

ływy pieniężne do planowania finansowego

Dochodzimy do najwa

żniejszej z punktu widzenia samofinansowania się inwestycji tabeli.

Zestawimy w niej wyniki zapisane w poprzednich tabelach, sprawdzaj

ąc saldo pieniężne w

żdym roku.

W naszym przypadku okazuje si

ę, że gmina musi przeznaczyć nieco więcej środków

łasnych niż wynikałoby to z tabeli źródła finansowania. Wynika to z tego, że chcemy

szybko sp

łacić zaciągnięty kredyt a przedsięwzięcie nie generuje wystarczających

środków.
Tak wi

ęc możemy powiedzieć, iż inwestycja się samofinansuje, jednak pod warunkiem

zapewnienia odpowiednich

środków na początku.

Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017

2027

1. Ca

łkowite

ływy

10300,0 6359,9 1416,9 1288,8 518,1 549,2 582,2 617,1 654,1 693,4 638,4

638,4

środki z budżetu

2000,03050,0 950,0 800,0

Kredyt

3450,0

0,0

inne (dotacja)

4850,0 3100,0

ływy z opłat

0,0 209,9 466,9 488,8 518,1 549,2 582,2 617,1 654,1 693,4 638,4

638,4

2. Ca

łkowite

wydatki

10243,8 6391,3 1394,8 1279,9 34,1

34,2

34,3

34,4

34,5

nak

łady

inwestycyjne

10100,0 4900,0

0,0

wydatki bie

żące

0,0

15,5

34,0

34,1 34,1

34,2

34,3

34,4

34,5

łata kredytu

143,8 1475,8 1360,8 1245,8

0,0

3. Przyrost
kapita

łu

obrotowego

7,5

4. Saldo
gotówkowe

56,3 -39,0

14,6

8,9 484,0 515,0 547,9 582,7 619,7 658,9 603,9

603,9

5. Saldo
skumulowane

56,3

17,3

31,8

40,7 524,7 1039,7 1587,6 2170,3 2790,0 3448,8 6468,3 12507,2

Tabela 1.12 Ocena samofinansowania przedsi

ęwzięcia (tys. zł)

1.4.8.

Krok 8 - ocena rentowno

ści

NPV/I

W celu oceny inwestycji oblicza si

ę wartość bieżącą netto sumując przewidywane salda

gotówkowe netto (wp

ływy minus wydatki) w ciągu eksploatacji projektu i dyskontując

stop

ą, która odzwierciedla koszt pożyczki o ekwiwalentnym ryzyku na rynku kapitałowym.

Inwestycja przynosi zyski, gdy jej NPV jest dodatnia. Wszystkie zadania, które daj

dodatnie NPV przy stopie dyskontowej odpowiadaj

ącej stosowanej stopie zwrotu, można

uzna

ć za korzystne.

W naszym przyk

ładzie salda z kolejnych lat będziemy przemnażać przez współczynniki

dyskontowe. Dawniej wspó

łczynniki te odczytywało się z tablic, obecnie częściej liczy się

je w komputerze. W przyk

ładzie zastosowano 5% stopę dyskontową.

Wyszczególnienie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2017 2027

ływy z opłat

0,0

209,9 466,9

488,8

518,1

549,2

582,2

617,1 654,1 693,4

638,4 638,4

łkowite wydatki

bie

żące

0,0

15,5

34,0

34,1

34,2

34,3

34,4

34,5

34,5 34,5

łkowite nakłady

inwestycyjne

10100,0 4900,0

0,0

Przyrost kapita

łu

obrotowego

0,0

7,5

0,0

Przep

ływy

pieni

ężne

-10100,0 -4713,1 425,4

454,7

484,0

515,0

547,9

582,7 619,7 658,9

603,9 603,9

NPV/I

-6 953,12 z

IRR/I

---

Tabela 1.13 Wyliczenie IRR i NPV dla inwestycji - IRR/I, NPV/I (tys. z

ł)

W naszym przypadku NPV/I jest ujemne, co oznacza, i

ż inwestycja jest nieopłacalna.

Wyliczenie IRR i NPV dla w

łożonego kapitału

Inwestora cz

ęsto bardziej interesuje nie opłacalność samej inwestycji, ale środków, jakie

w ni

ą wkłada. Oczywiście opłacalność ta jest inna tylko wtedy, gdy korzystamy z

zewn

ętrznych źródeł finansowania. Sfinansowanie części nakładów inwestycyjnych z

dotacji bezzwrotnej znacznie zwi

ększa atrakcyjność projektu, co ma swoje

odzwierciedlanie w rentowno

ści dla kapitału. Również skorzystanie z kredytu lub

preferencyjnej po

życzki podnosi opłacalność pod warunkiem, że stopa oprocentowania

jest ni

ższa niż IRR dla inwestycji. W naszym przypadku IRR/I wynosi -1%, a

oprocentowanie po

życzki 10%, więc powinniśmy uzyskać niższą rentowność dla kapitału.

Jednak wykorzystanie dotacji zmienia obraz sytuacji.

Aby wyliczy

ć wskaźniki rentowności dla kapitału, musimy zmodyfikować nasze tabele.

Teraz interesuje nas, ile pieni

ędzy wkładamy w przedsięwzięcie (w naszym przykładzie

traktujemy tak samo pieni

ądze budżetu i mieszkańców) i ile odzyskujemy. Nasza

zmodyfikowana tabela b

ędzie miała następującą postać:

Wyszczególnienie

2003

2004

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2017 2027

ływy z opłat

0,0

209,9 466,9 488,8 518,1 549,2 582,2 617,1 654,1 693,4 638,4 638,4

łkowite wydatki bieżące

(tab 4b)

0,0

15,5

34,0

34,1 34,1 34,2 34,3 34,4 34,4 34,5 34,5 34,5

Przyrost kapita

łu

obrotowego

0,0

7,5

0,0

Odsetki od kredytu

143,8

325,8 210,8

95,8

łata rat kredytu

0,0

1150,0 1150,0 1150,0

Środki z budżetu (tab. 2)

1800,0

Przep

ływy pieniężne

-1943,8 -3089,0 -935,4 -791,1 484,0 515,0 547,9 582,7 619,7 658,9 603,9 603,9

NPV/K

87,42 z

IRR/K

Tabela 1.14 Wyliczenie IRR i NPV dla zaanga

żowanego kapitału (środki z budżetu) - IRR/K, NPV/K (tys. zł)

W tym przypadku NPV/K jest nieco wi

ększe od zera, a IRR wynosi 5%. Można więc

powiedzie

ć, iż dotacja spowodowała, że projekt całkowicie nieopłacalny stał się minimalnie

łacalny dla inwestora, a więc dotacja spełniła swoją rolę.

1.5. Badanie

wra

żliwości

Poniewa

ż wszelkie analizy są obarczone błędami, dobrze jest sprawdzić co będzie, gdy

podstawowe parametry przyj

ęte do obliczeń znacznie się zmienią. Mając wszystkie

obliczenia w komputerze, w arkuszu kalkulacyjnym, mamy praktycznie gotowy model
przedsi

ęwzięcia. Zmieniając parametry wyjściowe, możemy sprawdzać, jak się zmieniają

wyniki, czyli np. IRR, NPV, ale te

ż czy przepływy pieniężne są dodatnie w każdym roku.

Najcz

ęściej bada się wrażliwość przedsięwzięcia na:

• wzrost nakładów inwestycyjnych,

• spadek produkcji / sprzedaży,

• spadek ceny sprzedaży,

• wzrost kosztów eksploatacji.

Wyniki zebrane przy zmienianych parametrach wej

ściowych możemy zilustrować na

wykresie. Przyk

ładowo, w naszym przypadku zbadaliśmy NPV i IRR w zależności od

wysoko

ści nakładów inwestycyjnych. Założono zmianę nakładów od 13.000 tys. zł do

17.000 tys. z

ł (co 1000 tys. zł) i wyliczono wskaźniki rentowności dla zmienionych

parametrów. Oczywi

ście należało również przyjąć założenia co do źródeł finansowania

przy zmienionych nak

ładach:

• wysokość kredytu i dotacji nie zmieniała się wraz ze zmianą nakładów,

• wielkość środków własnych ulegała zmianie wraz ze zmiana nakładów.

Wyniki zestawiono w tabeli:

Nak

łady:

13000 14000 15000 16000 17000

NPV/I

-5 048 -6 001 -6 953 -7 905 -8 858

IRR/I

0,3% -0,3% -0,8%

-1,3%

-1,7%

NPV/K

1 992 1 040

-865 -1 817

IRR/K

Tabela 1.15 Wyniki analizy wra

żliwości na zmiany nakładów inwestycyjnych

oraz zaprezentowano na wykresie:

Badanie wra

żliwości

-10 000

-8 000

-6 000

-4 000

-2 000

2 000

4 000

13000

14000

15000

16000

17000

nak

łady [tys. zł]

[

tys.

ł]

-4,0%

-2,0%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

[

]

NPV/I

NPV/K

IRR/I

IRR/K

Rysunek 1 Przyk

ładowy wykres wrażliwości projektu na zmianę nakładów

1.6. Uwagi

dotycz

ące spółek

Spó

łki prawa handlowego prowadzą pełną rachunkowość. Literatura ekonomiczna

koncentruje si

ę właśnie na spółkach i używa pojęć z nimi związanych, dlatego tylko

zaznaczymy ró

żnice w stosunku do opisanych metod i wyjaśnimy pojęcia.

Najwa

żniejsza różnica będzie dotyczyła tabeli "dochody i wydatki bieżące". W przypadku

spó

łki będzie się ją nazwać "Przychody i koszty" albo "Prognoza zysków i strat".

Dalej zamiast poj

ęcia dochodu budżetowego, będziemy mieli przychody, ale liczyć je

ędziemy tak samo. Podobnie zamiast wydatków będziemy mieli koszty. Szacując koszty

musimy doda

ć dwie dodatkowe pozycje:

• Amortyzację (koszt nie będący wydatkiem), pozwalającą na odłożenia środków na

przysz

łe odtworzenie majątku.

• Odsetki od kredytu od momentu uruchomienia inwestycji.

Wyszczególnienie 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012 2017 2027

Warto

ść netto

środków trwałych
na pocz

ątek roku

0 10243,8 14542,6 13941,513340,312739,212138,011536,9 10935,7 10334,67328,83120,8

Amortyzacja
(liniowa,

średnio

4%)

0,0

601,2 601,2 601,2

601,2

601,2 601,2 601,2 601,2

0,0

Warto

ść netto

środków trwałych
na koniec roku

10243,8 14542,6 13941,5 13340,312739,212138,011536,910935,7 10334,6 9 733,46727,73120,8

Tabela 1.16 Plan amortyzacji (tys. z

ł)

nak

łady powiększono

o odsetki z 2003 roku

Dalej wyliczymy zysk brutto jako ró

żnicę między przychodami i kosztami, po to, aby

nast

ępnie policzyć podatek dochodowy (np. 19% zysku brutto). Po odjęciu podatku

dochodowego od zysku brutto otrzymamy zysk netto.

Wyszczególnienie 2003 2004

2005

2006

2007 2008

2009

2010

2011

2012

2017 2027

Przychody

0,0

209,9

466,9

488,8

518,1 549,2

582,2

617,1 654,1 693,4

638,4 638,4

Koszty bez
amortyzacji i odsetek

0,0

15,5

34,0

34,1

34,1 34,2

34,3

34,4

34,5

34,5 34,5

Amortyzacja

0,0

601,2

601,2 601,2

601,2

601,2 601,2 601,2

601,2

0,0

Odsetki

0,0

325,8

210,8

95,8

0,0

Zysk brutto

0,0 -732,6

-379,1 -242,3 -117,2 -86,2

-53,3

-18,4

18,5

57,7

2,7 603,9

Podatek dochodowy

0,0

3,5

11,0

0,5 114,7

Zysk netto

0,0 -732,6

-379,1 -242,3 -117,2 -86,2

-53,3

-18,4

15,0

46,7

2,2 489,2

Tabela 1.17 Uproszczony Rachunek zysków i strat dla przedsi

ębiorstwa komunalnego (tys. zł)

W naszym przypadku wida

ć, iż duża wartość amortyzacji powoduje powstawanie straty w

pocz

ątkowym okresie, jednak nie było możliwe skokowe zwiększenie taryfy.

Zmiany w tabeli przep

ływów pieniężnych są konsekwencją zmian powyższych. Po stronie

wydatków dodajemy podatek dochodowy i dywidendy (podzia

ł zysku). Dywidendy są

wyp

łacane właścicielowi (czyli np. gminie) i nie mogą być wyższe od zysku netto, jednak w

analizach najcz

ęściej zakładamy, że w początkowym okresie nie będzie dywidend.

Zmodyfikowana tabela przep

ływów może być następująca:

Wyszczególnienie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2017

2027

1. Ca

łkowite wpływy 10300,0 6359,9 1416,9 1288,8 518,1 549,2 582,2 617,1 654,1 693,4 638,4 638,4

środki własne

2000,0 3050,0 950,0 800,0

0,0

Kredyt

3450,0

0,0

inne (dotacja)

4850,0 3100,0

0,0

ływy z opłat

0,0 209,9 466,9 488,8

518,1

549,2

582,2

617,1 654,1 693,4

638,4

2. Ca

łkowite wydatki 10243,8 6391,3 1394,8 1279,9

34,1

34,2

34,3

34,4

34,5

nak

łady

inwestycyjne

10100,0 4900,0

0,0

wydatki bie

żące

0,0

15,5

34,0

34,1

34,2

34,3

34,4

34,5

łata kredytu

143,8 1475,8 1360,8 1245,8

0,0

3. Przyrost kapita

łu

obrotowego

0,0

7,5

0,0

4. Podatek
dochodowy

0,0

3,5

11,0

0,5

114,7

5. Dywidendy

0,0

6. Saldo gotówkowe

56,3 -39,0

14,6

8,9

484,0

515,0

547,9

582,7 616,2 647,9

603,4

489,2

7. Saldo
skumulowane

56,3

17,3

31,8

40,7

524,7 1039,7 1587,6 2170,3 2786,4 3434,3 6451,2

12028,

Tabela 1.18 Przep

ływy finansowe przedsiębiorstwa komunalnego (tys. zł)

Podatek dochodowy nie wp

ływa na ocenę przedsięwzięcia. Można wyliczyć wskaźniki

rentowno

ści zarówno uwzględniając, jak i nie uwzględniając podatku dochodowego

(piszemy wtedy IRR BT, NPV BT

). Mo

żna oczywiście podać również IRR AT i NPV AT

wprowadzaj

ąc te wydatki do tabeli do wyliczenia IRR i NPV, zawsze jednak dla jasności

zaznaczamy, czy uwzgl

ędniliśmy podatek dochodowy, czy też nie.

BT = before tax = przed opodatkowaniem

AT = after tax = po opodatkowniu

Analiza ekonomiczna projektu

Sporz

ądzanie analizy ekonomicznej (analizy kosztów i korzyści społeczno-gospodarczych)

jest wymogiem Komisji Europejskiej dla du

żych projektów ubiegających się o

dofinansowanie z funduszy unijnych. Wymóg ten zawarty jest w rozporz

ądzeniach

reguluj

ących fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności – rozporządzeniu Rady

1260/1999/WE wprowadzaj

ącym ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych oraz

rozporz

ądzeniu Rady 1164/1994/EWG. Jak do tej pory nie powstały jednolite i

szczegó

łowe wytyczne do sporządzania tego typu analiz. Fakt ten utrudnia ich właściwe

stosowanie przez jednostki aplikuj

ące o dotację do funduszy unijnych, a metodologie

stosowane do analizy ró

żnią się znacząco. Celem tego rozdziału jest omówienie

podstawowych zagadnie

ń dotyczących analizy ekonomicznej. W rozdziale 3 zostanie

natomiast zaprezentowana uproszczona procedura analizy ekonomicznej, która znalaz

ła

zastosowanie w projekcie omawianym w niniejszym studium przypadku.

2.1.

Procedura analizy ekonomicznej

Analiza ekonomiczna jest rozszerzeniem analizy finansowej. Ró

żnica między nimi polega

na tym, i

ż analiza finansowa bada dane przedsięwzięcie jedynie z punktu widzenia

inwestora b

ądź instytucji finansującej, natomiast analiza ekonomiczna bada szerszy

spo

łeczno-ekonomiczny aspekt projektu. W wyniku analizy ekonomicznej określone

zostaj

ą koszty i korzyści społeczno-ekonomiczne, które nie zostały włączone do analizy

finansowej. Dodatkowo poza wyliczeniem kosztów i korzy

ści społeczno-ekonomicznych,

nale

ży dokonać pewnych korekt w stosunku do analizy finansowej.

Punktem wyj

ścia do analizy ekonomicznej jest tabela przepływów finansowych dla

wyliczenia wska

źników rentowności dla inwestycji. Przepływy pieniężne w niej

przedstawione nale

ży uzupełnić i skorygować o następujące elementy:

• transfery (tj. podatek VAT),

• efekty zewnętrzne,

• korekty cenowe dotyczące dóbr i usług.

Zmodyfikowana tabela zawieraj

ąca korekty (dotyczące transferów i cen) oraz uzupełnienia

wygl

ąda w następujący sposób:

Wyszczególnienie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2017

2027

Korekta o transfery
(podatek VAT)

1464,5

710,5

nak

łady inwestycyjne

10100

4900

korekta,

średnio 14,5%

1464,5

710,5

Przyrost miejsc pracy
podczas eksploatacji

Utrzymanie miejsc pracy

700

Korzy

ści zewnętrzne

700

1700

Przep

ływy finansowe

dla projektu

-10100

-4713 425,39 454,72 483,98 514,99 547,87 582,73 619,68 658,85 603,89 603,89

Korekta o transfery

1464,5

710,5

Korekta korzy

ści

spo

łeczno-ekonomiczne

817

1421

2421

Korekty cenowe

Przep

ływy z

uwzgl

ędnieniem korekt

-8636

-4003 1242,4 1875,7

2905

2936 2968,9 3003,7 3040,7 3079,9 3024,9 3024,9

ERR

13%

ENPV

6675 zł

Tabela 2.1 Wyliczenie ENPV i ERR przedsi

ęwzięcia (tys. zł)

Transfery

S

ą to płatności, które nie odzwierciedlają rzeczywistych kosztów ponoszonych przez

spo

łeczeństwo, są jedynie narzędziem redystrybucji dochodów. Do transferów zlicza się

podatki, subsydia, koszty obs

ługi kredytów. Transfery należy wyłączyć z analizy

ekonomicznej. W omawianym przyk

ładzie założono, iż nie występują subsydia, ani

podatek dochodowy, natomiast koszty obs

ługi kredytów nie są uwzględnione w tabeli 12.

Tak wi

ęc korekta dotyczy jedynie podatku VAT nałożonego na nakłady inwestycyjne. VAT

łożony na pozostałe pozycje nie został uwzględniony w tabelach analizy finansowej,

gdy

ż jest on odzyskiwany przez przedsiębiorstwo eksploatujące inwestycje.

Poniewa

ż stawki VAT nie są jednakowe dla różnych nakładów inwestycyjnych, obliczono

jego

średnią wartość, która wyniosła 14,5% (połowa nakładów opodatkowana była

podatkiem w wysoko

ści 22%, połowa podatkiem 7%). Korekta dla łącznych nakładów

inwestycyjnych zestawionych w tabeli 19 wynosi w 2003 r. 1464,5 z

ł, w 2004 r. 710,5 zł.

Efekty zewn

ętrzne

Efekty zewn

ętrzne obejmują zarówno koszty i korzyści zewnętrzne. Do korzyści

zewn

ętrznych zalicza się np.:

• Korzyści wynikające z poprawy zdrowia ludzi wskutek ograniczenia

zanieczyszcze

ń, takie jak zmniejszenie nakładów na leczenie, czy zwiększenie

aktywno

ści zawodowej ludzi (poprzez mniejszą zachorowalność).

• Korzyści wynikające ze zwiększenia atrakcyjności turystycznej, tj. dodatkowe

dochody z turystyki.

• Tworzenie nowych miejsc pracy np. w sektorze usług turystycznych itd.

Koszty zewn

ętrzne natomiast obejmują m.in.:

• Koszty zdrowotne,

• Koszty zniszczeń materialnych powodowanych zanieczyszczeniami,

• Koszty powodowane stratami w środowisku naturalnym itd.

łaściwe oszacowanie kosztów i korzyści zewnętrznych nastręcza wiele trudności. Do ich

szacowania niezb

ędna jest znajomość wielu zależności, które ciężko zidentyfikować

jednostkom przygotowuj

ącym przedsięwzięcie. Przykładowo, dla oszacowania korzyści

materialnych wynikaj

ących z poprawy stanu zdrowia, niezbędna jest wiedza nt. tego, w

jakim stopniu poprawa zdrowia spowodowana jest ograniczeniem zanieczyszcze

ń oraz w

jakim stopniu wp

łynie ona na zmniejszenie kosztów leczenia itd. Wiedza ta często nie jest

dost

ępna dla opracowujących wnioski o dotację oraz studia wykonalności. Niewątpliwie

opracowanie jednolitych wytycznych (benchmarks) do szacowania efektów zewn

ętrznych

pomog

łoby jednostkom aplikującym w należytym opracowywaniu analiz kosztów i

korzy

ści.

Jednym ze sposobów oszacowania korzy

ści i kosztów społeczno-ekonomicznych jest

przeprowadzenie bada

ń ankietowych, w których respondenci pytani są o skłonność do

zap

łaty dodatkowej sumy pieniędzy za poprawę jakości środowiska. Badania tego typu

nosz

ą nazwę wyceny warunkowej. W skład tej wyceny wchodzą takie techniki, jak

gotowo

ść do zapłaty, szacowanie korzyści metodą kosztów podróży.

W omawianym przyk

ładzie założono, iż korzyści zewnętrzne projektu to przede wszystkim

dodatkowe dochody z turystyki oraz utrzymanie miejsc pracy, które zosta

łby zlikwidowane,

gdyby przedsi

ęwzięcie nie było zrealizowane.

Okre

ślono, iż dodatkowe korzyści wynikające ze zwiększenia atrakcyjności turystycznej i

nap

ływu dodatkowych turystów wyniosą 1,7 mln zł. rocznie począwszy od roku 2007, a

utrzymanie miejsc pracy generowa

ć będzie roczne korzyści w wysokości 0,7 mln zł.

Budowa infrastruktury technicznej tj. sieci wodoci

ągowych i kanalizacyjnych powoduje

wzrost warto

ści gruntów podłączonych do tej infrastruktury. Dla wyceny korzyści

zewn

ętrznych wynikających z realizacji projektów budowy sieci kanalizacyjnych i

wodoci

ągowych można stosować podejście polegające na szacowaniu wzrostu wartości

dzia

łek budowlanych uzbrojonych w infrastrukturę kanalizacyjną i wodociągową.

Potwierdzeniem wzrostu warto

ści działek w wyniku realizacji infrastruktury technicznej jest

żliwość wprowadzania opłat adiacenckich. Opłata adiacencka naliczana jest w

odniesieniu do nieruchomo

ści (bez względu na jej rodzaj), jeżeli urządzenia infrastruktury

technicznej zosta

ły wybudowane z udziałem środków publicznych (budżet Skarbu

ństwa lub jednostki samorządu terytorialnego), z wyłączeniem nieruchomości

przeznaczonych w planie miejscowym na cele rolne i le

śne (art. 143 ust. 1 Ustawy o

gospodarce nieruchomo

ściami). Opłaty adiacenckiej nie nalicza się w odniesieniu do

nieruchomo

ści rolnych i leśnych.

Dla okre

ślenia pozytywnego efektu związanego ze wzrostem wartości działek konieczna

jest znajomo

ść powierzchni gruntów, dla których nastąpi wzrost wartości oraz cena

gruntów przed i po pod

łączeniu do sieci wodociągowej i/.lub kanalizacyjnej. Wyceniony

przyrost warto

ści gruntów należy uwzględnić po stronie korzyści zewnętrznych w analizie

ekonomicznej.

2.2. Korekty

cenowe

Wprowadzenie korekt cenowych jest konieczne w przypadku, gdy ceny dóbr lub us

ług są

ustalone na rynku, na którym istniej

ą różnego rodzaju zakłócenia. Zakłócenia te mogą

wyst

ępować poprzez istnienie monopoli, regulacji cenowych, ograniczeń handlowych i

innych niedoskona

łości rynku. Wskutek występowania zakłóceń ceny dóbr i usług nie

odzwierciedlaj

ą ich rzeczywistego kosztu, który ponosi społeczeństwo. Przykładem dobra,

które wyceniane jest na regulowanym rynku jest energia elektryczna.
Jednak w przypadku, gdy nak

łady na energię elektryczną stanowią niewielki procent

łkowitych kosztów, to korekty cenowe można pominąć.

Zniekszta

łcenia cenowe występują również na rynku pracy, na którym istnieje bezrobocie.

Poniewa

ż nakłady na zatrudnienie stanowią istotną kategorię wydatków projektu, należy je

skorygowa

ć w ten sposób, aby odzwierciedlały alternatywną płacę otrzymaną przez

pracownika w przypadku, gdyby nie zosta

ł on zatrudniony w ramach realizowanego

projektu. Je

żeli nowozatrudnieni wywodzą się z grupy bezrobotnych, to alternatywna płaca

wynosi zero. W przypadku, gdy zatrudnieni jedynie zmieniaj

ą miejsce pracy, to koszt ten

jest równy faktycznemu zatrudnieniu. W analizowanym przyk

ładzie żaden z

nowozatrudnionych nie wywodzi si

ę z grona bezrobotnych. W powyższym przykładzie nie

dokonano korekt cenowych dla nak

ładów inwestycyjnych oraz nakładów na usługi

transportowe. Za

łożono, iż usługi transportowe świadczone są na konkurencyjnym rynku.

Podobne za

łożenie dokonano dla nakładów na realizację inwestycji (duża konkurencja na

rynku, konieczno

ść przeprowadzania procedur przetargowych).

2.3.

Wyliczenie ERR oraz ENPV

Po dokonaniu korekt cenowych, uwzgl

ędnieniu efektów zewnętrznych oraz

wyeliminowaniu transferów z analizy ekonomicznej wyliczono ekonomiczn

ą stopę zwrotu

dla przedsi

ęwzięcia. Wynosi ona 13%.

Wska

źnik ENPV projektu kształtuje się na poziomie 6.675 tys. zł, (przy stopie dyskontowej

5%) co oznacza, i

ż zdyskontowane strumienie korzyści przewyższają zdyskontowane

strumienie kosztów. Przedsi

ęwzięcie charakteryzuje się ujemną wartością NPV dla

inwestycji (-6.953 tys. z

ł.), jednak dodatnia wartość ENPV wskazuje, iż jest ono pożądane

ze spo

łecznego punktu widzenia.

Nale

ży jednak zaznaczyć, iż wskaźniki ENPV i ERR należy interpretować z ostrożnością.

Wycena wielu elementów kosztów i korzy

ści (np. efektów zdrowotnych wynikających z

realizacji przedsi

ęwzięcia) jest często utrudniona lub niemożliwa, co wpływa na wartość

powy

ższych wskaźników.

3. Studium przypadku dla przedsi

ęwzięcia:

budowa oczyszczalni

ścieków oraz rozbudowa systemu

kanalizacji sanitarnej

3.1.

Uwagi na temat studium przypadku

Poni

ższe studium przypadku dotyczy przedsięwzięcia budowy oczyszczalni ścieków oraz

rozbudowy systemu kanalizacji sanitarnej na terenie gminy licz

ącej 7 tysięcy

mieszka

ńców. Studium to zostało opracowane na podstawie danych udostępnionych

przez gmin

ę. W szczególności, przy sporządzaniu studium korzystano z danych zawartych

we wniosku o dofinansowanie projektu z funduszu PHARE i analizach, które pos

łużyły do

przygotowania wniosku.

Zakres projektu w trakcie pozyskiwania dofinansowania ulega

ł zmianom, jednak celem tej

pracy nie jest przedstawienie ostatecznej wersji wniosku o dofinansowanie, ale procesu
opracowania analizy finansowej i ekonomicznej.
Analiza ekonomiczna przeprowadzona dla omawianego projektu odbiega nieznacznie od
procedury opisanej w cz

ęści metodologicznej.

3.2.

Opis i uwarunkowania przedsi

ęwzięcia

Opisywana gmina liczy oko

ło 7 tys. mieszkańców i jest położona w odległości ok. 35 km

od stolicy województwa. Siln

ą stroną gminy jest jej dostępność komunikacyjna, wynikająca

z niewielkiej odleg

łości od autostrady oraz z faktu posiadania ważnego węzła kolejowego.

Cech

ą charakterystyczną gminy jest jej duża lesistość, przekraczająca 70% powierzchni.

Otaczaj

ące lasy są objęte granicą chronionego krajobrazu i stanowią potencjalny walor

żytkowy dla funkcji rekreacyjno - wypoczynkowych. Powstanie miejscowości było ściśle

zwi

ązane z rozwojem przemysłu ciężkiego. Z biegiem lat znaczenie przemysłowe - wobec

silnego rozwoju hutnictwa w s

ąsiednich rejonach - znacznie zmalało. Zmalało też

znaczenie rolnictwa, oparte na s

łabych glebach V i VI klasy.

Aktualne dane dotycz

ące struktury zawodowej mieszkańców gminy wskazują na wysoki

odsetek ludno

ści pozarolniczej – w mieście ponad 90 %, na wsi niewiele poniżej 90 %.

Upadek przemys

łu ciężkiego w gminach ościennych spowodował pogorszenie się sytuacji

spo

łeczno-gospodarczej. Efektem tego jest m.in. pogarszająca się sytuacja

demograficzna, spowodowana emigracj

ą mieszkańców, szczególnie młodzieży.

Dostrzegaj

ąc to niekorzystne zjawisko Rada Gminy uchwaliła w 2000 roku strategię

rozwoju, gdzie za g

łówny cel strategiczny określiła “Rozwój przemysłu i usług na

wytypowanych obszarach inwestycyjnych”.

Z tego wzgl

ędu na terenie gminy funkcjonuje strefa przemysłu i usług. Na liczącym ponad

20 ha obszarze strefy rozwoju przemys

łu i usług na początku 2002 roku działało pięć

podmiotów gospodarczych, zatrudniaj

ących 335 pracowników. Firmy te zamierzały do

ńca 2005 roku zwiększyć zatrudnienie do 475 osób (140 nowych miejsc pracy). Gmina

jest na tym obszarze w

łaścicielem gruntów o łącznej powierzchni prawie 8,5 ha.

Zak

ładając, że docelowe zatrudnienie na gruntach, które zostaną sprzedane nowym

inwestorom, b

ędzie się kształtować podobnie jak na terenie obecnie funkcjonujących

zak

ładów, powinno to umożliwić powstanie dodatkowych 249 miejsc pracy.

Podstawow

ą barierą rozwojową dla gminy jest brak kanalizacji sanitarnej oraz

oczyszczalni

ścieków. Z przeprowadzanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony

Środowiska badań i kontroli wynika, że na terenie gminy zlokalizowana jest największa
ilo

ść podmiotów gospodarczych poważnie zanieczyszczających rzekę.

Szczególnie pilne jest uregulowanie gospodarki

ściekowej w istniejącym zakładzie branży

papierniczej, bowiem stan obecny mo

że być powodem jego zamknięcia i utraty 206 miejsc

pracy.

Przep

ływająca przez miejscowość rzeka zasila pobliskie jezioro, które jest głównym

obiektem turystyki dla województwa. Efektem zanieczyszczenia rzeki jest pojawienie si

zakwitów na powierzchni jeziora. To z kolei powoduje ograniczenia w turystycznym
wykorzystaniu jeziora, a co za tym idzie – utrat

ę kolejnych miejsc pracy. Ponadto gmina

łożona jest nad zbiornikiem wód podziemnych, którego ochrona została przyjęta w

strategii rozwoju województwa za jeden z najwa

żniejszych priorytetów, ponieważ

zapewnia on dostaw

ę wody dla ponad 400 tys. mieszkańców regionu. Na obszarze

zbiornika wód podziemnych wyst

ępuje ponad 250 ujęć i studni badawczych. Wody

podziemne wyst

ępują w porach, szczelinach i pustkach krasowych. Główny kompleks

wodono

śny tworzą skały szczelinowo – krasowe wapienia muszlowego o miąższości 50 –

100 m. Obecno

ść pęknięć, szczelin i różnych form krasowych w utworach wodonośnych a

tak

że brak szczelnego nadkładu na dużych powierzchniach sprawia, że istnieje tu duże

zagro

żenie zanieczyszczeniem. Dowodzą o tym prowadzone w ostatnich latach badania

jako

ści wody podziemnej na tym obszarze.

Prowadzony monitoring tych wód dowiód

ł pogarszającą się jakość wody z roku na rok. Na

obszarze zbiornika aglomeracje miejskie i siedliska wiejskie stanowi

ą szczególne

nagromadzenie ognisk zanieczyszcze

ń, co powoduje, że wody podziemne charakteryzują

ę coraz to gorszą jakością. Zdecydowana większość miejscowości z obszaru zbiornika

nie posiada systemów zbiorowego odprowadzania i unieszkodliwiania

ścieków. Ścieki

sanitarne w tych miejscowo

ściach odprowadzane są do wód powierzchniowych lub do

gruntu.

Świadczą o tym analizy wód podziemnych tego rejonu. Wody te cechują się

bardzo silnie podwy

ższoną zawartością azotu azotanowego, chlorków i siarczków.

Podstawowym zadaniem dla oczyszczenia wód zbiornika jest uregulowanie gospodarki
wodno –

ściekowej oraz kompleksowa sanitacja wszystkich miejscowości na obszarze

zbiornika, ograniczaj

ąca do minimum odprowadzenie nieoczyszczonych ścieków do ziemi.

W strategii rozwoju województwa zapisano,

że “systematyczna poprawa stanu środowiska

przyrodniczego jest jednym z wa

żniejszych zadań na drodze rozwoju regionu. W pierwszej

kolejno

ści trzeba zmierzać do poprawy czystości wód powierzchniowych oraz

powstrzymania degradacji zasobów wód podziemnych”.
Omawiane przedsi

ęwzięcie pozwoli na wypełnienie krajowych oraz unijnych regulacji oraz

strategii w zakresie oczyszczania

ścieków komunalnych i ochrony wód przed

zanieczyszczeniem. W szczególno

ści przyczyni się ono do wypełnienia postanowień

dyrektywy UE dotycz

ącej oczyszczania ścieków komunalnych 91/271/EWG, dyrektywy

80/778/EWG w sprawie wody pitnej oraz zapisów “Strategii ochrony przed
zanieczyszczeniem wód podziemnych, a szczególnie g

łównych zbiorników”, przyjętej

przez Ministerstwo

Środowiska. Strategia jest zgodna z dokumentem “Polityka resortu w

dziedzinie hydrogeologii”, opracowanym w 1994 r. i zweryfikowanym przez kierownictwo
Ministerstwa

Środowiska w 1999 r. Dokument zawiera szczegółowe zadania zmierzające

do rozpoznawania, dokumentowania i ochrony zasobów wód podziemnych g

łównych

zbiorników wód podziemnych.

Odbiornikiem

ścieków oczyszczonych z projektowanej oczyszczalni w będzie rzeka

zaliczana do II klasy czysto

ści. Rzeka jest ciekiem na całej długości uregulowanym i

eksploatowanym przez Regionalny Zarz

ąd Gospodarki Wodnej.

W ramach projektu przewiduje si

ę wykonanie kanalizacji grawitacyjnej dla trzech

miejscowo

ści z terenu gminy z odprowadzeniem ścieków do projektowanej kanalizacji. Dla

czwartej wsi, ze wzgl

ędu na jej lokalizację, przewiduje się wykonanie kanalizacji

grawitacyjnej i ci

śnieniowej.

3.3. T

ło projektu

Podczas definiowania projektu w

ładze gminy kierowały się potrzebą osiągnięcia trzech

celów:

• poprawa stanu infrastruktury, która szybko przyczyni się do wzrostu

gospodarczego, szczególnie poprzez popraw

ę warunków inwestowania w

istniej

ącej strefie przemysłu i usług,

• poprawa stanu środowiska, która powinna oddziaływać zarówno na poprawę

jako

ści życia mieszkańców, jak też na wzrost gospodarczy poprzez zwiększone

żliwości zagospodarowania turystycznego,

• poprawa jakości życia mieszkańców, co w połączeniu z realizacją dwóch

poprzednich celów powinno zahamowa

ć niekorzystną tendencję odpływu

mieszka

ńców z terenu gminy.

Ponadto projekt realizowa

ł cele szersze – wykraczające poza terytorium gminy – które

mia

ły znaczenie dla znacznie większej populacji. W szczególności była to ochrona

zbiornika wód podziemnych.

U

świadomienie sobie, jakie cele były brane pod uwagę przy definiowaniu projektu jest

żne, ponieważ wyniki analizy, szczególnie ekonomicznej, należy rozpatrywać w

kontek

ście celów, jakie władze chciały osiągnąć.

Nale

ży również podkreślić, że sukces tego projektu wynika m.in. z tego, że władze gminy

nie zdefiniowa

ły celów w sposób wąski - np. tylko poprawa jakości życia mieszkańców.

ęcz przeciwnie – postawiono sobie kilka celów, w tym cele lokalne, jak i szersze, o

znaczeniu dla ca

łego regionu.

3.4.

Analiza finansowa przedsi

ęwzięcia

Przyst

ępując do definiowania projektu władze gminy od razu zauważyły, iż konieczność

łożenia ogromnych nakładów finansowych nie pozwoli na jego szybka implementację. Z

tego wzgl

ędu zdecydowano się szukać środków zewnętrznych. Początkowo – jak dla

ększości gmin w Polsce – nadzieje budził fundusz ISPA, jednak rozproszenie zabudowy

i ma

ła skala przedsięwzięcia spowodowały, iż gmina została zmuszona do szukania

innych

źródeł finansowania, jednak wielkość dostępnych środków była ograniczona. Z

tego wzgl

ędu zdecydowano się podzielić projekt na dwa logiczne etapy i w pierwszej

kolejno

ści skupić się na pozyskaniu dofinansowania na etap I:

• Etap I (do roku 2005):

budowa oczyszczalni

ścieków (600 m

/dob

ę),

budowa cz

ęści kanalizacji sanitarnej.

• Etap II (po roku 2005)

rozbudowa kanalizacji sanitarnej,

budowa kanalizacji sanitarnej (ci

śnieniowej),

rozbudowa oczyszczalni

ścieków (do 900 m

/dob

ę).

Dzi

ęki takiemu etapowaniu budowy największy efekt z realizacji projektu zostanie

osi

ągnięty w I etapie, a realizacja etapu II pozwoli na całkowite uporządkowanie

gospodarki

ściekowej w gminie. W związku z takim podejściem zdecydowano, by analiza

finansowa przedstawia

ła wyniki dla etapu I oraz dla całości przedsięwzięcia.

Analiza finansowa dotyczy samego przedsi

ęwzięcia, a więc nakładów i efektów

finansowych wynikaj

ących wyłącznie z realizacji projektu. Ponadto analiza zawiera

równie

ż symulację sprawozdań finansowych podmiotu, który będzie eksploatował

kanalizacj

ę w celu wykazania utrzymania jego płynności finansowej.

W niniejszym studium przypadku nie przedstawiamy szczegó

łowych tabel analizy,

poniewa

ż nie to jest celem niniejszego opracowania. Opisane zostaną raczej założenia i

ły proces opracowania analizy.

3.4.1. Przyj

ęte założenia

Szereg za

łożeń odnośnie do I etapu projektu wynikał z możliwości uzyskania

dofinansowania z funduszu Phare. W za

łożeniach przyjęto m.in. poziom dofinansowania z

funduszu PHARE oraz kurs wymiany Euro w wysoko

ści 3,95 PLN/Euro. Pozostałe

łożenia dotyczyły m.in. kształtowania się wielkości makroekonomicznych oraz

demograficznych. Szczególnie istotne znaczenie dla analizy maj

ą założenia

demograficzne oraz prognozy zu

życia wody i produkcji ścieków przez różne grupy

odbiorców (gospodarstwa domowe, sektor us

ług, przemysł). Zmiany struktury

demograficznej oraz zu

życia wody wpływają bezpośrednio na poziom dochodów ze

świadczenia usług, a tym samym na rentowność przedsięwzięcia. Dodatkowe założenia
dotyczy

ły m.in. prognozy cen poszczególnych nośników kosztów.

Ze wzgl

ędu na ryzyko wystąpienia innych niż założone wielkości, przeprowadzono analizę

wra

żliwości, która pokazuje w jaki sposób kształtować się będzie rentowność

przedsi

ęwzięcia przy innych niż założone wielkościach.

Analiza finansowa i ekonomiczna przeprowadzona zosta

ła w cenach stałych. Wszelkie

prognozowane nominalne zmiany cen zosta

ły przeliczone na wartości realne (sposób

przeliczania przedstawiono w rozdziale 1.3.1).

3.4.2. Kalkulacje

nak

ładów inwestycyjnych

Istotne znaczenie ma kalkulacja nak

ładów inwestycyjnych i powinna być ona wykonana

jak najdok

ładniej. Należy przy tym pamiętać, iż dopiero przetarg pozwala na stwierdzenie

rzeczywistych nak

ładów, stąd konieczne jest określenie wrażliwości projektu na zmiany

tego parametru.

Nak

łady inwestycyjne zostały wyliczone w oparciu o dokumentację techniczną (tzn.

projektów i koncepcji dotycz

ących tych zadań). Istotnym elementem wyceny było

opracowanie harmonogramu rzeczowo-finansowego, który okre

ślał co, kiedy i za ile ma

ć zrobione.

Ponadto harmonogram rzeczowo-finansowy okre

ślał rok po roku liczbę użytkowników –

mieszka

ńców, którzy zostaną podłączeni, równoważną liczbę mieszkańców (RLM) dla

przemys

łu i innych jednostek. Ponadto określono ilości ścieków generowanych przez

sektor us

ług turystycznych oraz dowożonych do oczyszczalni wozami asenizacyjnymi. W

nak

ładach uwzględniono wydatki przedprodukcyjne związane z kosztami inżyniera

projektu szacunkowo w wysoko

ści 5 % wartości nakładów. Dodatkowo założono koszty

pozosta

łych wydatków przedprodukcyjnych w wysokości 0,2% wartości nakładów.

Wed

ług wycen nakłady inwestycyjne związane z realizowanym przedsięwzięciem

wynosz

ą:

• Etap I (budowa oczyszczalni wraz z częściową kanalizacją) –14,99 mln PLN (3,8

mln EURO).

• Etap II (rozbudowa kanalizacji i rozbudowa oczyszczalni ścieków)– 24,1 mln PLN

(6,1 mln EURO).

Łączna wartość zadań dla I i II etapu z uwzględnieniem wydatków przedprodukcyjnych
wynosi 39,2 mln PLN (9,9 mln EURO).

3.4.3.

Źródła finansowania przedsięwzięcia

Jednym z podstawowych zada

ń przy tworzeniu planu finansowego przedsięwzięcia jest

zbilansowanie nak

ładów ze źródłami finansowania projektu.

Jak zwykle w takich przypadkach, podstawow

ą informacją jest wysokość możliwego

najta

ńszego dofinansowania, w tym przypadku dotacji Phare. Znając maksymalne

dofinansowanie (jako kwot

ę lub jako procent nakładów inwestycyjnych

) mo

żna starać się

dobra

ć inne źródła finansowania.

Nast

ępnie uzupełnia się plan o mniej korzystne źródła finansowania, ale ciągle

korzystniejsze od kapita

łu własnego.

Istotne jest, że instytucje finansujące określają swój maksymalny udział jako procent kosztów kwalifikowanych.

Koszty kwalifikowane przeważnie nie obejmują wszystkich nakładów na projekt, stąd udział grantów UE
przeważnie jest mniejszy w kosztach całkowitych niż to wynikałoby z deklaracji

Uwaga
Mimo

że maksymalne kwoty wsparcia z funduszy Unii Europejskiej mogą sięgać nawet

85% kosztów kwalifikowanych przedsi

ęwzięcia

, to cz

ęsto ich wartości kształtują się na

znacznie ni

ższym poziomie. Podejmując decyzję dotyczącą wsparcia Komisja Europejska

kieruje si

ę takimi przesłankami jak: ocena możliwości generowania przychodów przez

projekt, samofinansowanie si

ę przedsięwzięcia oraz wprowadzenie zasady

zanieczyszczaj

ący płaci. Jedną z podstaw dla określenia wysokości wsparcia z funduszy

UE jest oszacowanie tzw. luki finansowej:
r = (K-P)/K
gdzie,
r – stopa dofinansowania z funduszu Unii Europejskiej
K – warto

ść bieżąca wszystkich kosztów przedsięwzięcia

P – warto

ść bieżąca przychodów netto z przedsięwzięcia (z uwzględnieniem wartości

rezydualnej)
Kwot

ę wsparcia z funduszu UE można więc określić w następujący sposób:

G = E*r, gdzie
G – kwota dotacji z funduszu UE,
E – ca

łkowite koszty kwalifikowane przedsięwzięcia,

R – stopa dofinansowania z funduszu UE.

W planie finansowania uwzgl

ędniono więc dotację Phare w wysokości 7,9 mln zł, udział

spó

łki prywatnej (1,3 mln zł), GFOŚiGW (0,1 mln zł). Kolejnym – nieco mniej korzystnym -

źródłem finansowania jest pożyczka WFOŚiGW w wysokości 3,4 mln zł. Domknięcie
finansowania musia

ło nastąpić ze środków własnych, jednak na podstawie

dotychczasowego wysi

łku inwestycyjnego gminy okazało się, iż jest możliwe

przeznaczenie 2,1 mln z

ł z własnego budżetu. Potwierdza to uchwała Rady o przyjęciu

wieloletnich programów inwestycyjnych: za najwa

żniejszą inwestycję obciążającą budżet

uznano budow

ę oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej.

Okre

ślono również źródła finansowania dla całości projektu (etapu I i II), jednak należy

podkre

ślić, iż precyzja tych szacunków jest dużo mniejsza, w szczególności założenie

pozyskania znacznych

środków z programów UE (Fundusz Spójności/fundusze

strukturalne).

Źródła pokrycia

Etap I
w mln PLN

Etap I i II
W mln PLN

Bud

żet gminy

2,1

14,4

8,5

21,9

WFO

ŚiGW

3,4

22,8

9,5

24,3

GFO

ŚiGW

0,1

0,8

0,1

0,3

Środki prywatne

1,3

9,3

1,3

3,5

Program PHARE

7,9

52,7

7,9

20,2

Programy UE

0,0

11,6

29,8

RAZEM

14,99

100,0

39,1

100,0

Tabela 3.1

Źródła finansowania inwestycji

Zazwyczaj koszty kwalifikowane nie obejmują zakupu gruntu pod inwestycję, wydatków poniesionych przed

złożeniem aplikacji, podatku VAT.

Chodzi tu o duże projekty, w przypadku których mechanizm decyzyjny jest taki, jak dla Funduszu Spójności

życzka WFOŚiGW

Aby zaci

ągnąć pożyczkę w WFOŚiGW należało sprawdzić, czy obciążenie budżetu gminy

zad

łużeniem nie spowoduje zadłużenia określonego w ustawie o finansach publicznych:

• 15% rocznej obsługi zaciągniętych zobowiązań w stosunku do dochodów budżetu

gminy

• do 60% skumulowanego zadłużenia w stosunku do dochodu budżetu gminy.

W zwi

ązku z tym gmina zdecydowała się na opracowanie prognozy budżetu z określeniem

wska

źników zadłużenia dla stanu obecnego oraz docelowo dla stanu zadłużenia

odpowiadaj

ącego założonemu udziałowi środków WFOŚiGW i przewidzianemu okresowi

łaty pożyczki. Dzięki temu sprawdzono, że budżet jest w stanie udźwignąć planowaną

potyczk

ę, a wskaźniki zadłużenia nie przekraczają wskaźników granicznych przy

równoczesnym przeznaczeniu

środków inwestycyjnych dla zabezpieczenia środków

łasnych.

3.4.4. Oszacowanie

kapita

łu obrotowego

Analiza uwzgl

ędniła plan zmian w kapitale obrotowym. Ze względu na charakter

prowadzonej dzia

łalności dostawa usługi odbywa się znacznie wcześniej przed spływem

nale

żności. Cykl obrotu należności i zobowiązań został obliczony na podstawie

dotychczasowych okresów ich realizacji w lokalnym Zak

ładzie Gospodarki Komunalnej i

Mieszkaniowej. Przy obliczaniu zapotrzebowania na kapita

ł obrotowy założono, że

wska

źniki te będą w latach następnych stopniowo spadać.

3.4.5. Okre

ślenie przychodów generowanych przez planowane

przedsi

ęwzięcie

Okre

ślenie przychodów związanych z przedsięwzięciem było jednym z najtrudniejszych

elementów analizy ze wzgl

ędu na zależność od wielu czynników. Należało określić, ilu

ędzie użytkowników systemu - mieszkańców, przemysłu i innych instytucji. Liczba

żytkowników nie była jednakowa w czasie – zaplanowano stopniowe przyłączanie się

nowych odbiorców.

Nale

żało jednak zwrócić uwagę, iż nawet stabilna liczba przyłączy nie gwarantuje stabilnej

ilo

ści generowanych ścieków. Wynika to z kilku czynników:

• Zmienia się struktura demograficzna rodziny, a w konsekwencji gospodarstw

domowych; prognozy demograficzne mówi

ą o przewidywanym spadku członków

gospodarstw domowych i zwi

ększeniu liczby gospodarstw jednoosobowych;

• Zmienia się zużycie wody przez mieszkańców wynikające z racjonalizacji zużycia;

• Zmienia się zużycie wody przez mieszkańców wynikające z ceny wody/ścieków –

wzrost ceny powoduje dodatkowy spadek zu

życia;

• Nawet przy stabilnej opłacie będą się zmieniały dochody gospodarstw domowych

(spowodowane zmianami zarobków, jak te

ż zmianami demograficznymi), a więc

próg akceptowalno

ści opłaty nadmieniony w punkcie 3 będzie się zmieniał;

• Przyjeżdżający turyści generują dodatkowe ścieki;

Z tego wzgl

ędu przestudiowano dostępne prognozy demograficzne, uwzględniając

problemy bezrobocia, zatrudnienia, wynagrodzenia, migracji ludno

ści oraz struktury

ludno

ści.

Źródłem informacji i analizy były:

• rocznik statystyczny województwa za rok 2000 i 2001,

• rocznik statystyczny województw 2000,

• sytuacja gospodarcza w połowie 2001 r. i analiza makroekonomiczna za lata 1995-

1998 wydane przez Urz

ąd Marszałkowski, Biuro Badań i Analiz Strategicznych,

• sytuacja gospodarcza w połowie 2000 r. i prognoza demograficzna do 2015 r.

wydane przez Urz

ąd Marszałkowski, Departament Polityki Regionalnej, Biuro

Bada

ń i Analiz Strategicznych.

W dost

ępnych prognozach uwzględnione zostały ogólne tendencje demograficzne, jak też

migracje wewn

ętrzne (w ramach województwa) i zewnętrzne oraz zagraniczne.

Najdok

ładniejsze prognozy obejmują tereny powiatów, dlatego najpierw przeanalizowano

prognoz

ę demograficzną dla powiatu, a następnie odniesiono do terenu gminy zakładając,

że zmiany będą się kształtowały proporcjonalnie do zmian w powiecie.

Ponadto prognozuje si

ę zmiany w strukturze wiekowej ludności - przybędzie ludzi

starszych, w wieku poprodukcyjnym, st

ąd prognozy opracowano w podziale na ludność

przedprodukcyjn

ą, produkcyjną i poprodukcyjną

Wed

ług danych GUS (dotyczących sytuacji demograficznej Polski) w najbliższej

przysz

łości nastąpi spadek liczebności polskich rodzin, a średni wiek głowy rodziny będzie

coraz wy

ższy. Dane z roku 2001 określają średnią liczebność rodziny na około 2,8 osoby.

ż w 2005 roku liczebność spadnie do około 2,64, w 2010 do 2,49, i następnie tempo

spadku spadnie i

średnia liczebność wyniesie około 2,42; 2,39; 2,34; oraz 2,29 osób w

2030 roku (dane co 5 lat). Najbardziej spadnie liczebno

ść dużych rodzin, liczących 5 osób

i wi

ęcej (spadnie prawie trzykrotnie - od prawie 2 mln do 766 tys gospodarstw). Natomiast

najbardziej (dwukrotnie) wzro

śnie liczebność gospodarstw domowych liczących jedną

osob

ę (z 2,6 mln do 5,2 mln).

Obecnie przeci

ętne gospodarstwo domowe na wsi liczy znacznie więcej osób niż w

mie

ście (3,29 wobec 2,57), jednak w 2030 roku różnica ta ulegnie znacznemu

zmniejszeniu (2,34 wobec 2,27).

przeci

ętna liczba osób w gospodarstwie domowym

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

1995

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

ogó

łem

miasto

wie

Rysunek 2 Przewidywana liczba osób w gospodarstwie domowym
Źródło: GUS

Drugim czynnikiem determinuj

ącym dochód gospodarstwa domowego jest struktura

rodziny, czyli udzia

ł osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym,

dlatego szczegó

łowo określono prognozę struktury mieszkańców według tych kategorii.

Jednym z trudniejszych elementów by

ło określenie dochodu rozporządzalnego

gospodarstw domowych i okre

ślenie grupy najuboższych. W tym celu posłużono się

danymi statystycznymi dotycz

ącymi województwa oraz danymi ośrodka pomocy

spo

łecznej, który identyfikuje osoby najuboższe.

Kolejnym problemem by

ło określenie udziału wydatków na wodę i ścieki w budżetach

gospodarstw domowych. Warto

ść 4% dochodu rozporządzalnego wydawanego na zakup

ług wodno-kanalizacyjnych przyjmuje się jako najwyższą z możliwych ze względów

spo

łecznych. Wartość ta ma jednak charakter umowny, gdyż nie jest ujęta w żadnym akcie

prawnym. Niemniej w badaniach np. Banku

Światowego dla wielu krajów stanowi granicę

żliwości płacenia przez społeczeństwo.

W zwi

ązku z tym założono, iż 4% dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych

stanowi w niniejszym studium granic

ę wzrostu ceny wody i ścieków.

Na tej podstawie okre

ślono taryfy, tak aby nie były zagrożone wzrostem nieściągalności

łat (obecnie poziom nieściągalności wynosi tylko 1%).

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

14,00

16,00

200

201

ł/m

]

woda
ścieki

Rysunek 3 Przewidywana op

łata za wodę i ścieki

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

4,00%

4,50%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2025

Rysunek 4 Op

łata za wodę i ścieki jako % dochodów rodziny

3.4.6. Okre

ślenie kosztów eksploatacyjnych

Istotn

ą sprawą w ocenie efektywności zadania inwestycyjnego jest prognoza kosztów

eksploatacji powsta

łych w wyniku zrealizowania zadania.

Koszty eksploatacyjne systemu oszacowano na podstawie danych ze specyfikacji
technicznej. Poniewa

ż ZGKiM dotychczas nie prowadzi odbioru i oczyszczania ścieków,

nie by

ło możliwe odniesienie się do obecnych kosztów ponoszonych przez podmiot

eksploatuj

ący.

Generalnie koszty eksploatacji mo

żna podzielić na stałe (niezależne od ilości

dostarczonych

ścieków) oraz zmienne – proporcjonalne do ilości ścieków (por. opis

kosztów sta

łych i zmiennych w rozdziale 2). Oczywiście podział na koszty stałe i zmienne

jest prawdziwy tylko w pewnym przedziale ilo

ści dostarczanych ścieków. Jeśli na przykład

ilo

ść dostarczanych ścieków wzrosłaby znacznie, spowodowałoby to konieczność

rozbudowy oczyszczalni i skokowy wzrost niektórych kosztów sta

łych. Jednak w

rozwa

żanym przedziale ilości dostarczanych ścieków koszty stałe nie zależą od ich ilości

ż do momentu budowy II etapu inwestycji.

W przypadku analizy finansowej i ekonomicznej dla opisywanego przedsi

ęwzięcia

zastosowano nieco bardziej skomplikowane wzory b

ędące rezultatem zabrania danych

empirycznych i na tej podstawie wyznaczenia zale

żności pomiędzy zmiennymi.

• Wynagrodzenia – poziom wynagrodzeń w przedsiębiorstwach wodno –

kanalizacyjnych kszta

łtuje się zwykle poniżej średniej. Ilość pracowników

uzale

żniono od długości kanalizacji i przepustowości oczyszczalni. Docelowo

planuje si

ę zwiększenia zatrudnienia w zakładzie o dwie osoby na oczyszczalni i

dodatkowe 0,5 etatu w zwi

ązku z budową kanalizacji.

• Materiały i surowce – rozdzielono na poszczególne grupy; paliwa – uzależniono od

ługości kanalizacji i ilości przepompowni; środki chemiczne – od ilości ścieków;

pozosta

łe – od ilości ścieków. Dobowe zużycie wody do celów własnych na

oczyszczalni oszacowano na poziomie 50 m3, PIX-u na 180 kg, za

ś elektrolitu 3 kg.

• Energia – zależna jest od ilości ścieków, ilości i mocy przepompowni. Zwiększenie

życia energii na oczyszczalni szacuje się na poziomie 0,8 kW/m3

• Usługi obce - koszty usług obcych wiążą się przeważnie z przeglądami

przepompowni i innych urz

ądzeń, remontów, badań. Usługi obce rozdzielono na

poszczególne grupy: koszty remontów proporcjonalnie do warto

ści majątku i ilości

ścieków; usługi transportowe – zależą od ilości urządzeń sieciowych
(przepompowni), d

ługości sieci, ilości ścieków; koszty przeglądów i konserwacji od

ilo

ści obiektów sieciowych.

• Pozostałe (podatki, opłaty, ogólno-zakładowe) – ustalono, iż nie będą związane z

planowanym przedsi

ęwzięciem (ich szacunek będzie przedstawiony przy analizie

przedsi

ębiorstwa komunalnego)

Amortyzacja

Amortyzacja powinna zapewni

ć odtworzenie istniejących składników majątku. Odpisy

amortyzacyjne dla celów rachunkowo

ści nie muszą być zgodne z odpisami do celów

podatkowych.
Okres amortyzacji okre

ślono na podstawie technicznego okresu użytkowania środków

trwa

łych. Zastosowano amortyzację liniową i opracowano plan wartości netto środków

trwa

łych na lata planu, oraz przedstawiono stawki amortyzacji dla poszczególnych

ładników majątku.

Stawki amortyzacji podatkowej przyj

ęto na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów o

amortyzacji i klasyfikacji

środków trwałych.

Ze wzgl

ędu na kapitałochłonność inwestycji amortyzacja stanowi największy składnik

kosztu jednostkowego i ma znaczny wp

ływ na kształtowanie się ceny ścieków.

Uwaga
Poniewa

ż amortyzacja jest kosztem księgowym, nie jest ona brana pod uwagę przy

obliczaniu wska

źników rentowności przedsięwzięcia. Jej uwzględnienie spowodowałoby

podwójne naliczanie kosztów: pierwszy raz przy wykazaniu nak

ładów inwestycyjnych, drugi

- przy wykazaniu kosztów odpisów amortyzacyjnych.

Koszty finansowe

Wszystkie koszty finansowe zwi

ązane z udziałem zewnętrznych źródeł finansujących

(po

życzka WFOŚiGW) obciążą budżet gminy, a nie podmiot eksploatujący. Oznaczać to

ędzie, że odsetki jako element kosztów nie będą brane pod uwagę przy szacowaniu

rachunku zysków i strat oraz przep

ływów dla podmiotu eksploatującego (zakładu

komunalnego). By

ły natomiast brane pod uwagę przy badaniu płynności przedsięwzięcia.

3.4.7. Strumienie

pieni

ężne dla planowania finansowego

Efektem analizy finansowej jest okre

ślenie przepływów pieniężnych związanych z

przedsi

ęwzięciem. Przepływy pieniężne uwzględniają wszystkie wpływy i wydatki

pieni

ężne. Jeśli skumulowane saldo (różnica między wpływami a wydatkami) jest w

żdym roku dodatnie, to przedsięwzięcie jest wykonalne (nie trzeba do niego dopłacać).

W przypadku analizy finansowej dla opisywanego przedsi

ęwzięcia uwzględniono

nast

ępujące elementy wpływów i wydatków:

• wpływy:

środki własne gminy,

życzka z WFOŚiGW,

przychody z op

łat,

amortyzacja (nie jest wp

ływem, ale uwzględniamy ją po stronie wydatków

jako cz

ęść kosztów operacyjnych więc w tym miejscu kompensujemy to),

dotacje UE,

• wydatki:

przyrost maj

ątku trwałego,

przyrost maj

ątku obrotowego (kapitał obrotowy netto),

koszty operacyjne,

podatek dochodowy

Opracowano równie

ż symulacje sprawozdań finansowych (w formacie zgodnym ze

sprawozdawczo

ścią spółek) dla spółki komunalnej, która ewentualnie mogłaby powstać w

wyniku przekszta

łceń zakładu komunalnego.

3.4.8. Ocena

rentowno

ści

Ocen

ę rentowności dokonuje się zazwyczaj w dwóch przekrojach:

• ocena rentowności z punktu widzenia inwestycji,

• ocena rentowności z punktu widzenia zaangażowanego kapitału.

Sporz

ądzając ocenę rentowności z punktu widzenia inwestycji posłużono się przepływami

pieni

ężnymi, które po stronie wydatków obejmują nakłady inwestycyjne oraz wydatki

bie

żące projektu, po stronie wpływów – przychody z tytułu opłat. Należy zwrócić uwagę, iż

zestawiaj

ąc przepływy pieniężne w tym wypadku nie uwzględnia się źródeł finansowania

inwestycji (kapita

łu własnego, pożyczek oraz dotacji).

W omawianym przypadku pocz

ątkowe saldo jest ujemne (z tego względu, iż wydajemy

że środki pieniężne na budowę), a następnie dodatnie (nadwyżka wpływów z opłat nad

wydatkami). Na podstawie rocznych przep

ływów pieniężnych będących wynikiem realizacji

zadania obliczono NPV inwestycji, przy stopie dyskonta 5% oraz IRR. Wyniki
przedstawiono zarówno tylko dla I etapu jak i dla I i II etapu

łącznie (całości

przedsi

ęwzięcia).

Dokonuj

ąc oceny rentowności z punktu widzenia zaangażowanego kapitału należy

dokona

ć zestawienia przepływów pieniężnych, które po stronie wydatków obejmują środki

łasne gminy zaangażowane w przedsięwzięcie. Należy również uwzględnić spłatę

życzki WFOŚiGW (raty spłat oraz odsetki). W przypadku oceny rentowności z punktu

widzenia zaanga

żowanego kapitału po stronie wydatków nie uwzględnia się nakładów

inwestycyjny. W ten sposób oblicza si

ę rentowność zaangażowanego kapitału własnego

gminy. Obliczono wska

źniki rentowności IRR/K, oraz NPV/K (przy stopie dyskontowej 5%).

Wyniki oceny rentowno

ści były następujące:

Etap I

Etap I i II

NPV/I (5%)

-3 696 867 PLN

-12 586 507 PLN

IRR/I

2,4%

0,21%

NPV/K (5%)

2 753 661 PLN

445 542 PLN

IRR/K

8,80%

5,30%

Tabela 3.2 Rentowno

ść inwestycji

NPV/I, IRR/I – wska

źniki rentowności z punktu widzenia inwestycji,

NPV/K, IRR/K – wska

źniki rentowności z punktu widzenia zaangażowanego kapitału

(

środków z budżetu gminy, zaciągniętej pożyczki). (na rysunkach opisane jako FNPV)

Z oceny rentowno

ści można wysnuć następujące wnioski:

• etap I przedsięwzięcia jest znacznie bardziej rentowny niż etap II

• inwestycja z punktu widzenia nakładów inwestycyjnych jest mało rentowna, a NPV

ujemne nawet dla niskiej stopy dyskontowej wynosz

ącej 5%,

• jednak dotacja Phare powoduje, że z punktu widzenia środków wkładanych w

projekt przez spo

łeczeństwo (gminę) inwestycja jest już minimalnie opłacalna.

3.4.9. Prognoza

sprawozda

ń finansowych podmiotu realizującego

przedsi

ęwzięcie

świadczenie pokazuje, iż znacznie wyższa efektywność ekonomiczna towarzyszy

przedsi

ęwzięciom rozbudowy w stosunku do budowy nowych systemów. Wynika to z

wykorzystania wysokiej d

źwigni operacyjnej dla istniejących systemów. Zazwyczaj

przewag

ę w rankingu zadań inwestycyjnych uzyskują przedsięwzięcia dociążające

istniej

ące oczyszczalnie, bądź zwiększające ich przepustowość w celu dołączenia

dodatkowych odbiorców us

ług. Uzasadnieniem takiego podejścia do oceny inwestycji jest

czas realizacji.

Przedstawienie inwestycji na tle aktualnej dzia

łalności przedsiębiorstwa pozwala na ocenę

nast

ępujących czynników:

• skalę przedsięwzięcia na tle dotychczasowej działalności operacyjnej inwestora,

• pozwala określić w jakim stopniu ujemne strumienie pieniężne powstające wraz z

rozpocz

ęciem realizacji zadania mogą być pokryte ze środków własnych,

• umożliwia również ocenę, czy zakładane przez wnioskodawcę źródła finansowania

projektu s

ą wystarczające,

• umożliwia określenie właściwej wartości dofinansowania ze środków Funduszu

niezb

ędnej do zrealizowania zadania,

• pozwala na określenie ryzyka zachwiania płynności inwestora, związanego z

realizacj

ą przedsięwzięcia

W ka

żdym roku objętym analizą skumulowane saldo przepływów pieniężnych przyjmuje

warto

ści większe od zera i systematycznie wzrasta.

Symulacj

ę planów rachunku wyników, przepływów i bilansu oparto na sprawozdaniach

finansowych planie techniczno-ekonomicznym ZGKiM na rok 2002. Symulacje
sprawozda

ń finansowych sporządzono zarówno dla samego przedsięwzięcia bez

uwzgl

ędniania wszelkiej działalności spółki poza inwestycją oraz jako prognozę

dzia

łalności całego przedsiębiorstwa.

Przy analizie sprawozda

ń należy zwrócić uwagę, że pozycje kosztów uznawane za

zasadne przy ustalaniu op

łat oraz dla celów rachunkowości mogą się różnić od kategorii

kosztowych wykorzystywanych do celów sprawozdawczo

ści podatkowej. Ponadto pozycja

amortyzacja w rachunku zysków i strat obejmuje tak

że amortyzację od środków trwałych

zakupionych z dotacji oraz nabytych nieodp

łatnie, które zaliczono w bilansie do majątku

rzeczowego i przychodów przysz

łych okresów. Przychody przyszłych okresów ulegają

rozliczeniu proporcjonalnie do amortyzacji poprzez pozosta

łe przychody operacyjne.

Dlatego amortyzacja od

środków otrzymanych nieodpłatnie lub zakupionych z dotacji nie

ływa na wielkość zysku brutto.

3.5.

Analiza kosztów i korzy

ści społecznych i ekonomicznych

(cost-benefit analysis)

3.5.1. Zagadnienia

metodologiczne

Sporz

ądzenie analizy ekonomicznej (tj. analizy kosztów i korzyści społeczno

gospodarczych) jest wymogiem Komisji Europejskiej dla projektów, które ubiegaj

ą się o

dofinansowanie z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójno

ści. Podstawy prawne do

sporz

ądzania analizy ekonomicznej zawarte są w rozporządzeniu Rady 1260/1999/WE

wprowadzaj

ącym ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych oraz rozporządzeniu

Rady 1164/1994/EWG (z pó

źniejszymi zmianami). Jak do tej pory nie powstały jednolite i

szczegó

łowe wytyczne do sporządzania tego typu analiz. Fakt ten utrudnia ich właściwe

wykonanie przez jednostki aplikuj

ące o dotację do funduszy unijnych.

Ze wzgl

ędu na brak wytycznych do analiz ekonomicznych jednostki aplikujące do

funduszy przedakcesyjnych pos

ługiwały się różnymi metodologiami. Celem tego rozdziału

jest zaprezentowanie podej

ścia zastosowanego w przedsięwzięciu, które pozyskało

wsparcie z funduszu PHARE (tj. przedsi

ęwzięciu opisanym w studium przypadku).

Nale

ży zwrócić uwagę na różnice pomiędzy analizą finansową (zaprezentowaną powyżej),

a analiz

ą ekonomiczną. Analiza finansowa bada rentowność i płynność finansową

przedsi

ęwzięcia z punktu widzenia inwestora lub jednostki finansującej przedsięwzięcie.

Natomiast analiza ekonomiczna dokonywana jest z punktu widzenia spo

łeczeństwa.

Stanowi wi

ęc ona rozszerzenie analizy finansowej i ma na celu określenie społecznych i

ekologicznych kosztów i korzy

ści wynikających z przedsięwzięcia. W analizie

ekonomicznej równie

ż dokonuje się wyliczenia wskaźników rentowności. Są to:

ekonomiczna stopa zwrotu (EIRR) oraz ekonomiczna warto

ść bieżąca (ENPV).

Punktem wyj

ścia dla analizy ekonomicznej są tabele opracowane przy analizie finansowej.

W celu oszacowania kosztów i korzy

ści społecznych należy dokonać następujących

korekt i uzupe

łnień:

• Korekty cenowe dotyczące podatków i transferów,

• Uwzględnienie efektów zewnętrznych,

• Korekty uwzględniające zniekształcenia cenowe (ceny ukryte nakładów

produkcyjnych).

3.5.2. Koszty

spo

łeczno ekonomiczne (koszty zewnętrzne, kwestie

podatkowe, kwestie wp

ływu na rynek pracy)

Zniekszta

łcenia cenowe czynników produkcji (ceny ukryte)

W analizowanym przedsi

ęwzięciu przyjęto założenie o konkurencyjności rynku dla

nak

ładów inwestycyjnych. Założenie takie wynika z faktu, iż ostateczna cena dla nakładów

inwestycyjnych ustalana jest w trakcie otwartych procedur przetargowych. Uzasadnione
jest wi

ęc stwierdzenie, iż rynek na którym wyceniane są nakłady inwestycyjne, jest

rynkiem konkurencyjnym.

W analizowanym przyk

ładzie pominięto natomiast potencjalne odchylenia cenowe dla

energii i materia

łów. Nawet gdyby miały one miejsce to ich wpływ na wyniki analizy

ekonomicznej jest znikomy, gdy

ż kategoria ta stanowi niewielki odsetek kosztów

eksploatacyjnych.

Transfery (kwestie podatkowe)

Nak

łady inwestycyjne z punktu widzenia inwestującej jednostki samorządu terytorialnego

ą cenami brutto i zawierają podatek VAT. Dlatego w analizie kosztów i korzyści

spo

łeczno-ekonomicznych (cost-benefit) uwzględniono korektę o podatek VAT.

Koszty zewn

ętrzne i wpływ na środowisko

W przypadku inwestycji w zakresie kanalizacji i oczyszczalnia

ścieków występują koszty

zewn

ętrzne, związane z czasowym wyłączeniem terenów pod budowę z użytkowania, lecz

koszty te s

ą uwzględniane w nakładach inwestycyjnych (w postaci ewentualnego

odszkodowania). Ponadto projekt ma pozytywny wp

ływ na środowisko naturalne i nie

przewiduje si

ę innych kosztów zewnętrznych.

Warto

ść księgowa aktywów w posiadaniu sektora publicznego

Projekt nie b

ędzie wykorzystywał aktywów w posiadaniu sektora publicznego.

3.5.3. Korzy

ści społeczno ekonomiczne (koszty zewnętrzne, kwestie

podatkowe, kwestie wp

ływu na rynek pracy)

Odchylenia cenowe przychodów inwestycyjnych

W projekcie nie wyst

ępują odchylenia cenowe przychodów inwestycyjnych.

Korzy

ści społeczne wynikające z dodatkowego zatrudnienia

Jednym z celów projektu jest utrzymanie istniej

ących miejsc pracy oraz powstanie nowych

źródeł dochodu ludności. Przy szacowaniu korzyści społecznych posłużono się metodą
ksi

ęgowej płacy poniżej aktualnej płacy na poziomie założonego zasiłku dla bezrobotnych.

W analizie uwzgl

ędniono następujące efekty społeczne wynikające z dodatkowego

zatrudnienia:

• przyrost miejsc pracy podczas realizacji inwestycji (efekt nietrwały),

• przyrost miejsc pracy podczas eksploatacji inwestycji (efekt trwały),

• powstanie nowych miejsc pracy w wyniku rozwoju strefy przemysłowej i usługowej,

• zmniejszenie kosztów wywozu ścieków,

Wszystkie trzy efekty zosta

ły dalej szczegółowo omówione.

Przyrost miejsc pracy podczas realizacji inwestycji

Realizacja projektu spowoduje dodatkowe zatrudnienie. B

ędzie to efekt nietrwały,

zwi

ązany z realizacją inwestycji infrastrukturalnej, gdzie spora część nakładów

inwestycyjnych wykonywana jest z wykorzystaniem zasobów pracy. Podczas budowy
kanalizacji nie ma mo

żliwości pełnej automatyzacji, zwłaszcza prac ziemnych, w związku z

tym za

łożono około 20-procentowy udział społecznych korzyści w wydatkach

inwestycyjnych, wynikaj

ący z dodatkowego zatrudnienia podczas realizacji inwestycji.

Przyrost miejsc pracy podczas eksploatacji

Je

żeli w wyniku realizacji inwestycji powstają nowe miejsca pracy, a nowozatrudnieni

wywodz

ą się z grona bezrobotnych to można przyjąć, iż koszt alternatywny zatrudnienia

bezrobotnych wynosi zero. W takim przypadku przy obliczeniu wska

źników ERR i ENPV

nale

ży pominąć koszty zatrudnienia tych osób (koszty te zostały uwzględnione w analizie

finansowej). W omawianym przyk

ładzie nie przewidziano zatrudnienia osób wywodzących

ę z grona bezrobotnych

Powstanie nowych miejsc pracy

Podstawowym celem projektu jest rozwój strefy przemys

łowej i usługowej, a w

konsekwencji powstanie nowych miejsc pracy. Na licz

ącym 24 ha obszarze strefy rozwoju

przemys

łu i usług działa obecnie pięć podmiotów gospodarczych, zatrudniających 335

pracowników. Firmy te zamierzaj

ą do końca 2005 roku zwiększyć zatrudnienie do 475

osób (140 nowych miejsc pracy), jednak tylko je

żeli gospodarka ściekowa zostanie

uregulowana. Gmina jest na tym obszarze w

łaścicielem gruntów o łącznej powierzchni 8,5

ha. Przy za

łożeniu, że docelowe zatrudnienie na gruntach, które zostaną sprzedane

nowym inwestorom, b

ędzie się kształtować podobnie jak na terenie obecnie

funkcjonuj

ących zakładów, powinno to umożliwić powstanie dodatkowych 249 miejsc

pracy.

Łączny przyrost nowych miejsc pracy powinien wynieść 389 etatów i od tej

wielko

ści obliczono efekty społeczne.

Przyrost dochodów w wyniku nap

ływu turystów

Wobec braku systemu kanalizacyjnego obecnie mieszka

ńcy muszą wywozić ścieki

wozami asenizacyjnymi. Wobec braku oczyszczalni na terenie gminy

ścieki są wywożone

do oczyszczalni w gminach s

ąsiednich. W konsekwencji koszt wywozu ścieków jest

bardzo wysoki i si

ęga 20 zł/m3. Stanowi to znaczną barier ekonomiczną i część

mieszka

ńców pozbywa się ścieków w inny sposób, zanieczyszczając środowisko. Biorąc

pod uwag

ę, że w przypadku braku kanalizacji nastąpiłoby zwiększenie skuteczności

kontroli wywo

żenia ścieków, mieszkańcy musieliby przeznaczyć znaczne kwoty na ich

wywóz.
Przy szacowaniu efektów spo

łecznych uwzględniono redukcję kosztów wywozu ścieków z

punktu widzenia mieszka

ńców. Po uwagę wzięto tylko ścieki pochodzące od gospodarstw

domowych.

Uwaga
W powy

ższym przypadku nie uwzględniono korzyści zdrowotnych wynikających z poprawy

jako

ści wody. Wycena tego typu korzyści oraz włączenie ich do rachunku ekonomicznego

ływa na zwiększenie atrakcyjności inwestycji z punktu widzenia społeczeństwa oraz

zwi

ększa wartość ERR oraz ENPV. Uwzględnienie korzyści zdrowotnych jest kwestią

problematyczn

ą, gdyż konieczna jest do tego znajomość wpływu zanieczyszczeń (które

zostan

ą ograniczone wskutek realizacji projektu) na zdrowie ludzkie, kosztów hospitalizacji

z tego wynik

łych itp.

3.5.4.

Podsumowanie analizy kosztów i korzy

ści społecznych

Podstaw

ą do wyliczenia ekonomicznej stopy zwrotu były przepływy pieniężne dla

wyliczenia IRR. Saldo z tych przep

ływów ujęto w pierwszym wierszu tabeli do wyliczenia

ERR. W nast

ępnych rzędach znajdują się korekty. Pierwszą korektą są transfery. W

przypadku omawianego projektu by

ł to podatek VAT od nakładów inwestycyjnych.

W nast

ępnym wierszu podsumowano zewnętrzne korzyści społeczne. Były to korekty

wynikaj

ące z zatrudnienia osób z grona bezrobotnych w czasie budowy inwestycji, w

czasie jej eksploatacji oraz najwi

ększa wynikająca z dodatkowego zatrudnienia w strefie

przemys

łowej, która by nie mogła powstać bez infrastruktury kanalizacji.

Kolejn

ą ważną korzyścią społeczną była nadwyżka konsumenta. Wynikała ona z

gotowo

ści do zapłaty przez mieszkańców za wywóz ścieków przewyższającej

prognozowan

ą taryfę za ścieki. Badania gotowości do zapłaty w omawianej gminie nie

ły przeprowadzane i brakowało również danych ogólnopolskich. Z drugiej strony

mieszka

ńcy korzystali z wywozu ścieków wozami asenizacyjnymi płacąc wyższą cenę, co

pozwoli

ło na wnioskowanie na temat gotowości mieszkańców do zapłaty za odbiór

ścieków przez kanalizację. Różnica między kosztem wywozu ścieków wozami
asenizacyjnymi a taryf

ą za ścieki odprowadzane kanalizacją została ujęta w tabeli do

wyliczenia ERR.

Uwzgl

ędniając wcześniej wymienione korekty, wyliczono przepływy pieniężne po

korektach i z salda tego wyliczono ERR i ENPV. ERR wynios

ło około 37%, co oznaczało,

ż korzyści społeczne z realizacji projektu są na tyle duże, że projekt powinien być

realizowany. Nale

ży podkreślić, że projekt charakteryzuje się wysokimi korzyściami

spo

łecznymi, nawet przy bardzo ostrożnym ich szacowaniu.

W poni

ższej tabeli przedstawiono sposób obliczenia ERR i ENPV (w tabeli są

przedstawione tylko pocz

ątkowe lata analizy).

[tys. PLN]

Wyszczególnienie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Przep

ływy finansowe dla

projektu (z tabeli do wyliczenia
IRR)

-8 114

-2 852

426

478

535

589

648

Korekty wynikaj

ące z transferów

(VAT od nak

ładów

inwestycyjnych)

974

362

Korekty o korzy

ści społeczne, w

tym:

680

1 428

709

3 689

3 929

4 409

4 889

5 369

- przyrost miejsc (dla
bezrobotnych) pracy podczas
budowy

1 428

531

- zatrudnienie bezrobotnych
podczas eksploatacji inwestycji

- nowe miejsc pracy dla
bezrobotnych

3 339

3 573

4 045

4 518

4 990

- nadwy

żka konsumenta

162

329

333

337

342

346

Przep

ływy po korektach

-2 718

-5 712

-1 781

4 115

4 407

4 944

5 478

6 016

ERR

37%

ENPV

81 729 tys PLN

Tabela 3.3 Wyliczenie ERR i ENPV

3.6. Analiza

wra

żliwości

W przypadku inwestycji w system kanalizacyjny i oczyszczalnie

ścieków istotne znaczenie

maj

ą wysokie nakłady inwestycyjne oraz udział środków zewnętrznych, a w szczególności

dotacji w strukturze finansowania.

Je

żeli chodzi o koszty eksploatacyjne, to dominującym składnikiem jest amortyzacja,

powi

ązana z wielkością nakładów inwestycyjnych, natomiast pozostałe koszty operacyjne

maj

ą znikomy udział w strukturze kosztów, a co za tym idzie wrażliwość na ich zmiany jest

niewielka.

W przypadku przychodów sytuacja jest nieco odmienna: zale

żą one od ilości sprzedanych

ścieków oraz od ceny ścieków. Możliwości zmiany obu czynników są bardzo niewielkie.
W przypadku ilo

ści ścieków, która jest proporcjonalna do ilości podłączonych gospodarstw

domowych i ilo

ści mieszkańców w gospodarstwie domowym, techniczne możliwości

zmiany s

ą bardzo niewielkie ze względu na brak alternatywy dla odprowadzania ścieków

do projektowanego systemu. Mo

że się zmieniać co najwyżej średnie zużycie wody (a

zatem i ilo

ść ścieków) na mieszkańca. W przypadku ceny opłat za dostarczanie wody oraz

odprowadzanie

ścieków przyjęto, iż akceptowalny poziom tych opłat kształtuje się w

granicach 3-5% dochodów gospodarstwa domowego. Przyk

ładowo, wytyczne Komisji

Europejskiej

podaj

ą, że maksymalne obciążenie gospodarstw domowych nie powinno

przekracza

ć 4% dochodu rozporządzalnego. Wynika z tego, iż możliwości zmiany ceny są

niewielkie. Z tego wzgl

ędu skupiono się na analizie wrażliwości na zmiany podstawowych

wyników analizy na wielko

ść nakładów inwestycyjnych oraz na udział dotacji Phare w

nak

ładach (dotacja Phare występuje w I fazie projektu).

3.6.1. Nak

łady inwestycyjne

Dok

ładna wielkość nakładów inwestycyjnych zostanie określona po etapie organizacji

przetargu. Zak

łada się jednostajny rozkład prawdopodobieństwa dla wszystkich nakładów

inwestycyjnych. Przyj

ęto, że zmienność nakładów inwestycyjnych mieści się w przedziale

warto

ści [-25%,+25%] dla każdej z pozycji nakładu inwestycyjnego. Uzasadnienie

przyj

ęcia takiego rozkładu leży w przekonaniu o jednakowym prawdopodobieństwie dla

żdego z możliwych zdarzeń.

W wyniku tak przyj

ętych założeń badano wrażliwość na zmianę nakładów inwestycyjnych

w przedziale od 29.351.556 do 48.919.259 PLN dla etapu I i II

łącznie.

3.6.2. Udzia

ł dotacji

Zbadano wra

żliwość projektu na wielkość dotacji Phare w strukturze finansowania.

Zak

łada się jednostajny rozkład prawdopodobieństwa dla wszystkich dotacji Phare.

Przyj

ęto, że zmienność dotacji Phare mieści się w przedziale wartości [-25%,+25%].

Uzasadnienie przyj

ęcia takiego rozkładu leży w przekonaniu o jednakowym

prawdopodobie

ństwie dla każdego z możliwych zdarzeń. W wyniku tak przyjętych założeń

zbadano wra

żliwość projektu na udział dotacji Phare w nakładach od 39,5% do 65,9% (w

stosunku do nak

ładów I fazy inwestycji).

Guide to Cost-Benfit Analysis ...

3.6.3.

Wyniki analizy wra

żliwości

Aby sprawdzi

ć wpływ poszczególnych zmiennych niezależnych na ryzyko, wykonano

analiz

ę wrażliwości. Badano wpływ zmian w nakładach inwestycyjnych i udziale dotacji

Phare w nak

ładach na IRR/I, NPV/I, IRR/K oraz EIRR. Badano wpływ zmian obu tych

czynników jednocze

śnie, a wyniki zebrano w trzech matrycach prezentowanych dalej.

Analizuj

ąc wrażliwość IRR/I na wielkość nakładów należy podkreślić dużą wrażliwość

projektu, cho

ć w wielkościach bezwzględnych zmiany nie są wielkie. Wynika to z niskiej

rentowno

ści projektu - na poziomie około 2,3%. Spadek nakładów o 25% powoduje

dwukrotny wzrost rentowno

ści - do około 4,3%. Natomiast wzrost nakładów o 25%

powoduje spadek rentowno

ści do około 0,8%.

ływ zmian w nakładach na IRR/K jest podobny, ze względu na założoną strukturę

finansowania (proporcjonaln

ą do nakładów).

Natomiast wp

ływ zmian w nakładach na EIRR jest dużo mniejszy: wzrost nakładów o 25%

powoduje spadek EIRR z 36,5% do oko

ło 31,5%. Wynika to z tego, że tylko cześć efektów

spo

łecznych jest zależna od nakładów (transfery od nakładów w postaci podatku VAT).

żeli chodzi na wrażliwość IRR/I na udział dotacji Phare, to należy zauważyć praktyczną

niewra

żliwość projektu. Wynika to z faktu, że rentowność projektów nie zależy od źródeł

finansowania.

W przypadku IRR/K zmniejszenie si

ę dotacji Phare ma zasadnicze znaczenie dla

rentowno

ści IRR/K. W przypadku zmniejszenia dotacji o 25% w stosunku do założonej

IRR/K spada do oko

ło 6,5%. Natomiast EIRR jest praktycznie niewrażliwe na udział dotacji

Phare.

Obserwuj

ąc wpływ obu badanych czynników na IRR/K otrzymujemy płaszczyznę

umo

żliwiającą podejmowanie decyzji w zależności od założonego minimalnego poziomu

IRR/K. Nale

ży zauważyć, iż osiągany poziom IRR/K jest bliski optymalnego, biorąc pod

uwag

ę iż projekt ma charakter infrastrukturalny i jest realizowany w sferze publicznej (por.

wykres).

Natomiast EIRR jest uzale

żnione głownie od poziomu nakładów inwestycyjnych, a udział

dotacji Phare ma znacznie mniejszy wp

ływ.

Podsumowuj

ąc: pozyskanie dotacji Phare na sfinansowanie inwestycji okazało się

niezb

ędne dla osiągnięcia minimalnej stopy zwrotu IRR/K gwarantującej bezpieczeństwo

inwestowania z punktu widzenia inwestora. Aczkolwiek wp

ływ dotacji Phare na EIRR jest

niewielki, nale

ży podkreślić, że badanie wrażliwości nie pokazuje płynności

przedsi

ęwzięcia, od której przecież zależy decyzja inwestycyjna inwestora.

Wra

żliwość FIRR na wielkość nakładów

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

125%

120%

115%

110%

105%

100%

95%

90%

85%

80%

75%

zmiana nak

ładów

Rysunek 5 Badanie wra

żliwości IRR/K na wysokość nakładów inwestycyjnych

Wra

żliwość EIRR na wielkość nakładów

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

125%

120%

115%

110%

105%

100%

95%

90%

85%

80%

75%

zmiana nak

ładów

Rysunek 6 Badanie wra

żliwości EIRR na wysokość nakładów inwestycyjnych

Wra

żliwość IRR na udział dotacji Phare

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

65,9%

63,2%

60,6%

58,0%

55,3%

52,7%

50,1%

47,4%

44,8%

42,2%

39,5%

udzia

ł dotacji

Rysunek 7 Badanie wra

żliwości IRR/I na udział dotacji Phare

Wra

żliwość FIRR na udział dotacji Phare

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

65,9%

63,2%

60,6%

58,0%

55,3%

52,7%

50,1%

47,4%

44,8%

42,2%

39,5%

udzia

ł dotacji

Rysunek 8 Badanie wra

żliwości IRR/K na udział dotacji Phare

Wra

żliwość EIRR na udział dotacji Phare

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

40,00%

65,9%

63,2%

60,6%

58,0%

55,3%

52,7%

50,1%

47,4%

44,8%

42,2%

39,5%

udzia

ł dotacji

Rysunek 9 Badanie wra

żliwości EIRR na udział dotacji Phare

Rysunek 10 Badanie wra

żliwości IRR/K na udział dotacji Phare i wielkość nakładów inwestycyjnych

równocze

śnie

Document Outline

Analiza finansowa i ekonomiczna krok po kroku
Analiza ekonomiczna projektu
Studium przypadku dla przedsięwzięcia: budowa oczyszczalni

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Analiza progu rentowności, ekonomia, 2 rok, Finanse przedsiębiorstwa, Finanse przedsiebiorstwa
analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa - cz. 5, analiza finansowa
notatki analiza finansowa Maczynska 2013, Analiza finansowa (ekonomiczna), Mączyńska
WSKAŹNIKOWA ANALIZA FINANSOWO EKONOMICZNA
Analiza Finansowa- egzamin opisowy, Różne Dokumenty, MARKETING EKONOMIA ZARZĄDZANIE
ANALIZA FIRMY X, Studia, Analiza finansowo- ekonomiczna
AW Kruk, rachunkowosc, Analiza finansowa (ekonomiczna), Przykłady
Bakoma - wstępna analiza, rachunkowosc, Analiza finansowa (ekonomiczna), Przykłady
Analiza finansowa AZF, 4, Analiza ekonomiczna - analiza odnosz?ca si? do dzia?alno?ci gospodarczej.
Analiza finansowa AZF, 4, Analiza ekonomiczna - analiza odnosz?ca si? do dzia?alno?ci gospodarczej.
Podstawy analizy finansowo ekonomicznej
KONWERSATORIUM- pytania, Analiza finansowa (ekonomiczna), Analiza finansowa (ekonomiczna) + Egzaminy
Mars Polska - analiza wstępna, rachunkowosc, Analiza finansowa (ekonomiczna), Przykłady
BYTOM - analiza wstępna, rachunkowosc, Analiza finansowa (ekonomiczna), Przykłady
Analiza finansowa AZF, ANAL07 , Analiza ekonomiczna - analiza odnosz˙ca si˙ do dzia˙alno˙ci gospodar
analiza finansowa 3, Analiza ekonomiczna - analiza odnosz?ca si? do dzia?alno?ci gospodarczej. Z pun
Analiza finansowa przedsiębiorstwa (www.abc-ekonomii.net.pl)
Americanos - analiza wstepna, rachunkowosc, Analiza finansowa (ekonomiczna), Przykłady

więcej podobnych podstron

analiza finans spol ekonom fundusze

Document Outline