P

P

o

o

m

m

i

i

a

a

r

r

n

n

i

i

w

w

e

e

l

l

a

a

t

t

o

o

r

r

e

e

m

m

p

p

r

r

e

e

c

c

y

y

z

z

y

y

j

j

n

n

y

y

m

m

;

przed rozpoczęciem pomiaru sprzęt powinien być poddany
aklimatyzacji;

;

warunki atmosferyczne – temp. od 0

°C do 25°C, wiatr do

6 m/s. Ze względu na refrakcję nie zaleca się prowadzenia
pomiarów niwelacyjnych przy dużym nasłonecznieniu;

;

pomiary niwelacyjne powinny być wykonywane 0,5 h po
wschodzie i 0,5 h przed zachodem Słońca;

;

w wyjątkowo trudnych warunkach (miasta, mosty) dopuszcza
się pomiar fragmentów linii w nocy;

;

statyw instrumentu ustawia się w twardym gruncie (nigdy nie
na asfalcie);

;

łaty niwelacyjne ustawia się na stalowych klinach (gdy nie
jest to możliwe stosuje się żabki);

;

kliny wbija się w zwarte podłoże (nie w asfalt) na około 5
minut przed rozpoczęciem pomiaru na stanowisku;

;

długość klinów dobiera się stosownie do rodzaju podłoża;

;

pionowanie łaty wykonujemy starannie (z dokładnością do
0,2 wartości przewagi libeli);

;

w czasie trzymania łaty na klinie niedopuszczalne jest
opieranie się na podpórkach ani pozostawianie jej podpartej i
opuszczanie stanowiska;

;

pomiar odcinka niwelacji precyzyjnej polega na
określeniu przewyższenia między dwoma sąsiednimi
reperami;

;

jako punkty pośrednie pomiędzy tymi reperami służą
trzpienie klinów (żabek) na których ustawia się łaty;

;

pomiar przewyższenia pomiędzy dwoma sąsiednimi
klinami (żabkami) stanowi jedno stanowisko;

;

jeśli stopka łaty nie spełnia wymaganych kryteriów
dokładnościowych należy stosować ostrogi

;

przed ustawieniem łaty na reperze każdorazowo zdejmujemy
z niej ostrogę;

;

każdy odcinek mierzy się dwukrotnie: tam i z powrotem (w
kierunku głównym i powrotnym);

;

na każdym odcinku powinna być parzysta ilość stanowisk,
tzn. ta sama łata zaczyna pomiar na reperze początkowym i ta
sama łata kończy na reperze końcowym;

;

łata „w przód” to łata w znajdująca się w przodzie względem
obserwatora zwróconego w kierunku zgodnym z kierunkiem
pomiaru, zaś łata „wstecz” to łata będąca w tyle;

;

na następnym, sąsiednim stanowisku łatę „w przód” jedynie
obraca się w kierunku instrumentu i traktuje się jako łatę
„wstecz”, łata będąca na poprzednim stanowisku łatą „wstecz”
jest przenoszona i ustawia się ją na wbitym klinie jako łatę „w
przód”;

;

godne polecenia jest zachowanie dużej ostrożności przy
przenoszeniu łat;

;

długość celowej, tj. odległość od instrumentu od łaty
powinna być zawarta w granicach od 5 do 35 metrów;

;

długości celowych odmierza się odpowiednim przymiarem
tak, by zachować ich równość w granicach

± 0,5 m;

;

linia celowa powinna przebiegać 1,5 m nad powierzchnią
terenu (w trudniejszych warunkach, przy większych
przewyższeniach minimum 0,5 m);

;

w niwelatorach wyposażonych w kompensator należy
sprawdzać jego działanie;

;

obserwator powinien rozplanować sobie pracę w ten sposób
aby pomiar odcinka w każdym kierunku prowadzić bez
przerw;

C

C

z

z

y

y

n

n

n

n

o

o

ś

ś

c

c

i

i

n

n

a

a

s

s

t

t

a

a

n

n

o

o

w

w

i

i

s

s

k

k

u

u

Pomiar odcinka niwelacji

;

rozmierzenie długości celowych i nabicie klinów;

;

dokładne wbicie nóg statywu;

;

poziomowanie za pomocą libeli pudełkowej (dodatkowo w
instrumentach libelowych dochodzi libela elewacyjna);

;

na stanowisku obowiązuje określona kolejność obserwacji łat i
ich odczytów:

Sposób pierwszy:

t

1

– odczyt wstecz, podział młodszy

p

1

– odczyt w przód, podział młodszy

p

2

– odczyt w przód, podział starszy

t

2

– odczyt wstecz, podział starszy

Sposób drugi:

t

1

– odczyt wstecz, podział młodszy

t

2

– odczyt wstecz, podział starszy

p

2

– odczyt w przód, podział starszy

p

1

– odczyt w przód, podział młodszy

uwaga na przechodzenie

to zapewnia możliwość dwukrotnego wyznaczenia
przewyższenia, na obu podziałach łat;

;

za pomocą pokrętła mikrometru optycznego ustawiamy obraz
najbliższej kreski podziału łaty w osi symetrii klina siatki
kresek (uwaga na martwy ruch !!!!);

;

z podziału łaty odczytuje się trzy (cztery) cyfry odczytu;

;

z mikrometru optycznego odczytuje się trzy ostatnie cyfry
odczytu;

;

wyniki obserwacji, jak i inne dane dotyczące pomiaru, zapisuje
się w odpowiednich rubrykach dziennika niwelacji precyzyjnej
długopisem lub atramentem;

;

w czasie trwania pomiaru należy w dzienniku niwelacji w
rubryce „UWAGI” wpisywać dane dotyczące stanu pogody
oraz informacji dotyczących zespołu pomiarowego i
używanych instrumentów. Należy wymienić numery punktów,
numer odcinka i określenie kierunku pomiarów.

;

po pomiarze na jednym stanowisku sekretarz sprawdza
poprawność obserwacji dokonując następujących obliczeń:

h

1

= t

1

– p

1

h

2

= t

2

– p

2

różnica n między dwoma wyznaczeniami przewyższenia na
stanowisku nie powinna być większa niż:

Długość celowej

≤ 20 m

> 20 m

N dla I klasy

N dla II klasy

0,16 mm
0,18 mm

0,20 mm
0,24 mm

w przypadku uzyskania większej odchyłki niezamknięcia
stanowiska powtarzamy całe stanowisko (cztery odczyty)
przekreślając w dzienniku wyniki poprzedniego pomiaru;

;

przy kontroli zamknięcia stanowiska można wykorzystać
kontrolną wartość, tzw. stałą łaty;

P

P

o

o

p

p

o

o

m

m

i

i

a

a

r

r

z

z

e

e

o

o

d

d

c

c

i

i

n

n

k

k

a

a

w

w

j

j

e

e

d

d

n

n

y

y

m

m

k

k

i

i

e

e

r

r

u

u

n

n

k

k

u

u

;

obliczenie przewyższenia w całym odcinku z obu podziałów

Σh

1

=

Σt

1

-

Σp

1

Σh

2

=

Σt

2

-

Σp

2

;

obliczenie sumy różnic n i sprawdzenie równości

Σn = Σh

1

-

Σh

2

;

obliczenie średniego przewyższenia

h’ = 0,5

⋅(Σh

1

+

Σh

2

)

;

uwzględnienie poprawki termicznej łat - q

T

q

T

= h’

⋅α

śr

⋅(t - t

o

)

h’ – pomierzone przewyższenie odcinka
niwelacyjnego,

α

śr

– średnia wartość współczynnika rozszerzalności

termicznej taśm inwarowych pary łat,

t – t

o

– różnica średniej temperatury taśm łat (dla

całego odcinka) i temperatury komparacji t

o

Poprawkę termiczną dodajemy do wyniku pomiaru otrzymując
ostateczne przewyższenie w kierunku „tam”.

h

tam

= h’ + q

T

Po pomiarze odcinka w obu kierunkach

W wyniku identycznej procedury z wynikami pomiaru kierunku
powrotnego mamy już dwie wartości przewyższeń w kierunku
tam – h

tam

i kierunku powrotnym – h

pow

.

Czas na sprawdzenie poprawności pomiaru, ale najpierw ...

;

obliczamy długość odcinka niwelacyjnego (wyrażamy ją w
kilometrach)

L = 0,5

⋅(L

tam

+ L

pow

)

;

obliczenie różnicy między przewyższeniami wyznaczonymi w
kierunku „tam” i „powrót” (odchyłka niezamknięcia odcinka)

ρ = h

tam

+ h

pow

Wartość

ρ posłuży nam do sprawdzenia naszych pomiarów.

Powinna spełniać następujące kryteria:

ρ ≤ ± 1,2 ⋅ L [mm] - dla niwelacji I klasy

ρ ≤ ± 1,5 ⋅ L [mm] - dla niwelacji II klasy

Jeśli

uzyskana wartość

ρ przekracza wartość

dopuszczalną dla określonej klasy należy powtórzyć
pomiar odcinka w tym kierunku do którego wyniku mamy
mniejsze zaufanie.

Jeśli powtórny pomiar nie spełni warunku dopuszczalnej
wartości

ρ, należy powtórzyć pomiar w kierunku przeciwnym,

przekreślając zapisy poprzednich pomiarów.

A jeśli jednak ...

... wartość niezamknięcia odcinka

ρ nie przekracza wartości

dopuszczalnej to pozostaje nam ...

;

obliczenie średniego przewyższenia odcinka z obu kierunków
(po uwzględnieniu poprawki termicznej)

h = 0,5

⋅(h

tam

+ h

pow

)

;

obliczenie poprawki komparacyjnej łat -

q

K

- którą ostatecznie

dodajemy do średniej wartości przewyższenia

q

K

= h

⋅ε

śr

ε

śr

– średnia poprawka do długości średniego metra pary łat

Aby otrzymać ostateczną wartość przewyższenia dodajemy
obliczoną poprawkę komparacyjną do średniej wartości
przewyższenia.

h

ost

= h + q

K

Po pomiarze linii niwelacyjnej

Suma różnic dwukrotnych pomiarów odcinków

λ = Σ ρ

obliczona dla odcinków całej linii, nie powinna być większa niż:

dla I klasy

]

km

[

L

25

,

2

max

⋅

≤

λ

dla II klasy

]

km

[

L

00

,

3

max

⋅

≤

λ

Odchyłka niezamknięcia -

ϕ - poligonu niwelacyjnego I i II klasy

wyznaczona z wartości pomierzonych, powinna spełniać
kryterium:

]

km

[

L

00

,

2

max

⋅

≤

ϕ

Po zakończonym pomiarze każdej linii lub sekcji kompletuje się
dokumentację zawierającą:

;

dzienniki polowe,

;

wykaz znaków wysokościowych (ze współrzędnymi punktów),

;

opisy topograficzne,

;

obliczenia polowe,

;

sprawozdanie techniczne.

Dokładność obliczeń i zapisu wartości przewyższeń i poprawek
niwelacyjnych powinna wynosić 0,01 mm, a dla wyznaczonych
błędów 0,001 mm.