Wiadomość wydrukowana ze stron:

finanse.wp.pl

Polki są najbardziej przedsiębiorcze w Europie

2006-12-05 (11:47)

Założenie własnej firmy jest dla kobiet łatwiejsze niż pokonywanie barier w drodze do
stanowiska kierowniczego. Dlatego tak wiele kobiet skorzystało z szans, jakie pojawiły się
wraz z wprowadzeniem gospodarki rynkowej i rozpoczęło "pracę na swoim".

W całym okresie transformacji wyraźnie więcej przybyło kobiet pracujących na rachunek własny niż
mężczyzn (odpowiednio: 170,9% i 104,3%). W 1998 r. liczba kobiet pracujących na własny rachunek
poza rolnictwem była blisko pięciokrotnie wyższa niż w 1985 r., podczas gdy mężczyzn – tylko
dwukrotnie.

Po 1998 r. ubywało osób pracujących na własny rachunek w tym szczególnie wyraźnie zmniejszała się
liczba pracodawców, a wiązało się to z wprowadzeniem nowego systemu ubezpieczeń społecznych i
wyższymi kosztami zatrudniania pracowników. Polityka państwa w zakresie wspierania rozwoju sektora
małych i średnich firm nie była w tym okresie realizowana, a stagnacja gospodarcza w latach 2001 - 2002
przede wszystkim dotknęła najmniejsze i najsłabsze na rynku firmy, co w pierwszej kolejności skutkowało
redukcją zatrudnienia a następnie likwidacją firm.

Z badań wynika, że kobietom w mniejszym stopniu niż mężczyznom przeszkadza nadmierna biurokracja
czy konieczność dostosowania się do zmian w przepisach. Bardziej za to są one wyczulone na niejasność
przepisów i niepewność sytuacji na rynku oraz konkurencję. Kobiety lepiej funkcjonują w warunkach
mniejszego ryzyka.

Mimo wszystkich trudności i braku programów wpierających przedsiębiorczość kobiet, mamy jeden z
najwyższych w Unii Europejskiej udziałów kobiet wśród osób samozatrudnionych. Można to wytłumaczyć
trudną sytuacją kobiet na rynku pracy i ograniczonymi możliwościami podjęcia pracy ze względu na to, że
w sytuacji wysokiej podaży siły roboczej pracodawcy preferują męskich kandydatów, którzy są bardziej
dyspozycyjni i tradycyjnie nie obciążeni obowiązkami rodzinnymi. Ale nie bez znaczenia jest też duch
przedsiębiorczości tkwiący w polskich kobietach od wielu pokoleń. Okres zaborów i powstań narodowych
ujawnił, że kobiety potrafiły zarządzać majątkami, gdy ich mężowie walczyli. Matka Marii Skłodowskiej-
Curie stworzyła mały warsztat obuwniczy (szyła buty dla dzieci), by zarabiać na życie.

Główne motywy zakładania firm przez kobiety i mężczyzn

W przypadku kobiet założenie własnej firmy jest łatwiejsze niż przebijanie się przez szklany sufit w drodze
do stanowiska kierowniczego. W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej obserwuje się, że kobiety
częściej niż mężczyźni rezygnują w pracy na rzecz korporacji i rozpoczynają własną działalność
gospodarczą. W Polsce decyzja o założeniu własnej firmy jest stosunkowo często dyktowana wysokim
bezrobociem (najwyższym wśród krajów Unii Europejskiej) i trudnościami w znalezieniu pracy.

Zagrożenie bezrobociem jest jedną z istotnych przyczyn podejmowania przez kobiety działalności na
własny rachunek, chociaż nie najważniejszą (ramka 1). Podobnie jak mężczyźni kobiety zakładają firmy,
bo chcą być samodzielne w podejmowaniu decyzji, chcą więcej zarabiać, bo mają cechy przedsiębiorcze i
nie boją się ryzyka.

CECHY OSOBY PRZEDSIĘBIORCZEJ
Aktywna i wewnątrz sterowna
Kreatywna (ma nowe pomysły; odkrywa nowe sposoby rozwiązywania
problemów)
Innowacyjna (umie zastosować kreatywne rozwiązania, wcielić je w
życie)
Komunikatywna
Nie zraża się niepowodzeniami, wytrwała
Traktuje porażki jako doświadczenie, z którego można czerpać wiedzę

Skłonna do ryzyka

Strona 1 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

Charakterystyka kobiet i mężczyzn przedsiębiorców

W II kwartale 2005 r. liczba kobiet pracujących na rachunek własny (bez pomagających członków rodzin,
którzy pracują bez wynagrodzenia, głównie w gospodarstwach rolnych, częściej są to kobiety niż
mężczyźni) wynosiła ok. 1 mln (łącznie z indywidualnym rolnictwem), co stanowiło 35% ogółu osób
pracujących na rachunek własny. W poprzednich latach odsetek ten był wyższy i wynosił 37-38%. W
miastach osoby pracujące na rachunek własny stanowią mniejszą grupę niż na wsi i dotyczy to zarówno
kobiet, jak i mężczyzn. Polskie przedsiębiorczynie to na ogół osoby w wieku 40 lub więcej lat, zamężne,
stosunkowo dobrze wykształcone (jeśli pominąć pracujących w rolnictwie, wśród których dominują osoby
z podstawowym wykształceniem). Mężczyźni przedsiębiorcy to także osoby przeważnie po czterdziestce,
ale w porównaniu z kobietami niższy jest wśród nich udział osób stanu wolnego.

O ile mężczyźni przedsiębiorcy to przeważnie technicy i inżynierowie, a następnie robotnicy
wykwalifikowani, to kobiety właścicielki firm - częściej ekonomistki, humanistki lub bez konkretnego
zawodu, czyli z ukończonym liceum ogólnokształcącym. Dostrzegalne są także różnice w profilu
prowadzonej działalności, ale zarówno kobiety, jak i mężczyźni lokują się najczęściej w rolnictwie oraz
handlu i naprawach, a następnie - kobiety w produkcji i usługach niematerialnych, a mężczyźni w
budownictwie i usługach materialnych (np. transporcie). W miastach profile działalności mężczyzn
przedsiębiorców są skoncentrowane w czterech branżach: handel, budownictwo, przetwórstwo
przemysłowe i transport (razem 75%). Kobiety, poza tym, że lokują się w handlu (46%), charakteryzują
się większym rozproszeniem profilów działalności (tabela 1).

Tabela 1. Struktura kobiet i m

ężczyzn pracujących na rachunek własny według wieku,

poziomu wykszta

łcenia i branży (2005, w procentach)

Opracowanie własne na podstawie: T.W. Zimmerer, N.M.
Scarborough, "Entrepreneurship and New Venture Formation",
Prentice Hall, New Jersey 1996, s. 51-75.

Strona 2 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych BAEL - II kwartał 2005 r.

Z badań prowadzonych w 2001 r. przez Demoskop na zlecenie PARP wynika, że kobiety przedsiębiorcy
korzystają z kredytów równie rzadko jak mężczyźni: co czwarte przedsiębiorstwo korzystało z kredytu, by
uruchomić własną działalność gospodarczą, a w chwili badania kredytami było obciążonych 30%
przedsiębiorstw. Wyniki badania potwierdzają, że wśród przedsiębiorców bardzo częste jest przekonanie,
iż lepiej ograniczać rozwój i inwestycje niż brać kredyt (zgodziło się z tym aż 71% mężczyzn i 67%
kobiet), a to głównie dlatego, że oprocentowanie jest tak duże, iż branie kredytów jest nieopłacalne a
konieczność ich spłacania narusza poczucie bezpieczeństwa.

Bariery przedsiębiorczości w opinii kobiet i mężczyzn

Główne bariery rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce mają charakter ekonomiczny i
sprowadzają się do niskiego popytu, dużej konkurencji, stosunkowo wysokich kosztów pracy oraz braku
kapitału i ograniczonego dostępu do źródeł finansowania. Nieco inne są bariery, gdy się zakłada firmę, a
inne gdy się ją prowadzi. Z wypowiedzi przedsiębiorców wynika, że główne bariery towarzyszące
zakładaniu firmy to: nadmiar spraw organizacyjnych związanych z rejestracją, niejasne przepisy
dotyczące funkcjonowania małych firm, brak finansów i kapitału początkowego (tabela 2).

Tabela 2. Przedsi

ębiorcy według deklarowanych barier zakładania firmy, 2001

(odpowiedzi „tak”)

Strona 3 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

Źródło: Bariery przedsiębiorczości kobiet. Raport z badań IPSOS-Demoskop, Warszawa 2001

Więcej barier jest dostrzeganych i odczuwanych przez przedsiębiorców, gdy już prowadzą firmę. Wskazują
oni przede wszystkim na wysokie podatki, nadmiar biurokracji, brak płynności finansowej, niejasne
przepisy prawne i dużą konkurencję. W dalszej kolejności – na brak ustalonych reguł rozwoju małych i
średnich firm, na brak pieniędzy na inwestycje oraz brak wiedzy, w tym szczególnie z zakresu prawa
podatkowego Ogólnie kobiety częściej niż mężczyźni wskazują na występowanie barier, a w szczególności
uskarżają się na wysoką konkurencję i niejasne przepisy prawne.

Kobiety dodatkowo doświadczają barier o charakterze kulturowym, związanych z tradycyjnym
postrzeganiem ról kobiet i mężczyzn w społeczeństwie. I chociaż kobiety często mają cechy
przedsiębiorcze [patrz ramka 2], to jest im trudniej niż mężczyznom podejmować decyzje o założeniu
własnej firmy – mają więcej wątpliwości i obaw związanych z tym, czy sobie poradzą. Dlatego w wielu
krajach (Kanadzie, USA, Szwecji, Włoszech, Niemczech) istnieją specjalne programy rządowe kierowane
specjalnie do kobiet, mające na celu promowanie wśród nich przedsiębiorczości, rozwijanie cech
przedsiębiorczych i pomaganie w założeniu własnej firmy.

GŁÓWNE MOTYWACJE KOBIET I MĘŻCZYZN DO ZAŁOŻENIA
WŁASNEJ FIRMY


w 1995 r. Dążenie do samodzielności - 91% kobiet i 89% mężczyzn
Potrzeba godziwych zarobków - 84% kobiet i 89% mężczyzn
Wrodzona przedsiębiorczość - 70% kobiet i 75% mężczyzn
Doświadczenie zdobyte w poprzedniej pracy - 64% kobiet i 70%
mężczyzn
Skłonność do ryzyka - 48% i 51%
Chęć udowodnienia własnej wartości partnerowi - 40% i 27%
Zagrożenie bezrobociem - 35% kobiet i 27% mężczyzn

w 2001 r. Brak innych możliwości - 41% kobiet i 30% mężczyzn
Sprzyjające okoliczności na rynku - 36% kobiet i 43% mężczyzn
Bezrobocie - 34% kobiet i 26% mężczyzn
Przykład rodziców - 13% kobiet i 10% mężczyzn

w 2005 r.
Dążenie do samodzielności - 65% kobiet i 68% mężczyzn
Potrzeba godziwych zarobków - 38% i 48%
Wyuczony zawód - 30% i 36%
Doświadczenie zdobyte w pracy przed założeniem firmy - 31% i 31%
Wrodzona przedsiębiorczość - 30% kobiety i 17% mężczyźni
Zagrożenie bezrobociem - 25% kobiety i 19% mężczyźni
Nadarzająca się okazja zarobienia - 20% i 20%
Potrzeba posiadania elastycznego czasu pracy - 10% kobiety i 13%
mężczyźni
Przykład rodziców - 14% i 12%
Skłonność do ryzyka - 9% i 12%

Strona 4 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

Źródło: wyniki badania ankietowego z 1995 r. pt. "Polski biznes '95" przeprowadzonego przez autorkę w
ramach badań statutowych Kolegium Gospodarki Światowej SGH, na próbie blisko 1050 przedsiębiorców
(na ankietę odpowiedziało 305 osób, w tym 143 kobiety); wyniki badania IPSOS-Demoskop z 2001 r.,
przeprowadzonego wśród 200 kobiet i 200 mężczyzn przedsiębiorców na zlecenie PARP; wyniki badania
Pentor z 2005 r. przeprowadzone wśród 500 kobiet i 500 mężczyzn właścicieli firm zatrudniających do 50
osób. W Polsce brakuje takich programów, a mimo to na tle krajów Unii Europejskiej mamy stosunkowo
wysokie wskaźniki udziału kobiet wśród osób pracujących na rachunek własny, (tabela 3) jak i udziału
przedsiębiorczyń wśród ogółu pracujących kobiet - 23% w stosunku do 11% dla starych krajów Unii
Europejskiej. Z jednej strony wynika to z determinacji kobiet wobec ograniczonych możliwości podjęcia
pracy w sektorze formalnym, a z drugiej świadczy o tym, że Polki charakteryzują się postawami
przedsiębiorczymi i umiejętnością radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Wiele kobiet decyduje się na
założenie własnej firmy z wyboru, a nie z konieczności. Własna firma daje bowiem samodzielność w
podejmowaniu decyzji i stanowieniu o sobie.

Tabela 3. Udzia

ł kobiet wśród ogółu samozatrudnionych w wybranych krajach

cz

łonkowskich Unii Europejskiej i w Polsce

Dlaczego warto promować postawy przedsiębiorcze?

We wszystkich krajach kobietom jest trudniej podejmować decyzje o założeniu własnej firmy z powodów
kulturowych: kobiety mają niższe poczucie własnej wartości, mniejszą wiarę w powodzenie, więcej lęku
przed porażką. Wszędzie na świecie, i także w Polsce, kobiety rzadziej niż mężczyźni dysponują własnym
kapitałem, a tym samym są w gorszej pozycji, gdy chcą wziąć kredyt. Stąd w wielu krajach (USA,
Kanadzie, Szwecji, we Włoszech) istnieją rządowe programy wspierania przedsiębiorczości kobiet.

Wskaźniki zatrudnienia kobiet są w Polsce jedne z najniższych w Unii Europejskiej, a poziom bezrobocia –
najwyższy. Kobiety mają trudności ze znalezieniem pracy, bo ubywa miejsc w pracy biurowej i
administracyjnej.

Wiele kobiet ma cechy przedsiębiorcze i dąży do pracy na swoim. Należy te postawy wykorzystać i
wzmocnić, bowiem samozatrudnienie to jedna z form zmniejszania bezrobocia.

W Polsce polityka gospodarcza państwa, w tym fiskalna, raczej hamuje rozwój przedsiębiorczości niż mu
sprzyja. Pracodawcy są obciążani zbyt wysokimi podatkami z tytułu osiąganych dochodów i z tytułu
zatrudniania pracowników. Brakuje kapitału i trudny jest dostęp do źródeł finansowania, co przekłada się
na niską innowacyjność polskich małych i średnich firm, a tym samym konkurencyjność na rynkach
europejskich. Wśród przedsiębiorców obojga płci bardzo częste jest przekonanie, że lepiej ograniczać
rozwój i inwestycje niż brać kredyt, a to dlatego, że oprocentowanie dostępnych kredytów bankowych jest
wysokie i nieopłacalne dla małej czy średniej firmy. Tym bardziej można mówić o sukcesie polskich kobiet,
o fenomenie kobiecej przedsiębiorczości, bo jest on zasługą samych kobiet i wyrazem ich dążenia do
aktywnego uczestniczenia w procesach gospodarczych.

Ewa Lisowska

Strona 5 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/

Autorka jest doktorem ekonomii i pracuje w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Jej zainteresowania
badawcze koncentrują się wokół zagadnień sytuacji kobiet na rynku pracy, w tym w szczególności
motywacji do zakładania własnych firm, kobiecych stylów zarządzania oraz barier przedsiębiorczości
kobiet. Jedna z założycielek i długoletnia prezeska Międzynarodowego Forum Kobiet – stowarzyszenia
właścicielek i menedżerek firm. Redaguje czasopismo "Kobieta i Biznes", które ukazuje się od 1993 r. w
polskiej i angielskiej wersji językowej.

(Nowe

Życie Gospodarcze)

Strona 6 z 6

Finanse - Wirtualna Polska

2006-12-06

http://finanse.wp.pl/drukuj.html?kat=52972&wid=8630746

PDF stworzony przez wersj

ę demonstracyjną pdfFactory Pro

www.pdffactory.pl/