1

Kość ramienna humerus

Kość ramienna jest kością długą. Najdłuższa kość kończyny górnej.
Składa się z:

1. części środkowej - trzonu corpus

2. dwóch końców

– końca bliższego extremitas proximalis - tworzy główkę dla stawu ramiennego

– końca dalszego extremitas distalis - tworzy główkę dla łokciowego

Poniżej guzków, nieco przewężone miejsce oddzielające koniec proksymalny od trzonu –
szyjka chirurgiczna collum chirurgicum.
Jest to najczęstsze miejsce złamań.

2

Guzek większy skierowany bocznie - trzy powierzchnie, przyczepy mięśni:

 nadgrzebieniowego (m. supraspinatus),

 podgrzebieniowego (m. infraspinatus)



obłego mniejszego (teres minor)

Guzek mniejszy, skierowany do przodu - przyczep



mięśnia podłopatkowego m.subscapularis

Bruzda międzyguzkowa - ścięgno m. dwugłowego (głowy długiej)

Trzon kości ramiennej jest w części bliższej walcowaty, u dołu trójgraniasty.



W połowie długości na powierzchni bocznej znajduje się wyniosłość - guzowatość
naramienna (tuberositas deltoidea).



Na dalszej, trójgraniastej części trzonu występują dwa brzegi: przyśrodkowy i
boczny (margo medialis et lateralis).

Powierzchnia przednio-boczna

• góra -mięsień czworoboczny (guzowatość naramienna)

• dół – m. ramienny

Powierzchnia przednia przyśrodkowa

• przyczep końcowy mięśnia kruczo-ramiennego

Powierzchnia tylna

• do części górnej głowa boczna,

• do części dolnej głowa przyśrodkowa m. trójgłowego

3

Do brzegu przyśrodkowego i bocznego przyczepiają się przegrody międzymięśniowe

Koniec dalszy- kłykeć . Jest spłaszczony w kierunku przednio-tylnym i łagodnie wygięty do
przodu – część ta nosi nazwę kłykcia kości ramiennej (condylus humeri).

4

Nadkłykieć przyśrodkowy Przyczepiają się do niego; więzadło poboczne łokciowe stawu
łokciowego, mięsień nawrotny obły i większość mięśni zginających rękę.
Na jego stronie tylnej znajduje się płytka bruzda – bruzda nerwu łokciowego (sulcus nervi
ulnaris), w której tuż pod skórą i powięzią biegnie nerw łokciowy; uderzenie w to miejsce
wywołuje bóle promieniujące do małego palca.

Nadkłykieć boczny, mniejszy niż przyśrodkowy, stanowi guzkowatą wyniosłość nieco
wygiętą do przodu: przyczepiają się do niego:



więzadło poboczne promieniowe stawu łokciowego,

 odwracacz przedramienia


mięśnie prostujące rękę.

Ponad nadkłykciami, w kierunku trzonu listewki – grzebienie



Grzebień nadkłykciowy przyśrodkowy crista supraepicondylaris medialis



Grzebień nadkłykciowy boczny crista supraepicondylaris lateralis

Na kłykciu między obu nadkłykciami znajduje się powierzchnia stawowa, pokryta chrząstką
szklistą, dla połączenia z kośćmi przedramienia.

Wyczuwalność:
W dole pachowym wyczuwamy część głowy kości ramiennej.
Obwód zewnętrzny głowy wraz z obu guzkami jest tylko niewyraźnie wyczuwalny przez
mięsień naramienny.
Trzon kości ramiennej nigdzie nie leży bezpośrednio pod skórą.
Z końca dalszego kości wyczuwalne są oba nadkłykcie, a nadkłykieć przyśrodkowy jest
wyraźnie widoczny

Obie kości biegną albo mniej więcej równolegle do siebie i wtedy ręka swą powierzchnią
dłoniową jest skierowana do przodu (położenie odwrócone ręki supinatio), albo kość
promieniowa krzyżuje skośnie kość łokciową od przodu, a wtedy ręka swą powierzchnią

5

dłoniową jest skierowana do tyłu (położenie nawrócone ręki pronatio).W położeniu
pośrednim w przypadku opuszczonej kończyny powierzchnia dłoniowa jest zwrócona ku
płaszczyźnie pośrodkowej. W tym położeniu obie kości są oddalone najbardziej od siebie,
przestrzeń międzykostna jest największa.
Ramię i przedramię, przy wyprostowanym stawie łokciowym nie
leżą w jednej prostej linii lecz tworzą kąt otwarty w kierunku
promieniowym; kąt ten, tzw. całkowity kąt łokciowy, zwłaszcza
dobrze widoczny w położeniu odwróconym ręki, wynosi
przeciętnie 165—170°.
Jeżeli kąt jest mały,

wtedy „fizjologiczne odwiedzenie

przedramienia” występuje bardzo wyraźnie, możemy mówić o
ramieniu koślawym (ramieniu X).
Kąt ten składa się z części ramiennej, zawartej między długą osią
kości ramiennej a osią stawu łokciowego, i z części
przedramiennej — między tą osią a osią długą kości łokciowej.
Oba te składniki całkowitego kąta łokciowego mogą być tej samej
lub różnej wielkości i w zależności od tego przedramię zgięte w
stawie łokciowym pokrywa ramię w widoku od przodu lub tyłu

,

czy też odchyla się w stronę przyśrodkową lub boczną.

KOŚĆ ŁOKCIOWA
Kość długa: trzon i dwa końce.
Trzon kości łokciowej (corpus ulnae).Jest kształtu trójgraniastego, nieco wypukły ku stronie
palca małego. Ma trzy powierzchnie i trzy brzegi, (tak jak przeważnie trzon każdej kości
długiej).

Powierzchnia przednia (facies anterior), znacznie szersza u góry niż u dołu, w górnych 3/4
częściach jest wklęsła - tutaj przyczepia się zginacz głęboki palców flexor digitorum

6

profundus. Jej dolna czwarta
część, spłaszczona, jest
miejscem przyczepu mięśnia
nawrotnego czworobocznego
pronator quadratus..
Powierzchnia tylna (facies
posterior), skierowana ku
tyłowi oraz bocznie, jest
szeroka i wklęsła u góry; ku
dołowi stopniowo zwęża się,
wygładza i zaokrągla. U samej
góry trójkątne, chropowate pole
dla przyczepu mięśnia
łokciowego anconeus, które do
przodu i bocznie graniczy z
polem przyczepu odwracacza
przedramienia supinator.
Poniżej powierzchnia tylna jest
podzielona słabą, podłużną
kresą na dwie części,
przyśrodkową i boczną;
pierwsza jest gładka i pokryta
prostownikiem łokciowym
nadgarstka extensor carpi
ulnaris, do drugiej, szerszej i
chropowatej, przyczepiają się
od góry ku dołowi mięśnie:
odwodziciel długi kciuka
abductor pollicis longus,
prostownik długi kciuka
extensor pollicis longus i
prostownik wskaziciela
extensor indicis.

Powierzchnia przyśrodkową
(facies medialis) jest szeroka i
wklęsła u góry, wąska i
wypukła u dołu. Do jej górnych
¾ części przyczepia się zginacz
głęboki palców flexor digitorum profundus. Dolna ¼ leży podskórnie.

7

Wyrostek łokciowy (olecranon)
(olene = łokieć, kranon = głowa;
głowa łokcia), stanowi dużą,
grubą, zakrzywioną wyniosłość,
położoną na górnej i tylnej części
kości łokciowej.
Wierzchołek, zagięty do przodu, w
przypadku wyprostowanego
przedramienia styka się z dołem
wyrostka łokciowego kości
ramiennej.
Powierzchnia przednia jest gładka,
wklęsła i tworzy część górną
wcięcia bloczkowego.
Powierzchnia tylna, kształtu
trójkątnego, gładka, leży
podskórnie i jest pokryta kaletką
maziową. Powierzchnia ta jest
wyraźnie wyczuwalna, zwłaszcza
gdy przedramię jest zgięte, i w
życiu codziennym zwana „łokciem

”

.

Powierzchnia górna, mniej więcej czworokątna, chropowata, jest miejscem przyczepu ścięgna
mięśnia trójgłowego ramienia.
Podstawa wyrostka jest zwężona i łączy się z częścią górną trzonu.

Wyrostek dziobiasty processus coronoideus; od przodu ma kształt trójkątny, jest
skierowany do przodu

8

Masywna podstawa wyrostka łączy się z trzonem kości.
Wierzchołek jest zaostrzony, skierowany nieco ku górze i w zgiętym położeniu przedramienia
wchodzi do dołu dziobiastego kości ramiennej.
Powierzchnia górna wyrostka jest gładka, wklęsła i tworzy część dolną wcięcia bloczkowego.
Powierzchnia przednio-dolna jest wklęsła, nierówna i ku dołowi łączy się z wyraźną
guzowatością — guzowatością kości łokciowej (tuberositas ulnae) dla przyczepu ścięgna
mięśnia ramiennego.
Na powierzchni bocznej wyrostka dziobiastego znajduje się wklęsła, podłużna powierzchnia
stawowa — wcięcie promieniowe (incisura radialis),
do powierzchni przyśrodkowej przyczepiają się częściowo: zginacz powierzchowny
palców, poniżej mięsień nawrotny obły i jeszcze niżej zginacz głęboki palców,

Koniec dalszy kości łokciowej jest znacznie mniejszy i węższy od końca bliższego;
tworzy on dwie wyniosłości.
Wyniosłość przednia, dużo większa i zaokrąglona, stanowi głowę kości łokciowej
(caput ulnae); do tyłu i nieco przyśrodkowo od niej znajduje się wyniosłość druga,
znacznie mniejsza - wyrostek rylcowaty (processus styloideus).

Głowa kości łokciowej (caput ulnae) ma dwie zaokrąglone powierzchnie stawowe,
pokryte chrząstką włóknistą: dolna, łączy się z trójkątnym krążkiem stawowym
oddzielającym kość łokciową od kości nadgarstka; druga, położona na obwodzie głowy,
tzw. obwód stawowy głowy (circumferentia articularis capitis ulnae), służy do
stawowego połączenia z wcięciem łokciowym kości promieniowej.
Wyrostek rylcowaty (processus styloideus). Mały, cylindryczny, tępo zakończony,
skierowany jest ku dołowi i sięga niżej głowy.
Po stronie tylno-bocznej jest on oddzielony od głowy wyraźnym wgłębieniem - rowek w
którym biegnie ścięgno mięśnia prostownika nadgarstka łokciowego.
Więzadło poboczne nadgarstka łokciowe przyczepia się między wyrostkiem rylcowatym
kości łokciowej, a kością trójgraniastą i grochowatą

Na kości łokciowej wyraźnie wyczuwalne są: wyrostek łokciowy i brzeg tylny kości, głowa,
wyrostek rylcowaty i dolna trzecia cześć powierzchni przyśrodkowej trzonu.
W położeniu nawróconym przedramienia głowa kości łokciowej nie tylko jest wyczuwalna,
ale nawet dobrze widoczna.
Kość łokciowa leży bardziej powierzchownie od kości promieniowej, z tego też powodu kość
łokciowa częściej się łamie niż kość promieniowa wskutek urazu bezpośredniego, natomiast
kość promieniowa może łatwiej ulec złamaniu pośrednio, np. przy upadku na rękę.

9

Trzon kości promieniowej (corpus radii).
Kształt trójgraniasty, wygięty nieco w kierunku bocznym; w części górnej jest on węższy, u
dołu znacznie się poszerza. Odróżniamy trzy brzegi i trzy powierzchnie.

Brzeg przedni (margo anterior) oddziela powierzchnię przednią od bocznej;
u dołu, powyżej wyrostka rylcowatego, kończy się małym guzkiem, do którego przyczepia się
ścięgno mięśnia ramiennopromieniowego.
Powierzchnia przednia (facies anterior) jest wklęsła w ¾ górnych częściach przyczep m.
zginacza długiego kciuka; w dolnej ¼ części jest szeroka, płaska; tutaj przyczepia się mięsień
nawrotny czworoboczny.
Otwór odżywczy zwykle jest widoczny na powierzchni przedniej nieco powyżej połowy
długości kości

Brzeg tylny (margo posterior) oddziela powierzchnię tylną od bocznej; u góry i u dołu jest
słabo zaznaczony, wyraźnie natomiast w części środkowej.
Powierzchnia tylna (facies posterior) albo grzbietowa jest wypukła i gładka w górnej 1/3,
gdzie pokrywa ją odwracacz przedramienia.
Środkowa trzecia część jest wklęsła i tam ma swój przyczep odwodziciel długi kciuka u góry

t

prostownik krótki kciuka u dołu.
Dolna trzecia część jest wypukła, szeroka i pokryta ścięgnami mięśni, które następnie biegną
we własnych rowkach na końcu dalszym kości

Brzeg międzykostny (margo interosseus), czyli brzeg przyśrodkowy, jest zaokrąglony i
niezbyt wyraźny w górnej części, zstępując staje się ostry i wystający, wreszcie w części
dolnej rozdwaja się i kończy u przedniego oraz tylnego brzegu wcięcia łokciowego.

10

Do tylnego odgałęzienia przyczepia się dolna część błony między kostnej, natomiast trójkątne
pole położone między obu odgałęzieniami jest miejscem częściowego przyczepu mięśnia
nawrotnego czworobocznego - oddziela powierzchnię dłoniowa od grzbietowej
Brzeg międzykostny oddziela
powierzchnię przednią od tylnej;
przyczepia się do niego błona
międzykostna.

Powierzchnia boczna (facies
lateralis) jest wypukła na całej swej
długości. Do jej górnej połowy
przyczepia się odwracacz
przedramienia. Mniej więcej
pośrodku znajduje się niewielkie
guzowate pole, do którego
przyczepia się mięsień nawrotny
obły. Część dolna jest węższa i
pokryta ścięgnami odwodziciela
długiego kciuka oraz prostownika
krótkiego kciuka.

Koniec bliższy kości
promieniowej:
1. główka kości promieniowej -

pokryta chrząstką szklistą, na
powierzchni górnej znajduje
się:
– dołek główki dla połączenia

z główką kości ramiennej

– obwód stawowy główki-

przylega do wcięcia
promieniowego kości
łokciowej

– szyjka kości promieniowej
– guzowatość kości

promieniowej - w jej tylnej
części przyczep dla ścięgna
mięśnia dwugłowego ramienia

– w przedniej części znajduje się

kaletka maziowa

11

Obwód stawowy głowy (circumferentia articularis capitis) jest szerszy po stronie łokciowej i
w położeniu odwróconym ręki przylega do wcięcia promieniowego kości łokciowej;
węższa, pozostała część obwodu jest objęta więzadłem obrączkowym kości promieniowej.

Trzy powierzchnie końca dalszego kości promieniowej



dłoniowa przyczep dla więzadła promieniowo-nadgarstkowego dłoniowego
(ligamentum radiocarpeum palmare s. volare)



boczna przedłuża się ku dołowi w wyrostek rylcowaty, do którego przyczepia się
więzadło poboczne nadgarstka promieniowe (ligamentum collaterale carpi radiale)

 tylna - przyczep dla więzadła promieniowo-nadgarstkowego grzbietowego

(ligamentum radiocarpeum dorsale)

12

Kości ręki ossa manus - łącznie 27 kości

Nadgarstek carpus
Śródręcze metacarpus
Palce digiti

Nadgarstek (carpus) składa się z ośmiu kości (ossa carpi), ułożonych w dwa szeregi po
cztery kości

 szereg bliższy: kość

łódeczkowata-os
scaphoideum/naviculare,
księżycowata- os lunatum,
trójgraniasta-os triquetrum,
grochowata- os pisiforme

 szereg dalszy: kość czworoboczna

większa- os trapezium, czworoboczna
mniejsza- os trapezoidem,
główkowata- os capitatum,
haczykowata-os hamatum

13

Grzbietowe powierzchnie kości są chropowate.
Na dłoniowych znajdują się małe guzki, tworzące wyniosłości. Na pozostałych
powierzchniach leżą małe, różnokształtne powierzchnie stawowe

Powierzchnie dłoniowe kości łódeczkowatej i czworobocznej większej mają guzki, które
tworzą wyniosłość promieniową nadgarstka (eminentia carpi radialis).
Po stronie przyśrodkowej haczyk kości haczykowatej i kość grochowata tworzą wyniosłość
łokciową nadgarstka (eminentia carpi ulnaris).
Obie wyniosłości ograniczają od strony dłoniowej bruzdę nadgarstka (sulcus carpi), którą
zamyka w kanał nadgarstka (canalis carpi) rozpięty między nimi troczek zginaczy
(retinaculum flexorum).
/Troczki - włókna ścięgniste wchodzące w skład układu więzadłowego stawu/.

Przez kanał nadgarstka przechodzą ścięgna i nerwy z przedramienia na rękę (nerw
pośrodkowy, ścięgno zginacza długiego kciuka, osiem ścięgien zginaczy palców II-IV).

Śródręcze składa się z pięciu kości śródręcza (ossa metacarpalia) należących do typu kości
długich.
Na każdej kości odróżnia się trzy części:
– koniec bliższy - podstawę (basis),
– część środkową - trzon (corpus),
– koniec dalszy - głowę (caput).
Oznaczone liczbami od strony promieniowej.
Najgrubsza i najkrótsza jest kość śródręcza I. Podstawa kości śródręcza III ma po stronie
promieniowej wyrostek rylcowaty (processus styloideus ossis metacarpalis III)

Trzon: graniastosłup trójścienny; trzy powierzchnie: grzbietowa - pokryta ścięgnami m.
prostowników palców; promieniowa i łokciowa - pola przyczepu mięśni międzykostnych
Koniec bliższy – podstawa; łączą się stawowo z kośćmi szeregu dalszego nadgarstka i
sąsiednimi kośćmi śródręcza; powierzchnie grzbietowa i dłoniowa stanowią miejsce
przyczepu więzadeł.
Koniec dalsz: powierzchnia stawowa – łączą się z podstawami paliczków bliższych palców.
Powierzchnia grzbietowa - na niej leżą ścięgna prostowników. Powierzchnia dłoniowa -
wyżłobiona dla przebiegu ścięgien zginaczy.
Przestrzenie międzykostne: wypełnione prze mięśnie międzykostne

Kości palców ręki składają się z paliczków phalanges.
Cztery palce strony łokciowej - od II do V składają się z trzech paliczków: bliższego,
środkowego i dalszego (phalanx proximalis, media et distalis),
Palec I, czyli kciuk pollex, ma dwa człony - bliższy i dalszy.
Bliższy koniec paliczka nazywamy podstawą, koniec dalszy - głową.
Paliczki bliższe są najdłuższe, dalsze - najkrótsze.

14

Paliczek dalszy ma na końcu nieznaczne zgrubienie, szorstkie po stronie dłoniowej
oraz zupełnie gładkie po stronie grzbietowej, stanowiące twarde podłoże do opuszki palców -
guzowatość paliczka dalszego = guzowatość paznokciową (tuberositas unguicularis).
Po obu stronach głów paliczków znajdują się guzki i dołki dla przyczepu więzadeł.


Oprócz wymienionych kości w ręce występują również trzeszczki.
Trzeszczki (ossa sesamoidea) - zbudowane są z tkanki kostnej, a ich powierzchnie pokryte są
tkanką chrzestną szklistą. Występują w tych stawach, w których ścięgna mięśniowe mogłyby
być narażone na uszkodzenia z uwagi na nierówne powierzchnie stawowe kości.
Z reguły występuje jedna para trzeszczek w stawie śródręczno-paliczkowym kciuka.
Na pozostałych palcach występują one rzadziej, najczęściej w stawach II i V palca.

15

Stawy kończyny górnej wolnej

1. Staw ramienny

Staw ramienny zaliczamy do połączeń wieloosiowych kulistych, wolnych
o największej ruchomości wśród stawów naszego ciała.
Utworzony jest przez głowę kości ramiennej i wydrążenie stawowe łopatki.
Duża głowa kości ramiennej, stanowiąca prawie połowę kuli, o r = 2,5cm, jest
trzykrotnie większa od powierzchni panewki.
Wydrążenie stawowe łopatki (panewka stawu ramiennego) jest nieco powiększone i
pogłębione przez chrząstkę włóknistą przytwierdzoną do brzegu wydrążenia -
obrąbek stawowy (labrum glenoidale), gr. 4-6mm
Panewka nie obejmuje główki, lecz jedynie się z nią styka w zakresie 1/3 powierzchni
główki.
Ta dysproporcja w wielkości powierzchni stawowych warunkuje dużą ruchomość
stawu ramiennego.
Również luźna, cienka i obszerna torebka stawowa oraz słaby aparat więzadłowy
sprzyjają obszerności ruchów.

16

Torebka stawowa przymocowana jest do obrąbka stawowego łopatki oraz do szyjki
anatomicznej kości ramiennej.
Torebka jest luźna i obszerna - przy kończynie zwisającej tworzy fałd (recessus
axillaris) skierowany do jamy pachowej, wygładzający się przy odwodzeniu ramienia.
W torebce występują dwa uchyłki (otwory), jeden przeznaczony do ścięgna głowy
długiej mięśnia dwugłowego ramienia, który leży w bruździe międzyguzkowej
/otoczone pochewką maziową międzyguzkową (vagina synovialis intertubercularis)/,
oraz drugi, sięgający pod ścięgno mięśnia podłopatkowego.
Uchyłki te, łączące się z jamą stawową, ułatwiają ślizganie się ścięgien.

17

wydrążenie
stawowe łopatki
cavitas glenoidalis

obrąbek stawowy
(labrum
glenoidale)

18

Ze stawem łączą się zwykle kaletki maziowe:

Kaletki maziowe (bursa synovialis); różnej wielkości twory o kształcie woreczków,
wypełnione śluzowatą zawartością podobną do mazi stawowej.
Znajdują się tam, gdzie ścięgna ściśle przylegają do kości lub do ich wyniosłości.
Kaletki maziowe spełniają w ustroju rolę wodnej poduszki amortyzacyjnej, ochraniają
kość przed ciągłym uciskiem ścięgna.
1. wzdłuż ścięgna długiej głowy m. dwugłowego ramienia w bruździe między guzkowej

— pochewka maziowa międzyguzkowa (vagina synovialis intertubercularis),

2. kaletka podścięgnowa m. podłopatkowego (bursa subtendinea m. subscapularis)
3. kaletka wsuwająca się pod nasadę wyrostka kruczego (bursa subcoracoidea)
4. kaletka podbarkowa (bursa subacromialis)
5. kaletka m, kruczo-ramiennego (bursa m. coracobrackialis).

Staw ramienny jest stawem prostym, kulistym i wieloosiowym.
W stawie tym można wykonać ruchy dookoła trzech osi:

1. strzałkowej (odwodzenie i przywodzenie)
2. poprzecznej (zginanie i prostowanie)
3. podłużnej (nawracanie i odwracanie)



Z pozycji swobodnie zwisającego ramienia, w której łopatka z płaszczyzną symetrii tworzy
kąt około 60°, ruch zginania do przodu i zginania do tyłu ramienia (tzw. ruch
wahadłowy ramienia) możemy wykonać w zakresie 115°.

 Ruch odwodzenia w płaszczyźnie łopatki jest możliwy do poziomu – 90°.


Unoszenie ramienia powyżej poziomu przy ustalonej łopatce jest niemożliwe, ze względu
na napięcie dolnej ściany torebki stawowej i mięśni przywodzących oraz oparcie się guzka
większego kości ramiennej na sklepieniu stawu ramiennego (wyrostek barkowy łopatki i
więzadło kruczo-ramienne).

 Dlatego dalsze unoszenie ramienia jest połączone z ruchami w stawach obojczyka oraz

ruchem ślizgowym łopatki, w którym wydrążenie stawowe obraca się ku górze, a kąt dolny
łopatki przesuwa się do przodu i ku bokowi.



W ruchu tym cały bark (tzw. staw barkowy ortopedów) zostaje przemieszczony w
odpowiednim kierunku. Takie położenie łopatki powodują mięsień czworoboczny (część
zstępująca) i mięsień zębaty przedni (część dolna).



Zmiana położenia barku umożliwia uniesienie ramienia do 150°-160°.
Dalszy ruch ramienia do pionu obejmuje przechylanie się do tyłu klatki piersiowej.



Zakres ruchu obracania wokół osi długiej ramienia wynosi w całości (odwracania i
nawracania) około 90°.



Ruch obwodzenia ramienia, jest wypadkową ruchów podstawowych z określonym
udziałem ruchów zachodzących w obrębie stawów obojczyka.

19

2. Staw łokciowy (articulatio cubiti) - jest stawem złożonym.

Składa się z trzech stawów anatomicznie ze sobą połączonych i objętych jedną torebką
stawową. Dwa z nich współpracują wykonując zgięcie i prostowanie w stawie łokciowym
są to stawy:

1. ramienno-łokciowy (articulatio humeroulnaris), zawiasowy
2. ramienno-promieniowy (articulatio humeroradialis), kulisty
3. promieniowo-łokciowo bliższy (articulatio radioulnaris proximalis), obrotowy,

(czynnościowo niezależny od poprzednich, wspólnie ze stawem promieniowo-
łokciowo dalszym (articulatio radioulnaris distalis), oddalonym od niego o całą
długość kości przedramienia, umożliwia ruch nawracania i odwracania przedramienia
wraz z ręką.)

1. Staw ramienno-łokciowy (articulatio humeroulnaris)



Kość ramienna; bloczek kości ramiennej (trochlea humeri)



Kość łokciowa; wcięcie bloczkowe (incisura trochlearis) ograniczone
przez wyrostek łokciowy i wyrostek dziobiasty

W trakcie prostowania przedramienia wyrostek łokciowy wchodzi do
dołu łokciowego na kości ramiennej, hamując dalsze prostowanie.
Zgięcie natomiast hamuje wyrostek dziobiasty kości łokciowej,
wchodzący do dołu dziobiastego znajdującego się na powierzchni
przedniej końca dalszego kości ramiennej

2. Staw ramienno-promieniowy (articulatio humeroradialis)



Kość ramienna; główka kości ramiennej (capitulum humeri)



Kość promieniowa; dołek głowy (fovea capitis)

Staw ramienno-promieniowy ze względu na budowę powierzchni stawowych jest
stawem kulistym, wykonuje jednak tylko dwa rodzaje ruchów:

1. Zginanie i prostowanie (wspólnie z ruchami w stawie ramienno-łokciowym)
2. Nawracanie i odwracanie (środek głowy kości promieniowej ,na główce kości

ramiennej, wspólnie z obrotem w stawie promieniowo-łokciowym bliższym)

3. Staw promienno-łokciowy bliższy (articulatio radioulnaris proximalis)



Kość promieniowa; obwód stawowy (circumferentia articularis)



Kość łokciowa; wcięcie promieniowe (incisura

radialis)
Jest stawem obrotowym

Powierzchnie stawowe:



Kość promieniowa; obwód stawowy głowy
(circumferentia articularis)



Kość łokciowa; wcięcie promieniowe (incisura
radialis)

20

Więzadła stawu promieniowo-bliższego:

1. Więzadło pierścieniowate k. promieniowej (lig annulare radii) – przyczepia się do

przedniego i tylnego brzegu wcięcia promieniowego kości łokciowej

2. Więzadło czworokątne (lig quadratum) – rozpięte poziomo pomiędzy dolnym

brzegiem wcięcia promieniowego kości łokciowej, a odpowiadającą mu częścią szyjki
kości promieniowej.

Torebka stawowa jest wspólna dla wszystkich trzech stawów. Z przodu przyczepia się na
kości ramiennej powyżej dołu dziobiastego i promieniowego, a na stronie tylnej powyżej dołu
wyrostka łokciowego tak, że w czasie zginania i prostowania wyrostki mogą wejść do
odpowiednich dołów. Przednia i tylna ściana torebki jest cienka i luźna, natomiast ściany
boczne są wzmocnione silnymi więzadłami pobocznymi, typowymi dla stawów
zawiasowych:

21

Mięśnie działające na staw łokciowy możemy podzielić na dwie grupy:

1. prostowniki: mięsień trójgłowy i łokciowy
2. zginacze: mięsień dwugłowy ramienia, ramienny, ramienno-promieniowy, nawrotny

obły, i prostownik promieniowy długi nadgarstka

Mechanika stawu łokciowego: W położeniu wyprostnym ramię i przedramię stanowią linię
prawie prostą (u mężczyzn 175°, u kobiet niecałe 180°).
Przy nadmiernej wiotkości więzadeł i niedorozwoju wyrostka dziobiastego i łokciowego,
które występują u dzieci, spotyka się prostowanie nadmierne (hyperextensio), przekraczające
180°.
W położeniu maksymalnego zgięcia ramię i przedramię tworzą kąt około 40°.

Staw promieniowo-łokciowy dalszy:
Powierzchnie stawowe:



Kość promieniowa; wcięcie łokciowe (incisura ulnaris)



Kość łokciowa; głowa kości łokciowej (caput ulnae)

– Do stawu promieniowo-łokciowego dalszego należy

trójkątny krążek stawowy (discus articularis)
przylegający do dolnej powierzchni głowy kości
łokciowej od góry, a od dołu do kości nadgarstka.
Krążek oddziela jamę stawu promieniowo-
łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo-
nadgarstkowego.

– Torebka stawowa jest luźna, lecz mocna i gruba po stronie tylnej kości promieniowej

22

 Oba stawy promieniowo-łokciowe są stawami czynnościowo sprzężonymi, ruchy w nich

odbywają się zawsze równocześnie
Są to stawy obrotowe
Gdy ręka swobodnie zwisa ręka ustawia się w położeniu pronacji, natomiast w położeniu
supinacji tylko pod wpływem mięśni
Gdy ręka jest odwrócona obie kości przedramienia leżą równolegle do siebie
Najsilniejszym „odwracaczem” jest mięsień dwugłowy wspomagany przez odwracacz
przedramienia, odwodziciel i prostownik długi kciuka, prostownik krótki kciuka i
prostownik wskaziciela.
Gdy ręka jest nawrócona kość promieniowa krzyżuje od przodu kość łokciową.
Silnym „nawracaczem” jest mięsień nawrotny obły wspomagany przez mięsień nawrotny
czworoboczny, zginacz promieniowy nadgarstka i prostownik promieniowy długi
nadgarstka

23

(Jest stawem kłykciowym o eliptycznie ukształtowanych powierzchniach).
Torebka stawowa, obszerna i luźna, przyczepiona jest do brzegów powierzchni stawowych
kości promieniowej, krążka stawowego i kości nadgarstka.

Staw śródnadgarstkowy (articulatio mediocarpea) łączy oba szeregi kości nadgarstka.
Szczelina stawowa nie przebiega regularnie, lecz w kształcie poziomo ułożonej litery S,
wskutek czego powierzchnie stawowe sąsiadujących ze sobą kości nadgarstka tworzą
jednocześnie główkę i panewkę stawową.
Pomiędzy poszczególnymi kośćmi nadgarstka występują stawy międzynadgarstkowe
(articulationes intercarpeae). Torebka stawowa w obu stawach przyczepia się do granic
powierzchni stawowych obu szeregów kości nadgarstka. Jest luźna na stronie grzbietowej, a
silnie napięta po stronie dłoniowej.
Aparat więzadłowy wzmacniający stawy nadgarstka jest liczny i wspólny. Pasma więzadłowe
łączące poszczególne kości nie dają się oddzielić i dlatego traktujemy je jako wspólne dla
stawów bliższych ręki.
Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

1. Więzadło poboczne promieniowe nadgarstka (lig collaterale carpi radiale)

rozpięte pomiędzy wyrostkiem rylcowatym kości promieniowej, a kością
łódeczkowatą (hamuje ruchy łokciowego odwodzenia ręki)

2. Więzadło poboczne łokciowe nadgarstka (lig collaterale carpi ulnare) rozpięte

między wyrostkiem rylcowatym kości łokciowej do kości grochowatej i trójgraniastej
(hamuje ruchy promieniowego odwodzenia ręki)

3. Więzadło promieniowo-nadgarstkowo dłoniowe (lig radiocarpeum palmare)

rozpoczyna się na powierzchni stawowej nadgarstkowej kości promieniowej i
wyrostku rylcowatym, a kończy na kości księżycowatej,trójgraniastej i główkowatej.

24

4. Więzadło promieniowo-nadgarstkowo grzbietowe (lig radiocarpeum dorsale)

odchodzi od brzegu powierzchni stawowej kości promieniowej po stronie grzbietowej
i kończy się na powierzchni grzbietowej kości szeregu bliższego nadgarstka

5. Więzadło łokciowo-nadgarstkowo dłoniowe (lig ulnocarpeum palmare) rozpoczyna

się na wyrostku rylcowatym kości łokciowej, a kończy na kości księżycowatej i
trójgraniastej

6. więzadło łukowate dłoniowe nadgarstka (lig. arcuatum carpi palmare) powstaje

przez połączenie części włókien więzadła promieniowo-nadgarstkowego dłoniowego z
włóknami więzadła łokciowo-nadgarstkowego dłoniowego. Leży ono po stronie
dłoniowej nadgarstka dokoła kości główkowatej i księżycowatej;

7. więzadło łukowate grzbietowe nadgarstka (lig. arcuatum carpi dorsale) rozpięte

jest na powierzchni grzbietowej nadgarstka między kością łódeczkowatą a
trójgraniastą.

Ponadto kości nadgarstka połączone są między sobą krótkimi i mocnymi więzadłami
międzynadgarstkowymi dłoniowymi, grzbietowymi i międzykostnymi (ligamenta
intercarpeapalmaria, dorsalia et interossea), tworzącymi jednolitą, ale sprężystą całość.
Poszczególne więzadła przyjmują nazwy odpowiednie do swego położenia grzbietowego lub
dłoniowego i połączonych kości.
Więzadła leżące na stronie dłoniowej są zawsze silniejsze.

W stawach bliższych ręki zachodzą ruchy zginania dłoniowego i grzbietowego, zginania
promieniowego i łokciowego oraz ruch obwodzenia ręki.

Ruch zginania dłoniowego zachodzi w zakresie 80-90°, a grzbietowego około 70°.

Zgięcie grzbietowe jest nieco mniejsze niż dłoniowe z powodu pochylenia panewki kości
promieniowej do przodu i ku stronie łokciowej. W ruchach zginania biorą udział dwa stawy:
promieniowo-nadgarstkowy i śródnadgarstkowy.
W ruchach zginania grzbietowego ręki zakres ruchu w stawie promieniowo-nadgarstkowym
jest mniejszy (około 25°) niż w stawie śródnadgarstkowym (około 45°).
W ruchach zginania dłoniowego stosunek jest odwrotny; ruch w stawie bliższym wynosi
około 50°, w dalszym - około 30°.

Ruchy zginania promieniowego (odwodzenie) i łokciowego (przywodzenie) ręki są złożone.
Składa się na nie przesuwanie szeregu bliższego kości nadgarstka w odpowiednim kierunku
(w zginaniu promieniowym w kierunku łokciowym, w zginaniu łokciowym w kierunku
odwrotnym) oraz odpowiednie ułożenie względem siebie poszczególnych kości nadgarstka.
Ruch zginania łokciowego ręki, ze względu na pochylenie powierzchni stawowej
nadgarstkowej kości promieniowej w kierunku łokciowym, jest znacznie większy (około 45°)
od zginania promieniowego (około 15-20°).
Ruch obwodzenia ręki jest kombinacją ruchów zginania, odwodzenia i przywodzenia.

Stawy dalsze ręki

Stawy nadgarstkowo-śródręczne (articulationes carpometacarpeae) są utworzone przez
szereg dalszy kości nadgarstka oraz podstawy kości śródręcza.
Wspólna, poprzecznie położona szczelina stawów nadgarstkowo-śródręcznych łączy się z
trzema krótkimi, przedłużonymi szczelinami stawów międzyśródręcznych (articulationes

25

intermetacarpeae), które występują między podstawami II-V kości śródręcza. Wszystkie z
wymienionych połączeń mają charakter stawów płaskich o nieznacznej ruchomości.

Torebka stawowa jest mocno napięta, wzmocniona więzadłami nadgarstkowo-
śródręcznymi grzbietowymi i dłoniowymi (ligg. carpometacarpea dorsalia et palmaria).
Między podstawami kości śródręcza od II do V rozpięte są w kierunku poprzecznym krótkie
więzadła śródręczne grzbietowe i dłoniowe (ligg. metacarpea dorsalia et palmaria) oraz
więzadła śródręczne międzykostne (ligg. metacarpea interossea).

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (articulatio carpomeiacarpea pollicis) jest stawem
całkowicie odrębnym i zbudowanym inaczej niż stawy poprzednie. Staw ten tworzy kość
czworoboczna większa nadgarstka oraz podstawa I kości śródręcza.
Powierzchnie stawowe obu kości są wklęsło-wypukłe, mają kształt siodełkowaty - jest to staw
dwuosiowy.
Luźna torebka stawowa umożliwia rozległą ruchomość kciuka, prawie równą ruchomości
stawu kulistego. W obrębie stawu można odwodzić i przywodzić kciuk wokół osi biegnącej w
kierunku grzbietowo-dłoniowym oraz wokół osi promieniowo-łokciowej przeciwstawiać i
odprowadzać kciuk. Zakres ruchów odwodzenia wynosi 35-40°, przeciwstawiania 45-60°.
Wypadkową ruchów podstawowych jest ruch obwodzenia kciuka.
Kciuk jest zaopatrywany przez własny zespół mięśni długich i krótkich, dlatego zajmuje on
wśród pozostałych palców szczególną pozycję.

Stawy śródręczno-paliczkowe (articuiationes metacarpophalangeae) są utworzone przez
głowy kości śródręcza i podstawy paliczków bliższych.

Torebki stawowe są luźne i obszerne. W ścianę dłoniową torebek stawowych mogą być
włączone trzeszczki. Torebki stawów po stronie promieniowej i łokciowej są wzmocnione
silnymi więzadłami pobocznymi (ligg. collateralia), ważnymi dla ruchu prostowania i
zginania palców.
Od strony dłoniowej torebki są wzmocnione przez więzadła dłoniowe (ligg. palmaria), które
połączone są między sobą więzadłami poprzecznymi głębokimi śródręcza (ligg. metacarpea
transversa profunda). Więzadła ustalają głowy kości śródręcza II-V, nie pozwalając im
oddalać się od siebie.

Stawy śródręczno-paliczkowe są to ograniczone stawy kuliste, czyli stawy kłykciowe,
dwuosiowe.
Dokoła osi poprzecznej można wykonywać ruch zginania i prostowania w zakresie około
110°. Zakres ruchów odwodzenia i przywodzenia palców jest uzależniony od stopnia ich
zgięcia (przy zgięciu palców pod kątem prostym ruch odwodzenia ustaje całkowicie) i jest
różny dla poszczególnych palców.
Największą ruchomość ma palec wskazujący (około 60° w obie strony - promieniową i
łokciową), nieco mniejszą palec mały (50°) i najmniejszą palec III i IV (40°).
Ruchy obrotowe palców (obwodzenia) dokoła ich osi długiej są znikome i mogą być
wykonywane biernie.

26

Staw śródręczno-paliczkowy kciuka (art. meiacarpophalangea poliicis), w przeciwieństwie
do pozostałych palców, jest stawem zawiasowym, podobnym pod względem budowy do
stawów międzypaliczkowych.
Ruchy boczne kciuka w tym stawie są mocno ograniczone.

Stawy międzypaliczkowe (articuiationes inierphalangeae manus) są połączeniami między
członami palców.
Powstają przez połączenie głów paliczków bliższych i środkowych z podstawami paliczków
środkowych i dalszych. Palec I ma jeden staw międzypaliczkowy, palec II do V dwa stawy -
bliższy i dalszy.
Torebki stawowe są wzmocnione więzadłami pobocznymi (ligg. collateralia).
Są to stawy jednoosiowe - zawiasowe, w których mogą się odbywać tylko ruchy zginania i
prostowania. Zakres ruchów w stawie międzypaliczkowym bliższym wynosi około 120°, w
dalszym - około 70°. W stawie międzypaliczkowym kciuka - około 90°

27

strona grzbietowa

28

29

strona dłoniowa

1. Bochenek A. - Anatomia człowieka tom I, PZWL 2004
2. Feneis, Dauber - Podręczny atlas anatomii
3. Marecki Bogusław - Anatomia funkcjonalna, tom I, 2000
4. Sobotta - Atlas anatomii człowieka, tom I i II
5. Sinelnikov: Atlas of human anatomy, vol.I
6. Tixa S: Atlas anatomii palpacyjnej, tom I
7. Gray H: Anatomy of the Human Body
8.

http://www.bartleby.com/