KOŃCZYNA GÓRNA

I) SPLOT RAMIENNY (PLEXUS BRACHIALIS)

1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.

Splot ramienny (plexus brachialis) jest jednym z 4 splotów somatycznych. Powstaje przez wymieszanie
(czyli przegrupowanie) 5 gałęzi przednich (brzusznych) nerwów rdzeniowych C

5

– Th

1

. Po krótkim

przebiegu gałęzie przednie łączą się w trzy pnie:



pień górny (truncus superior) – powstaje przez połączenie C

5

i C

6

;



pień środkowy (truncus medius) – stanowi przedłużenie gałęzi C

7

;



pień dolny (truncus inferior) – powstaje przez połączenie C

8

i Th

1

;

Każdy z trzech pni ma część przednią i tylną.
Części tylne wszystkich pni łączą się i powstaje pęczek tylny (fasciculus posterior).
Części przednie pnia górnego i środkowego łączą się, tworząc pęczek boczny (fasciculus lateralis).
Przedłużenie części przedniej pnia dolnego tworzy pęczek przyśrodkowy (fasciculus medialis).
Od pęczków splotu ramiennego odchodzi 14 nerwów: 8 krótkich i 6 długich.
Prawie wszystkie nerwy krótkie odchodzą od pęczka bocznego (fasciculus lateralis), z wyjątkiem
nerwu pachowego (nervus axillaris), który odchodzi od pęczka tylnego (fasciculus posterior).
Od pęczka przyśrodkowego (fasciculus medialis) zwykle nie odchodzą nerwy krótkie, chociaż czasami
zdarza się odejście od niego nerwów piersiowych przednich (nervi tchoracici anteriores).
Spośród nerwów długich od pęczka bocznego (fasciculus lateralis) odchodzi 1,5 nerwu:
nerw mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus) oraz część boczna nerwu pośrodkowego (n. medianus)
Od pęczka tylnego (fasciculus posterior) odchodzi tylko jeden nerw długi tj. nerw promieniowy
(n. radialis). Od pęczka przyśrodkowego (fasciculus lateralis) odchodzi 3,5 nerwu: część
przyśrodkowa nerwu pośrodkowego (n. medianus), nerw łokciowy (n. ulnaris) nerw skórny
przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis) oraz nerw skórny przyśrodkowy przedramienia
(n. cutaneus antebrachii medialis).

2. PODZIAŁ ANATOMICZNY i TOPOGRAFICZNY SPLOTU RAMIENNEGO.

Podział anatomiczny splotu ramiennego uwzględnia jego składowe w postaci: 5 korzeni, 3 pnie,
3 pęczki, 8 nerwów krótkich i 6 nerwów długich.
Podział topograficzny dzieli splot ramienny na część nadobojczykową (pars supraclavicularis)
tj. korzenie i pnie, która znajduje się w obrębie topograficznym szyi: najpierw w szczelinie mięśni
pochyłych (fissura musculi scaleni), a potem w trójkącie lopatkowo-obojczykowym (trigonum
omoclaviculare) oraz część podobojczykową (pars infraclavicularis), która leży w jamie pachowej
(cavitas axillaris) i zawiera pęczki oraz nerwy.

3. GAŁĘZIE KRÓTKIE SPLOTU RAMIENNEGO (rami breves plexus brachialis).



nerw grzbietowy łopatki (n. dorsalis scapulae) → mięśnie równoległoboczne (mm. rhomboidei)
oraz dolną część mięśnia dźwigacza łopatki (m. levator scapulae);



nerw nadłopatkowy (n. suprascpularis) → mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) i mięsień
podgrzebieniowy (m. infraspinatus);



nerwy podłopatkowe (nn. infrascapulares) → mięsień podłopatkowy (m. subscapularis) i mięsień
obły większy (m. teres major);



nerw piersiowy długi (n. thoracicus longus) → mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior);



nerwy piersiowe przednie (nn. thoracici anteriores) → mięsień piersiowy większy i mniejszy

(m. pectoralis major et minor) oraz skórę tej okolicy;



nerw piersiowo-grzbietowy (n. thoracodorsalis) → mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi);



nerw podobojczykowy (n. subclavius) → mięsień podobojczykowy (m. subclavius);



nerw pachowy (n. axillaris) → mięsień naramienny (m. deltoideus), mięsień obły mniejszy

(m. teres minor) oraz skórę okolicy bocznej przedramienia.

4. GAŁĘZIE DŁUGIE SPLOTU RAMIENNEGO



NERW POŚRODKOWY (nervus medianus)

A) Przebieg:

→ rozpoczyna się widełkowato z dwóch korzeni: pęczka bocznego (fasciculus lateralis) i pęczka

przyśrodkowego (fasciculus medialis); widełki te obejmują tętnicę pachową (a. axillaris);

→ na ramieniu przebiega tranzytem w bruździe przyśrodkowej mięśnia dwugłowego ramienia

(m. biceps brachii);

→ wnika do dołu łokciowego (fossa cubitalis) i biegnie między dwiema głowami mięśnia

nawrotnego obłego (m. pronator teres), a następnie między mięśniem zginaczem
powierzchownym palców (m. flexor digitorium superficialis) i mięśniem zginaczem głębokim
palców (m. flexor digitorium profundus);

→ jako jedyny z nerwów przebiega przez kanał nadgarstka (canalis carpi) wraz z 10 ścięgnami,

po czym na dłoni dzieli się na nerwy dłoniowe wspólne palców (nn. digitales palmares
communes), a te na nerwy dłoniowe właściwe palców.

B) Zakres zaopatrzenia:

→ ruchowo zaopatruje prawie wszystkie zginacze przedramienia tj. mięsień nawrotny obły

(m. pronator teres), mięsień

zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis), mięsień

dłoniowy długi (m. palmaris

longus), mięsień zginacz powierzchowny palców (m. flexor

digitorium superficialis), strona promieniowa zginacza głębokiego palców (m. flexor digitorium
profundus), mięsień zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus) i mięsień nawrotny
czworoboczny (m. pronator quadratus); nerw ten nie zaopatruje mięśnia zginacza łokciowego
nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) oraz strony łokciowej mięśnia zginacza głębokiego palców
(m. flexor digitorium profundus); ponadto 2,5 mięśnia kłębu (thenar) tj. mięsień odwodziciel
krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis), mięsień przeciwstawiacz kciuka (m. opponeus
pollicis) oraz głowę powierzchowną zginacza krótkiego kciuka (m. flexor pollicis brevis);
zaopatruje także mięśnie glistowate (mm. lumbricales) I i II;

→ czuciowo zaopatruje skórę powierzchni dłoniowej od osi IV palca w kierunku promieniowym

/w kierunku kciuka/ (3,5 palca); ponadto zaopatruje paliczki dystalne powierzchni grzbietowej
dłoni od osi IV palca w kierunku promieniowym /w kierunku kciuka/ (3,5 palca).

C) Porażenie:

→ ręka błogosławiąca – kciuk, wskaziciel i często palec środkowy pozostają wyprostowane;
→ ręka małpia – kciuk ustawia się w płaszczyźnie dłoni,
→ utrudnione czynne nawracanie przedramienia;
→ osłabienie zginania w stawie promieniowo-nadgarstkowym.



NERW ŁOKCIOWY (nervus ulnaris)

A) Przebieg:

→ odchodzi w jamie pachowej (cavitas axillaris) z pęczka przyśrodkowego (fasciculus medialis);
→ początkowo biegnie po stronie zgięciowej ramienia w bruździe przyśrodkowej mięśnia

dwugłowego ramienia (m. biceps brachii);

→ mniej więcej w środku długości ramienia przebija przegrodę międzymięśniową przyśrodkową

(septum intermusculare brachii mediale) z tętnicą poboczną łokciową;

→ biegnie w bruździe nerwowej łokciowej; przechodzi między dwiema głowami mięśnia zginacza

łokciowego nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris);

→ w ⅓ dolnej części przedramienia nerw łokciowy rozwidla się na czuciową gałąź grzbietową ręki

oraz dłoniową przebiegającą pomiędzy blaszką powierzchowną a głęboką troczka zginaczy
w kanale Guyona;

→ nerw łokciowy nie przebiega w kanale nadgarstka (canalis carpi), tylko ponad nim, po czym

rozkrzewia się na stronie dłoniowej ręki;

→ nerw łokciowy na ramieniu przebiega tranzytem, zaś na przedramieniu i ręce unerwia te mięśnie,

których nie unerwił nerw pośrodkowy (n. medianus).

B) Zakres zaopatrzenia:

→ ruchowo zaopatruje mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris), część

łokciową mięśnia zginacza głębokiego palców (m. flexor digitorium profundus), mięśnie
kłębika (hypothenar); ponadto mięśnie glistowate (mm. lumbricales) III i IV, mięśnie
międzykostne (mm. interossei), 1,5 mięśnia kłębu (thenar) kciuka tj. głowę głęboką zginacza
krótkiego kciuka (m. flexor pollicis brevis) oraz mięsień przywodziciel kciuka (m. adductor
pollicis);

→ czuciowo zaopatruje skórę powierzchni dłoniowej od osi IV palca w kierunku łokciowym

/w kierunku palca małego/ (1,5 palca); ponadto po stronie grzbietowej dłoni zaopatruje palec V,

IV i część łokciową palca III (paliczek bliższy i część środkowego) oraz skórę łokciowej części ręki.

C) Porażenie:

→ ręka szponiasta – nadmierne prostowanie w stawach śródręczno-paliczkowych oraz zgięcie

w stawach międzypaliczkowych; porażenie mięśni międzykostnych;

→ upośledza czynność stawu promieniowo-nadgarstkowego oraz ruchy palców.



NERW PROMIENIOWY (nervus radialis)

A) Przebieg:

→ odchodzi w jamie pachowej od pęczka tylnego (fasciculus posterior);

→ wraz z tętnicą głęboką ramienia przechodzi do tyłu od kości ramiennej, biegnąc w bruździe

nerwu promieniowego (sulcus nervi radialis);

→ przebija błonę międzymięśniową boczną ramienia, by dostać się do komory zginaczy w bruździe

bocznej mięśnia trójgłowego ramienia (m. triceps brachii, sulcus lateralis);

→ wstępuje do dołu łokciowego (fossa cubitalis) i tam rozkrzewia się na gałąź powierzchowną

(ramus superficialis) i gałąź głęboką (ramus profundus);

→ gałąź powierzchowna (ramus superficialis nervi radialis) przebiega nad tabakierką anatomiczną

(navicula) i wstępuje na grzbiet ręki, gdzie unerwia skórę powierzchni grzbietowej ręki
i palców: kciuka, wskaziciela i połowę palca środkowego (2,5 palca), dochodząc jednakże
jedynie do wysokości proksymalnej połowy paliczka środkowego;

→ gałąź głęboka (ramus profundus nervi radialis) przebija mięsień odwracacz (m. supinator)

i dostaje się do komory prostowników, gdzie unerwia grupę mięśni bocznych przedramienia;
na ramieniu natomiast zaopatruje prostowniki i tylną okolicę skóry ramienia.

B) Zakres zaopatrzenia:
Uwaga!!! Nerw promieniowy jest jedynym nerwem zaopatrującym prostowniki kończyny górnej.

→ ruchowo gałęzie mięśniowe na ramieniu zaopatrują mięsień trójgłowy ramienia (m. triceps

brachii) oraz mięsień łokciowy (m. ulnaris); ponadto na przedramieniu nerw promieniowy
zaopatruje grupę boczną mięśni przedramienia tj. mięsień ramienno-promieniowy
(m. brachioradialis), mięsień prostownik promieniowy nadgarstka długi i krótki (m. extensor
carpi radialis longus et brevis), mięsień odwracacz (m. supinator); za pośrednictwem głębokiej
nerw promieniowy zaopatruje grupę tylną mięśni przedramienia tj. mięsień prostownik palców
(m. extensor digitorium), mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi), mięsień
prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris), mięsień odwodziciel długi kciuka
(m. abductor pollicis longus), mięsień prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis),
mięsień prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus), mięsień prostownik wskaziciela
(m. extensor indicis);

→ czuciowo gałęzie skórne zaopatrują: skórę bocznej części okolicy tylnej ramienia, skórę tylnej

powierzchni przedramienia, grzbiet ręki po stronie promieniowej oraz skórę powierzchni
grzbietowej ręki i palców: kciuka, wskaziciela i połowę palca środkowego (2,5 palca),
dochodząc jednakże jedynie do wysokości proksymalnej połowy paliczka środkowego.

C) Porażenie:

→ ręka opadająca – brak możliwości zgięcia grzbietowego ręki;

→ uniemożliwione jest całkowite prostowanie przedramienia oraz odwracanie przedramienia.



NERW MIĘŚNIOWO-SKÓRNY (nervus musculocutaneus)

A) Przebieg:

→ odchodzi od pęczka bocznego (fasciculus lateralis) w jamie pachowej (cavitas axillaris);

→ odchyla się ku bokowi, perforuje mięsień kruczo-ramienny (m. coracobrachialis);
→ następnie biegnie pomiędzy mięśniem dwugłowym ramienia (m. biceps brachii) i mięśniem

ramiennym (m. brachialis);

→ przebija powięź ramienia nieco powyżej zgięcia łokciowego, a następnie przedłuża się w nerw

skórny boczny przedramienia (n. cutaneus anterbrachii lateralis).

B) Zakres unerwienia:

→ ruchowo zaopatruje wszystkie zginacze ramienia tj. mięsień dwugłowy ramienia (m. biceps

brachii), mięsień kruczo-ramienny (m. coracobrachialis), mięsień ramienny (m. brachialis);

→ czuciowo zaopatruję skórę okolicy bocznej przedramienia.

C) Porażenie:

→ osłabienie zginania w stawie łokciowym;

→ osłabienie odwracania przedramienia (m. biceps brachii – najsilniejszy odwracacz);

→ zaburzenia czucia wzdłuż promieniowej części przedramienia.



Nerw skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis) oraz nerw skórny
przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis) zaopatrują równoimienne okolice
skóry.



Reasumując powyższe informacje, można stwierdzić, że zginacze kończyny górnej są unerwione przez
3 nerwy: nerw mięśniowo-skórny (nervus musculocutaneus) – zginacze ramienia oraz nerw łokciowy
(nervus ulnaris) i pośrodkowy (nervus medianus) – zginacze przedramienia.

UNERWIENIE MIĘŚNI DŁONI

1. Mięśnie kłębu (thenar)

* 2,5 mięśnia kłębu (thenar) tj. mięsień odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis), mięsień
przeciwstawiacz kciuka (m. opponeus pollicis) oraz głowę powierzchowną zginacza krótkiego kciuka
(m. flexor pollicis brevis) zaopatruje nerw pośrodkowy (n. medianus);

* 1,5 mięśnia kłębu (thenar) kciuka tj. głowę głęboką zginacza krótkiego kciuka (m. flexor pollicis brevis)
oraz mięsień przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis) zaopatruje nerw łokciowy (n. ulnaris);

2. Mięśnie kłębika (hypothenar)

* mięśnie kłębika (hypothenar) tj. mięsień dłoniowy krótki (m. palmaris brevis), mięsień odwodziciel palca
małego (m. abductor digiti minimi), mięsień zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) oraz
mięsień przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi) zaopatruje nerw łokciowy (n. ulnaris);

3. Mięśnie glistowate (musculi lumbricales)

* mięśnie glistowate (mm. lumbricales) I i II zaopatruje nerw pośrodkowy (n. medianus);

* mięśnie glistowate (mm. lumbricales) III i IV zaopatruje nerw łokciowy (n. ulnaris);

4. Mięśnie międzykostne (m. interossei)

* mięśnie międzykostne (m. interossei) w liczbie 7 (3 w warstwie dłoniowej i 4 w warstwie grzbietowej)
zaopatruje nerw łokciowy (n. ulnaris).


UNERWIENIE SKÓRY PRZEDRAMIENIA

* powierzchnia przyśrodkowa: nerw skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis);

* powierzchnia boczna: nerw mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus);

* powierzchnia tylna: nerw promieniowy (n. radialis).

II) TOPOGRAFIA

1. DÓŁ PACHOWY (fossa axillaris)

A) Ograniczenia:

→ od przodu: mięsień piersiowy większy i mniejszy (m. pectoralis major et minor);
→ od tyłu: mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi),

mięsień obły większy (m. teres major),

mięsień podłopatkowy (m. subscapularis);

→ od boku:

głowa krótka mięśnia dwugłowego ramienia (caput breve musculi bicipitis brachii); mięsień

kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) i szyjka chirurgiczna k. ramiennej (collum chirurgicum humeri);

→ przyśrodkowo: mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior);
→ od dołu: powięź pachowa (fascia axillaris).

B) Zawartość:

→ tętnica pachowa i żyła pachowa (arteria et vena axillaris);
→ pęczki części podobojczykowej splotu ramiennego (plexus brachialis);
→ naczynia i węzły chłonne oraz tkanka łączna wiotka i tłuszczowa.

2. DÓŁ ŁOKCIOWY (fossa cubitalis)

A) Ograniczenia:

→ od góry i przyśrodkowo:

przegroda międzymięśniowa ramienia przyśrod. (septum intermusculare

brachii mediale);

→ od góry i bocznie: mięsień dwugłowy ramienia (m. biceps brachii);

→ od dołu i przyśrodkowo: mięsień nawrotny obły (m. pronator teres);

→ od dołu i bocznie: mięsień ramienno-promieniowy (m. brachioradialis);

→ dno: mięsień ramienny (m. brachialis) i mięsień odwracacz (m. supinator);

→ ściana przednia: powięź łokciowa (fascia cubitalis) wzmocniona przez rozcięgno mięśnia

dwugłowego ramienia (aponeurosis musculi bicipitis brachii).

B) Zawartość:

→ nerw pośrodkowy (n. medianus);

→

gałąź powierzchowna i głęboka nerwu promieniowego (r. superficialis et profundus nervi radialis);

→ tętnica ramienna (a. brachialis) i jej podział na wysokości szyjki kości promieniowej na tętnicę

promieniową i łokciową (a. radialis et ulnaris);

→ tętnica poboczna łokciowa dolna (a. collateralis ulnaris inferior) od tętnicy ramiennej;

→ tętnica wsteczna promieniowa i łokciowa (a. recurrens radialis et ulnaris) odpowiednio

od tętnicy promieniowej i łokciowej;

→ czasami tętnica międzykostna wspólna (a. interossea communis) od tętnicy łokciowej;

→ naczynia chłonne głębokie oraz węzeł lub węzły chłonne łokciowe głębokie.

3. KANAŁ NADGARSTKA (canalis carpi)

A) Ograniczenia:

→ od strony łokciowej: wyniosłość łokciowa nadgarstka (eminentia carpi ulnaris), utworzona

przez kość grochowatą i haczyk kości haczykowatej;

→ od strony promieniowej: wyniosłość promieniowa nadgarstka (eminentia carpi radialis),

utworzona przez guzek kości łódeczkowatej i guzek kości czworobocznej większej;

→ od strony grzbietowej:

bruzda nadgarstka (sulcus carpi) – tworzą ją oba szeregi kości nadgarstka;

→ od strony dłoniowej: troczek zginaczy (retinaculum flexorum).

B) Zawartość:

→ nerw pośrodkowy (n. medianus);

→ jedno ścięgno mięśnia zginacza długiego kciuka (m. flexor pollicis longus);

→ jedno ścięgno zginacza promieniowego nadgarstka (m. flexor carpi radialis);

→ cztery ścięgna mięśnia zginacza powierzchownego palców (m. flexor digitorium superficialis);

→ cztery ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców (m. flexor digitorium profundus);

→ czasami tętnica towarzysząca nerwowi pośrodkowemu (a mediana);

→ pochewki maziowe ścięgien wyżej wymienionych mięśni.

4. DOŁEK PROMIENIOWY = TABAKIERKA ANATOMICZNA (foveola radialis = navicula)

A) Ograniczenia:

→ od strony promieniowej: ścięgna odwodziciela długiego kciuka (m. abductor pollicis longus)

i prostownika krótkiego kciuka (m. extensor pollicis brevis);

→ od strony łokciowej: ścięgno mięśnia prostownika długiego kciuka (m. extensor pollicis longus)
→ od góry: troczek prostowników (retinaculum extensorum);
→ dno: kość łódeczkowata i czworoboczna większa.

B) Zawartość:

→ tętnica promieniowa (a. radialis);

→ żyła odpromieniowa (v. cephalica);

→ gałąź powierzchowna nerwu promieniowego (r. superficialis nervi radialis);

→ ścięgna mięśni prostowników promieniowych nadgarstka długiego i krótkiego;

→ tętnica grzbietowa śródręcza I;

→ naczynia chłonne.