Pojęcia

Filozofia - fileo + sophia = miłość + mądrość - miłość mądrości. Zajmuje się głównie ogólnymi, podstawowymi
zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka. Filozofowie rozważają kwestie natury istnienia, rozumienia bytu i
rzeczywistości (ontologia, metafizyka, teoria bytu), poznawalności rzeczywistości i prawdy (epistemologia, czyli teoria
poznania), moralności, powinności i koncepcji wartości (etyka oraz aksjologia czyli teoria wartości), także zagadnienia
dotyczące człowieka (antropologia filozoficzna), a także kwestie społeczne, prawne, kulturowe, teologiczne i inne.
Materializm ontologiczny - to stanowisko, zgodnie z którym byty materialne (rzeczy i fakty) istnieją samoistnie (nie
powstały, ale były), natomiast wszystko poza nimi to tylko nazwy.
Materializm historyczny – Stanowisko stworzone przez Marksa, zgodnie z którym wszelkie instytucje i zjawiska społeczne
wynikają z walki klas i ich znaczenie jest wtórne do organizacji produkcji dóbr materialnych. Historia to tylko efekt działań,
działalność człowieka dążącego do swych celów
Materializm w sensie etycznym – materializm potocznie postrzegany jest jako konsumpcjonizm (materializm hedonistyczny),
czyli postawa dopatrująca się najwyższego lub jedynego dobra w czerpaniu przyjemności z nabywania, gromadzenia i
zużywania dóbr materialnych
Idealizm ontologiczny - system filozoficzny głoszący realność świata idei i nierealność bądź wtórność świata materialnego w
stosunku do idei. W skrajnych postaciach (spirytualizm) odrzuca w ogóle istnienie świata materialnego, uważając go za
złudzenie.
Idealizm historyczny - pogląd głoszący istnienie obiektywnej rzeczywistości (duchowej i materialnej), niezależnej od naszych
przeżyć, na którą nie mamy wpływu, stworzonej np. przez Boga, ideę czy ducha; za twórcę tego poglądu uznaje się Platona,
który uważał, że idee nie są bytami pomyślanymi przez kogoś, ale istnieją niezależnie od naszej świadomości; podobne
stanowisko zajmowali m.in. św. Tomasz, dla którego Bóg zajmuje miejsce idei i Kartezjusz, dla którego substancje myśląca i
ciągła są bytami obiektywnymi, czy Hegel, dla którego idea to również byt obiektywnie istniejący.
Idealizm w sensie etycznym - termin stosowany do opisania postawy cechującej się wzniosłymi ideałami oderwanymi od
rzeczywistości, a także na oznaczenie bezkrytycznego dążenia do realizowania nierealnych poglądów.
Intelektualizm etyczny –

cnota jest tożsama z wiedzą. Sformułowanie tego stanowiska przypisuje się Sokratesowi: "Jest jedno

i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym." Człowiek wiedzący co dobre nie może czynić źle – jeśli zatem
źle postępuje, oznacza to, że jego wiedza na temat dobra jest niepełna.
Empiryzm genetyczny -

pogląd przeciwstawny natywizmowi, głosi, że umysł jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych

(tabula rasa ‘nie zapisana tablica’), których dostarcza mu (bezpośrednio lub pośrednio) doświadczenie; w wersji skrajnej wiąże
się on ściśle z sensualizmem
Empiryzm metodologiczny -

pogląd w teorii poznania zakładający, że doświadczenie zmysłowe jest podstawowym sposobem

zdobywania wiedzy. Empiryści nie kwestionują roli rozumu w poznaniu, jednak negują możliwość zdobywania wiedzy
wyłącznie na podstawie aktów myślowych.
Racjonalizm genetyczny -

pogląd według którego umysł ludzki posiada pewną wrodzoną wiedzę, która jest wcześniejsza od

doświadczenia (przede wszystkim zmysłowego). Platon uważał, że dusza znała prawdę, a połączenie z ciałem to kara, w
wyniku której traci wiedzę posiadaną. Poznanie jest zatem uświadomieniem sobie tego co wiedzieliśmy.
Racjonalizm metodologiczny - jest to pogląd w teorii poznania głoszący niezależność poznania i wiedzy od doświadczenia
zmysłowego, o sposobach zdobywania wiedzy oraz o jej wartości decydują wyłącznie czynniki rozumu.
Sensualizm - pogląd, zgodnie z którym źródłem wiedzy ludzkiej są wrażenia dostarczane umysłowi za pośrednictwem
zmysłów
Natywizm – pogląd dotyczący genezy poznania, zakładający istnienie w umyśle ludzkim idei wrodzonych lub też wrodzonych
zdolności do rozpoznawania idei i bytów znajdujących się poza przyrodą i poza doświadczeniem.
Arche - termin oznaczający praprzyczynę wszystkich bytów i zarazem ich zasadę. Istnienie tej zasady postulowała jońska
filozofia przyrody. Dla Talesa arché to woda, dla Anaksymandra arché jest bezkresem powietrza (apeiron), dla Anaksymenesa
arché jest ograniczonym powietrzem.
Hylemorfizm - stanowisko w teorii bytu i filozofii przyrody, według którego każdy byt jest złożony z czynnika biernego -
materii, i czynnika aktywnego – formy. (Arystoteles)
Iluminizm -

pogląd filozoficzny, według którego źródłem poznania prawdy jest oświecenie umysłu przez Boga (św.

Augustyn). Wiedzy, o którą na próżno zabiegamy przyrodzonymi władzami naszego umysłu, Bóg udziela duszy drogą
oświecenia
Teodycea -

koncepcja teologiczna, usiłująca wytłumaczyć, dlaczego w świecie stworzonym przez doskonałego i dobrego Boga

istnieje zło. Wg św. Augustyna zło nie jest bezpośrednim dziełem Boga, lecz konsekwencją wyboru woli człowieka.
Idole – wg koncepcji F. Bacona złudzenia umysłu, utrudniające, zakłócające poznanie rzeczywistości. Wyróżniamy idole:



Plemienne - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich antropomorfizm i

doszukiwanie się celowości w świecie (antropomorfizm, antropocentryzm);



Jaskini- przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska (rasizm, antysemityzm,

nietolerancja);



Rynku- powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość język (amfibolia,

ekwiwokacja);



Teatru - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu

(wiara w tzw. złe, fałszywe autorytety).

Idee wrodzone - obok idei nabytych i skonstruowanych, to te, które nie są wynikiem działania na umysł przedmiotów
zewnętrznych, lecz należą do umysłu jako jego własność. Są niezależne od woli, proste i jasne. (To bowiem co należy do
rozumu ciemne dla niego być nie może). Ponad to, co bardzo istotne, idee wrodzone jako wpojone umysłowi przez Boga są
niezawodne. Podczas gdy idee nabyte są wynikiem przypadkowego działania rzeczy na umysł, prawdziwość idej wrodzonych
gwarantuje sam Bóg. Teoria idei wrodzonych wpisuje się w natywizm.
Naturocentryzm -



Imperatyw kategoryczny - zasada etyczna, którą można sformułować m.in. w sposób następujący: "należy postępować
zawsze wedle takich reguł, co do których chcielibyśmy, aby były one stosowane przez każdego i zawsze". Termin filozoficzny
utworzony przez Immanuela Kanta jako skutek poszukiwań bezwzględnie ważnego prawa, dotyczącego każdej osoby, które
nie musiałoby być usprawiedliwione przekonaniami religijnymi.
Zasada człowieczeństwa – sformułowana przez Kanta „traktuj zawsze człowieka zarazem jako cel, nigdy zaś tylko jako
środek”. Każdy człowiek posiada godność, jest to jego naturalną właściwością, nabytą przez sam fakt urodzenia
Nihilizm –obojętność wobec życia, wiary, prawa. Światopogląd odrzucający istnienie systemów politycznych, norm etycznych
itp. Wg. Nietzschego nihilizm to metoda demistyfikacji ideologicznych fałszów. Postulował on usuniecie wartości hamujących
człowieka przed działaniem, narzucających mu poczucie winy, takich np. jak Chrześcijaństwo, naruszające normy moralne,
ograniczające społeczeństwo, podobnie jak historia, która hamuje rozwój jednostek silnych, gloryfikując słabe.
Nadczłowiek - kategoria opisująca hipotetyczny "wyższy etap" rozwoju człowieka bądź wybitną jednostkę przewyzszającą
"zwyczajnych ludzi" pod każdym względem. Termin wprowadzony przez F. Nietzschego dla określenia idealnego wzorca
osobowości człowieka przyszłości, charakteryzującego się odrzuceniem tradycyjnej moralności, dążeniem do uzyskania
absolutnej wolności i niezależności, kierowaniem się w postępowaniu poczuciem własnej słuszności, bezwzględnością w
dążeniu do celu oraz osobistym dostojeństwem.
Życie autentyczne – życie w świadomości własnej śmierci. Termin wprowadzony przez Heideggera, przeciwieństwo „się
żyje”. Człowiek autentyczny to ten, który uświadomił sobie fakt samotniczej egzystencji, jest autentycznie wolny, bo wie że
jest nicością i jest skazany na śmierć
Nieświadomość - zgromadzone są tutaj te treści psychiczne, których nie można sobie uświadomić bezpośrednio, mimo
podejmowanych w tym celu prób; aby treści nieświadome mogły znaleźć się w polu uwagi świadomości, indywiduum musi się
odwołać do pomocy pewnych metod, znanych na przykład terapii psychoanalitycznej (np. analizy marzeń sennych, badania
swobodnych skojarzeń) czy wywodzących się z hipnozy; nieświadomość stanowi system składający się przede wszystkim z
treści wypartych.
Weryfikacja -

procedura metodologiczna mająca na celu rozstrzygnięcie, czy dane zdanie jest prawdziwe czy fałszywe. W

znaczeniu węższym - konfirmacja, postępowanie zmierzające do potwierdzenia prawdziwości danego zdania, w odróżnieniu
od falsyfikacji, zmierzającej do jego obalenia.
Falsyfikacja -

procedura metodologiczna, której celem jest obalenie danego zdania, czyli wykazanie jego fałszywości.

Falsyfikacja, zwana też negatywną weryfikacją, stanowi kryterium stosowane przy akceptacji hipotez.
Fizykalizm - teoria filozoficzna, według której wszystkie terminy sprowadzają się do terminów fizyki.Nie zaprzecza ona, że w
świecie istnieje wiele zjawisk, które po zbyt pobieżnej analizie mogą wyglądać na niefizyczne, ale wszystkie one okazują się
wyłącznie fizycznego charakteru. (Neopozytywizm)
Scjentyzm -

zespół poglądów filozoficznych głoszących, że prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości

dostarczają jedynie nauki przyrodnicze. Rozwinął się w drugiej połowie XIX wieku z empiryzmu i pozytywizmu. Za jego
twórcę uważa się Augusta Comte. Według tego poglądu nauki szczegółowe, wolne od nieweryfikowalnych eksperymentalnie
teorii, które nie mają ambicji wyjaśniania wszystkiego na podstawie jednej, apriorycznie przyjętej zasady filozoficznej, są
jedyną drogą do uzyskania rzetelnej wiedzy o rzeczywistości. Nauka wg scjentystów powinna stać się narzędziem człowieka w
jego walce o byt, a także orężem w walce o wolność myśli. Pogląd ten znalazł wyraz w książce

Cytaty

„Wiem, że nic nie wiem” (Sokrates) – wyraz skromności filozofa, świadomości względności własnej wiedzy, także wyraz
zainteresowania się człowiekiem a nie światem zewnętrznym.
Panta rei- wszystko płynie; wszystko na świecie jest zmienne, płynne, nietrwałe. Sprzeczność (konflikt) i zmienność jako
zasada świata. Zdanie przypisywane Heraklitowi.
Dubito ergo cogito ergo sum- Wątpię, więc myślę, więc jestem (św. Augustyn)- wątpienie, niepewność w ocenie faktów i
rzeczy to znak myślenia, myślenie zaś wskazuje na istnienie jednostki myślącej.
Cogito ergo sum- Myślę, więc jestem (Kartezjusz)- jedyną niepodważalną prawdą jest fakt myślenia, zaś ono świadczy o
istnieniu osoby myślącej
Pragnę poznać Boga i duszę. I nic więcej? Nic więcej! - Wg św. Augustyna szczęście może dać tylko Bóg, więc nie wszelkie
poznanie jest potrzebne, lecz tylko poznanie Boga i własnej duszy. Badania przyrody są to „poszukiwania bardzo ciekawe i -
bardzo próżne", nie zbliżają do Boga, więc nie warto ich prowadzić.
Tyle mamy władzy ile mamy wiedzy (F. Bacon)- wiedza to środek realizacji celów, to potęga człowieka w walce z przyrodą.
Pozwala nią zawładnąć i osiągnąć panowanie człowieka. Wiedza dla szerszych celów, nie dal niej samej.
Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie(Kant)- prawo moralne nie wynika z doświadczenia, nie jest
przedmiotem nauki, jest oczywiste
Rozum panuje nad światem (Hegel)- dzieje ludzkości są oparte na planie absolutu, jest w nich logika. Człowiek nie może
przewidzieć zamiarów rozumu, dostrzega je poniewczasie. Wielkie postacie historyczne to te, które zrozumiały logikę historii.
To, co rzeczywiste jest rozumne, to co rozumne, jest rzeczywiste
Byt kształtuje świadomość(Marks)- byt społeczno-ekonomiczny (stosunki produkcji i siły wytwórcze) kształtuje świadomość
społeczną. Stan przemysłu i warunki pracy determinują kształt kultury, polityki, prawa
Egzystencja poprzedza esencję - samo życie, istnienie jest pierwotne wobec istoty, tożsamości człowieka, jego formacji
duchowej i intelektualnej. Najpierw dokonuje się zderzenie człowieka ze światem, a dopiero potem dochodzi do jego
zdefiniowania i ukonstytuowania się jako bytu.
Własność prywatna środków produkcji jest dogmatem w życiu ekonomicznym (Karol Wojtyła)- produkcja, przemysł,
postęp ekonomiczny musi opierać się na prywatnych środkach- sprzeciw wobec kolektywizacji

Platon

Arystoteles



Idealizm



Istnieją 2 rodzaje bytu: byt poznawalny przez zmysły
(zniszczalny i zmienny - rzeczywisty) i poznawalny przez
pojęcia (niezniszczalny i niezmienny - idealny)



(od Sokratesa) wiedza pewna i bezwzględna zawarta jest

w pojęciach i niezależna od doświadczenia. Poznanie to
wniknięcie umysłu w świat idei.



Człowiek ma nieśmiertelną duszę - uzyskuje ona pełną
wiedzę po śmierci w doskonałym świecie idei. Gdy łączy
się z ciałem dusza upada i traci wiedzę.



Dualistyczna koncepcja świata: Świat realny zmienny i
niedoskonały nie jest prawdziwy – jest odbiciem świata
idei.



Empiryzm



Odrzucił Platońską teorię bytu (koncepcję świata materii i
idei). Założył, że byt jest jednostkowy, każdy byt
samoistny ma formę i materię



Wiedza jest wiedzą ogólną. Są 2 źródła poznania –

doświadczenie i rozum.



Człowiek powinien rozwijać wrodzone uzdolnienia.
Szczęście osiąga się dzięki rozumowi praktycznemu.



Świat postrzegany zmysłowo jest jedynym światem
poznanym, składa się z dużej liczby pojedynczych
elementów. Sfera niedostępna dla doświadczenia nie
istnieje.

Kartezjusz (rozum)

Bacon (doświadczenie)



Zwalczał scholastykę twierdząc, że tylko systematyzuje
ona prawdy znane od dawna.



Głosił racjonalizm, zaufanie do rozumu, odrzucił
powszechnie obowiązujące prawdy. Słowa tylko
zaciemniają nam obraz rzeczywistości – to, co prawdziwe
jest w naszym umyśle (niczego nie dowiemy się poprzez
język – liczy się akt twórczej intuicji).



Teoria poznania oparta o model matematyczny. Nie

można poznania opierać na mylnych zmysłach. Nie ma
rzeczy bardziej pewnej od tego, że „myślę”. Realność bytu
Kartezjusz wywodzi z myślenia – cogito ergo sum (myślę,
więc jestem – przesłanka całego systemu). Przyjął
optymistyczną ideę praw wrodzonych (apriorycznych) –
zasada wrodzoności prawd ogólnych.



Przeciwstawił scholastyce swoją metodę indukcji służącą
poznaniu przyrody.



Ojciec nowożytnej nauki eksperymentalnej i empiryzmu

metodologicznego. Przewidywał, że odkrycia geograficzne
i teorie fizyki i eksperymenty zmienią niedługo oblicze
świata. Prowadził badania empiryczne na szeroką skalę.
Nawiązywał do Arystotelesa. Nauka ma odkrywać prawdy
ogólne (nie ograniczać się do wiedzy o faktach).



Poznanie uzyskujemy poprzez doświadczenie – ale później
musi być ono opracowane przez rozum. Poznanie ma
służyć celom praktycznym. Proces rozumowania ma
służyć dotarciu do świata idei i rzeczywistości.

Kartezjusz

św. Augustyn



Dualistyczna teoria bytu: Myślący umysł (zwany myślącą
duszą) i materia (atrybut rozciągłości). Najsłabszym
punktem filozofii Kartezjusza było uzgodnienie relacji
miedzy ciałem a umysłem (zmiany w mózgu powoduje
zmiany w myśleniu). Założył istnienie wzajemnych
interakcji między nimi nie tłumacząc jednak istoty tego
oddziaływania. Dostrzegał konflikt między popędami
ciała i wolą duszy – zachęca do panowania nad popędami
i wyrabiania silnej woli.



Przyjął optymistyczną ideę prawd wrodzonych
(apriorycznych) – zasada wrodzoności prawd ogólnych.



Głosił racjonalizm, zaufanie do rozumu, odrzucił
powszechnie obowiązujące prawdy. Słowa tylko
zaciemniają nam obraz rzeczywistości – to, co prawdziwe
jest w naszym umyśle (niczego nie dowiemy się poprzez
język – liczy się akt twórczej intuicji).



Nie można poznania opierać na mylnych zmysłach. Nie
ma rzeczy bardziej pewnej od tego, że „myślę”. Realność
bytu Kartezjusz wywodzi z myślenia – cogito ergo sum
(myślę, więc jestem – przesłanka całego systemu).



Przystosował neoplatonizm do potrzeb wiary
chrześcijańskiej (system dualistyczny – ciało i
nieśmiertelna dusza). Celem człowieka jest szczęście.
Szczęście może dać tylko Bóg – należy go zatem poznać.



Prawdy wieczne (obiektywne) to idee boże – ich odbiciem
są myśli. Jeśli dusza poznaje prawdę, to tylko dzięki temu,
że udziela jej Bóg w drodze iluminacji (oświecenia) i łaski
bożej a nie w wyniku samodzielnego rozumowania.
Subiektywizm poznawczy – nasze poznanie i sądy są
subiektywne. Najważniejsze są przeżycia wewnętrzne –
tylko one są rzeczywiste i pewne. Jest to wiedza
obiektywna – we wnętrzu człowieka mieszka prawda
(kartezjańska zasada „myślę, więc jestem” jest tworem św.
Augustyna).



Augustyn zrywa ze starożytnym intelektualizmem – nie
rozum, lecz wola człowieka i serce są najważniejsze, od
nich zależy wiara.



Świat zewnętrzny może być mylnie oceniony przez
zmysły. Umysł poznaje tylko prawdy ogólne a przedmioty,
które poznaje istnieją poza nim.

Św. Tomasz

św. Augustyn



Filozofia prowadzi do wiary i jej służy, ale poznanie
rozumowe nie jest wynikiem iluminacji i osobowego
kontaktu człowieka z Bogiem. Bóg jest od człowieka
nieskończenie odległy, człowiek nie może Go ani widzieć
ani uczestniczyć w jego myślach.



Akceptacja harmonijności natury i miejsca człowieka w
świecie wyrazem zaufania do mądrości i dobroci Stwórcy.
Filozofia powinna zwrócić się do świata aby uczynić go
przedmiotem rozumnej refleksji.



Sprzeciw wobec dualistycznego widzenia człowieka

(oderwaniu duszy od ciała).



Poznanie jest kwestią rozumu, zaś kwestią wiary jest to, iż
świat stworzył Bóg (odmiennie niż u Augustyna).
Przyznał prymat rozumowi a nie woli.



Świat, który poznajemy za pomocą własnych doświadczeń
i przeżyć jest tworem Boga, więc niemożliwe, żeby
zdobyta przez nas wiedza była sprzeczna z objawieniem
religijnym.



Boskie objawienie jest tożsame z naszym
doświadczeniem. Rzecz – rozróżnienie pomiędzy esencją
rzeczy a jej egzystencją. Esencja – właściwości rzeczy
(ma charakter teoretyczny). Egzystencja – istnienie rzeczy
(ma charakter aktualny).



Całą wiedzę o świecie uzyskujemy przez doświadczenie
zmysłowe.



W momencie narodzin człowiek jest czystą kartą.



Filozofia i mądrość projekcją intymnego przeżycia

problematyki ludzkiego istnienia. Jeśli dusza poznaje
prawdę, to tylko dzięki temu, że udziela jej Bóg w drodze
iluminacji (oświecenia) i łaski bożej a nie w wyniku
samodzielnego rozumowania.



Dramatyczność ludzkiego losu zawieszonego między
zmiennością i trwaniem , nadzieją i tęsknotą , dobrem i
złem .



Człowiek musi odwrócić się od świata i powrócić do siebie
gdyż tylko w jego wnętrzu mieszka prawda



Nie każde poznanie jest potrzebne (badania przyrody są

ciekawe, ale próżne, niepotrzebne).



Człowiek popełnia błędy, gdy wypowiada twierdzenia o
rzeczach, ale nie myli się kiedy opisuje swe przeżycia
wewnętrzne. Subiektywizm poznawczy – nasze poznanie i
sądy są subiektywne, natomiast przeżycia wewnętrzne są
rzeczywiste i pewne.



Świat zewnętrzny może być mylnie oceniony przez
zmysły. Prawdy wieczne (obiektywne) to idee boże – ich
odbiciem są myśli.



To Bóg wybiera kto z nas będzie zbawiony – jedni są z

góry wybrani, inni straceni na zawsze

Hegel

Marks



Idealizm historyczny



Przyroda jest tylko fenomenem świata ducha

obiektywnego. Prawa przyrody są odbiciem praw
rządzących światem ducha obiektywnego. Rządzą w nim
prawa logiki – prawa dialektyki, które ustanawiają



Materializm historyczny



Twierdził zgodnie z Heglem, że procesy rozwojowe i

zmiany w przyrodzie odbywają się zgodnie z prawami
dialektyki. Jednak odrzucił aprioryczną podbudowę i
idealizm Hegla. Marks twierdzi, że prawa dialektyki

hierarchię pojęć idealnych układających się w pary pojęć
sprzecznych (np. byt – niebyt). Hegel nazywa je tezą i
antytezą. Po każdej takie parze następuje synteza. Ta
hierarchia ma odbicie w porządku przyrody, rozwoju
społeczeństw. W przyrodzie zachodzą ciągłe zmiany,
świat to ścieranie się przeciwieństw

wynikają z doświadczenia, mają uzasadnienie empiryczne
(Empiryzm – wszystkie twierdzenia muszą być
uzasadniane doświadczalnie). Twórca kierunku zwanego
materializmem dialektycznym - teoria zakładająca
pierwotność materii, możliwość poznania rzeczywistości,
przyroda cielesna to prawdziwa rzeczywistość.

Freud

Heidegger



Człowiekiem kierują 2 popędy: podstawowe: popęd libido
(erotyczny, Eros) oraz popęd śmierci (destrukcji,
Tanatos).



Nerwice są spowodowane wypartymi do nieświadomości

traumatycznymi wspomnieniami, można im zaradzić
poprzez przypomnienie, odnalezienie tych wspomnień.



Skupienie na esencji życia, jego istocie



Człowiek nieuchronnie jest skazany na śmierć,
charakteryzuje go "byt-ku-śmierci"



Troska i trwoga to nieuniknione, stałe atrybuty egzystencji,

nie da się im zaradzić, nie warto próbować, trzeba być po
prostu świadomym tragicznej sytuacji człowieka w świecie



Egzystencja, istnienie to przedmiot rozważań, istota życia

traci w porównaniu z nim na znaczeniu

Sokrates

Sartre



Prawa dotyczące cnoty moralnej są „niepisane", w
kodeksach ich nie ma; niemniej są trwalsze od pisanych.
Wywodzą się bowiem z samej natury rzeczy, a nie z
ustanowienia ludzkiego.



Uczciwemu człowiekowi nie powinno stać się nic złego,
świat jednak jest niepewny, ale jego dusza pozostanie
nienaruszona. Prawdziwym złem jest niemoralność.
Mniejszym złem jest paść ofiarą niesprawiedliwości, niż
być jej sprawcą. Uczciwość osobista jest obowiązkiem
wobec samego siebie.



Bóg nie istnieje, a przez to przestają istnieć jakiekolwiek
nakazy moralne. Człowiek otoczony przez nicość przed
nikim nie musi odpowiadać, ale sam tworzy wartości i
nadaje sens ludzkiemu istnieniu; to początek prawdziwego
humanizmu



Odpowiedzialność bierze się z wolności, z konieczności
podejmowania wyborów, a nie z odgórnie ustalonych,
wyuczonych zasad

Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny, którego początki sięgają lat czterdziestych XIX w. Impuls do jego rozwoju dał S.
Kierkegaard. Wg niego zadaniem filozofii miało być dociekanie tego, co w człowieku egzystencjalnie jednostkowe, co będzie
jedynie prawdą dla niego i wyłącznie dla jego życia i co stawia go ustawicznie wobec alternatywy "albo - albo".Wg
egzystencjalizmu rzeczywistość ludzka jest rozdarta na sferę świadomości i sferę rzeczy, co nieuchronnie prowadzi do
alienacji człowieka: losy jednostki ludzkiej nie podlegają moralnemu, historycznemu czy też obyczajowemu zdeterminowaniu
(indeterminizm), jest ona zatem całkowicie wolna i może z tą wolnością uczynić to, co jej się podoba. Tworzy wszelkie
wartości i decyduje o sensie własnego istnienia. Może być "bytem nieprawdziwym" lub też "bytem prawdziwym". Wg
egzystencjalizmu egzystencja poprzedza esencję. Człowiek zaś ponosi pełną odpowiedzialność za swoje czyny, co stwarza
poczucie samotności, zagubienia i zagrożenia w świecie, lęk, zwłaszcza przed śmiercią.

Psychoanaliza - w szerokim znaczeniu tego słowa koncepcje teoretyczne rozwijające się w filozofii na przestrzeni wieków,
mające na celu wyjaśnienie struktury, funkcjonowania i rozwoju osobowości człowieka, także zjawisk społecznych i
kulturowych, działaniem nieświadomych (podświadomych) mechanizmów motywacyjnych pozostających we wzajemnym
konflikcie.W węższym znaczeniu: specyficzna metoda diagnostyki i terapii zaburzeń psychicznych i emocjonalnych,
polegająca na odkrywaniu, interpretacji i rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów emocjonalnych pacjenta. Jej twórcą był
Z. Freud. Teoria zakłada podział psyche na świadomość, przedświadomość i nieświadomość; na podstawie tego wyodrębnia
"Id" – dziedzinę naturalnych popędów i instynktów; "Ego" – instancję zwróconą przede wszystkim w kierunku świadomości,
odzwierciedlającą treści dane świadomemu postrzeganiu; i "Superego" – instancję obejmującą ideały i normy moralne. Freud
wyodrębnił dwa popędy podstawowe kierujące postępowaniem człowieka: popęd libido (erotyczny, Eros) oraz popęd śmierci
(destrukcji, Tanatos).

Neopozytywizm - Wyłonił się z neutralnego pozytywizmu. Przyjmuje główną tezę empiryzmu – rzeczywistość poznajemy
tylko doświadczalnie. Przedmiotem nauki są tylko fakty, a więc ani byty transcendentne, ani domniemana istota
rzeczy(pozytywizm). Najdoskonalszym układem pojęć jest język fizyki i do niego można sprowadzić całą wiedzę naukową
(fizykalizm) Zdania syntetyczne, jeśli nie dają się potwierdzić(nie są ani faktycznie prawdziwe, ani fałszywe) doświadczalnie
są bezpodstawne, nie mają sensu. Krytyka metafizyki. Rzeczywistość mieści się w naukach empirycznych. Teoria poznania
jest wyłącznie teorią poznania naukowego – ma za przedmiot tylko twierdzenia naukowe. Filozofia ma być teorią języka
nauki.