LOPE DE VEGA - OWCZE ŹRÓDŁO

3 akty (podział na sceny i odsłony). Zmiana sceny dokonuje się, gdy pojawia się nowa osoba
na scenie. Scena = jednostka dramatyczna, w której występuje taka sama ilość bohaterów.
Sytuacja dramatyczna = gdy są na scenie jakieś zmiany to zmienia się też sytuacja
dramatyczna. Cząstka akcji dramatycznej jest sytuacja dramatyczna. Lope de Vega dzieli
większy kawałek akcji dramatycznej na sceny. Odsłona = zmiana miejsca. Podział na
odsłony występuje z powodu zmiany miejsca. Stroje są istotnym elementem
dookreślającym postaci, ich status społeczny, itd. Teatr hiszpański korzystał już z kurtyny.
Sygnalizowanie zmiany miejsca akcji za pomocą kurtyny na scenie i odsłony w tekście!
Podział na 3 akty jest podziałem ze względu na czas. Każdy akt trwał tutaj 1 dzień
(w tekście). Lope de Vega był jednym z najwybitniejszych dramatopisarzy swojej epoki,
stawiał nacisk na akcje. Laurencja ,,pociągnęła,, za sznurki całe miasto w walce z
Komandorem. Można ten dramat ująć i przedstawić jako przemoc wobec kobiet (np. gwałt na
Laurencji, kobiety się przeciwko temu buntują i gwałciciela zbija ojciec ofiary). Komandor
jest arystokratą, a reszta to chłopi. W pewnym sensie Komandor jest właścicielem Owczego
Źródła (a przynamniej jemu się tak wydaje). Ten rodzaj przemocy (gwałt) wywodzi się z
różnic między pozycjami społecznymi. Ci, którzy mają władzę wykorzystują ją nad innymi.
Owcze źródło to tragedia honoru. Honor Komandora, Laurencji, wieśniaków oraz króla
Ferdynanda (z królowa Izabelą). Honor królewski, arystokracji, chłopstwa w Hiszpanii.
Honor wieśniaka jest rozumiany w najbardziej humanistyczny sposób. Przemoc, honor,
polityka, walka o dominacje, konflikt władzy, miłość. Dramat ten został napisany na
podstawie kronik zakonnych (zdarzenia z Owczego źródła są prawdziwe). Dramat zaczyna się
od tego, że Komandor podburza młodego mistrza przeciwko władzy królewskiej
(Ferdynandowi i Izabeli). Na koniec król i królowa biorą pod swoje skrzydła Owcze Źródło.
Jest to też dramat o władzy, polityce. Na konflikcie władzy ta sztuka się rozpoczyna i kończy.
Jest to również dramat o miłości - bohaterowie zakochują się w sobie podczas akcji
dramatycznej. Laurencja wzięła ślub i tej nocy (kiedy mieli go skonsumować) przyjechał
Komandor, wsadził jej męża do więzienia (on tam umarł), a Laurencję zgwałcił. Najsłabszym
ogniwem jest Mengo (chłop, był typową pierdołą). Dwie sceny w jednej  jest tutaj, gdy sąd
przesłuchuje Mengo (słychać to w tle), a na scenie są przerażeni bohaterowie, którzy boja się,
że Mengo się wygada, ale on mówi że winne jest Owcze Źródło (nie podaje konkretnej osoby
ale - bohatera zbiorowego - miasto). Zazwyczaj spis postaci ujawnia nam hierarchię postaci,
ale tutaj ustawiono ich w hierarchii politycznej (król i królowa na początku). LOPE DE
VEGA WPROWADZIŁ BOHATERA ZBIOROWEGO DO TEATRU EUROPEJSKIEGO!!!

CALDERONE DE LA BARCA - ŻYCIE SNEM

Calderon intryguje. Jest podział na akty. Różnice między Calderonem, a Lope de Vegą:

Rosaura (dama) chcę się zemścić na swoim ukochanym (narzeczony z Moskwy - książę
Astolfo). Basilio - król Polski. Segismundo - książę. Estrella - księżniczka. Imiona nie pasują
do Polski, ani do Rosji. Wychodzi na to, że Polska leży w Hiszpanii. Nawet imiona i
geograficzny opis ,,Polski” bardziej przypomina Hiszpanię. Tekst ,,Życie jest snem” nie
odnosi się do rzeczywistości. To jest tekst filozoficzny, tematyka jest filozoficzna, a nie
konkretne problemy między klasami społecznymi. Postaci u Calderona można przenieść w
czasie i one nadal będą aktualne. O ile Lope de Vega zatrzymuje się na etapie pokazania
czego ludzie chcą, ich pragnień i mechanizmów kulturowych to Calderon wybija się ponad
ten poziom. Książę Segismundo w pewnym momencie gubi się w tym co jest rzeczywistością,
a co fikcją, snem. Rzeczywistość jako element gry. Bóg jest wielkim graczem i bawi się nami,
więc jedynym wyjściem jest zachować się godnie. W ,,Owczym Źródle” akcja cały czas
zmienia miejsce, a w ,,Życie snem” są dwa stałe miejsca akcji (przestrzeń dworska i wieża).
Tekst dramatu jest podzielony na 3 dni. Są dwa wątki (główny = Basilio/Segismundo/władza
oraz poboczny = miłość Rosaury/Segismunda/Astolfo). Segismundo żeni się z Estrellą.
Rosaura jest córką Clotalda, więc też jest arystokratką i jest godna poślubienia księcia
Moskwy (Astolfo). Rosaura znajduje więzenie gdzie trzymany jest Segismundo. Pojawia się
w tekście też wątek miłości matki Rosaury (ojcem Rosaury jest służący króla Bazylego -
Clotald). Clotaldo chce zabić córkę Rosaure (myśli, że to chłopiec), ae jak wszystko
wychodzi na jaw to tego nie robi (poznała ojca po mieczu).

1 AKT = 1 DZIEŃ:

Głównym elementem dramatu jest Segismundo, to on jest głównym bohaterem. O ile Lope de
Vega stawia na dużo szybko biegnących wydarzeń i to one przedstawiają nam bohaterów to u
Calderona jest mniej dynamiczna akcja, ale jest nacisk na bohaterów, a szczególnie na
jednego. Segismundo - Lope de Vega stawiał na rzeczywisty opis bohaterów (np. co kto lubi
zjeść), a Calderon tego nie robi. U Calderona postaci są wymyślone, nie są tzw. wzięte z
ulicy, są oparte na koncepcie. Nie ma tu dbałości o spójność wysłowienia z poziomem

inteligencji ludzi. Barokowe bogactwo w języku, ale nijak ma się to do prawdy. Zero
osadzenia w rzeczywistości. Jak ktoś całe życie uwięziony w wieży może mówić takim
językiem jak poeta? Segismundo w drugim dniu testuje, bada to na co może sobie pozwolić
(jak małe dziecko  na takim mentalnym poziomie się znajduje, chociaż jest dorosły). Dzień
trzeci = filozoficzne dywagacje Segismundo. Clarin - błazen.

PIERRE CORNEILLE - CYD ALBO RODERYK

Teatr francuski - to już zupełnie inna scena. Teatr w miejscu, gdzie grano w tenisa. Przed
sceną jest pusta przestrzeń, w której stawia się krzesła dla najważniejszej osoby. Zmienia się
sposób kształtowania tekstów dramatycznych. Jest podział na akty (,,Cyd” ma ich 5). W
Hiszpanii byłą 3 aktowa komedia, a we Francji budowano utwory pięcioaktowe. Od połowy
XVIII wieku publiczność siedzi na scenie. Akty dzielą się na sceny. Jest też powrót do
antycznej kompozycji. Korzysta się z wielu tekstów teoretycznych. Akt 5 jest
odpowiednikiem dawnego eksodosu. Obecność chóru w antycznym teatrze obecnie
zastąpiono większą ilością wątków w sztuce. Na scenie powinno się pokazywać życie takim
się je chce mieć, a nie takim jakie jest naprawdę. Co innego było w Hiszpanii (tam dążono do
odzwierciedlenia realnej rzeczywistości).

Zasady tekstu dramatycznego:

- należy wprowadzić sentencje i reguły moralne

- obrazy przywar i cnót + ich wartościowanie

- kara i nagroda

- litość, katharsis

Corneille proponuje, aby rozszerzyć czas akcji na 12, 20 lub nawet 30 godzin. Wg
Arystotelesa autor powinien kierować się kategorią prawdopodobieństwa. Prawda to nie jest
temat dla dramatu. Aby tragedia odpowiednio oddziaływała na odbiorcę musi być
prawdopodobna, aby odbiorcy mogli się z nią zidentyfikować. We Francji są 3 gatunki:
komedia, tragedia, tragi-komedia. ,,Cyd” jest gatunkowo tragedią. Jest wątek miłosny, jest
walka, jest honor. Wątek główny dotyczy honoru. Gomez uderzył w twarz Diego i od tego
wszystko się zaczęło, konflikt o honor. Później Diego chcę zemsty. Syn Diego (Roderyk)
zabija potem Gomeza. Diego nie może zabić Gomeza, jest za stary, aby pokonać Gomeza.
(ojca swojej ukochanej Chimeny). Przez to Chimena też musi pomścić śmierć swojego ojca,
ale ona też nie może tego zrobić sama, więc idzie do króla i prosi o pomoc, aby wyznaczył
sprawiedliwość temu kto zabił jej ojca. Roderyk wyjeżdża na wojnę, chce umrzeć, ale
pokonuje Maura i wraca jako bohater wojenny. Po powrocie Chimena nadal musi chcieć
pomścić ojca i nadal prosi króla o wymierzenie sprawiedliwości. Jest Sankty, który też kocha
się w Chimenie. Proponuje, że on zostanie ,,przedłużeniem reki Chimeny” i stanie do walki z
Roderykiem. Roderyk wygrywa, król postanawia go uniewinnić i zgadza się na małżeństwo

Chimeny z Roderykiem. Jest też poboczny wątek królewny, która jest zakochana w
Roderyku.

Konstrukcja ,,Cyda” bardzo różni się od innych tekstów, jest trochę wbrew regułom budowy.

WESELE FIGARA

Utwór obraża arystokrację. Napisany w 1881 roku (8 lat przed rewolucją francuską).
Komedię ,,Wesele Figara” zaprezentował podczas prywatnego czytania. Sztukę wystawiono
jednak dopiero w 1884 roku. Napoleon mówił, ze ta sztuka to rewolucja na innej
płaszczyźnie. Relacje społeczne - komizm, ale oparty na wnikliwej obserwacji społeczeństwa.
Hrabia - przedstawiony jako głupiutki mężczyzna, przez co król poczuł się obrażony.
Przełamanie konwencji klasycystycznej i komediowej: zmiana głównego bohatera, akcja
toczy się pomiędzy kochankami, ale oni nie byli z wyższych sfer. Do tej pory pojawiał się
sprytny służący (Figaro pojawił się już kilka lat wcześniej w innej sztuce). Zmiana akcentu ze
sprytnego służącego, który dużo by chciał, ale czasami mu nie wychodzi, na sprytnego
służącego, który jest realny, powoduje, że zaczynamy śmiać się z arystokracji. Arystokracja
kontra służba = element komediowy. Stałym elementem komedii jest to, że ktoś przebiera się
za kogoś innego. Cherubin jest tutaj śmieszny i pokazuje się jego cechy alter ego hrabiego.
Hrabia go nie znosi bo cherubin przypomina jego samego. Podobny środek u Moliera: odbicie
jednego bohatera w drugim.

ZBÓJCY - SCHILLER

Ojciec nie zachowuje się racjonalnie. Bracia = dobry Karol i zły Franciszek. Fałszywy list
Franciszka. Karczma w Saksonii. Franciszek prosi o rękę Amalię (narzeczona Karola, kiedy
go nie ma). Sługa Herman. Roller (kompan Karola). Kosinsky (Czech). Daniel (stary sługa

Franciszka). Franciszek (popełnia samobójstwo, jest tchórzem). Karol zabija Amalię, a onamu
na to pozwala.

FAUST - GOETHE

Przez wiele lat uważano, że jest to tekst nieteatralny. Tekst ma spory potencjał teatralny, ale
badacze go nie zauważali. Jerzy Jarocki wystawił ,,Fausta” w Warszawie. Do tej pory
niewielu artystów wystawia to dzieło, ponieważ wielu nie widzi w nim teatralnego potencjału
i pojawia się wiele problemów. Brak zasady zachowania 3 jedności - akcja trwa kilkadziesiąt
lat, Faust bez problemu przemieszcza się w czasie i przestrzeni. To wszystko stanowi spore
wyzwanie dla twórców. Typowy teatralny diabeł ma rogi, ogon, racice, widły,
charakterystyczne spodnie. Goethe swojemu diabłu Mefistofelesowi (główny diabeł) dał
kopyto zamiast stopy. Goethe pisząc Fausta sięgał do bardzo popularnego w tamtych czasach
(w Niemczech) teatru jarmarcznego (drewniane nudy, lalki, itd.). Konstrukcja tekstu:
fragmentaryczna kompozycja, ciągłość fabularna jest cały czas zachowana (choć następują
podróże w czasie i przestrzeni). Goethe wykorzystał poezje poetycką i popularną, miesza
języki, którymi opowiada historię, dostosowuje ją do tego gdzie obecnie przebywa Faust.
Kompozycja tekstu jest wolna od ograniczeń, Goethe przekracza wszystkie reguły, szuka
adekwatności treści i formy. W strukturę tego tekstu wpisane są etapy, które przechodzi
bohater. Goethe używał symboli masońskich, oświecenie bohatera. Tekst ma 2 prologi:

- pierwszy prolog w teatrze (potem cała akcja przedstawienia)

- drugi prolog w niebie

Dwa prologi w tekście nie są częstym zabiegiem. W pierwszym prologu jest scena, w której
dyrektor teatru rozkazuje poecie szybko napisać sztukę teatralną. Bardzo istotne jest to co
pokazuje się na początku, to od czego się wszystko zacznie nadaje kierunek myślom widzów.
Potem w tekście nie będzie już mowy o dyrektorze czy poecie piszącym teatralny tekst. Od
razu uruchomiono poziom meta, widzowie wiedzą, że to jest fikcja. Wiedzę o świecie można
zdobyć kupując bilet do jarmarcznej budy. Klamra teatralna. Goethe zrobił to czego
Mickiewiczowi się nie udało. Jego dzieła czytają ludzie na wszystkich poziomach wiedzy, a
działa Mickiewicza nie. Mamy dwa nawiasy: 1 - nawias medium, 2 - nawias metafizyczny.
Drugi prolog w niebie - przedstawienie zakładu boga i Mefistofelesa o dusze Fausta. W
księdze Hioba też był zakład boga z diabłem o duszę Hioba (Hiob ciągle jest po stronie boga).
W Starym Testamencie było rozgraniczenie na dobro i zło (białe i czarne, itd.), a w ,,Fauście”
nie ma takiej rozdzielności, wszystko się na siebie nakłada i miesza.