Prawo rzymskie

–e-learning rok akademicki 2012/2013

Treść czynności prawnych



Contractus



- elementy konieczne
do wywołania skutku
prawnego, np.
ustalenie ceny i
towaru



- elementy dodatkowe



(admicula)



Testamentum



- element konieczny,
ustanowienie
spadkobiercy

- elementy dodatkowe,

np. zapisy, polecenia

Treść czynności prawnych



- elementy konieczne
do wywołania skutku



- elementy dodatkowe



- substantialia
contractus



- naturalia contractus



- accidentalia
contractus

Treść czynności prawnych



- substantialia
contractus



- naturalia contractus



- accidentalia
contractus



-essentialia negotii



- naturalia negotii



- accidentalia negotii

Treść czynności prawnych



Accidentalia negotii

condicio:

zawieszający – rozwiązujący

potestatywny

– kazualny -

mieszany

dies

modus

oświadczenie woli

verba - voluntas

wola a oświadczenie

wady oświadczenia woli:

zamierzone -

nie na serio

symulacja

reservatio mentalis

dolus

metus

niezamierzone

-

error

oświadczenie woli



K.F. von Savigny: teoria woli, tj. prymat
woli wewnętrznej jako wyrazu
suwerenności podmiotu



B. Windscheid:

teoria oświadczenia,

która przywiązuje wagę głównie do
treści obiektywnie dostępnej drugiej
stronie, służąc ochronie zaufania i
pewności nabycia.

ius civile vigilantibus scriptum est

ignorantia iuris nocet, ignorantia facti

non nocet

zdolność do tego, aby za pomocą własnych działań

kształtować sytuację swoją lub innych

możności składania wiążących prawnie oświadczeń woli w

celu stworzenia, zmiany lub wygaszenia stosunków

prawnych

zdolność do czynności
prawnych



wiek:

infantes, impuberes, puberes

minores



płeć



stan umysłowy (furiosus)



marnotrawstwo (prodigus)

zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków

Zdolność prawna

caput

Persona

Podmiot
prawa

caput



status libertatis



status civitatis



status familiae

status familiae

pater familias



sui iuris



alieni iuris

dla dzieci małżeńskich

o wolności, obywatelstwie i

przynależności rodzinnej w prawie klasycznym

decydowała chwila poczęcia

dla dzieci pozamałżeńskich

– chwila urodzenia

Co jest trwałą inspiracją prawa rzymskiego dla
rozważań o zdolności prawnej ?

Postumus, nasciturus

– problem

początku zdolności prawnej

Inne jak człowiek podmioty prawa:
- collegium. universitas

Inne jak człowiek podmioty prawa:
- piae causae

Zdolność prawna a zdolność do czynności
prawnych

nie każdy podmiot mający zdolność prawną ma zdolność do czynności
prawnych -

reguła uniwersalna

• Zmieniają się tylko parametry dotyczące uzyskania zdolności do

czynności prawnych

Krąg podmiotów które mają zdolność prawną zależy od kontekstu
kulturowo-

społecznego -

from status to contract

• W antycznym Rzymie nie wszyscy mieli zdolność prawną – współcześnie w

„cywilizowanych porządkach prawnych” uznaje się powszechną zdolność

prawną od chwili urodzenia/poczęcia

Szczególna rola perspektywy procesowej

Actio

Formula

Wyrok

Przepis
prawa
materialnego

– prawo
podmiotowe

Pozew

orzeczenie
potwierdza

skuteczność
prawa

Pozaprocesowa ochrona praw prywatnych

1)

pomoc własna

2)

ugoda

3)

kompromis

4)

pretorska ochrona
pozaprocesowa

5)

sądownictwo biskupie
(episcopalis audientia)

Samopomoc

obronna (defensywna)

zaczepna (ofensywna)

Typy rzymskiego procesu



legisakcyjny



do leges Iuliae iudiciariae z 17 r. przed Chrystusem



formularny



od lex Aebutia (199-123 r. przed Chrystusem) do konstytucji
Konstancjusza II i Konstansa z 342 r.



kognicyjny (cognitio extra ordinem)



od Augusta

-

stanowią opis przyjętych regulacji,

-

znajdują w nich swoje odzwierciedlenie,

-

wzajemnie na siebie oddziałują,

-

stanowią dyrektywy sprawności działania,

-

wyrażają też inne wartości realizowane

przez prawo

skargowość

bez inicjatywy powoda proces się nie

rozpocznie

zasada dyspozycyjności, czyli

rozporządzalności

-

strony rozporządzają przedmiotem

postępowania

-

stosowanymi tam środkami

volenti non fit iniuria

zasada oficjalności

kontradyktoryjność



forma kontradyktoryjna, gdyż
postępowanie polega na wystąpieniach
dwóch przeciwstawnych stron



kontradyktoryjność, czyli sporność, jest też
zasadą, ponieważ materiał procesowy
gromadzą w postępowaniu strony

zasada inkwizycyjności, czyli śledczości

jawność



przebieg procesu może być
obserwowany przez dowolne
zainteresowane nim osoby

ustność



strony procesu mogą swobodnie,
używając słów, prezentować swoje
stanowisko w postępowaniu

zasada równości

i wysłuchania

stron



„powodowi nie wolno tego, na co nie

pozwala się pozwanemu” – non debet
actori licere, quod reo non permittitur (D.
50,17,41pr.)



każda ze stron powinna mieć prawo do

wypowiedzi. Zasada „niech będzie

wysłuchana i druga strona” – audiatur et
altera pars (por. Sen. Med. 199

–200, Dz

25,17)