1. UNIWERSALNY SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka w systemie ONZ

1.Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR-MPPOiP) otwarty- 16.12.1966; w życie 23.03.1976’ RP- 18.03.1977; podpisy 74; strony 167

Komisja- Komitet Praw Człowieka (CCPR-KPC, 1976) Sekretariat – Genewa 18 członków

Sesje- Trzy w roku- marzec/kwiecień Nowy Jork; lipiec-Genewa; październik/listopad- Genewa

Raporty Państw- stron- pierwszy- rok po wejściu w życie Paktu; następne- na każde żądanie komitety ale obowiązkowo raz na 5 lat

Grupy robocze- 1.GR ds. zawiadomień – skarg indywidualnych) 2.GR ds. raportów Państw Stron

2.Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR- MPPGSiK) Otwarty- 16.12.1966; w życie- 03.01.1976 RP- 18.03.1977. Podpisy- 70 strony 160

Komisja- Komitet Praw Gospodarczych Socjalnych i Kulturalnych sekretariat Genewa 18 członków

Sesje- Dwie rocznie- maj- Genewa; listopad; grudzień- Genewa

3.Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania; Otw- 10.12.1984; w życ- 26.06.1987; RP-26.07.1989 podpisy- 78 strony- 153

Komisja- Komitet przeciwko Torturom; sekretariat- Genewa 10 członków

Sesje- dwie w roku- kwiecień- Genewa; listopad-Genewa

4.5.Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej Otw- 07.03.1966; W życ- 04.01.1969 Rp-05.12.1968 podpisy-85 strony-173

Komisja- Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej ; sekretariat Genewa 18 członków

Sesje-dwie w roku- marzec- Genewa sierpień- Genewa

5.Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet otw-18.12.1979 w życ-03.09.1981 RP-30.07.1980 podpisy 99 strony 187

Komisja- Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet; sekretariat Nowy Jork- 23 członków

Sesje- dwie w roku- styczeń/luty-Nowy Jork; lipiec- Nowy Jork

6.Konwencja o prawach dziecka Otw-20.11.1989 w zyc-02.09.1990 RP-07.06.1991 podpisy-140 strony-193

Komisja- Komitet Praw Dziecka; sekretariat –Genewa 10 członków

Sesje- trzy rocznie (4tyg)- styczeń- Genewa; kwiecień- Genewa; wrzesień- Genewa

7Międzynarodowa Konwencja o ochronie Praw Wszystkich Pracowników- Migrantów i Członków ich rodzin otw-18.12.1990 w zyc-01.07.2003 RPnie 35 podpisów, 46 ratyfikacji

Komisja- Komitet ds. Pracowników Migrantów 2004 ; sekretariat- Genewa 10członków

Sesje- dwie rocznie kwiecień- Genewa; listopad/grudzień- Genewa

8.Konwencja praw Osób Niepełnosprawnych otw- 13.12.2006 w zyc- 02.05.2008 Rp- podpis 30.03.2007 ratyf-25.09.2012; 115 podpis; 128 ratyf

Komisja- Komitet ds. Osób Niepełnosprawnych ; Genewa – 12 członków

Sesje- dwie rocznie - luty i październik Genewa

KOMISJA PRAW CZŁOWIEKA A RADA PRAW CZŁOWIEKA (PORÓWNANIE)

Zagadnienie	Komisja Praw człowieka	Rada Praw Człowieka
Organ wybierający członków	Rada Gospodarcza i społeczna (ECOSOC) 54 członków	Zgromadzenie ogólnie 192 członków
Metoda wybieranie	Nie ma głosowania, członkowie wybierani przez aklamację, zwykłą większością	Członkowie wybierani w drodze bezpośredniego głosowania na poszczególnych kandydatów. Do wyboru kandydata potrzebna jest bezwzględna większość (96 głosów)
Liczba członków organu	53	47
Liczba spotkań w ciągu roku	jedno	Nie mniej niż trzy
Długość trwania sesji	6 tygodni	Nie mnie niż 10 tygodni
Powołanie specjalnych, ponadplanowych sesji	Wymagana zgoda większości członków Komisji	Za zgodą 1/3 członków Rady
Zawieszenie członków	Brak regulacji	2/3 przedstawicieli Zgromadzenia Ogólnego może zawiesić przywileje i prawa członka, który poważnie i regularnie narusza prawa człowieka
Kryteria dla kandydatów ubiegających się o wybór	Brak regulacji	Osiągnięcie w dziedzinie promocji i ochrony praw człowieka. Dobrowolne przyrzeczenia i zobowiązania
Zobowiązania członków	Brak regulacji	Utrzymanie najwyższych standardów w promocji i ochronią praw człowieka. Pełna współpraca z Radą. W czasie trwania kadencji poddanie się ocenie przy zastosowaniu mechanizmu wszechstronnego okresowego przeglądu
Ocena działalności członka	Brak regulacji	Członek oceniany przy zastosowaniu mechanizmu wszechstronnego okresowego przeglądu, którego zasady funkcjonowania będą rozwijane przez Radę w czasie pierwszego roku jej działalności
Zmiany w członkostwie	Brak regulacji	Po raz pierwszy nowi członkowie będą wybrani w maju 2006r
Specjalne mechanizmy i instrumenty	Zależnie od prowadzonych działań	W rok po rozpoczęciu działalności. Rada dokona przeglądu i oceny działań, usprawni i poprawi swoje funkcjonowanie
Harmonogram spotkań	Zawiera stały punkt 8 dotyczący Izraela	Brak stałych punktów
Czas trwania kadencji	Nieokreślony	Nie dłużej niż dwie następujące po sobie trzyletnie kadencje
		Co roku sprawozdanie; zapewnianie i usprawnianie powszechnego przestrzegania praw człowieka; budowa przestrzeni do dialogu; wspieranie państwa; wspieranie edukacji o zakresie ochrony praw człowieka; forum dialogu na temat praw i wolności jednostek

USYTUOWANIE RADY PRAW CZŁOWIEKA W SYSTEMIE ONZ

Status organizacji Karta Narodów Zjednoczonych 1945

Rada Praw Człowieka Podlega Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ

USYTUOWANIE KOMISJI PRAW CZŁOWIEKA W SYSTEMIE ONZ

Komisja Praw Człowieka podlega Komisji Funkcjonalnym które podlegają Radzie Gospodarczo-Społecznej ONZ

SYSTEMY TRAKTATOWE

Systemy traktatowe ochrony praw człowieka działające w ramach ONZ to 6 następujących konwencji:

- międzynarodowy pakt praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych

-międzynarodowy pakt praw osobistych i politycznych wraz z dwoma protokołami dodatkowymi

-międzynarodowa konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej

-konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu

-konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet wraz z protokołem dodatkowym

-konwencja o prawach dziecka wraz z dwoma protokołami dodatkowymi

Podstawowe cele działania organów kontrolnych do których zaliczamy

-promocje szeroko rozumianej kultury praw człowieka

-interpretacje traktatów przez system sprawozdań i skarg indywidualnych

-wskazanie na kluczowe problemy przez przyjmowanie komentarzy ogólnych i rekomendacji

-pomoc państwom-stronom traktatów w identyfikacji naruszeń praw człowieka oraz w znalezieniu metod poprawy tej sytuacji przez dialog z państwami oraz formułowanie uwag końcowych

-stworzenie ofiarom naruszeń praw człowieka platformy dochodzenia swoich praw

-informowanie międzynarodowej opinii publicznej o sytuacji w dziedzinie praw człowieka i mobilizowanie do przeciwdziałania zagrożeniom

KOMITET PRAW CZŁOWIEKA

-Pierwszy uniwersalny organ powołany do monitorowania przestrzegania praw człowieka uregulowanych w traktatach.

-powołany dnia 28.09.1976. Kadencja od 1.01.1977. pierwsza sesja w Nowym Jorku- 21.03-01.04.1977

-składa się z 18 członków wybieranych na 4 lata przez zebranie państw członkowskich w głosowaniu tajnym spośród kandydatów zgorszonych przez państwa członkowskie

-członek komitetu powinien powstrzymywać się od udziału w rozpatrywaniu spraw indywidualnych oraz sprawozdań składnych przez kraj, którego jest obywatelem. Członkowie winni powstrzymywać się od rozpatrywania wszelkich tych spraw w których uczestniczyli w jakiejkolwiek postaci w innych fazach

-częstotliwość posiedzeń regulują Reguły Postępowania. Dwie 3tygodniowe sesje w roku;

-język- wszystkie języki ONZ

-przewodniczący i 3 wice tworzą biuro; trwa 2 lata

-komitet sam ustala reguły; 200 członków tworzy kworum; decyzje większością głosów

-funkcją komitetu to rozpatrywanie sprawozdań składanych przez państwa na podstawie art.40 paktu w ciągu roku od chwili ratyfikacji oraz następnie w terminach wyznaczonych przez komisje; rozpatruje skargi indywidualne; ważna rola uwag ogólnych;

-komitet co roku składa sprawozdania o dwoje działalności ZO ONZ za pośrednictwem rady gospodarczej i społecznej

KOMITET PRAW EKONOMICZNYCH, SPOŁECZNYCH i KULTURALNYCH

- państwa-strony mają obowiązek ustalony przez ECOSOS składania sprawozdań dotyczących podjętych środków oraz postępu dokonanego w zakresie przestrzegania praw uznanych w Pakcie. Sekretarz generalny przesyła do ECOSOS

-komitet utworzony na mocy decyzji ECOSOC w maju 1986. Nie jest on organem traktatowym. Opracowuje własne reguły postępowania

- pierwsza sesja w 1987; rocznie 2 3tygodniowe w Genewie

-składa się z 18 ekspertów wybieranych przez ECOSOC; co 2 lata polowa zmiana

-członkowie wybierają przewodniczącego, 3 wice i sprawozdawcę którzy tworzą biuro – 2 lata kadencji

-języki- angielski francuski, hiszpański, rosyjski, arabski

-posiedzenia jawne; tajne wybory do biura, przyjmowanie uwag końcowych

-składanie do komitetu skargi naruszeń

-debaty ogólne poświęcone omawianiu ważnych problemów wynikających z działalności Komitetu takich jak nauczanie praw człowieka, charakter zobowiązań państw, potrzeba opracowania protokołu dodatkowego

KOMITET DO SPRAW LIKWIDACJI DYSKRYMINACJI RASOWEJ

-składa się z 18 ekspertów wybieranych przez państwa- strony na 4 lata (osoby o wysokim poziomie moralnym i uznanej bezstronności)

-członkowie wybierają przewodniczącego 3 wice oraz sprawozdawcę- biuro (2 lata)

- co 2 lata wybierana połowa komitetu

-2 3 tygodniowe sesje

-języki- angielski francuski hiszpański rosyjski chiński

-ma kompetencje do rozpatrywania skarg międzynarodowych, indywidualnych

-roczne sprawozdania ze swojej działalności do ZO za pośrednictwem sekretarza generalnego

KOMITET PRZECIWKO TORTUROM

- od 1.011988

-18 ekspertów wybieranych w głosowaniu tajnym przez zebranie państw-stron na 4 lata. Co 2 lata połowa do zmiany

-przewodniczącego, 3 wice i sprawozdawcę – biuro – 2 lata; jego członkowie podlegają regresji

-2 regulowane 2tug sesje

-zadania komitetu sprecyzowane w art. 19-24 konwencji

-bada raporty państw

-przeprowadza poufna badania stanu rzeczy w oparciu o różne dostępne źródła informacji

-Konwencja składa rocznie sprawozdania ze swojej działalności państwom-stronom oraz ZO

-podkomitet- odbywanie prewencyjnych wizyt w poszczególnych krajach w celu badania sytuacji w zakresie sposobu traktowania osób pozbawionych wolności, warunków zatrzymania, a także przygotowania rekomendacji

KOMITET DO SPRAW LIKWIDACJI DYSKRYMINACJI KOBIET

-utworzony 1982

-23 ekspertów wybieranych przez państwa- strony w głosowaniu tajnym

-biuro- przewodniczący, wice, sprawozdawca

-języki- wszystkie ONZ

-rozpatrywanie sprawozdań państw z wykonania postanowień Konwencji; rozpatruje skargi naruszeń praw wynikających z Konwencji

-doroczne sprawozdanie

KOMITET PRAW DZIECKA

-1990

-10 ekspertów’ reprezentujących wysoki poziom moralny i posiadających uznane kompetencje w dziedzinie której dotyczy konwencja’

-1.01.2003- zwiększone liczbę ekspertów do 18

-języki- oficjalne ONZ

-2 sesje rocznie

-kompetencje do analizowania sprawozdań

-raz na dwa lata składa raport ze swoje dziedziny do ZO
-debaty ogólne- ważne problemy wynikające z konwencji

SPRAWOZDANIA PAŃSTW

-sprawozdania państw z wykonania przez nie postanowień traktatów sa wspólna dla wszystkich wyżej wymienionych konwencji i jedyną obowiązkową formą kontroli realizacji ich postanowień

-podstawa prawna- zgodnie z art. 40 ust1 Paktu praw osobistych i politycznych

-traktaty bliżej nie precyzują formy i treści sprawozdań

-jako sprawozdania początkowe traktuje się również te raporty które składane są po zasadniczych przemianach w systemach prawnych i politycznym państwa. Sprawozdania okresowe składane sa w odstępach czasowych ustalonych bądź przez same traktaty, bądź przez organy traktatowe

- opracowanie tez dokumentu bazowego- podstawowe źródło informacji o systemie politycznym państwa, gospodarce, demografii

-komitety zazwyczaj wyznaczaj członka który przygotowuje listy pytań i problemów

-prezentacja raportu oraz dyskusja rządowa odbywa się na posiedzeniu jawnym, tylko członkowie komitetu i członkowie delegacji rządowych

-3 fazy procesu- przygotowanie raportu; prezentacja; realizacja zaleceń

-raport powszechnie dostępny

-prezentacja powinna być dokonana przez kompetentną osoba przy udziale przedstawiciela sektora pozarządowego

-słabości systemu- nieterminowe nadsyłanie raportów przez państwa; powierzchowny i ogólnikowy charakter wielu raportów; brak reakcji na zalecenia organów traktatowych

-powody zalegania państw- częste zmiany władzy; natury technicznej; brak zainteresowania procedurą sprawozdawczą

-możliwości reagowania są ograniczone; ponaglenie lub publikacja listy państw zalegających

- zasada ze w sytuacjach gdy państwo pomimo monitów nie składa raportów będzie on mógł w trakcie wyznaczonej przez siebie sesji na posiedzeniu zamkniętym poinformować je ze podda analizie stan przestrzegania praw człowieka w tym kraju w oparciu o materiały uzyskane z innych źródeł i przyjmie prowizoryczne uwagi końcowe

-2002- pierwsze spotkanie 3 delegatów komitetów; wymiana doświadczeń, lepsza koordynacja w zakresie wymiany informacji o poszczególnych krajach, metod działania

SKARGI INDYWIDUALNE

-najbardziej skuteczny mechanizm jest europejski system ukształtowany w ramach Rady Europy

-skargę może składać osobą fizyczna; nie ma obowiązku adwokackiego;

-podstawowe informacje naruszenia prawa mówiące o odpowiednich przepisach prawa krajowego które w danej sprawie mają zastosowanie

-kryteria dopuszczalności skargi- skarga nie jest anonimowa i pochodzi od osoby znajdującej się pod jurysdykcja państwa protokołu; czy skarga pochodzi od osoby będącej ofiara naruszenia praw zawartych w protokole; czy skarga nie jest nadużyciem prawa do złożenia zawiadomienia’ czy nie jest niezgodna z postanowieniami paktu’ ;czy ta sama sprawa nie jest rozpatrywana przez inną międzynarodową procedurę; czy autor wykorzystał wszystkie dostępne wewnątrz krajowe środki zaradcze

-nie ma ograniczeń czasowych

-nie można skarżyć na hipotetyczne lub ewentualne przyszłe naruszenie swoich praw

-procedura rozpatrywania skarg oparta jest na dokumentach przedstawionych przez autora i państwo-stronę; przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego

-komitet nie kwestionuje sposoby interpretacji prawa krajowego przez sądy państwa a jedynie ocena czy tak zinterpretowane prawo jest zgodne ze standardami Paktu

-decyzje większością głosów; podzielone równo

-państwa wobec których komitet uznał ze naruszyły prawa mają obowiązek przedstawienia pisemnych oświadczeń co do sposobu reakcji na to

-wady- przewlekłość postepowania, nierespektowanie opinii Komitetów, nierównomierny napływ skarg

WYSOKI KOMISARZ ONZ ds. PRAW CZŁOWIEKA

-pierwsza propozycja wprowadzenia 1950; kolejna 1965 miał być powołany w ramach karty Narodów Zjednoczonych a nie w ramach traktatów; zaakceptowanie i prace

-w deklaracji wiedeńskiej rozpoczęło jako sprawę pierwszorzędnej wagi rozpatrywanie kwestii ustanowienia Wysokiego Komisarza w celu popierania i ochrony wszystkich praw człowieka

-rezolucja 20.12.1993

-mandat określony w sposób ogólny i mało precyzyjny

-zadania – promocja i ochrona wszystkich praw człowieka; mn współpraca dla ochrony i promocji praw człowieka; promocja i ochrona realizacji praw do rozwoju; odgrywanie aktywnej roli w usuwaniu aktualnych przeszkód i w podejmowaniu wyzwań w celu pełnej realizacji wszystkich praw człowieka i w zapobieganiu istniejących naruszeń praw człowieka na świecie; podejmowanie dialogów z rządami; adaptacja ONZ-owskich mechanizmów praw człowieka do zmieniających się potrzeb

-dziś Wysoki Komisarz uzyskał poważny autorytet w świecie jako bezkompromisowy obrońca praw człowieka. Zorganizowano sieć misji terenowych.

WYSPECJALIZOWANE ORGANY ONZ A PRAWA CZŁOWIEKA

-Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci- pomoc dzieciom na terytoriach dotkniętych wojną, kataklizmami, w krajach rozwijających się

-Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury- wspieranie rozwoju oświaty i nauki szkolnej

-Światowa Organizacja Zdrowia- wspieranie krajów słabiej rozwiniętych oraz szeroko pojętą edukację prozdrowotną

-Organizacja ds. wyżywienia i Rolnictwa- podnoszenie standardów życia, ludności wiejskiej, zwiększenie wydajności produkcji i dystrybucji żywności

-Międzynarodowa Organizacja Pracy- ochrona praw pracowników, polepszanie warunków pracy, tworzenie nowych miejsc pracy, systemów szkoleń, ograniczanie pracy dzieci

-Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka – promowanie mn współpracy w dziedzinie Prawno człowieczej; zapobieganie naruszeniom praw człowieka;

NOTATKI Z ZAJĘĆ

ONZ-owski system ochrony praw człowieka

System uniwersalny (powszechny) o.p.c ; Wszechświatowy (chodzi o teren i podmioty) 191 państw

System składa się z 2 elementów

-oparty na Karcie Narodów Zjednoczonych (system polityczny)

-system traktatowy oparty na podstawowych mowach mn.

Państwo które podpisuje daną klauzurę nie jest formalnie związane.

Strony-ratyfikacja

KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

-Art. 103 wyłącza się stosowanie norm społecznych z Karty Narodów Zjednoczonych

-Art. 4 Może być przyjęta bez jakichkolwiek zastrzeżeń

-postrzeganie tworzenia organów regulujących ale pod warunkiem że są zgodne z ONZ

26.06.1945- przyjęcie Karty Narodów Zjednoczonych

Co dotyczy praw człowieka

- zapewnienie przestrzegania i ochrony praw człowieka bez względu na rasę, płeć, religie itp.

-zapewnienie ochrony przestrzegania praw człowieka na całym świecie

ECOSOC- Rada Gospodarcza i Społeczna

-odpowiedzialna za promocje Praw człowieka

-odpowiedzialna za cel ONZ

-powstała w 1946roku

Akt końcowy KBWE Helsinki 01.08

10 zasad, 7 – ochrona praw człowieka i prawa własności sumienia

1 dokument

Powszechna deklaracja Praw Człowieka 10.12.1948

Prawo Wewnętrzne ONZ

Powszechna deklaracja- 30 artykułów

Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych

Międzynarodowy pakt praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych

Procedura 1235 z 1967r

Polega na: jeśli KPC stwierdzi że wpływały skargi o podobnym charakterze może na wniosek jednego członka komisji wszcząć procedure

Procedura 1503 z 1970r

Wszczyna się procedurę w sposób bardziej sformalizowany

Gr ds. zawiadomień

Gr. Ds. informacji

Procedura sprawozdawcy, grupy z 1980

Powstała przez – niedostatek poprzednich reguł (Argentyna)

2. SYSTEM OCHRONY PRAW CZLOWIEKA RADY EUROPY

RADA EUROPY

-pogarda okazywana ludzkiej godności, intensywne naruszanie praw i wolności człowieka oraz zatrważające skala tego zjawiska w okresie 2WŚ zrodziły w powojennej Europie reakcje zamierzającą do powstania międzynarodowej organizacji która zapobiegałaby tym zjawiskom.

05.05.1949- 10 państw Europy Zachodniej powołało do życia organizacje której głównym celem było osiągnięcie jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny

-powody powolania- konieczność utrwalenia pokoju na świecie; przywiązanie do duchowych i moralnych wartości jako źródła zasad walności osobistej; swobód obywatelskich i praworządności będących podstawą każdej prawdziwej demokracji oraz przekonanie że wyłącznie ściślejsza współpraca między krajami europejskimi jest w stanie urzeczywistnić powyższe ideały

-obecnie 47 państw

-stanowi ona wazny i szanowany na świecie ośrodek traktat twórczy w zakresie ochrony praw człowieka , pełni ważną rolę upowszechniania wiedzy o prawach i środkach ich ochrony

-liczba traktatów przyjętych w RE przekroczyła 180 i prace nad kolejnymi traktatami sa kontynuowane

-mocne zorientowanie na człowieka ujmowanego w różnych społecznych, politycznych, ekonomicznych wymiarach funkcjonowania

-centrum stanowi człowieka i jego wielorakie potrzeby. R. Szafarz- człowiek jako osoba ludzka wierzący, bądź nie, członek rodziny, obywatel, właściciel, pracownik, dziecko, należący do młodzieży, student, starzec, turysta, podmiot stusnków prawnych, podejrzany o przestępstow, ofiara przestępstwa, inwalida, cudzoziemiec i członek mniejszości narodowej.

-traktaty uwzględniają między innymi ludzie potrzeby godności, wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa prawnego, potrzeby socjalne, medyczne, edukacyjne, zawodowe, kulturalne oraz potrzeby zżycia w zdrowym środowisku naturalnym

1.mechanizmy implementacji standardów praw człowieka

-jedne mechanizmy sa nastawione na zapobieganie naruszeniom, podczas gdy celem innych jest przywrócenie stanu sprzed naruszenia, czasem dopuszcza się możliwość wypłaty odszkodowania poszkodowanemu. Więc możemy wyróżnić mechanizmy kontroli prewencyjnej i następczej. Przybierają one różne postacie, począwszy od obowiązujących cyklicznych sprawozdań, poprzez funkcjonowanie komitetów (stałych, eksperckich lub konsultacyjnych) monitorujących bądź nadzorujących wykonanie trakatowych zobowiązań po spektakularny system implementacyjny EKPC którego jądro stanowi Europejski Trybunał Praw Człowieka wydający orzeczenia prawne wiążące państwo- adresata orzeczenia.

EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI

Otwarta po podpisaniu 4.11.1950r, weszła w życie 8.09.1953r powstanie było ścisle związanie z tworzeniem rady Europy

-Inspirowana Powszechną deklaracją praw człowieka ONZ z 10.12.1948 i stanowiła doniosły krok ku zbiorowemu gwaruntowaniu niektórych praw określonych w Deklaracji.

-miała być traktatem którego obowiązywanie potęgowałoby znaczenie RE i jednocześnie zapobiegałaby marginalizacji zagadnienia praw człowieka oraz znaczenia RE.

PRAWA I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA CHRONIONE PRZEZ EKPC

EKPC i protokoły do niej chronią następujące prawa i wolności jednostki

-prawo do zycia, zakaz tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania; zakaz niewolnictwa, poddaństwa i pracy przymusowej; prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawo do rzetelnego procesu sadowego; zakaz karania bez podstawy prawnej; prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, własnego mieszkania i własności koresondencyjnej; wolność myśli, sumienia i wyznania; wolność wyrażania opinii; wolność zgromadzeń i stowarzyszania się; prawo do zawarcia małżeństwa; prawo do skutecznego środka odwoławczego; zakaz dyskryminacji; prawo do poszanowania własnego mienia; prawo do nauki; prawo do wolnych wyborów; zakaz pozbawienia wolności za długi cywilne; prawo do swobodnego poruszania się i swobodnego miejsca zamieszkania; zakaz wydalania obywateli; zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców; zniesienie kary śmierci; ograniczenie kary śmierci w czasie wojny; itd…

EKPC- jest organem wyrównującym szanse jednostki w konfrontacji z państwem, w której jednostka zawsze posiada pozycję słabszą. Dostarcza jeszcze jednej szansy obiektywnego zbadania sprawy przez kompetentny organ sądowy.

-kierownictwo sprawuje prezes i dwóch wice, oraz prezesi izb wybierani przez ETPC na okres 3 lat.

-kluczowe momenty- wniesienie skargi, badanie i stwierdzenie jej dopuszczalności, próba polubownego załatwienia sprawy, orzeczenie Izby oraz opcyjnie rozpatrzenie sprawy przez Wielką izbę.

Skargę może wnieść każde państwo-strona EKPC. Jeżeli w jej przekonaniu inne państwo- strona naruszyło jej postanowienia. Skargi indywidualne mogą być wnoszone przez każdą osobę, organizację pozarządową, grupę jednostek. Skarga indywidualna jest składana na standardowym formularzu.

MECHANIZM OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA, REGULOWANY EKPC. OPIERA SIĘ NA TRZECH PODSTAWOWYCH ELEMENTACH, PRZEDSTAWIONYCH PONIŻEJ W ZARYSIE.

1.Pierwszy z nich to EUROPEJSKI TRYPUDAŁ PRAW CZŁOWIEKA (ETPC lub Trybunał) w Strasburgu, wskład którego wchodzą sędziowie w liczbnie równej liczbie państw członkowskich. Kandydaci na sędziów są wskazani przez państwa człownkowskie, jednakże ostatecznego wyboru na stanowisko dokonuje Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy. Etpc jest iprawniony między innymi do wydawania orzeczeń, w których może stwierdzić naruszenie przez państwo człownkowskie praw i wolności wyrażonych w EKPC oraz protokołach dodatkowych.

2.Drugi element to procedura skargowa służąca inicjowaniu postępowania przed Trybunałem. Procedura ta składa się z dwóch instrumentów: skargi międzypaństwej oraz skargi indywidualnej, którą z zachowaniem zasady subsydiarności (czyli wykorzystaniem wszystkich dostępnych krajowych środków odwoławczych) może wnieść osoba, organizacja pozarządowa lub grupa jednostek, która uważa że stała się ofiarą naruszenia przez państwo, które ratyfikowało EKPC, praw i wolności w niej zawartych z zachowaniem 6-msc terminu od daty podjęcia ostatecznej decyzji.

3.Trzecim elementem mechanizmu ochrony praw i wolności są procedury kontrolne związane z wykonywaniem wyroków ETPC przez państwa członkowskie. Główna rola na tym etapie funkcjonowania mechanizmy przypada Komitetowi Ministrów Rady Europy, ale także w mniejszym zakresie Zgromadzeniu Parlamentarnemu Rady Europy oraz samemu ETPC. Zestaw środków z których mogą czerpać organy RE, dyscyplinując państwa członkowskie, jest stosunkowo szeroki i zawiera głownie ‘miękkie’ instrumenty wywierania presji na państwa członkowskie np. poprzez prowadzenie debat na forum organów RE, podczas których omawiane są postępy państw członkowskich w implementacji orzekania ETPC. Najdotkliwszym środkiem sankcjonującym państwa członkowskie z tytułu łamania praw człowieka, którym może posłużyć się Komisja Ministrów, jest możliwość usunięcia państwa z Rady Europy. (1967 po zamachu w Grecji przedstawiciele autorytarnego reżimu greckiego zdecydowali się na dobrowolne wystąpienie z Rady)

EUROPEJSKI TRUBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA (ETPC)

Pierwotnie przed reformą wprowadzoną Protokołem 11 do EKPC z 1998 system przestrzegania Konwencji obejmował dwa organy : Europejską Komisję Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wspomniany Protokół likwidował Europejską Komisję Praw Człowieka i Trybunał Praw Człowieka w dotychczasowym kształcie, wprowadzając w miejsce nowy stały Europejski Trybunał Praw Człowieka. Protokół 11 pomyślany został jako poprawka do Konwencji w związku z czym zaaprobowanie go (z zastrzeżeniami lub bez) przez wszystkie państwa- strony warunkowało jego wejście w życie. Protokół przewidywał termin 1 roku na realizację przejścia ze starego do nowego systemu.

Reforma w praktyce okazała się niewystarczająca do rozwiązania problemu ogromnej liczby bardzo często bezzasadnych skarg, napływających do ETPC. Kolejną reformę w zakresie funkcjonowania ETPC przynosi Protokół 14. Do wejścia jego w życie wymagana jest podobnie zgoda wszystkich państw- stron. Z chwilą gdy to nastąpi zostanie włączony on w treść Konwencji zmieniając odpowiednie postanowienia. Włączony został w dniu 1 czerwca 2010 roku, trzy miesiące po ratyfikacji przez Rosję - ostatnie Państwo – Stronę którego celem jest poprawa funkcjonowania i efektywności pracy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Siedzibą ETPC jest Strasburg. Może gdy uzna to za celowe, wykonywać swoje funkcje w innych miejscach na terytorium państw członkowskich Rady Europy. Trybunał składa się z sędziów, których liczba jest równa liczbie państw-stron Konwencji (47). Konwencja wymaga by sędziowie byli ludźmi o najwyższym poziomie moralnym oraz posiadali kwalifikacje do sprawowania wysokiego urzędu sędziowskiego albo byli prawnikami o uznanej kompetencji. Sędziowie zasiadają w Trybunale we własnym imieniu; w zakresie sprawowania urzędu obowiązuje zasada niepołączalności, co oznacza że nie mogą w czasie brać udziału w żadnej działalności niedającej się pogodzić z niezawisłością, bezstronnością oraz wymaganiami piastowania urzędu w pełnym wymiarze czasu.

Sędziowie wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, większością głosów w odniesieniu do każdej ze stron Konwencji. Każde państwo przedstawia listę trzech kandydatów, z których co najmniej dwóch musi być jego obywatelami. Co istotne, po reformie wprowadzonej Protokołem 11 zniesiono zakaz zasiadania w Trybunale przez więcej niż jednego obywatela tego samego państwa.

W myśl Protokołu 11 kadencja sędziów trwa 6 lat (przed Reformami 9l.), przy czym aby zapewnić odnowienie połowy składu sędziowskiego Zgromadzanie może postanowić, że kadencja jednego lub większej liczby sędziów będzie inna niż 6-letnia. Nie może być ona jednak w tym wypadku dłuższa niż 9 lat i krótka niż 3 lata. Reelekcja jest dopuszczalna.

Protokół 14 wprowadza zmianę długości kadencji sędziów. Będą oni mogli być wybierani na jedną 9-letnią kadencję, bez możliwości ubiegania się o ponowny wybór. Zmiana ta ma wzmocnić niezależność i bezstronność sędziów. Z chwilą wejścia w życie nowego Protokołu kadencja sędziów odbywających swoją pierwszą kadencję przedłuża się z mocy prawa do pełnych 9lat; kadencja pozostałych sędziów przedłuża się z mocy prawa o 2 lata.

Protokół 14 utrzymał zasadę iż kadencja sędziego upływa zawsze z chwilą ukończenia przez niego 70roku życia. Sędziowie sprawują swój urząd do czasu ich zastąpienia. Zajmują się jednak tylko sprawami, które zaczęli rozpoznawać. Zasadą jest, że sędzia nie może zostać odwołany ze swojego urzędu chyba że pozostali sędziowie stwierdza większością 2/3 głosów, że przestał on spełniać wymagane warunki.

Obecnie strukturę organizacyjną EPRC tworzą :

-Zgromadzenie Plenarne Trybunału- łącznie wszyscy sędziowie, w tym składzie Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne

-Wielka Izba Trybunału – 17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje skargi przekazane przez izbę Trybunału oraz rozpatruje "odwołania" od orzeczeń izb

-Panel Wielkiej Izby – 5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału zajmie się rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 EKPC;

-Izba Trybunału – 7 sędziów (tymczasowo skład może być ograniczony do 5 sędziów), podstawowy skład, w jakim Trybunał rozpatruje merytorycznie skierowane do niego skargi

-Komitet Trybunału – 3 sędziów, rozpatruje skargę merytorycznie zamiast Izby, jeśli tkwiące u podstaw sprawy zagadnienie dotyczące wykładni lub stosowania Konwencji lub jej Protokołów jest już przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału

-Sędzia zasiadający jednoosobowo – bada dopuszczalność skargi złożonej do Trybunału; sędzia ten nie może pochodzić z kraju, przeciwko któremu wniesiono skargę

Protokół 11- skład: Zgromadzenie Plenarne Trybunału, Komitety trzech sędziów, Izby siedmiu sędziów oraz Wielka Izba siedemnastu sędziów.

Protokół 14 rozbudowuje strukturę organizacyjną ETPC, wprowadzając dodatkowo możliwość orzekania przez Trybunał w składzie jednego sędziego w sprawach, w których bez dalszego badania należy odrzucić skargę jako oczywiście bezzasadną lub skreślić z wokandy. Sędzia, rozpatrując skargę w składzie jednoosobowym, nie może orzekać w sprawie przeciw państwu-stronie Konwencji, z której ramienia został wybrany. Ponadto Protokół przewiduje że na wniosek Zgromadzenia Plenarnego Komitet Ministrów może jednomyślnie i na czas oznaczony zmniejszyć do 5 liczbę sędziów zasiadających w składzie izby.

Kierowanie Trybunałem powierzone zostało Prezesowi, dwóm Wiceprezeson oraz Prezesom Izb, wybieranym w głosowaniu tajnym na okres 3lat, nie dłużej jednak niż do zakończenia ich kadencji sędziowskich. Ponowny wybór jest dopuszczalny.

Trybunał jest właściwy do rozpoznania wszystkich spraw dotyczących interpretacji i stosowania Konwencji oraz jej protokołów, przedłużonych mu w drodze skargi indywidualnej lub międzypaństwowej.

Po reformie z 1998 Trybunał pracuje w trybie permanentnym, co oznacza że Wielka Izba, Izba i Komitety działają stale. Oprócz, tego Trybunał na wniosek Prezesa wyznacza okresy sesji plenarnych na każdy rok.

PROTOKÓŁ NR 14

- Wzmocnienie możliwości filtrowania wniosków oczywiście niedopuszczalnych.

- Wprowadzenie nowych środków w celu poprawienia efektywności rozpatrywania skarg dotyczących kwestii, w których istnieje dobrze utrwalone orzecznictwo, czyli tzw. spraw powtarzających się

- Stworzenie nowego kryterium dopuszczalności skargi, tzw. „znaczącego uszczerbku”. Trybunał uzna za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną w przypadku, gdy wnioskodawca nie doznał znaczącego uszczerbku, chyba że poszanowanie praw człowieka w rozumieniu Konwencji i jej Protokołów wymaga rozpoznania przedmiotu skargi oraz pod warunkiem, że żadna sprawa, która nie została należycie rozpatrzona przez sąd krajowy, nie może być odrzucona na tej podstawie;

-Zwiększenie możliwości zawarcia przez strony ugody na każdym etapie postępowania przed Trybunałem. Postępowanie takie jest poufne. W przypadku polubownego załatwienia sprawy Trybunał skreśli skargę z listy spraw w formie decyzji;

-Wzmocnienie roli Komitetu Ministrów Rady Europy przy nadzorowaniu wykonywania wyroków poprzez zwiększenie nacisku na zobowiązanie stron do podporządkowania się wyrokom Trybunału.

Wzmocnienie roli Komitetu Ministrów Rady Europy przy nadzorowaniu wykonywania wyroków poprzez zwiększenie nacisku na zobowiązanie stron do podporządkowania się wyrokom Trybunału.

FORMY KONTROLI PRZESTRZEGANIA POSTANOWIEŃ KONWENCJI

SKARGI PAŃSTWA

Mechanizm kontrolny EKPC oparty jest na gwarancjach nie tylko indywidualnych (skarga indywidualna) ale także kolektywnych. Stosownie do art33 Konwencji każde państwo-strona może wnieść skargę do Trybunału, jeśli uważa, że inne państwo-strona naruszyło postanowienia Konwencji lub jej protokołów.

Zaznaczyć trzeba jednak że instytucja skargi międzypaństwowej ma znacznie raczej marginalne. Skargi składane przez państwa-strony Konwencji rozpatrywane są w procedurze podobnej do obowiązującej przy okazji rozpatrywania skarg indywidualnych z tym że o dopuszczalności i przedmiocie skargi międzypaństwowej decyduje Izba.

SKARGI INDYWIDUALNE

Do przesłanek formalnych składania skargi należy wymóg fromy pisemnej oraz dochowania odpowiedniego terminu do jej wniesienia. Termin ten wynosi 6miesięcy i jest liczony od daty podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie będącej przedmiotem skargi. Zgodnie z orzecznictwem strasburskim możliwe jest jednak rozpatrzenie skargi mimo upływu 6miesięcy po przedstawieniu jasnych i przekonujących dowodów wskazanych na istnienie nadzwyczajnych okoliczności, które z powszechnie uznawanymi zasadami prawa międzynarodowego zwalniają z obowiązku dotrzymania terminu. Taką okoliczność w świetle orzecznictwa Trybunału nie jest w szczególności brak znajomości Konwencji.

Wśród przesłanek materialnych należy w pierwszej kolejności wymienić przesłankę dopuszczalności skargi odnoszącą się do jej podmiotu. Może nim być każda osoba, organizacja pozarządowa lub grupa jednostek. W przypadku osoby fizycznej wiek skarżącego ani brak zdolności do czynności prawnych nie przesądza o legitymacji do złożenia skargi. W świetle orzecznictwa Trybunału koncepcja pokrzywdzonego w Konwencji jest autonomiczna i należy ją interpretować niezależnie od pojęć prawa krajowego dotyczących np. zdolności do czynności prawnych. Co do wykładni pojęć ‘organizacja pozarządowa; i ‘grupa jednostek’ Komisja stanęła na stanowisku że miarodajne jest to prawo krajowe. Orzecznictwo strasburskie do podmiotów tej kategorii zalicza m.in. osoby prawne, partie polityczne. Nie mogą natomiast wnosić skarg organizacje o charakterze rządowym a także wspólnoty samorządowe.

Nie jest możliwa skarga anonimwa lub abstrakcyjna. Badane są konkretne przypadki naruszenia praw zagwarantowanych przez Konwencję w wyniku zastosowania prawa krajowefo a nie kwestie ewentualnej zgodności tego prawa z onwencją. Dla przykładu: Konwencja, badając dopuszczalność skargi w sprawie przeciwko Norwegii dotyczącej ustawy o perwaniu ciązy, wniesionej przez mężczyznę, stwierdziła że skarżący nie może być uznany za ‘ofiare’ w rozumieni Konwencji i w związku z tym Komisja nie może badać zgodności tej ustawy z Konstytucją. Nie jest też możliwe złożenie skargi na rzecz innej osoby. W praktyce jednak okazało się, że kryterium bycia ofiarą nie zostało dostatecznie sprecyzowane w Konwencji. Wobec tego dopuszczano takie przypadki w których naruszenie praw skarżącego jest realnie zagrożone. To pozwoliło reagować nie tylko na zaistniałe naruszenia ale także na ich potencialną możliwość. W efekcie skarżącym może być osoba której bezpośrednio i osobiście dotyka naruszenie prawa gwarantowanego w Konwencji a także osoba będąca ofiarą naruszenia takiego prawa skierowanewgo wobec innej osoby. Ta ostatnia osoba której ze względu na szczególny związek łączy ją z ofiarą bezpośrednia naruszenie Konwencji uczyniło krzywdę lub która ma własny interes uzasadniający dochodzenie tego naruszenia (np. matka pokrzywdzona przez brutalne traktowanie jej syna w więzieniu czy mężczyzna którego brat zmarł wskutek bezprawnego aresztowania).

Konwencja nie wymaga aby skarżący udowonił naruszenie praw w niej gwarantowanych czy określił konkretny artykuł który wchodzi w grę. Organy Konwencji mogą być istotnę sprawy, a więc osobistą sytuację prawną sakrżącego na podstawie przepisów które uznają za właściwe.

Przedmiotem skargi może być naruszenie praw gwarantowanych w art2-18 Konwencji lub w protokołach dodatkowych. Orzecznictwo strasburskie wypracowało jednak koncepcję objęcia zakresem skargi indywidualnej również praw nieobjętych Konwencją i protokołami których naruszenie może jednak stanowić pogwałcenie prawa taką ochroną objęto.

Skarga może odnieść się do działań państwa, które miały miejsce po wejściu w życie Konwencji w stosunku do danego państwa. Wyjątkiem jest sytuacja gdy działania naruszające podjęte przez wejściem w życie Konwencji trwają nadal.

Kolejną przesłanką materialną dopuszczalności skargi jest zasada subsydiarności, oznaczające że skarżący powinni wykorzystać normany sposób środków które są dostępne i wystarczające do załatwienia sprawy. Ich istnienie ma być pewne nie tylko w teorii ale również w praktyce. Nie ma jednak obowiązku sięgania po środki nieodpowiednie lub nieskuteczne. Ponadto orzecznictwo stracpurskie wskazuje na istnienie szeczególnych okoliczności zwalniających pokrzywdzonych w obowiązku wykorzystania środków krajowych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji w której zostanie wykazane istnienie praktyki administracyjnej, polegającej na powtarzających się działaniach sprzecznych z Konwencją i ich oficjalnej tolerancji przez władze.

Skarga nie może być sprawą identyczną ze sprawą już rozpatrzoną przez Trybunał lub która została poddana innej międzynarodowej procedurze.

Nie jest dopuszczalna skarga indywidualna gdy stanowiąca nadużycie prawa do skargi.

POSTĘPOWANIE ZE SKARGĄ INDYWIDUALNĄ DO ETPC

Skarga badana jest na początku z punktu widzenia jej dopuszczalności. Analizowane jest, czy spełnia ona wszystkie konieczne wymogi (tzw. przesłanki dopuszczalności skargi). Jeżeli skarga nie spełnia jakichś wymogów, to zostanie odrzucona (uznana za niedopuszczalną) decyzją sędziego zasiadającego jednoosobowo (do 1 czerwca 2010 była to kompetencja Komitetu złożonego z 3 sędziów) lub izby, do której została skierowana. Uznanie skargi za niedopuszczalną może nastąpić na każdym etapie jej rozpoznawania i jest to decyzja ostateczna – nie można się od niej w żaden sposób odwołać (definitywnie kończy ona postępowanie w danej sprawie).

Jedynie więc po uznaniu skargi za dopuszczalną izba może przystąpić do jej merytorycznego badania. W trakcie postępowania przed Trybunałem, izba powinna zachęcać strony do pojednania, do polubownego załatwienia sprawy. Nie chodzi tu tylko o formalny wymóg, który ma być spełniany celem przejścia do dalszych etapów procedury. Chodzi o rzeczywisty obowiązek zachęcania stron w sporze do załagodzenia go z korzyścią dla ich obu oraz w duchu poszanowania praw człowieka. Z uwagi na zapewnienie maksimum skuteczności postępowanie w tej fazie jest poufne.

Jeśli nie osiągnięto polubownego rozwiązania sporu, to izba Trybunału będzie kontynuować badanie skargi co do jej istoty. Strony postępowania (skarżący i państwo) zostaną zobowiązane do przedstawienia w konkretnym terminie swoich memoriałów i innych dokumentów popierających ich argumentację. W tym czasie dokonuje się również sprawdzanie stanu faktycznego powołanego w skardze (w tym celu izba może przeprowadzić dochodzenie). Gdy sędziowie już zapoznają się z tak zebranymi informacjami może (nie musi) nastąpić ustna faza postępowania – rozprawa przed Trybunałem. Biorą w niej udział przedstawiciele obu stron będących w sporze. Rozprawa jest dość sformalizowana. Strony zabierają głos według porządku ustalonego przez przewodniczącego izby. W trakcie rozprawy sędziowie mogą zadawać stronom dodatkowe pytania, aby bliżej wyjaśnić interesujące ich szczegóły ze stanu faktycznego lub prawnego sprawy.

Po zakończeniu rozprawy sędziowie zbierają się na naradę. Narada sędziowska jest poufna, jej przebieg nie jest komunikowany na zewnątrz. Po dyskusjach w swym gronie, sędziowie ostatecznie przyjmują tekst orzeczenia większością głosów. Sędzia niezgadzający się z wyrokiem większości może złożyć tzw. zdanie odrębne. Wyrok (orzeczenie) obejmuje trzy zasadnicze części: opisanie stanu faktycznego sprawy, przedstawienie argumentów prawnych uzasadniających treść trzeciej części, czyli sentencji wyroku. Obowiązek wykonania orzeczenia spoczywa na rządzie pozwanego państwa - powinno ono złożyć informację w tej sprawie Komitetowi Ministrów Rady Europy, który, w razie konieczności, może uchwalić rezolucję wzywającą państwo do postępowania zgodnego z wyrokiem Trybunału.

EUROPEJSKA KARTA SPOŁECZNA

Europejska Karta społeczna została otwarta do podpisu 18.10.1961 r. a weszło w życie 26.02.1965. EKS jest głównym instrumentem kontroli sprawowanej przez Radę Europy w dziedzinie praw socjalnych i ekonomicznych. Jest to umowa międzynarodowa uzupełniająca do Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowowych wolności dotyczących głównie praw politycznych i obywatelskich. Karta określa kompleksowo katalog praw społecznych w wymiarze europejskim. Tworzy międzynarodowe normy prawne służące uznaniu i ochronie praw społecznych. Integralną częścią Karty jest załącznik uchwalony wraz z Kartą zawierający postanowienia służące interpretacji jej przepisów i określający zakres stosowania gwarantowanych w niej praw.

Obok pierwotnego tekstu EKS przyjęte zostały także 3 protokoły. Protokół Dodatkowy 5.05.01988; w życie 04.09.l1992 rozszerza zakres praw społecznych zawartych w Karcie uwzględniając rozwój ustawodawstwa pracy i socjalnego jaki nastąpił od chwili uchwalenia Karty. Dwa kolejne protokoły tj z 21.10.1991 jeszcze nie wszedł w życie i 09.11.1995 wszedł w życie 01.07.1998 wprowadziły zmiany w zakresie mechanizmu kontrolengo Karty.

Kolejny krok modyfikacji EKS – zrewidowana karta z 02.05.1996 w życie 01.07.1999. EKS ma wzałożeniu stopniowo zastąpić EKS. Do tego czasu oba dokumenty obowiązują obok siebie. ZEKS w porównaniu z EKS rozszerza zakres praw gwarantowanych o nowe, nieprzewidziane w Protokole z 1988 prawa.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY KARTY

EKPCE koncentruje się w zasadzie wyłącznie na prawach osobistych i politycznych a uzupełnia go EKS oraz ZEKS o prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe.

Zagwarantowane przez Kartę prawa można podzielić na dwie grupy:

1. Warunki zatrudnienia

- prawo do pracy, niedyskryminowanie w zatrudnieniu, zakaz pracy przymusowej,

- prawo do organizowania się, prawo do rokowań zbiorowych,

- prawo do równych warunków pracy i równego wynagradzania, w tym prawo kobiet i mężczyzn do równego wynagrodzenia za pracę równej wartości,

- prawo do poradnictwa i szkolenia zawodowego,

- prawo osób niepełnosprawnych do integracji w środowisku pracy,

- zakaz pracy dzieci mających mniej niż piętnaście lat oraz ochrona dzieci w wieku od piętnastu do osiemnastu lat,

- ochrona macierzyństwa,

- równość traktowania pracowników migrujących,

2. Spójność społeczna

- prawo do ochrony zdrowia, prawo do zabezpieczenia społecznego oraz prawo do pomocy społecznej i medycznej, prawo do korzystania ze służb socjalnych,

- prawo dzieci i młodocianych do ochrony przez zagrożeniami fizycznymi i moralnymi,

- prawo rodzin i jednostek, które tworzą rodziny, do ochrony prawnej, społecznej i gospodarczej,

- prawo pracowników migrujących i ich rodzin do ochrony i pomocy.

ORGANY KONTROLI PRZESTRZEGANIA POSTANOWIEŃ KARTY

System organów powołanych do nadzoru wykonywania zobowiązań wunikających z EKS i ZEKS tworzą: Komitet Niezależnych Ekspertów (inaczej) Komitet Praw Społecznych RE). Rządowy Komitet Społeczny RE, Komitet Ministrów RE, Zgromadzenie Parlamentarne RE, Sekretarz Generalny RE oraz Międzynarodowa Organizaca Pracy. Zakres formy oraz intensywności udziału wymienionych organów w realizacji zobowiązań wynikających z obu Kart są zróżnicowane.

Komitet Niezależnych Ekspertów ocenia, czy władze państw wchodzących w skałd RE dolozyły szelkich starań w celu dostosowania krajowych przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych do wymagać określonych e EKS i ZEKS. Komitet uprawniony jest ponadto do stwierdzenia dopuszczalności skarg zbiorowych oraz opracowana raportów na temat ich zgodności z Kartą. Do KNE należy także interpretacja obu europejskich Kart Społecznych. Odbywa on rocznie 8tygodniowych sesji.

Komitet Rządowy złożony z przedstawicieli państwo-stron Karty wspomaganych przez obserwatorów z europejskich organizacji zajmujących się zagadnieniami pracowniczymi, przygotowuje raporty dla Komitetu Ministrów, określa sytuacje, w której względy społeczne, ekonomiczne i polityczne uzasadniają wydanie rekomendacji dla państwa-stron. W skład Krz wchodzi po jednym przedstawicielu każdego państwa-strony EKS z tym że kandydatów przedstawiają rządy poszczególnych państw. Członkowie niezależni.

Komitet Ministrów podejmuje uchwały pod koniec cyklu nadzoru i wydaje rekomendacje w których zwraca się do państw o zmianę regulacji prawnych i prawa wewnętrznego celem zapewnienia zgodności z Kartą.

FORMY KONTROLI PRZESTRZEGANIA POSTANOWIEŃ KARTY

Dwa mechanizmy kontrolne.

1.Sprawozdania państw

Państwa-strony zobowiązane są do sporządzenia i przedstawienia Sekretarzu Generalnemu RE co 2lata sprawozdań dotyczących stosowania tych postanowień Karty, które na siebie przyjęły w formie określonej przez KMPRE. Tryb badań i rozpatrywania sprawozdań jest czteroetapowy. 1. Sprawozdania wpływające do SGRE 2. następnie przekazane do rozpatrzenia przez KNE. Obrady w których bierze udział przedstawiciel MOP 3. Sformułowanie niewiążących wniosków i ocen stopnia zgodności treści sprawozdania z zaciągniętymi przez państwo zobowiązaniami. Konkluzie przekazywane do Kz. 4. Opracowanie sprawozdania dla KMRE w którym ocenia stanowisko KNE oraz przedstawia Komitetowi Ministrów właściwe zalecenia.

2.Skargi zbiorowe

Mogą ją składać na dane państwo zarówno organizacje pracodawców lub pracowników jak i organizace pozarządowe w sytuacji gdy w ich ocenie nie wypełnia ona jednego lub więcej postanowień Karty. Skargi mogą być wnoszone przeciwko państwom-stroną EKS lub przeciwko państwom-stroną ZEKS. Rozpatrywane są po zapoznaniu się ze stanowiskiem stron sporu, partnerów społecznych oraz innych państw-stron przez KNE który rozstrzyga ich zasadności a następnie sporządza sprawozdanie dla KMRE. Treścią sprawozdania jest wykazanie ewentualnej rozbieżności pomiędzy zobowiązaniami danego państwa a ich sposobem w konkretnych przypadkach.

Na podstawie sprawozdzań KNE Komitet Ministrów zwykłą większością głowós podejmuje rezolucję. Gdy zasadna skarga Komitet podejmuje zalecenie większościa głosów 2/3 ukierunkowane do państwa którego skarga dotyczy.

EUROPEJSKA KONWENCJA PRZECIWKO TORTUROM

Otwarta do podpisu 26.11.1987 w życie weszła 1.02.1989. Zmodyfikowana dwoma protokołami. Intencją zmian wprowadzonych Protokołem 1 z 04.11.1993 było umożliwienie państwom niebędącym członkami Rady Europy przystąpienia na zaproszenie Komitetu Ministrów do Konwencji. Zmiany wprowadzone z Protokołem 2 z 04.11.1993 podyktowane były przekonaniem o słuszności dwukrotnego a nie jak dotychczas jednorazowego ponownego wyboru członków Europejskiego Komitetu Dla Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu traktowaniu lub Poniżającemu traktowaniu albo karaniu oraz potrzbą zapewnienia zrównoważonej wymiany członków Komitetu

Uzupełniająca zasady Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Wprowadza obowiązek profilaktycznej kontroli aresztów i czuwania nad sposobem traktowania uwięzionych w nich osób. Powołane są do tego specjalne komisje ekspertów, które mają wydać opinię w sprawie badanego kraju, a każde państwo, będące stroną Konwencji, ma obowiązek umożliwić kontrolę.

FORMY KONTROLI

Kontrola przestrzegania wymogów konwencyjnych polega na tzw. stałym dialogu (cykliczne raporty CPT i odpowiedzi państw) oraz na wizytacjach przez CPT miejsc szczególnie narażonych na możliwość niewłaściwego traktowania przebywających w nich osób (więzienia, zakłady poprawcze, posterunki policji, ośrodki dla zatrzymanych imigrantów oraz szpitale psychiatryczne i domy opieki społecznej). Komitet ocenia w jaki sposób traktowane są osoby pozbawione wolności i przedstawia zalecenia.

KONWENCJA RAMOWA O OCHRONIE MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH

Konwencja Ramowa, która weszła w życie 1 lutego 1998 roku, Strony Konwencji zobowiązały się promować pełną i rzeczywistą równość osób należących do mniejszości we wszystkich sferach życia gospodarczego, społecznego, politycznego i kulturalnego, a także tworzyć warunki, które pozwolą im zachować i rozwijać ich kulturę oraz tożsamość.

Przepisy Konwencji Ramowej obejmują szeroki zakres spraw, w tym między innymi: zakaz dyskryminacji; promowanie rzeczywistej równości; promowanie warunków wspierających ochronę

oraz rozwój kultury, religii, języka i tradycji; wolność zgromadzania się, stowarzyszania, wolność wyrażania opinii, myśli, sumienia i religii; dostęp i korzystanie ze środków masowego przekazu; wolności dotyczące używania języka: używanie języka mniejszości prywatnie i publicznie oraz w stosunkach z organami administracji publicznej; używanie imion i nazwisk osób należących do

mniejszości narodowych, w ich własnym języku; rozpowszechnianie informacji o charakterze

prywatnym w języku mniejszości; umieszczanie nazw topograficznych w języku mniejszości; edukacja: nauka języka oraz nauczanie w języku mniejszości; swoboda tworzenia instytucji oświatowych; kontakty transgraniczne; współpracę międzynarodową i transgraniczną; uczestnictwo w życiu gospodarczym, kultural nym i społecznym; udział w życiu publicznym; zakaz przymusowej asymilacji.

Zarówno Komitet Ministrów jak i Komitet Doradczy złożony z niezależnych ekspertów są zaangażowane w proces monitorowania realizacji Konwencji Ramowej.

EUROPEJSKA KONWENCJA O WYKONYWANIU PRAW DZIECI

Europejską strategie na rzecz dzieci wyznaczają następujące zasady:

-dzieci jako obywatele dzisiejszych społeczeńst oraz przedstawiciele społeczeńst w przyszłości mają prawa które są zasadnicze dla cohrony i zapewnienia najlepszych warunków ich pełnego rozwoju

-prawa te są niepodważalne i powszechne. Przynależą wszystkim dzieciom na świcie bez żadnej dyskryminacji bez względu na płeć, rasę niepełnosprawnośc religię status prany lub kulturę itp.

-dzieci są pełnoprawnymi obywatelami posiadającymi prawa i odpowiedzialność. Poglądy dzieci muszą być wysłuchane i rozważone w podejmowanych decyzjach które ich dotyczą

-Najleszy interes dzieci musi stanowić glówna zasadę wszystkich dziaań dotyczących dzieci pośrednio lub bezpośrednio

-narastanie globalnej współzależności stanowi cechę współczesnego świata. Dlatego ze względów etnicznych i praktycznyc należy podjąć takie działania aby prawa dziecka były respektowane również poza Europą

Kolejnym etapem tworzenia przez państwa członkowskie RE systemu prawanej ochrony dzieci jest Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci. Otwarta 25.01.1996 weszła w życie 01.07.2000r.

Wprowadza gwarancje dotyczące realizacji praw dziecka w postepowaniu sądowym, szczególnie w sytuacji rozwoju lub separacji rodziców. Przyznaje ona dzieciom które nie ukończyły 18 rż – uprawnienia proceduralne oraz ułatwienie ich wykonywania w interesie dobra dziecka przez zapewnienie aby dzieci osobiście albo za pośrednictwem innych osób lub organów mogły być informowane i upoważnione w dotyczących ich postępowaniach przed organem sądowym.

Konwencja podkreśla rolę rodziców w ochronie praw i dobra dzeci. Formułuje konkretne zasady które powinny charakteryzować proces podejmowania decyzji w postepowaniach dotyczących dzieci.

Organem powołanym na podstawie Konwencji jest Stały komitet, w którym może być reprezentowane każde z państw-stron przez jednego lub więcej delegatów. W charakterze obserwatora w posiedzieniach stałego Komitetu może być także reprezentowane państwo niebędące stroną Konwencji. Stały Komitet może podejmowac decyzje jeżeli na posiedzeniu są obecni przedstawiciele co najmniej połowy państw-stron. Decyzje Komitetu podejmowane są co do zasady zwykłą większością głosów. Po każdym posiedzeniu Komitet przesyła sprawozdanie z dyskusji i podjętych decyzji.

Jedyną przewidzianą w Konwencji formą kontroli przestrzegania jej postanowień sa zalecenia Stałego Komitetu które przyjmuje większością ¾ głosów. Treścią zaleceń są wnioski Komitetu wynikające z analizy zagadnień związanych z intepretacją i wykonaniem postanowień Konwencji.

KONWENCJA BIOETYCZNA

Jedna z konwencji Rady Europy, zawarta 4 kwietnia 1997 r. w hiszpańskim mieście Oviedo. Konwencja jest podstawowym dokumentem na kontynencie europejskim regulującym trudne sprawy z pogranicza medycyny, etyki i prawa. Konwencja obowiązuje od 1 grudnia 1999 r., na razie tylko 19 państw europejskich (Polska nie jest jeszcze stroną tej Konwencji, choć już ją podpisała w 1999 r. - potrzebna jest jeszcze ratyfikacja).

Zawiera ona jedynie najważniejsze zasady, bowiem zamiarem jej twórców było, aby stanowiła ona ramy prawne dla tematyki zastosowania biologii i medycyny, a bardziej szczegółowe rozwiązania prawne byłoby zawierane w kolejnych protokołach dodatkowych.

Konwencja reguluje kwestie:

- wyrażania zgody na ingerencję we własne zdrowie

- ochronę życia prywatnego i prawa do informacji w zakresie ochrony zdrowia

- genotypu (genomu) ludzkiego

- badań naukowych z wykorzystaniem ludzi

- transplantacji

KOMISARZ PRAW CZŁOWIEKA RADY EUROPY

Jest to niesądowa instytucja, która ma za zadanie wspierać promocję praw człowieka w edukacji, wspomagać ombudsmanów, ustalać braki w prawodawstwie, dostarczać informacji w zakresie praw człowieka. Komisarz współpracuje z międzynarodowymi i narodowymi organizacjami i instytucjami monitorującymi przestrzeganie praw człowieka. Głównymi partnerami Komisarza są: Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej wyspecjalizowane agendy, Unia Europejska oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Komisarz ma następujące kompetencje:

-może wydawać zalecenia i opinie;

-może kierować raporty dotyczące poszczególnych kwestii do Komitetu Ministrów bądź Zgromadzenia Parlamentarnego;

-może przedkładać pisemne uwagi i uczestniczyć we wszelkich sprawach rozpatrywanych przez Izby i Wielką Izbę ETPC (art. 36 ust 3 EKPC, w brzmieniu ustalonym art. 13 Protokołu 14);

-przygotowuje roczne raporty dla Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego;

-odbywa podróże do poszczególnych krajów członkowskich Rady Europy, podczas których zapoznaje się z sytuacją w wojsku, szkołach, sądownictwie, więzieniach, sprawdza jak przestrzegane są prawa człowieka.

KOMITET MINISTRÓW I ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE A PRAWA CZŁOWIEKA

Komitet Ministrów ma potrójną misję:

- jest forum dialogu politycznego rządów państw członkowskich na temat wyzwań stojących przed Europą,

- stanowi ogólnoeuropejski organ podejmujący wspólne decyzje i działania,

- pełni rolę strażnika wartości, które legły u podstaw utworzenia Rady Europy: praw człowieka, demokracji i praworządności.

Komitet Ministrów podejmuje decyzje ws. przyjęcia nowych państw członkowskich do RE. Przyjmuje konwencje, rekomendacje i porozumienia. Tworzy instytucje RE. Uchwala program działań RE i jej budżet. Na mocy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka czuwa nad wykonywaniem przez państwa członkowskie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Współpracuje ze Zgromadzeniem Parlamentarnym RE oraz Kongresem Władz Lokalnych i Regionalnych RE

Główne zagadnienia rozpatrywane na posiedzeniach Zgromadzenia Parlamentarnego:

-Ochrona i promocja praw człowieka i demokracji

-Wywiązywanie się państw członkowskich z zobowiązań wynikających z członkostwa w RE

-Zwalczanie terroryzmu z poszanowaniem praw człowieka

-Kryzysy regionalne

- Sytuacja uchodźców i migrantów

- Dialog międzyreligijny i międzykulturowy

-Spójność społeczna

NOTATKI Z ZAJĘĆ

Rada Praw człowieka przejęła kompetencje komisji praw człowieka które ma usprawnić

(awans po 2006- podlega Zgromadzeniu Ogólnemu)

Porównanie Komisji praw człowieka z radą praw człowieka

Sankcja

Rada Praw człowieka

PPO – powszechny przegląd okresowy

-kontrola państw w szerokim zakresie

-dialog- nakłanianie państwa do nie łamania praw człowieka

-raz na 4 lata

-14.04.2008 Polska zgłosiła się samodzielnie (można)

Państwa zgłaszają się do przeglądu musza:

-sporządzić sprawozdanie (normy prawa wewnętrznego, praktyki stosowane)

-raport wysokiego komisarza góra 10 stron

-sprawozdanie organizacji pozarządowych

Przebieg:

-spotkanie robocze – trójka (przewodnictwo) (3 inne państwa, inne grupy geograficzne)

-formułuje rekomendacje (co zrobić by było lepiej)

-państwo może przyjąć bądź nie

-20 minut na wystąpienie organizacji pozarządowych – raport, problemy

(w Polsce 3 organizacje występowały – przeludnienie więzień, aresztowanie, dyskryminacja rasy płci orientacji, nie prowadzenie dochodzeń, a potem utajnianie prowadzenia CIA)

- przyjęcie rekomendacji i państwo musi odpowiedzieć na następne spotkanie; opowiedzieć o postępach

- sesja ogólna

-wszystko jest prowadzone jawnie

- forma nacisku na państwo

System tratatowy praw człowieka

Od 1985 , przedtem zajmowała się tym ECOSOT

System polityczny- członkami państwa (ambasodorowie), politycy

Komitety- członków wybiera państwo ONZ, wybiera się ekspertów i nie są przedstawicielami państw, są niezależni

Różnica systemu politycznego a traktatowego

Państwo nie może ich odwołać, przywileje dyplomatyczne; szansa niezależności; przywileje personalne

3 rodzaje działań

-skargi międzynarodowe- państwo skarży na drugie

-skargi osobowe (indywidualne)

-raporty państw

Raport

-dane statystyczne

-charakterystyka systemu prawnego

-części szczegółowa

(wszystkie prawa i obowiązki)

Sesje komitety praw człowieka- rozpatrywanie

Wcześniej grupa robocza

-rekomendacje- ostre

Skargi indywidualne

Właściwości

-personalne

-loci - terytorialna (jurysdykcja terytorialna)

-tempor – od jakiegoś komentu można składać skargę; po momencie ratyfikacje 1 protokołu

-materialne - kwestie materialne (reszta)

System ochrony praw człowieka KBWE/OBWE

1. Geneza powstania KBWE i rola praw człowieka w tym procesie.

Powołanie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie było rezultatem ewolucji tzw. Procesu helsińskiego, zapoczątkowanego przez konferencję Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Z inicjatywą spotkania poświęconego kwestiom szeroko rozumianego bezpieczeństwa europejskiego wystąpił jeszcze w połowie lat pięćdziesiątych Związek Radziecki. Wrócono do tej inicjatywy w drugiej połowie lat sześćdziesiątych. ZSRR i pozostałe kraje Bloku Wschodniego pragnęły uzyskać tą drogą potwierdzenie powojennych zmian i powstałego statusu quo w Europie ( zwłaszcza uznania nowych granic Polski), wciąż formalnie nieuregulowanych z powodu braku traktatu pokojowego z Niemcami. Drugim motywem była nadzieja na rozwinięcie szerszych stosunków gospodarczych z Zachodem i uzyskaniem nowych technologii. Po długim oporze państwa komunistyczne zgodziły się do konferencji włączyć kwestie związane z prawami człowieka. Zawarto je w trzecim koszyku zagadnień dyskutowanych na konferencji pod nazwą współpracy w dziedzinie humanitarnej i innych dziedzinach.

Obrady konferencji zakończyły się 1 sierpnia 1975r. uroczystym podpisaniem Aktu Końcowego KBWE. Wśród zawartych w nim dziesięciu zasad regulujących stosunki europejskie,, zasada VII mówiła o poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolności, w tym wolności myśli, sumienia, religii i przekonań. W dalszej części dokumentu znalazł się zapis o poszanowaniu praw członków mniejszości narodowych, ich równości wobec prawa. Ponad to w trzeciej części sygnatariusze Aktu zobowiązali się m.in. do popierania kontaktów i regularnych spotkań rodzinnych, łączenia rodzin, małżeństw mieszanych, podróży w celach osobistych lub zawodowych oraz turystyki, a także poprawy dostępu do informacji i jej wymiany oraz warunków pracy dziennikarzy. Najważniejszym nobum były gwarancje dla praw mniejszości narodowych oraz powiązanie poszanowania praw człowieka podstawowych wolności z kwestiami bezpieczeństwa europejskiego poprzez uznanie ich za istotny element tego ostatniego.

1. Pojęcie ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE.

To wszystkie działania KBWE/OBWE w zakresie ochrony praw człowieka, przestrzegania praworządności, głoszenia zasad demokracji jak również promowania tolerancji na obszarze OBWE/KBWE

Pojęcie ludzkiego wymiaru jest o wiele szersze niż te zawarte w prawach człowieka czy wszelkich traktatach i konstytucjach. Pojęcie dotyczy też zagadnień- czynników sprzyjających oraz warunkujących przestrzeganie praw człowieka takie jak zasada pluralizmu politycznego, zasada legalizmu działania organów państwa, zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada prawa wyborczego itd.

1. Konferencje ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE

Trzy konferencje w tym zakresie odbyły się w 1989r. w Paryżu, w 1990r w Kopenhadze i wreszcie w 1991r. w Moskwie. Pierwsza z nich nie przyniosła rezultatów ze względu na istniejące napięcia – zaczynała się tzw. Jesień narodów w Europie Środkowej, prowadząca do upadku systemu komunistycznego w tych krajach. Dzięki temu procesowi na kolejnych dwóch konferencjach udało się wypracować i uzgodnić obowiązujące do dzisiaj standardy praw człowieka i powołać pierwsze mechanizmy służące ich ochronie. Już w Kopenhadze stało się możliwe zapisanie w dokumencie końcowym bardzo szerokiego, liberalnego katalogu praw człowieka. Sformułowano również zasady demokratycznego procesu wyborczego oraz zainicjowano tworzenie katalogu praw przysłuhujących mniejszością narodowym. W dokumencie końcowym ostatniego, moskiewskiefo spotkania wprowadzono m.in. możliwość wysyłania misji ekspertów w celu rozwiązania konkretnych problemów w zakresie ludzkiefo wymiaru. Podkreślono role praw człowieka jako podstawy porządku międzynarodowego i uznano tworzone instytucje ludzkiego wymiaru KBWE za kolejny system ochrony praw człowieka po systemach ONZ i Rady Europy. Zarazem podkreślono niezbędność korelacji pomiędzy realizacją postanowień w zakresie poszczególnych koszyków jako warunku sukcesu całego procesu helsińskiego, co wzmocniło rangę praw człowieka.

Bezpośrednią kontynuacją konferencji na temat ludzkiego wymiaru stały się spotkania przeglądowe oraz seminaria na temat konkretnych jego zagadnień i aspektów, organizowane przez Biuro Instytucji Demokratycznych i praw człowieka, m.in. poświęcone tolerancji 1992r, migracji czy mniejszości narodowych. Zgodnie jednak z tzw dokumentem helsińskim, wypracowanym na wspomnianym szczycie organizacji w 1992 (Helskinki II), na wszystkich tego rodzaju spotkaniach nie można negocjować ani przyjmować dokumentów czy programów przeglądowych. Obecnie obowiązuje zasada, że konferencje przeglądowe poprzedzają spotkania na szczycie. W latach, w których te ostatnie się nie odbywają, organizuje się seminaria ekspertów poświęcone implementacji ustaleń w zakresie Ludzkiego Wymiaru.

Na podstawie konferencji moskiewskiej w zasadzie zakończyła się więc aktywność KBWE w zakresie tworzenia norm i standardów praw człowieka. Część z sygnalizowanych na spotkaniach zagadnień została z czasem podjęta i rozwinięta przez inne organizacje; dotyczy to zwłaszcza praw mniejszości narodowych (Konwencja Ramowa o ochronie Mniejszości Narodowych Rady Europy).

1. Mechanizmy ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE.

Mechanizm wiedeński - procedura związana z środkami budowy zaufania i bezpieczeństwa ustanowiona w 1990 podczas szczytu paryskiego KBWE. Jest to dwufazowy mechanizm konsultacji i współpracy przewidziany na wypadek nadzwyczajnej aktywności wojskowej. Pierwsza faza zakłada, że jedno z państw uczestniczących zwraca się do drugiego państwa, na terenie którego doszło do nadzwyczajnych lub niezaplanowanych działań sił zbrojnych, z prośbą o wyjaśnienie przyczyn tych zdarzeń. Na państwo-adresata nałożony jest obowiązek udzielenia odpowiedzi w trybie 48-godzinnym. W przypadku, gdy państwo, które zainicjowało procedurę, nie jest usatysfakcjonowane odpowiedzią ma prawo zwrócenia się z prośbą o zwołanie konferencji dwustronnej lub konferencji kryzysowej z udziałem wszystkich państw Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Mechanizm berliński - procedura związana z problematyką bezpieczeństwa międzynarodowego ustanowiona w 1991 w ramach KBWE. Mechanizm ten może być zainicjowany w razie sytuacji kryzysowej, która jest następstwem pogwałcenia jednego z postanowień "Aktu Końcowego" lub wydarzeń zagrażających pokojowi, bezpieczeństwu i równowadze. Procedura ta stała się pierwszym wyjątkiem odstąpienia od powszechnej w ramach KBWE/OBWE zasady konsensusu.

Mechanizm zakłada, że jedno z państw członkowskich zwraca się z prośbą o wyjaśnienia dotyczące zaistniałej sytuacji. Przewidziany tryb udzielenia odpowiedzi wynosi 48 godzin. Gdy kryzys nie zostanie zażegnany, państwo, które zainicjowało procedurę otrzymuje prawo zwołania posiedzenia kryzysowego Wysokiej Rady - o ile uzyska poparcie 12 innych państw członkowskich. Spotkanie takie musi być zorganizowane w terminie 2-3 dni. Rada może wówczas uchwalić stosowne rekomendacje lub też zwołać specjalne posiedzenie Rady Ministerialnej.

W rzeczywistości możliwości działania OBWE w opisanym przypadku pozostają jednak ograniczone, zważywszy na fakt, że zarówno Wysoka Rada, jak i Rada Ministerialna mogą podejmować decyzje wyłącznie w oparciu o zasadę jednomyślności. Mechanizm berliński jest zatem przykładem procedury całkowicie nieskutecznej - potwierdziła to próba sięgnięcia po niego w wypadku konfliktu w Jugosławii, gdy uchwalenie wszelkich środków działania wobec niej zostało zablokowane przez samą Jugosławię.

Mechanizm moskiewski - procedura związana z ochroną praw człowieka ustanowiona w 1991 podczas moskiewskiego spotkania w ramach KBWE. Mechanizm stosuje się, gdy w jednym z państw członkowskich pojawi się zagrożenie realizacji postanowień tzw. wymiaru ludzkiego KBWE/OBWE. W takiej sytuacji państwo, które zainicjowało procedurę ma prawo - przy poparci minimum dziewięciu innych państw członkowskich - do wysłania misji sprawozdawców lub ekspertów do państwa, w którym mają być naruszane podstawowe prawa i wolności. Mechanizm ten stanowi zatem przykład odejścia od dominującej w ramach KBWE/OBWE zasady konsensusu. Organizacja dysponuje listą ekspertów i sprawozdawców, którzy mogą być powoływani na misje w ramach procedury. Ich zadaniem jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie ewentualnych naruszeń praw człowieka i przedstawienie zainteresowanym państwom sugestii dotyczących możliwego rozwiązania. Dotychczas mechanizm moskiewski zastosowano m.in. wobec państw byłej Jugosławii oraz Turkmenistanu.

1. Instytucje ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE

1.Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - - instytucja OBWE zajmująca się ochroną praw człowieka. Biuro zostało stworzone w 1990 na podstawie Karty Paryskiej z nazwą Biuro Wolnych Wyborów. Jako siedzibę wybrano Warszawę.

Funkcje: monitorowanie przestrzegania praw człowieka, informowanie o operacyjnych aspektach implementacji praw człowieka w strukturze OBWE, wspieranie OBWE w dziedzinie pomocy państwom dążącym do wprowadzenia lub polepszenia przestrzegania praw człowieka na ich terytorium.

2.Wysoki Komisarz do spraw Mniejszości Narodowych - do jego głównych zadań należy pilnowanie pokoju i zapobieganie konfliktom między państwami Europy. Urząd powstał w szczególności w związku z konfliktami etnicznymi Europy Środkowo-Wschodniej i Europy Południowej. Komisarz musi jak najszybciej zauważać nawet z pozoru błahe między państwowe napięcia, gdyż mogą przerodzić się w większy konflikt niebezpieczny dla pokoju na kontynencie. W wypadku wystąpienia takiej sytuacji Komisarz staje się dla stron sporu lub konfliktu mediatorem, wskazuje na możliwości rozwiązania sporu, unika konfrontacji, ale zachęca do podjęcia obustronnych rozmów.

3.Przedstawiciel do Spraw Wolności Mediów- Zajmuje się sprawami związanymi z przestrzeganiem standardów międzynarodowych w zakresie wolności środków masowego przekazu w państwach OBWE.

4.Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu - Powstał w 1992 roku w celu rozwiązywania sporów pomiędzy państwami OBWE, które są stronami Konwencji. Siedzibą Trybunału jest Genewa. Do tej pory do Trybunału nie została skierowana żadna sprawa.

1. Charakter zobowiązań z zakresu ludzkiego

5. System ochrony praw człowieka UE/WE

1. Geneza rozwoju praw podstawowych. Pojęcie praw podstawowych. Obywatelstwo UE i prawa i wolności obywateli.

Prawa podstawowe- czyli najistotniejsze z punktu widzenia państwa i obywateli, niezbędne do zagwarantowania innych praw obywatelskich, są minimum uprawnień przysługujących, każdej jednostce ludzkiej, bez których nie mogłaby ona korzystać z innych praw i przywilejów wiążących się z życiem w społeczeństwie.

Gdy w latach 50. powstały Wspólnoty Europejskie temat ochrony praw człowieka nie został podjęty, ponieważ wtedy cele państw członkowskich miały charakter przede wszystkim ekonomiczny, a jeśli już odnosiły się do praw człowieka to były to prawa z zakresu praw pracowniczych. Poza tym to w ramach Rady Europy miano dbać o prawa człowieka, gdyż na forum tej organizacji uchwalono Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Z czasem pojawiło się w ramach WE pojęcie praw podstawowych, które odnosiło się do praw człowieka – pierwszy raz użyto go w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 1969 roku, gdzie orzeczono, że prawa podstawowe są częścią ogólną zasad porządku prawnego Wspólnot. W latach 70. w kolejnych orzeczeniach ETS wskazywano na drugie źródło praw podstawowych, jakim miało być dziedzictwo konstytucyjne państw członkowskich. W 1977 zainteresowanie prawami podstawowymi przejawiały takie organy wspólnotowe jak Parlament Europejski, Rada czy Komisja, które wydały wspólne oświadczenia stanowiące o tym, że Wspólnoty przestrzegać będą praw podstawowych wynikających z konstytucji państw członkowskich i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Przełomem był rok 1989, gdy Parlament przyjął Deklarację Podstawowych Praw i Wolności, która w dużym stopniu pokrywała się z tekstem Karty Praw Podstawowych i była jej znaczącym zalążkiem. W traktacie z Maastricht podkreślono poszanowanie dla praw podstawowych, w traktacie amsterdamskim jeszcze bardziej wzmocniono ochronę praw podstawowych, a w konsekwencji tego ukształtował się specyficzny system ochrony praw człowieka, oparty na orzecznictwie ETS, dla którego źródłem są najważniejsze dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Europy, a także tradycje konstytucyjne państw członkowskich. 

Obywatelstwo Unii Europejskiej – więź prawna łącząca osobę fizyczną z Unią Europejską oraz dającą tej osobie określone prawa i nakładającą na nią określone obowiązki. Obywatelstwo jest zapisane w artykule 9 Traktatu o Unii Europejskiej, zgodnie z którym obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go.

Prawa i wolności obywateli

Swoboda przepływu osób

Jednym z najważniejszych praw jest swoboda przepływu osób. Jest ona zagwarantowana przez art. 21, ust. 1 TFUE, który mówi, że każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w Traktacie i w środkach przyjętych w celu ich wykonywania. Według orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości prawo to jest bezpośrednio skuteczne^. Może być ono przyznane także obywatelom państw trzecich legalnie przebywającym na terytorium Państwa Członkowskiego. Poza przemieszczaniem się i zamieszkiwaniem, także stałym, obywatele Unii mają również swobodę poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz świadczenia usług we wszystkich państwach członkowskich. Korzystają także z prawa do podejmowania nauki w dowolnym państwie członkowskim.

Prawo wyborcze w wyborach lokalnych

Prawem obywateli UE jest możliwość brania udziału w wyborach lokalnych w państwach zamieszkania, których nie są obywatelami. Dotyczy to zarówno czynnego, jak i biernego prawa wyborczego, jednak odnosi się tylko do wyborów lokalnych stopnia podstawowego. Nie dotyczy wyborów lokalnych wyższych stopni, ani innych form demokracji lokalnej, jak referendum lokalne Państwa członkowskie mogą jednak to prawo do nich rozszerzyć. Obywatele UE zamieszkali na terenie Unii za granicą kraju swego obywatelstwa sami decydują czy chcą skorzystać z możliwości głosowania poza krajem ojczystym, dlatego by wziąć udział, muszą złożyć wniosek. W krajach, gdzie głosowanie nie jest obowiązkowe, wpisanie na listę uprawnionych do głosowania może następować z urzędu. Obywatele UE mający miejsce zamieszkania w innym kraju UE niż obywatelstwo, mogą głosować zarówno w wyborach lokalnych w swoim ojczystym kraju, jak i w tym, w których aktualnie mieszkają. Prawo głosowania za granicą może być ograniczone w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy w danym państwie ilość obywateli Unii uprawnionych do głosowania, zamieszkałych w tym państwie, ale niebędących jego obywatelami, przekracza 20% ogólnej liczby obywateli Unii w wieku uprawniającym do głosowania, państwo to może ograniczyć czynne prawo wyborcze do takich osób przebywających na jego terytorium przez dany okres nie dłuższy niż długość jednej kadencji władz lokalnych, a bierne do takich osób przebywających na jego terytorium przez dany okres nie dłuższy niż długość dwóch kadencji władz lokalnych^]. Po drugie, bierne prawo wyborcze może zostać ograniczone, w zależności od potrzeb, jeżeli jest to uzasadnione szczególnym charakterem kierowniczych stanowisk w administracji lokalnej z uwagi na branie udziału w sprawowaniu władzy urzędowej oraz gwarantowanie interesu publicznego^].

Prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego

Ważnym prawem, będącym realizacją idei demokracji przedstawicielskiej w UE jest możliwość brania udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Każdy obywatel UE ma czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do PE, niezależnie czy przebywa na terytorium własnego kraju czy innego państwa członkowskiego UE. Osoby zamieszkujące poza krajem swego obywatelstwa, mogą wybrać w którym państwie wezmą udział w wyborach, ale mogą głosować w jednych wyborach tylko raz i w jednych wyborach kandydować tylko w jednym państwie Ograniczenia prawa głosowania poza krajem obywatelstwa może nastąpić w wypadku, gdy prawodawstwo danego kraju przewiduje, że osoby niebędące jego obywatelami prawo głosu uzyskują po określonym czasie przebywania na jego terytorium. Dopuszcza się również ograniczenie w przypadku, gdy w danym państwie ilość obywateli Unii uprawnionych do głosowania, zamieszkałych w tym państwie, ale niebędących jego obywatelami, przekracza 20% ogólnej liczby obywateli Unii w tym państwie w wieku uprawniającym do głosowania. Wówczas takie państwo może ograniczyć czynne prawo wyborcze do takich osób przebywających na jego terytorium przez m.in. 5 lat, a bierne do takich osób przebywających na jego terytorium przez m.in. 10 lat

Obywatelska inicjatywa ustawodawcza

Innym prawem obywateli UE jest możliwość pośredniej inicjatywy prawodawczej. Na mocy artykułu 11 TUE obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii. Prawo to zostało doprecyzowane przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej, Organizatorami akcji petycyjnej muszą być mieszkańcy co najmniej siedmiu krajów Unii. Potrzeba zebrać minimum milion podpisów z minimum siedmiu krajów Unii Europejskiej. Minimalna liczba podpisów jaką należy zebrać w poszczególnych krajach również jest określona, i zależy od liczby posłów do Parlamentu Europejskiego wybieranych w danym państwie członkowskim, pomnożonej przez 75. Minimalny wiek uprawniony do wzięcia udziału w inicjatywie został określony na taki sam, jak wiek wymagany uprawniający do głosowania w danym państwie członkowskim, w związku z czym może się on różnić w poszczególnych państwach.

Zwracanie się z petycją do Parlamentu Europejskiego

Obywatele UE mają również prawo zwracania się do Parlamentu Europejskiego z petycją w dotyczących ich sprawach objętych zakresem kompetencji Unii. Prawo to rozciąga się także na wszystkie osoby fizyczny i prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę na terenie UE. Petycja może być kierowana indywidualnie lub grupowo i może być napisana w dowolnym języku urzędowym Unii.

Zwracanie się ze skargą do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

Te same podmioty, co w przypadku prawa do petycji, mają również prawo zwracania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich ze skargami w sprawach, które dotyczą tych osób, dotyczącymi niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wykonujących swoje funkcje sądowe^. Można tego dokonać w dowolnym z języków Unii i otrzymuje się odpowiedź w tym samym języku.

Opieka dyplomatyczna i konsularna

Obywatelom UE przysługuje również prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej ze strony innych państw członkowskich. W przypadku, gdy obywatel UE znajduje się na terytorium państwa trzeciego, w którym jego państwo nie posiada placówki dyplomatycznej, może skorzystać z opieki dyplomatycznej dowolnego innego państwa UE, które ją w tym kraju posiada na takich samych warunkach, jak obywatele tego państwa. Prawo to nie obejmuje nieposiadających obywatelstwa UE rodzin obywateli UE^. Z ochrony można skorzystać w przypadku zgonu, poważnego wypadku i ciężkiej choroby, aresztowania lub zatrzymania i aktów przemocy; pomocy udziela się także w repatriacji do kraju pozbawionych środków obywateli Unii. Placówki dyplomatyczne mogą, w ramach swoich uprawnień, przyjść z pomocą także w innych okolicznościach. W przypadku udzielenia pomocy, obywatel Unii może otrzymać wsparcie finansowe tylko wtedy gdy zgodzi się na to Ministerstwo Spraw Zagranicznych jego państwa lub najbliższa jego misja dyplomatyczna. Musi się także zobowiązać do zwrotu udzielonej jej pożyczki lub pomocy finansowej i wydatków poniesionych na jego rzecz łącznie z ewentualnymi opłatami konsularnymi

Dostęp do dokumentów

Realizując zasadę przejrzystości Unia zapewnia swoim obywatelom również prawo dostępu do swoich dokumentów. Kwestię tę reguluje artykuł 15 TFUE, w którym jest mowa, że każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę statutową w Państwie Członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, niezależnie od ich formy […]. Dostęp ten nie jest jednak całkowity. Nie są udostępniane dokumenty dotyczące państw członkowskich i petycji dotyczących osób fizycznych i prawnych bez ich zgody. Odmowa następuje zawsze także w przypadku, gdy ujawnienie naruszyłoby ochronę interesu publicznego w kwestiach bezpieczeństwa publicznego, obrony i wojskowości, stosunków międzynarodowych, finansów, polityki monetarnej czy ekonomicznej Unii lub państwa członkowskiego bądź prywatność osoby fizycznej, zwłaszcza w kwestii danych osobowych. W przypadku, gdy ujawnienie naruszyłoby ochronę postępowania sądowego lub porady prawnej, celu kontroli, śledztwa czy audytu bądź interesów handlowych osoby fizycznej lub prawnej, w tym własności intelektualnej, także następuje odmowa, ale dopuszcza się wyjątek w przypadkach, gdy za ujawnieniem przemawia interes publiczny. Z wyjątkiem powodów dotyczących prywatności oraz interesów handlowych oraz w wypadku dokumentów wrażliwych, odmowa z powyższych powodów może następować tylko przez 30 lat

2. Geneza powstania Karty Praw Podstawowych (KPP)UE

Przełomem był rok 1989, gdy Parlament przyjął Deklarację Podstawowych Praw i Wolności, która w dużym stopniu pokrywała się z tekstem Karty Praw Podstawowych i była jej znaczącym zalążkiem.

W traktacie z Maastricht podkreślono poszanowanie dla praw podstawowych, w traktacie amsterdamskim jeszcze bardziej wzmocniono ochronę praw podstawowych, a w konsekwencji tego ukształtował się specyficzny system ochrony praw człowieka, oparty na orzecznictwie ETS, dla którego źródłem są najważniejsze dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Europy, a także tradycje konstytucyjne państw członkowskich. 
W 1999 roku podjęto decyzję o stworzeniu jednolitego dokumentu skupiającego wspólne dla państw UE prawa i wolności człowieka. Powołany do tego Konwent opracował projekt Karty Praw Podstawowych, która została uroczyście proklamowana w 2000 roku na szczycie UE w Nicei. Od momentu jej powstania pojawiały się różnice zdań wśród państw członkowskich odnośnie jej stanu prawnego, głównym przeciwnikiem nadania Karcie charakteru prawnego była Wielka Brytania, w latach późniejszych największymi oponentami jej przyjęcia były także Czechy i Polska.

W latach 2003 – 2004 podjęto działania zmierzające do nadania Karcie mocy wiążącej i włączono ją jako Tytuł II do traktatu konstytucyjnego, jednak gdy traktat ten nie został ratyfikowany tak samo stało się z Kartą. W 2007 roku kolejna próba włączenia Karty do wspólnotowego systemu prawnego zakończyła się sukcesem – nie została ona umieszczona w Traktacie reformującym Unię Europejską, ale pozostała ona osobnym dokumentem. Do traktatu dołączono kilka Protokołów – m.in. wynegocjowany przez Wielką Brytanię protokół brytyjski, który ogranicza stosowanie niektórych zapisów Karty w stosunku do tego państwa (do protokołu przyłączyły się Czechy i Polska).

Karta Praw Podstawowych została uroczyście proklamowana 12 grudnia 2007 roku wspólnie przez Radę UE, KE i PE, na dzień przed podpisaniem Traktatu Reformującego Unię Europejską.

3. Zawartość i charakter prawny KPP

Karta składa się z Preambuły i 7 części – tytułów. W Preambule podkreślono, że UE „poprzez stanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości stawia jednostkę w centrum swych działań” i dlatego zasadniczym celem Karty jest wzmocnienie ochrony praw podstawowych poprzez ich wyszczególnienie.

Natomiast 7 tytułów to:
•    I – Godność – nienaruszalna, stanowi źródło wszystkich pozostałych praw, prawo do życia, zakaz tortur, prawo człowieka do integralności fizycznej i psychicznej (zakaz praktyk eugenicznych, zakaz handlu narządami ludzkimi);
•    II – Wolności – prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochrona komunikowania się, wolność myśli, sumienia i religii, prawo do zawarcia małżeństwa (artykuł ten nie stanowi jednak o nadawaniu lub zakazywaniu statusu związku małżeńskiego w stosunku do osób tej samej płci) i założenia rodziny;
•    III – Równość – równość wobec prawa, zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne, społeczne, cechy genetyczne, język, religię, poglądy polityczne, przekonania, majątek, niepełnosprawność, wiek i orientację seksualną, prawa dziecka, równość kobiet i mężczyzn;
•    IV – Solidarność – głównie prawa socjalne: prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiębiorstwa, prawo dostępu do pośrednictwa pracy, należyte i sprawiedliwe warunki pracy, zakaz pracy dzieci, ochrona zdrowia, prawo do ubezpieczenia społecznego i pomocy społecznej;
•    V – Prawa obywatelskie – prawo głosowania i kandydowania w wyborach do PE i w wyborach lokalnych, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej, prawo petycji do PE, prawo zwracania się Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, prawo do dobrej administracji;
•    VI – Wymiar Sprawiedliwości – prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu, prawno domniemanej niewinności, prawo do obrony, zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary;
•    VII – Postanowienia ogólne dotyczące wykładni i stosowania Karty – precyzyjnie określa kogo i w jakim zakresie obowiązują zapisy Karty, wykładnię praw i zasad, poziom ochrony, zasada zakazu nadużycia praw.

W Karcie Praw Podstawowych brak jest typowego podziału na generacje praw człowieka, wiele praw jest przemieszanych – wspólnie występują uregulowania odnoszące się do I i II generacji. Karta jest zwięzłym dokumentem, jednak jej zbytnie rozbudowanie mogłoby powodować wrażenie chaosu, a jej zaletą jest skoncentrowanie praw już istniejących, ale rozproszonych po wielu dokumentach, które powstawały przez lata. Karta zbiera te przepisy w jeden dokument, co zwiększa ich przejrzystość. Poza tym Karta po raz pierwszy na poziomie międzynarodowym formułuje nowe prawa jak np. prawo do dobrej administracji czy prawo do integralności człowieka, a to świadczy o jej nowoczesnym charakterze i tym, że przystaje ona do wymogów dzisiejszego świata.

4. Instytucje i mechanizmy kontrolne

Od momentu powstania Wspólnot Europejskich ewoluowało nie tylko prawo wspólnotowe w dziedzinie ochrony praw człowieka, ale także zakres kompetencji organów głownych. Obecnie wszystkie organy Współnot/ Unii choć w różnym zakresie, wynikającym z posiadania kompetencji, podejmują w swej działalności problematykę ochrony praw człowieka. W najmniejszym zakresie, w porównaniu choćby do działań podejmowanych przez Parlament Europejski, pojawia się ona w pracach i dokumentach Rady Europejskiej. Wynika to poniekąd ze specyfiki praw i kompetencji tegoż organu, który odbywając zaledie dwa posiedzenia rocznie, musi omawiać całe spektrum spraw związanych z funkcjonowaniem Unii. Do niewątpliwych sukcesów Rady Europejskiej w zakresie wdrażania standardów ochrony praw człowieka zaliczyć możemy przyjęte przez Radę Europejską w 1993r. kryteria kopenhaskie, które po raz pierwszy w historii UE oprócz warunków ekonomicznych i instytucjonalnych określały konieczność przestrzegania przez państwa kandydujące praw człowieka oraz zasad demokracji i praworządności. Ponadto Rada Europejska jako głowny oegan UE, do którego kompetencji należy określanie kierunków działania w ramach Wspolnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, może wprowadzać problematykę praw człowieka do stosunków zewnętrznych Unii. Do cennych inicjatyw Rady Europejskiej należy zaliczyć również przyjęcie prac, a następnie przyjęcie Karty Praw Podstawowych, kształtowanie europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, a także przyjęcie wspólnych zasad dotyczących polityki imigracyjnej i azylowej. Wielokrotnie też Rada odnosiła się do zjawiska masowego łamania praw człowieka w różnych częściach świata.

Dla systemu ochrony praw podstawowych w Unii Europejskiej istotne znaczenie, oprócz postanowień zawartych w Traktacie ustanawiającym WE omówinych powyżej oraz orzecznictwa trybunalu Sprawiedliwości mają akty prawne wtórnego (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje). Glownym organem działającym w sferze prawodawczej jest Rada Unii Europejskiej. W zakresie ochrony praw człowieka rada przyjmuje akty prawne regulujące funkcjonowanie takich dzidzin jak: polityka społeczna, ochrona zdrowia, polityka azylowa i imigracyjna, ochrona konsumentów, zakaz dyskryminacji czy ochrona danych osobowych. W sferach tych Rada często zobligowana jest do współpracy w procesie decyzyjnym z Parlamentem Europejskim. Rada przyjmuje także roczne sprawozdanie Unii o prawach człowieka oraz podejmuje decyzje o wprwadzeniu sankcji wobec naruszających prawa człowieka. Przykładem tych ostatnich może być decyzja o zastowowaniu sankcji wobec Austrii po dojściu do władzy w 2000r. populistycznych partii OVP Jorga Haidera. Ponadto Rada ma kompetencje do zawierania umów międzynarodowych w dziedzinie praw człowieka. Przyjmuje także liczne opinie i zalecenia.

Rada, działające w składzie ministrów spraw zagranicznych (czyli Rada do spraw Ogólnych) jest organem odpowiedzialnym za bezpośrednią realizację wspólnej polityki i obrony. Od 2005r osobą odpowiedzialną za wdrażanie problematyki praw człowieka w ramach wspólnej polityki zagranicznej jest osobisty przedstawiciel ds. WPZiB. Osobisty przedstawiciel reprezentuje Unię na międzynarodowych spotkaniach i konferencjach oraz podczas posiedzeń Podkomisji ds. Praw człowieka w Parlamencie Europejskim. Utrzymuje stały kontakt z instytucjami działającymi na rzecz praw człowieka Rady Eurpy, ONZ i OBWE oraz z organizacjami pozarządowymi. Do ważnych inicjatyw Rady należy zaliczyć przyjmowanie wytycznych określających kierunki polityki w wyselekcjonowanych dziedzinach. W ostatnich latach przyjęto wytyczne dotyczące kary śmierci 1998; tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania 2001; dialogu na temat praw człowieka 2001; dzieci w konfliktach zbrojnych 2003; obrońców praw człowieka 2004; w sprawie promowania przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego 2005; oraz w sprawie promowania i ochrony praw dziecka 2006.

W systemie instytucji UE szczególne miejsce zajmuje Komisa Europejska. Ta wyjątkowa pozycja wynika przede wszystkich z faktu, że Komisja jako jedyny organ posiada prawo inicjatywy uchwałodawczej. Dba także o implemetację prawa wspólnotowego oraz pełni funkcję zarządzające. Największą aktywność w kontekście omawianych zagadnień Komisja przejawia w obszarze poszanowania sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa oraz w zakresie zatrudnienia i polityki społecznej. Cenną inicjatywa Komisjii było podjęcie decyzji obadaniu zgodności wniosków legislacyjnych z postanowieniami Karty Praw Podstawowych. Komisja ma także uprawnienia do wnoszenia do trybunału Sprawiedliwości skarg przeciwko państwom naruszającym prawo wspólnotowe. Ponadto Komisja jest odpowiedzialna za realizacje działań finansowych w ramach europejskiej inicjatywy na rzecz demokracji i praw człwoeika.

Nawet ponieżna analiza aktywności instytucji wspólnotowych w dziedzinie ochrony praw podstawowych jednoznacznie wskazuje że największym orędownikiem wprowadzania zarówno do prawa wspólnotowego, jak i w stosunkach zewnętrznych z krajami trzecimi tej problematyki jest parlament Europejski. Fakt ten nie powinien budzić zdziwienia, ponieważ jak zauważa G.Michałowska, PE jest instytucją pochodzącą z wyborów bezpośrednich i posiadającą tym samym demokratyczną legitymację do podejmowania działań w imieniu i w interesie obywateli państw członkowskich oraz obywateli państw trzecich przebywających na obszarze UE. W strukturze Parlamentu funkcjonuje Komisja Praw Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych której zadaniem jest m.in. opracowanie we współpracą z Siecią Niezależnych Ekspertów UE ds. Praw Człowieka corocznych raportów na teamt stanu przestrzegania praw i wolności w państwach czlonkowksich.

Problematyka praw człowieka w różnych kontekstach pojawia się praktycznie na każdym comiesięcznym posiedzeniu PE. Parlament często podejmuje problemy kontrowersyjne i nowatorskie, którymi nie zajmują się inne instytucje wspólnotowe. Przykładem takich zadanień mogą być kwesie dotyczące wolności wypowiedzi, dyskusje dotyczące nietolerancji, anysemityzmu i ksenofobii, tajnych operacji CIA, ochrony tajemnicy korespondencji i danych osobowych oraz gospodarczych, klonownia i wykorzystywania komorek macierzystych. PE wydaje liczne rezolucje oraz raporty dotyczące ochrony praw człowieka, wysyła misje do krajów trzecich i przyznaje doroczną nagrodę imienia Sacharowa. PE utrzymuje stale kontakty z parlamentami narodowymi krajów członkowskich i krajów trzecich. W strukturze Parlamentu istnieją liczne komisje, podkomisje i grupy robocze, które podejmują różne aspekty związane z ochroną praw podstawowych. Do najważniejszyc z nich należy w pewnością funkcjonująca w ramach komisji Polityki zagranicznej Podkomisja Praw Człowieka, która w ostatnich latach stała się głównych ośrodkiem dyskusji na temat praw człowieka w PE. Kwesie związane z ochroną praw człwoeika, w kontekście relacji z państwami trzecimi, podejmuje ponadto grupa robocza funkcjonująca w ramach Komisji Rozwoju. Natomiast problemy przesztrzegania praw podstawowych w ramach UE należą do kompetencji Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Warto również wspomnieć, że w ramach Parlamentu funkcjonuje Komisja Petycji.

Ogromnym osiągnięciem PE jest wpowadzenie do umów z państwami nieczłonkowskimi specjalnych klauzul dotyczących praw człowieka. Ważne ponadto jest to że PE ma do dyspozycji procedurę zgody, co w praktyce oznacza niemożność przyjęcia umowy międzynarodowej bez wyraźnej akceptacji ze strony Parlamentu. Instytucja ta poprzez liczne pobliczne dyskusje i dzialaność wyspecjalizowanych komisji, podkomisji i grup roboczych pełni funkcję kontrolne w odniesieniu do działań podejmowanych w sferze praw człowieka przez Radę i Komisję.

Olbrzymią rolę w systemie instytucji wspólnotowych w zakresie przestrzegania praw podstawowych pełnią organy sądowe (trybunał sprawiedliwości, sąd pierwszej Instancji oraz sąd ds. służby publicznej). Jak wskazano wyżej, to właśnie dzięki orzecznictwu trybunału Sprawiedliwości problematyka praw człwoieka wprowadzona została do prawa wspólnotowego. Trybunał także, na podstawie rozpatrywania skarg utrwalił zasadę pierwszenstwa prawa wspolnotowego, bezpośredniej stosowalności tego prawa oraz bezpośredniej skuteczności dyrektyw. Trybunał w sym orzecznictwie wskazał źródła praw podstawowych, uznając za takowe tradycje konstytucyjne państw członkowskich oraz umowy międzynarodowe, przy których tworzeniu wspołpraocwały państwa członkowskie lub których są sygnatariuszami. W swych orzeczeniach trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie odwołał się do postanowień Europejskiej Konwencji oraz orzecznictwa Trybunału Praw Człoqwieka, przyczyniając się tym samym do tworzenia wspólnych oby instytucjom interpretacji podstawowych praz i wolności.

Dnia 1 marca 2007r rozpoczeła działaność Agencja Praw Podstawowych UE – APP. Podstawa prawną funkcjonowania Agencji jest Rozporządzenie Rady WE z 15 lutego 2007r. Utworzenie związane było z jednej strony z zastosowaniem sankcji wobec Austrii, z drugiej natomiast z przyjęciem w 2000r Karty Praw Podstawowych. Agencja powstala poprzez rozszerzenie funkcji Europejskiego Centrum Monitoringu Rasizmu i Ksenofobii. Zgodnie z Rozporządzeniem Agencja „ dostarczac będzie informacji, pomocy oraz wiedzy fachowej w zakresie praw podstawowych odpowiednim instytucjom i organom. Wspólnoty oraz jej państw członkowskich przy wdrażaniu przez nie prawa wspolnotowego w celu zagwarantowania pełnego przestrzegania praw podstawowych przez te instytucje i organy podczas podejmowania przez nie środków lub okreslenia kierunków działan w dziedzinach należacych do ich kompetencji”. Głównym zadaniem Agencji ma być wspieranie za pomocą analiz, raportów i ekspertez instytucji wspolnotowych i państw członkowskich przy kreowaniu i wdrażaniu prawa wspolnotowgo w zakresie praw człowieka.

5. KPP a polski system prawny

Ogólnie istotne jest tutaj to, że nie chcieliśmy jej podpisywać i ważny jest protokół brytyjski o którym niżej

Protokół nr 7 dołączony do Traktatu z Lizbony, będący klauzulą opt-out dotyczącą ograniczenia stosowania całości przepisów Karty praw podstawowych dla obywateli Wielkiej Brytanii i Polski. Powstanie protokołu spowodowane było brytyjskimi zastrzeżeniami związanymi ze specyfiką anglosaskiego systemu prawnego. Do protokołu, oprócz Wielkiej Brytanii ostatecznie przystąpiła także Polska. Stał się on również jednym z istotnych elementów debaty związanej z trybem ratyfikacji Traktatu z Lizbony w polskim parlamencie. Zapowiedź pozostania przy Protokole spowodowała poparcie części posłów PiS dla ratyfikacji, powodując jednocześnie sprzeciw LiD-u wobec uchwały poprzedzającej ustawę zezwalającą na ratyfikację.

Artykuł 1
1. Karta nie rozszerza możliwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.
2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym.

Artykuł 2
Jeśli dane postanowienie Karty odnosi się do krajowych praktyk i praw krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznawane przez prawo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.

1. System ochrony praw człowieka UE a inne systemy regionalne.

Regionalny system ochrony praw człowieka - element międzynarodowego systemu praw człowieka, uzupełnia uniwersalny system ochrony praw człowieka ONZ w zakresie praw człowieka. Celem jest zwiększenie efektywności międzynarodowej ochrony praw człowieka, gdyż państwa danego regionu łączy wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne, faktyczna współpraca i gotowość akceptacji wspólnych wartości i norm.

I ogólnie nie wiem o co może mu tu chodzić ale przypuszczam, że o te wszystkie sprawy sądowe bo innych systemów nie omawialiśmy

NOTATKI Z ZAJĘĆ

3 organizacje regionalne

RE

UE

Organizacja bezpieczeństwa i wspólnoty w Europie

5 maj 1949 tzw Traktat Londyński

-10 państw

3 okresy działalności

-od 49 do 55’- główna dominacja regionalnych organizacji

-57’- powstanie Wspólnoty Europejskiej; traktaty rzymskie; państwa zachodnie skupiają się na wspólnocie europejskiej

-57-90’ po upadku muru berlińskiego

47- członków obejmuje

Głowny cel

Głowne organy – komitet ministrów, zgromadzenie parlamentarne, Kongres Władz Lokalnych i regionalnych

-wymogi członkowskie- państwo demokratyczne, ratyfikacja europejskiej konwencji praw człowieka

EKPC- najefektywniej działający Europejski Trybunał Praw Człowieka

- bardzo mocno zmieniana i dostosowywana

4 Kryteria dopuszczalności TS

-terytorialne (ratione loci)

-czasowe (ratione temporis)

-maeryoryczne (ratione materiae)

-personalne (ratione personae)

Potencjalne ofiary

-ofiary sensu-stricte

Pierwsze akcje- mediacyjne

Kwestie wykorzystywalności, egzekucji po orzeczeniu ostatecznych wyrok trafia do Ministrów Spraw Zagranicznych

Procedura Europejskiego Trybunału

Rada Europy

Komisja przeciwko torturą

Komisja o wykonywaniu praw dzieci

Komisja biomedyczna

Prawo unijne

System ochrony praw człowieka- system w stanie tworzenia, buduje się dopiero

Prawa człowieka- prawa podstawowe

Prawa podstawowe- ogólne zasady prawa wspólnotowego wynikają z wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich i umów międzynarodowych praw człowieka których członkami są państwa członkowskie plus nowe prawa z zakresu praw gospodarczo społecznych

4 podstawowe drogi tworzenia systemu na media na niedostatek praw człowieka?

-orzecznictwo ETSU

-przystapienie wspólnot EU i UE do Europejskiej Konwencji Praw Czlowieka

-umieszczenie ochrony praw człowieka w traktatach które tworza i reformują UE

-stworzenie przez UE dokumentu który wymienia te prawa i omawia, prawa i wolności zakresu prawa

4orzeczenia- podwaliny podsystemu o Prawach Człowieka 1969-1979

- stauder przeciwko miastu Unii ( pomoc socjalna; w prawie wspólnoty nie może tworzyć norm prawnych)?

-internacionale handel gesleshaft 1970 ( prawo wspólotowe ograniczało handel, małe hurtownie)

-orzeczenie NOLD 1974

-orzeczenie hauer 1979 ( ETS odwołał się do prawa własności)

1989- HOECHST

1990- NIEMIESS

Prawa do prywatności kwestia ochrony budynków pomieszczenia gospodarcze

Orzecznictwo ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości) i Europejskie komwencje są zbierzne ale są przykłady gdy nie np. open door and dublin well woman spuc

Karta Praw Podstawowych- nic z niej nie wynikało. Dokument dołączony do Traktaty Lizbańskiego; dokument bez mocy prawnej; obowiązuje; nowe prawa; nowoczesne

Postanowienia ogólne (sposób obowiązywania)- tylko w stosunku do UE gdy stosuje one; gdy prawo międzynarodowe- wtedy karta

3 państwa miały co do niej zastrzeżenia- czechy polska – prawa własności