Systemy traktatowe tworzy następujących sześć konwencji:
Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych
Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych wraz z dwoma Protokołami Dodatkowymi
Międzynarodowa konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu
Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet wraz z Protokołem Dodatkowym
Konwencja o prawach dziecka wraz z dwoma Protokołami Dodatkowymi
Konwencja o Ochronie Praw Wszystkich Migrantów Pracowników i Członków ich Rodzin
Tylko w ramach tych sześciu umów ukształtowano organy kontrolne mające nadzorować realizację ich postanowień.
Podstawowe cele działania organów:
Interpretacja przez system sprawozdań i skarg indywidualnych
Promocja szeroko rozumianej kultury praw człowieka
Wskazywanie a kluczowe problemy przez przyjmowanie komentarzy ogólnych rekomendacji
Pomoc państwom-stronom traktatów w identyfikacji naruszeń praw człowieka oraz w znalezieniu metod poprawy tej sytuacji przez dialog z państwami oraz formułowanie uwag końcowych
Stworzenie ofiarom naruszeń praw człowieka platformy dochodzenia swoich praw
Informowanie międzynarodowej opinii publicznej o sytuacji w dziedzinie praw człowieka i mobilizowanie do przeciwdziałania zagrożeniom
Komitet Praw Człowieka
- powołany 28 IX 1976; kadencja rozpoczęła się 1 I 1977
- pierwszy uniwersalny organ powołany do monitorowania przestrzegania praw człowieka uregulowanych w traktatach (obok Komitetu ds. Zapobiegania Dyskryminacji Rasowej)
- formalna niezależność Komitetu od ONZ przy jednoczesnej ścisłej współpracy
- formalnoprawną podstawą działania Komitetu jest Pakt Praw Osobistych i Politycznych
- uznaje się, że jest to organ quasi-sądowniczy, ze względu na kompetencję oraz procedurę rozpatrywania skarg indywidualnych oraz międzypaństwowych
- 18 członków na czteroletnią kadencję, wybieranych przez zebranie państw członkowskich w głosowaniu tajnym spośród kandydatów zgłoszonych przez państwa członkowskie. połowa wybierana co 2 lata; działają we własnym imieniu; maksymalnie jeden z każdego państwa;
-Reguła bezstronności- członek powinien powstrzymać się od rozstrzygania spraw kierowanych z lub dotyczących państwa, z którego pochodzi; spraw, w które w pewnym stopniu go dotyczą.
- trzy trzytygodniowe sesje w roku; sesje nadzwyczajne; Genewa
- oficjalnym językami komitetu są wszystkie oficjalne języki ONZ
- Biuro: Przewodniczący, trzech Wiceprzewodniczących i sprawozdawca
- Komitet sam uchwala reguły swojego postępowania; kworum tworzy 12 członków; decyzja zapada większością głosów.
- Podstawowe funkcje: rozpatrywanie sprawozdań składanych przez państwa, skarg osób indywidualnych; wydawanie komentarzy
- coroczne sprawozdanie z działalności Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ
Komitet Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych:
- Pakt Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych nie przewiduje powołania organu nadzorującego realizację jego postanowień; zawiera niejasno sformułowane postanowienia co do metod nadzorowania sposobu przestrzegania jego postanowień przez państwa-strony.
- Komitet utworzony w V 1986 na mocy decyzji ECOSOC (nie jest formalnie organem traktatowym)
- państwa-strony mają obowiązek składania sprawozdań dotyczących podjętych środków oraz postępu w zakresie przestrzegania praw zawartych w Pakcie.
- sam opracowuje własne reguły postępowania
- dwie trzytygodniowe sesje w Genewie
- 18 ekspertów wybieranych przez ECOSOC spośród kandydatów zgłoszonych przez państwa; wybieranie połowy co 2 lata; tworzą Biuro- kadencja 2 lata
- oficjalnymi językami wszystkie ONZ prócz chińskiego.
- analiza raportów państw, które powinny być nadesłana w ciągu 2 lat od daty ratyfikacji; opracowywanie „Uwag Ogólnych”; doroczne sprawozdanie Radzie Gospodarczej i Społecznej
- próba wprowadzenia systemu skargi dla jednostki; misji do krajów, w celu udzielenia pomocy w realizacji założeń Paktu; dzień debaty ogólnej
Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Rasowej:
-18 ekspertów wybieranych przez państwa strony na 4 letnią kadencję; połowa co 2 lata; Biuro.
- własne reguły postępowania
-dwie trzytygodniowe sesje; sesje nadzwyczajne
- kworum stanowi 10 osób; do podejmowania decyzja niezbędna obecność 2/3- 12 członków
- oficjalnymi językami wszystkie oficjalne ONZ z wyjątkiem arabskiego
- rozpatruje sprawozdania państw z wykonania postanowień Konwencji; rozpatrywanie skarg międzypaństwowych oraz indywidualnych; opracowuje „Uwagi ogólne”; doroczne sprawozdanie
Komitet Przeciwko Torturom:
- rozpoczął działalność 1 I 1988
- 10 ekspertów wybieranych przez państwa-strony na 4letnią kadencję; połowa co 2 lata; Biuro
- 2 regularne dwutygodniowe sesje; sesja nadzwyczajna
- sam opracowuje reguły postępowania
- językami oficjalnymi są angielski, francuski, hiszpański i rosyjski.
- Komitet bada raporty państw-stron z wykonywania postanowień; możliwość przeprowadzenia poufnego badania w danym kraju, w przypadku gdy ten praktykuje tortury; coroczne sprawozdanie
- w Protokole Fakultatywnym z 18 XII 2002 powołano Podkomitet mający za zadanie odbywanie prewencyjnych wizyt w poszczególnych państwach
Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet:
- utworzony w 1982
- 23 ekspertów wybieranych przez państwa strony; Biuro
- raz do roku dwutygodniowa sesja; sesje nadzwyczajne
- oficjalnym językiem wszystkie oficjalne języki ONZ
- rozpatrywanie sprawozdań państw z wykonania postanowień Konwencji oraz skarg na naruszenie praw z niej wynikających; formułowanie „uwag ogólnych”
Komitet Praw Dziecka:
- utworzony w 1990
- 18 ekspertów
- językami oficjalnymi wszystkie języki oficjalne ONZ
- dwie sesje rocznie
- wyłączne kompetencje do analizowania sprawozdań państw do wykonania postanowień Konwencji; uchwala „uwagi ogólne”
- raz na dwa lata składa raport ze swojej działalności
- organizuje debaty ogólne
Sprawozdania Państw
- są wspólną dla wszystkich wymienionych konwencji i jedyną obowiązkową formą kontrolą realizacji postanowień
- Raport pierwotny i sprawozdania okresowe
- fazy procesu sprawozdawczego: przygotowanie raportu, prezentacja, realizacja zaleceń ciał traktatowych
Skargi indywidualne:
- jednostka nie składa „skargi” lecz „zawiadomienie”, a komitety wydają „opinie”, a nie „wyroki- decyzje tych organów nie mają charakteru wiążącego
- może być składana wyłącznie przez osobę fizyczną, na piśmie, bez obowiązku adwokackiego; powinna zawierać podstawowe informacje dotyczące naruszenia prawa oraz mówiące o odpowiednich przepisach prawa krajowego, które w dane sprawie mają zastosowanie.
- komitet musi podjąć decyzję o tym, czy skarga jest dopuszczalna