Uniwersalny system ochrony praw człowieka.

Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka w systemie ONZ:

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Pakt Polityczny): zobowiązuje państwa- strony do przestrzegania i zagwarantowania wszystkim jednostkom praw uznanym w tym pakcie. Wiąże państwa natychmiast i bezwarunkowo. Katalog praw i wolności jest zawarty w 18 na 53 artykuły. Pozostałe zapisy dotyczą zadań państwa oraz organizacji Komitetu Praw Człowieka(Human Rights Commite)- organu stojącego na straży przestrzegania praw człowieka zapisanych w tym dokumencie. Uzupełnieniem Paktu Politycznego są 2 Protokoły Fakultatywne

• Z 1966r dotyczy warunków składania przez jednostkę skargi indywidualnej. Państwo zgadza się na kontrolę KPC i rozstrzyganiu sporów przez tego arbitra. Osoba składająca skargę musi wyczerpać krajowe środki odwoławcze. Komitet rozpatruje skargi podczas zamkniętych sesji.

• Z 15. 12. 1989r przewiduje trwałe zniesienie kary śmierci w pastwach ratyfikujących ten dokument. Polska podpisała go 20.03.2000r.(brak ratyfikacji)

Polska ratyfikowała ten pakt 18.03.1977r, a możliwość składania skargi indywidualnej dostała od 7 lutego 1992r.

2 procedura kontrolna przewidziana przez Pakt : możliwość wniesienia skargo międzynarodowej istnieje od 1990r.

- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych, Kulturalnych (Pakt Ekonomiczny) ECOSOC: państwo- strona zobowiązuje się przedstawić odpowiednie kroki wykorzystując w pełni dostępne mu środki w celu stopniowego zapewnienia pełnej realizacji praw uznanych z niniejszym paktem. Zawiera nakaz działania w określonym kierunku i zobowiązuje państwa jedynie do prowadzenia określonej polityki. Polska ratyfikowała 18.03.1977r. Kontrolę nad wykonywaniem zadań sprawuje Komitet Praw Gospodarczych, Społ. i Kultural.

-Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania: do zadań państw- stron należy:

• Obowiązek zapobiegania torturom oraz uznania ich jako przestępstwo karne

• Zobowiązanie do niewydalania osoby, jeśli istnieją podstawy, żeby przypuszczać, iż w kraju do którego miałby wrócić grożą jej tortury

• Zagwarantowanie prawa ofiary do odszkodowania.

W dokumencie jest definicja tortury: każde działa nie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból, cierpienie fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o którego dokonanie jest ona podejrzana , a także w celu zastraszania lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę albo w jakimkolwiek innym celu z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie podowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną zgodą lub milczącą zgodą.

Kontrolę nad wykonywaniem postanowien Konwencji sprawuje Komitet przeciwko torturom, który rozpatruje skargi międzynarodowe i indywidualne.

• Protokół fakultatywny 18.12.2002r.: ułatwia funkcjonowanie mechanizmu kontroli ad hoc(niezależne inspekcje międzynarodowe i narodowe w miejscach odosobnienia)

Polska ratyfikowała: 26.07.1989r.

- Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej1956r.: niesie zobowiązanie państw- stron do eliminacji dyskryminacji rasowej oraz karania rozpowszechniania idei opartych na wyższości ras i nierówności rasowej. Definicja dyskryminacji rasowej w art.1: wszelkie zróżnicowanie, wykluczenie, ograniczenie bądź uprzywilejowanie oparte na rasie, kolorze skóry, urodzeniu lub pochodzeniu narodowym lub etnicznym, które ma na celu albo powoduje przekreślenie bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w politycznej, gospodarczej, społecznej, kulturalnej lub jakiejkolwiek innej dziedzinie zycia publicznego. Nadzór nad wykonywaniem zadań sprawuje Komitet ds. likwidacji dyskryminacji rasowej.. Kolejne artykuły przewidują międzynarodową, indywidualną procedurę skargową.

Polska ratyfikowała 5.12.1968r.

- Konwencja ws. Likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet 1979r: przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne. Obejmuje ochroną grupę dyskryminowaną ze względu na płeć i nakłada na państwa-strony zobowiązanie do podjęcia działa wykluczających nierówne traktowanie kobiet ze wszystkich obszarów życia. Art.1 definiuje dyskryminacje kobiet. Utworzono Komitet ds. Likwidacji dyskryminacji Kobiet nadzorujący implementację zobowiązań wynikających z ratyfikacji dokumentu.

• Protokół fakultatywny z 6.10.1999r.: umożliwił składanie skarg indywidualnych na naruszenie praw i wolności zawartych w konwencji.

Polska ratyfikowała: 30.07.1980r.

- Konwencja o ochronie praw dziecka 20.11.1989r: państwo-strona przyjmuje na siebie zobowiązanie do poszanowania praw dzieci i zapewnienia im ochrony. Zawarta tu jest definicja dziecka. Powołany Komitet praw dziecka śledzi wykonywanie przez państwa- strony postanowień protokołów fakultatywnych z 25 maja 2000r. dotyczących: uczestnictwa dzieci w konfliktach zbrojnych oraz handlu dziecmi oraz prostytucji, pornografii dziecięcej. Polska ratyfikowała 7.06.1991r.

- Konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników- migrantów i członków ich rodzin 18.12.1990r.: ochrona tej grupy osób przed wyzyskiem i dyskryminacją.art.2 definiuje pojęcie „pracownik-migrant”: osoba, która była lub będzie zatrudniona do czynności związanej z wynagrodzeniem w państwie, którego nie jest obywatelem. Powstał Komitet Praw Pracowników-Migrantów. Konwencja przewiduje procedurę skargową międzynarodową i indywidualną.

Członkami wszystkich komitetów są niezależni eksperci. Komitety rozpatruja sprawozdania (4typy):

-wstępne:po przystąpieniu państwa do traktatu

-okresowe:składane co 4-5 lat w zależności od zapisów zawartych w traktacie

-uzupełniające: wysyłane w sytuacji braku ważnych informacji w sprawozdaniu

-ad hoc na żądanie komitetu: w okresach międzysprawozdawczych

Sprawozdanie składa się z części ogólnej i szczegółowej. Ciała traktatowe współpracują nie tylko z ONZ , ale też z innymi organizacjami pozarządowymi. Skarga indywidualna nie może być bezzasadna, anonimowa. Zawiadomienie sporządzone w 1 z 6 języków oficjalnych ONZ.

System oparty na KNZ:

1. Karta NZ: podstawa prawna działalności wielu organów ONZ w dziedzinie praw człowieka. W Karcie stwierdzono, że jednym z podstawowych celów działania ONZ jest przywrócenie wiary w podstawowe prawa człowieka, w godnośc i wartość osoby ludzkiej, równe prawa mężczyzn i kobiet, jak również narodów dużych i małych. Organ, który miał ponosic odpowiedzialność za promocje i ochronę praw człowieka w ramach systemu ONZ była Rada Gospodarczo Sołeczna(ECOSOC), która powołała w oparciu o rezolucję z 16 lutego 1946 Komisję Praw Człowieka (HRC) oraz Komisję do spraw Statusu Kobiet. Ecosoc nadzoruje działalnośc obu tych komisji i zatwierdza ich decyzje. Odpowiedzialny jest też za monitorowanie relacji Paktu Praw Ekonomicznych, Społ. i Kulturalnych przez Komitet Praw Ekonom.,Społ. i Kult.

2. Komisja Praw Człowieka: 53 członków wybieranych przez Ecosoc na 3 lata. Członkami mogą być państwa należące do ONZ. Komisja PC ma przedstawiać raporty dotyczące:międzynarodowego kodeksu PC; międzynarodowych deklaracji lub konwencji dot. wolności osobistych, statusu kobiet, wolności informacji i podobnych spraw; ochrony mniejszości; ochrony przed dyskryminacją w oparciu o rasę, płeć , język; jakiejkolwiek innej sprawy dot.praw człowieka.

Formy reakcji komisji na masowe i poważne naruszenia praw człowieka:

-tworzenie mandatów krajowych w oparciu o rezolucję Ecosoc nr 1235

-tworzenie mandatów tematycznych pozwalających na kompleksową ocenę sytuacji w zakresie danego prawa

-omawianie sytuacji w danym państwie na podstawie rezolucji nr 1503.

3. Rada Praw Człowieka: powołana na mocy rezolucji 60/ 251 przyjętej 15.03.2006r. Nowy organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego.Zastąpiła KPC. Miała się stać” główną sceną dialogu i współpracy w dziedzinie praw człowieka” . Zadania: promocja edukacji w zakresie praw człowieka, przedstawienie rekomendacji na forum Zgromadzenia Ogólnego dotyczących dalszego rozwoju prawa międzynarodowego w zakresie praw człowieka, wspieranie realizacji zobowiązań podjętych przez państwa w kwestii przestrzegania praw człowieka, dokonywanie okresowych przeglądów dotyczących wypełniania przez państwa postanowień związanych z prawami człowieka, opracowywanie rekomendacji nt.ochrony praw człowieka. Składa się z 47 państw. Skłąd wybierany przez Zgromadzenie Ogólne. Zgromadzenie Ogólne może zawieszać prawa i przywileje każdego państwa należącego do Rady, które narusza prawa człowieka większością 2/3 głosów Zgromadzenia Ogólnego. Sesje trwają nie krócej niż 10tygodni. Sesja zwoływana na wniosek państwa przy poparciu 1/3 składu. Rada posiada mechanizm Powszechnego Okresowego Przeglądu, ma 4 cykle.

Zawiadomienie to informacja o charakterze skargi, zarzuca się państwu naruszenie praw człowieka . określa się ofiarę i sprawców naruszenia, nie może być anonimowe, obraźliwe i powodowane motywami politycznymi.Ma przedstawiać okoliczności w jakich doszło do naruszenia.Zawiadomienia przyjmowane w oparciu o procedurę 1503.

Procedura 1503 umożliwia pojedynczym osobom lub grupom osób zgłaszanie do Rady PC przypadków łamania praw człowieka , nawet jeśli nie sa one objęte umowami międzynarodowymi .

Rada Praw człowieka podejmuje wiążącą decyzję o dalszym toku postępowania. Nie jest potrzebna zgoda danego państwa na podjęcie badań.

4. Organy i organizacje wyspecjalizowane ONZ a prawa człowieka:

UNICEF ↓

WHO

FAO

ILO

UNHCR

4

---