FIZJOLOGIA UKŁADU

ROZRODCZEGO

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL JAJNIKOWY

W jajniku u dojrzałych płciowo kobiet zachodzą okresowe zmiany budowy i funkcji,

nazywane cyklem jajnikowym

Od cyklu jajnikowego zależą przeobrażenia błony śluzowej macicy, jajowodów i pochwy

Cykl jajnikowy wraz z cyklem miesiączkowym oraz okresowymi zmianami struktury
i funkcji jajowodów i pochwy stanowi

cykl płciowy

Przeciętnie cykl jajnikowy trwa 25 – 30 dni

• Faza folikularna (przedowulacyjna)

1

• Faza lutealna (poowulacyjna)

2

DZIELI SIĘ NA DWIE FAZY:

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL JAJNIKOWY

Faza folikularna (przedowulacyjna)

1

 Pod wpływem gonadoliberyny podwzgórzowej następuje stopniowe zwiększanie stężenia
folitropiny wydzielanej z przedniego płata przysadki

 Pod wpływem folitropiny zaczyna rosnąć kilka pęcherzyków jajnikowych

 Rozpoczynającemu się dojrzewaniu pęcherzyków jajnikowych towarzyszy wzrost stężenia
estrogenów

 W wyniku zwiększenia stężenia estrogenów dochodzi na zasadzie ujemnego sprzężenia
zwrotnego do hamowania wydzielania filotropiny z przysadki

 Pod koniec fazy folikularnej odpowiednio duże stężenie estrogenów powoduje na zasadzie
dodatniego sprzężenia zwrotnego nagłe zwiększenie wytwarzani i wydzielania lutropiny

 Duże stężenie lutropiny (a także folitropiny) prowadzi do do pęknięcia dojrzałego
pęcherzyka jajnikowego (pęcherzyka Graafa) i

OWULACJI

(jajeczkowanie – wydzielenie

komórki jajowej)

 Owulacja kończy fazę folikularną, a rozpoczyna fazę lutealną

• Faza lutealna (poowulacyjna)

2

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL JAJNIKOWY

 Rozpoczyna się w momencie powstania, głównie pod wpływem lutropiny, ciałka żółtego

 Ciałko żółte wytwarza progesteron i estrogeny

 Zwiększające się stężenie progesteronu wpływa hamująco – na zasadzie ujemnego
sprzężenia zwrotnego – na podwzgórze, co powoduje zmniejszenie stężenia lutropiny

 Jeśli nie nastąpi zapłodnienie, następuje zanik ciałka żółtego

Jeśli komórka jajowa nie zostanie

zapłodniona

• Stopniowy zanik ciałka żółtego prowadzi

do zmniejszenia się stężenia progesteronu
i estrogenów

• Zmniejszające się stężenie progesteronu i

estrogenów, a także lutropiny działa
pobudzająco na wydzielanie
gonadoliberyny z podwzgórza i folitropiny
z przysadki, co rozpoczyna nowy cykl
jajnikowy

Jeśli nastąpi zapłodnienie komórki

jajowej i implantacja zarodka w

macicy

• Ciałko żółte nie znika
• Wytwarzana przez łożysko

gonadotropina

kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie

progesteronu

i

estrogenów

przez ciałko

żółte

• Od trzeciego miesiąca ciąży ciałko żółte

zaczyna zanikać, a jego funkcje związane z
wydzielaniem progesteronu i estrogenów
przejmuje częściowo łożysko

• Faza lutealna (poowulacyjna)

2

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL JAJNIKOWY

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL JAJNIKOWY

Działanie hormonów gonadotropowych w cyklu płciowym kobiet jest następujące:

1. FOLITROPINA:

 pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych
 pobudza wytwarzanie przez pęcherzyki jajnikowe estrogenów
 wpływa wraz z estrogenami na tworzenie receptorów swoistych dla

lutropiny

2. LUTROPINA:

 działając razem z folitropiną w pierwszej fazie cyklu wpływa na

dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

 wraz z folitropiną wywołuje owulację
 kontroluje powstawanie ciałka żółtego, a także jego czynność hormonalną

– wydzielanie progesteronu i estrogenów

3. PROLAKTYNA:

 wpływa na gruczoł mlekowy powodując rozpoczęcie laktacji
 pobudza komórki luteinowe ciałka żółtego do wydzielania progesteronu

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL MIESIĄCZKOWY

Błona śluzowa macicy u dojrzałych płciowo kobiet podlega cyklicznym zmianom

budowy i funkcji, nazywanym cyklem miesiączkowym

Wiąże się on z okresowo powtarzającym się rozwojem i dojrzewaniem pęcherzyków

jajnikowych oraz z powstawaniem ciałka żółtego

Przeciętnie cykl miesiączkowy trwa 28 dni

• Faza wzrostu

( faza proliferacyjna, folikularna, estrogenowa)

1

• Faza wydzielnicza

(sekrecyjna, luteinowa)

2

• Faza złuszczania

(miesiączkowa)

3

DZIELI SIĘ NA TRZY OKRESY:

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL MIESIĄCZKOWY

• Faza wzrostu

( faza proliferacyjna, folikularna, estrogenowa)

1

Faza ta następuje po okresie krwawienia miesiączkowego i trwa przeciętnie 10 – 12 dni

Zmiany zachodzące w tym okresie uwarunkowane są wydzielaniem

estrogenów

przez komórki dojrzewających pęcherzyków jajnikowych

 W początkowym okresie fazy wzrostu błona śluzowa macicy jest cienka

 Dzięki podziałom mitotycznym w zrębie błony śluzowej przybywa komórek tkanki łącznej

 Wzrasta ilość substancji międzykomórkowej wytwarzanej przez komórki tkanki łącznej

 Pod koniec fazy wzrostu błona śluzowa grubieje

 Następuje zwiększenie liczby naczyń krwionośnych i chłonnych

 Koniec fazy wzrostu skorelowany jest z początkiem owulacji w cyklu jajnikowym

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL MIESIĄCZKOWY

• Faza wydzielnicza

(sekrecyjna, luteinowa)

2

Zmiany zachodzące w tym okresie uzależnione są głównie od powstałego po

owulacji w jajniku ciałka żółtego, a przede wszystkim od wydzielanego przez

komórki luteinowe

progesteronu

Czas trwania tej fazy trwa przeciętnie 13 dni

(jest ściśle określony czasem trwania i zaniku ciałka żółtego – jego aktywności hormonalnej)

 Błona śluzowa macicy ulega dalszemu pogrubieniu

 Gruczoły błony śluzowej intensywnie wytwarzają i wydzielają substancje śluzowe

 Wzrasta liczba naczyń krwionośnych

 Dalsze przeobrażenia błony śluzowej macicy uzależnione są od losu uwolnionej do

jajowodu w czasie owulacji komórki jajowej

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL MIESIĄCZKOWY

• Faza wydzielnicza

(sekrecyjna, luteinowa)

2

Jeśli nastąpi zapłodnienie komórki

jajowej i implantacja zarodka w

macicy

• Wytwarzana przez łożysko

gonadotropina

kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie

progesteronu

i

estrogenów

przez ciałko

żółte (również łożysko, szczególnie w
późniejszym okresie ciąży

• Faza wydzielnicza ulega przedłużeniu i nie

dochodzi do krwawienia miesięcznego

Jeśli komórka jajowa nie zostanie

zapłodniona

• Ciałko żółte w ściśle określonym czasie

ulega stopniowemu zanikowi, co prowadzi
do zmniejszenia stężenia progesteronu i
estrogenów

• Następuje skurcz i zamknięcie światła

tętnic zaopatrujących w krew warstwę
czynnościową błony śluzowej macicy –
niedokrwienie części błony śluzowej
macicy

• Niedokrwienie prowadzi do zmian

martwiczych warstwy czynnościowej błony
śluzowej macicy oraz jej obkurczania

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL MIESIĄCZKOWY

• Faza złuszczania

(miesiączkowa)

3

Faza ta trwa przeciętnie 3 – 5 dni

 Rozpoczyna się od nagłego rozkurczu tętni warstwy czynnościowej błony śluzowej macicy

 Gwałtowne wypełnienie krwią naczyń leżących powyżej tętnic powoduje pękanie ich ścian

 Uwolniona z naczyń krew tworzy wylewy śródśluzówkowe

 Krew wraz ze zmienionymi martwiczo fragmentami warstwy czynnościowej błony
śluzowej macicy dostaje się do jamy macicy

 W tym okresie błona śluzowa macicy jest cienka

 Pod koniec fazy miesiączkowej, warstwa czynnościowa błony śluzowej jest całkowicie
złuszczona (pozostaje jedynie warstwa podstawna)

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL PŁCIOWY KOBIETY

UKŁAD ROZRODCZY

CYKL PŁCIOWY KOBIETY

1 – Menstruacja (miesiączka)

2 – Rosnące pęcherzyki

3 – Dojrzały pęcherzyk z komórką jajową

4 – Owulacja (jajeczkowanie)

5 – Ciałko żółte

6 – Zanik ciałka żółtego

Pozostające po owulacji w jajniku elementy dojrzałego pęcherzyka
przekształcają się w gruczoł wydzielania wewnętrznego –

ciałko żółte