UKŁAD ROZRODCZY

PRZYCZYNY WAD WRODZONYCH

PRZYCZYNY

• zło

one lub nieznane

• genetyczne

•

rodowisko

infekcje wewn

trzmaciczne

zab. metaboliczne u matki

subst. chemiczne w otoczeniu

leki

promieniowanie jonizuj

WSKA

NIK ODSETKOWY

WSZYSTKICH WAD

65 - 75%

20 - 25%

< 1%

1 - 2%

DIAGNOSTYKA PRENATALNA

(ujawnienie chorób i wad rozwojowych płodu we

wczesnym okresie ci

ąŜ

- wskazania do bada

cytogenetycznych:

1. Wiek matki > 35 lat

2. Trisomia 21 w poprzedniej ci

ąŜ

3. Translokacja chromosomowa u rodziców

4. Mozaicyzm chromosomowy u rodziców

5. Inne anomalie chromosomowe płodu w poprzedniej

ąŜ

6. Aberracje chromosomów płciowych w poprzedniej

ąŜ

Diagnostyka prenatalna - wskazania do bada

cytogenetycznych - c.d.

7. Wiek ojca > 55 lat

8. Zespół Downa w rodzinie

9. Wada OUN w poprzedniej ci

ąŜ

10. Wady OUN

11. Urodzenie dziecka z okre

lon

grup

chorób

metabolicznych

12. Du

e st

ęŜ

enie alfafetoproteiny (AFP) w surowicy

matki w czasie ci

ąŜ

TERATOLOGIA (I)

CZYNNIKIEM TERATOGENNYM

jest ka

dy zwi

zek chemicz-

ny (lek), czynnik fizyczny, infekcja lub niedobór, który działa-
j

c na płód mo

e doprowadzi

do powstania u niego zabu-

rze

morfologicznych lub, w konsekwencji, czynno

ciowych.

•

podatno

ść

genetyczna

•

stadium rozwoju

w momencie ekspozycji:

- 1-11 dzie

ąŜ

y -

okres odporno

(zasada „wszystko albo nic”)

- od 11do 57 dnia ci

ąŜ

y -

okres maksymalnej wra

liwo

(okres zarodkowy - organogeneza)

okres zmniejszonej wra

liwo

(okres płodowy;

> 8 tyg. ci

ąŜ

y; ew. opó

nienie rozwoju, redukcja

wielko

ci narz

du, rozregulowanie czynno

cio-

we poszczególnych układów)

•

droga i czas działania teratogenu

TERATOLOGIA (II)

KRYTERIA TERATOGENNO

CI:

• obecno

ść

danego zwi

zku (czynnika) w krytycznym

okresie rozwoju, kiedy mo

liwe jest wyst

pienie wady

• powstawanie wad rozwojowych u zwierz

wiadczalnych w razie podania danego zwi

zku

(zadziałania czynnika) na podobnym etapie organogenezy

•

zdolno

ść

danego zwi

zku (czynnika) do oddziaływania

na zarodek i płód bezpo

rednio lub po

rednio poprzez

ło

ysko

KLASYFIKACJA LEKÓW NA PODSTAWIE

RYZYKA NIEPO

śĄ

DANYCH SKUTKÓW U PŁODU

(

FDA- Food and Drug Administration, USA)

• Kategoria A.

Standaryzowane badania porównawcze z

prób

kontroln

nie wykazały

adnego ryzyka dla

płodu (np. witaminy stosowane w ci

ąŜ

• Kategoria B.

Badania do

wiadczalne na zwierz

tach

nie wykazały zagro

enia dla płodu, nie przeprowadzo-

no jednak bada

standaryzowanych u kobiet w ci

ąŜ

Do tej kategorii nale

Ŝą

równie

leki (np. penicyliny,

digoksyna, adrenalina, terbutalina), których pewne
działania niepo

Ŝą

dane mo

na było stwierdzi

u zwie-

t, aczkolwiek nie wyst

puj

one u ludzi

KLASYFIKACJA LEKÓW FDA - cd...

• Kategoria C.

Badania na zwierz

tach wykazały teratogen-

ne, b

letalne działanie leku, nie prowadzono jednak ba-

tego typu u ludzi. Lek taki (np. furosemid, chinidyn

werapamil, ß-adrenolityki) mo

na zastosowa

jedynie wte-

dy, gdy oczekiwane korzy

ci przewy

szaj

liwe zagro-

enie dla płodu.

• Kategoria D.

Istniej

dowody na szkodliwo

ść

dla płodu u

ludzi. Korzy

ci z podania leku mog

jednak w pewnych

okre

lonych okoliczno

ciach przewa

ryzyko dla płodu,

usprawiedliwiaj

c zastosowanie leku (np. fenytoina)

• Kategoria X.

Badania na zwierz

tach lub obserwacje u ludzi

wykazały wyra

szkodliwo

ść

leku dla płodu. Leki z tej

grupy s

zdecydowanie przeciwwskazane u kobiet, które

w ci

ąŜ

y albo mog

w ni

zaj

ść

(np. izotretynoina, meto-

treksat, 5-fluorouracyl, cis-platyna)

PODŁO

E INFEKCYJNE WAD WRODZONYCH

(czynniki z tzw. grupy TORCHS)

•

toksoplazmoza (Toxoplasma gondi)

•

(others) - Enterowirusy (wirusy Coxsackie B), Varicella

zoster virus (VZV), wirus

winki ?

•

- wirus ró

yczki (Rubivirus hominis)

•

- wirus cytomegalii (Cytomegalovirus - CMV)

•

- wirus opryszczki typu 2 (herpes simplex virus

hominis typus 2 - HSV-2)

•

- kiła (syphilis, zaka

enie kr

tkiem bladym - Trepone-

ma pallidum)

TERATOGENNE DZIAŁANIE ALKOHOLU

• spo

ycie alkoholu w ci

ąŜ

y jest najcz

stsz

znan

przyczy-

teratogenn

opó

nienia rozwoju umysłowego u dzieci

• płodowy zespół alkoholowy

(> 30g 100% C

OH/24h):

- charakterystyczne zniekształcenia twarzy (zmniejszenie
szpar powiekowych (90%), skrócony i zadarty nos,
niedorozwój szcz

ki oraz

cie

czenie górnej wargi)

- wady OUN (zmniejszenie wielko

ci mózgowia oraz jego

malformacja, upo

ledzenie czynno

ciowe - np. umiarkowa-

nego stopnia opó

nienie rozwoju umysłowego i ruchowe-

go, zaburzenia koordynacji ruchów, skłonno

ść

do dr

enia

ciała, nadpobudliwo

ść

i trudno

ci ze skupieniem uwagi)

- anomalie rozwojowe gałek ocznych, stawów, wady serca

CYKL PŁCIOWY

SKI

(zmiany zachodz

ce w jajniku

i błonie

luzowej macicy przy rozpoczynaj

cej si

ąŜ

Podział chorych z zaburzeniami miesi

czkowania

wg WHO - 1976 r.

Grupa I - niewydolno

ść

podwzgórzowo-przysadkowa

Grupa II - zab. czynno

ci podwzgórzowo-przysadkowej

Grupa III - pierwotna niewydolno

ść

jajników

Grupa IV - wady lub nabyte uszkodzenia macicy (pierwotny

brak miesi

czki - wady macicy; wtórny - zespół

Ashermana)

Grupa V - guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej

wytwarzaj

ce prolaktyn

Grupa VI - zab. czynno

ci podwzgórzowo-przysadkowej

poł

czone z hiperprolaktynemi

Grupa VII - guzy pourazowe lub pozapalne uszkodzenie

regionu podwzgórzowo-przysadkowego

PRZYCZYNY ZABURZE

CYKLU PŁCIOWEGO

(I OWULACJI)

A. Niewydolno

ść

podwzgórzowo-przysadkowa

- guzy lub uszkodzenia
- leki upo

ledzaj

ce czynno

ść

podwzgórza

- hiperprolaktynemia spowodowana gruczolakiem

przysadki

B. Choroby tarczycy

- niedoczynno

ść

- nadczynno

ść

C. Zaburzenia funkcji kory nadnerczy

- niewydolno

ść

nadnerczy

- nadczynno

ść

nadnerczy (

⇑

kortyzolu,

⇑

androgenów)

D. Zaburzenia emocjonalne
E. Zab. od

ywiania i metaboliczne (otyło

ść

, niedo

ywienie)

F. Wyczerpanie nadmiernym wysiłkiem fizycznym

FIZJOLOGICZNE PRZYCZYNY WZROSTU

Ęś

ENIA PROLAKTYNY (stany tzw.

„fizjologicznej hiperprolaktynemii”)

• działanie estrogenów (ci

ąŜ

a, poród, połóg, okres

płodowy i noworodkowy)

• stymulacja brodawki sutkowej (okres laktacji)

• stymulacja szyjki macicy (

⇑

PRL po stosunku

płciowym)

• sen (

⇑

PRL w godzinach nocnych)

• stres

• hipoglikemia

• wysiłek fizyczny

HIPERINSULINEMIA - ROLA W PATOGENEZIE PCOS

(IGFBP-1 - białko wi

ąŜą

ce insulinopodobny czynnik wzrostowy-1;

IGF-1 - insulinopodobny czynnik wzrostowy-1; RI - receptor insulinowy;
R-IGF - receptor dla insulinopodobnego czynnika wzrostowego-1)

WARUNKI ZACHOWANIA PŁODNO

• prawidłowa budowa narz

du rodnego

• dro

ne jajowody

• owulacja

• wydolne ciałko

ółte

• prawidłowe przemiany endometrium

• penetracyjny

luz szyjkowy

• płodne nasienie

• stosunki koncepcyjne

MECHANIZMY DZIAŁANIA TABLETEK

ANTYKONCEPCYJNYCH

(hormonalnych

rodków antykoncepcyjnych)

• zmiana stosunku wydzielanych gonadotropin (LH i FSH);

nie dochodzi do jajeczkowania

• bezpo

rednie działanie na jajniki - spadek reaktywno

na gonadotropowe hormony przysadki

• inaktywacja gonadotropin kr

ąŜą

cych we krwi ?

• zmniejszenie wydzielania hormonów płciowych: E i P

• wywoływanie zmian w endometrium, które uniemo

liwiaj

zagnie

enie si

zygoty

• zmiana wła

ciwo

luzu szyjkowego (wzrost g

sto

ci) -

staje si

nieprzepuszczalny dla plemników

• zmiana kurczliwo

ci i czynno

ci wydzielniczej jajowodów

oraz uszkadzaj

cy wpływ na zygot

NIEPŁODNO

ŚĆ

(STERILITAS)

- CAŁKOWITA (S. absoluta), - WZGL

DNA (S. relativa),

- WRODZONA (S. congenita), - NABYTA (S. aquisita),
- PIERWOTNA (S. primaria), - WTÓRNA (S. secundaria)

BEZPŁODNO

ŚĆ

(INFERTILITAS)

= trudno

ci w

urodzeniu zdrowego dziecka

- poronienia nawykowe

- wyst

puj

ce po sobie porody przedwczesne

- wady rozwojowe u kolejno urodzonych płodów i

noworodków

- martwe płody (ci

ąŜ

e obumarłe)

STO

ŚĆ

WYST

POWANIA PRZYCZYN

NIEPŁODNO

CI U KOBIET

1. HORMONALNE 35-40%

2. JAJOWODOWE > 30%

3. MACICZNE ok. 10%

4. SZYJKOWE 7-10%

5. POCHWOWE 6%

6. POZAGONADALNE 1%

7. IMMUNOLOGICZNE 5%

8. NIE WYJA

NIONE 5-10%

- CZYNNIK M

SKI > 40% przyczyn niepłodno

ci !

”PRAWIDŁOWE” PARAMETRY NASIENIA

(wg Aitkena i wsp.)

PARAMETR

WARTO

CI PRAWIDŁOWE

• obj

ść

2 ml lub wi

cej

• pH 7,2 - 7,8

• liczba plemników na 1 ml

≥≥≥≥

20 x 10

• całkowita liczba plemników

≥≥≥≥

40 x 10

• ruchliwo

ść

plemników

≥≥≥≥

50% prawidł.

• barwienie przy

yciowe

≥≥≥≥

50%

ywych

(odrzucaj

cych barwnik)

• morfologia plemników

≥≥≥≥

50% prawidł.

• liczba krwinek białych < 10

/ml

CZYNNIKI UPO

LEDZAJ

PLEMNIKOTWÓRCZ

CZYNNO

ŚĆ

DER

•

ylaki powrózka nasiennego

• zaburzenia hormonalne

• czynniki immunologiczne

• zapalenie j

der (np. po przebytym wirusowym

zapaleniu

linianek)

• czynniki fizyczne

• czynniki chemiczne (toksyczne)

UNACZYNIENIE J

DRA

TERATOSPERMIA

NIEPŁODNO

ŚĆ

HORMONALNA

(40% niepłodno

ci u kobiet)

• brak owulacji

• niewydolno

ść

ciałka

ółtego

• luteinizacja niep

kni

tego p

cherzyka jajnikowego

(LUF- syndrome, Luteinized Unruptured Follicle)

CZYNNIK PODWZGÓRZOWO-PRZYSADKOWY

(

pochodzenia o

rodkowego

)

CZYNNIK JAJNIKOWY (nadnerczowy ?, tarczycowy ?)

(

pochodzenia obwodowego

)

POZAHORMONALNE PRZYCZYNY NIEPŁODNO

• wady rozwojowe narz

du rodnego

• przyczyny jajowodowe (zrosty pozapalne, po gru

licy,

po endometriozie):
- zro

cie i/lub zw

ęŜ

enie cie

ni jajowodu

- zamkni

cie uj

cia brzusznego (wodniak)

• przyczyny jajnikowe (guzy jajników, torbiele p

cherzyko-

we, endometrialne, itp.)

• endometrioza

• przyczyny maciczne (rozrosty endometrium, przewlekły

stan zapalny endometrium, gru

lica, wybitny niedorozwój

macicy, zrosty wewn

trzmaciczne)

• wrogo

ść

luzu szyjkowego (przewlekłe zapalenie kanału

szyjki, niedobór estrogenów, czynniki immunologiczne)

• czynnik m

ski (brak lub osłabienie nasienia)

• zaburzenia seksualne

IMMUNOLOGICZNE ASPEKTY NIEPŁODNO

• I.

- reakcje autoimmunologiczne przeciwko plemnikom
ludzkim
- reakcje immunologiczne przeciw antygenom plazmy
nasiennej

• II.

- reakcje immunologiczne skierowane przeciw plemnikom/
/pozakomórkowym składnikom nasienia u kobiet

• III.

- patologiczne reakcje immunologiczne przeciw
antygenom

skiego układu rozrodczego:

a) zespół przedwczesnego wygasania czynno

ci jajników

b) p-ciała przeciw antygenom (osłonki przejrzystej)
komórki jajowej

PRZYCZYNY PORONIE

• czynniki genetyczne

• czynniki anatomiczne

• niewydolno

ść

ąŜ

owego ciałka

ółtego

(

⇓

progesteronu,

⇓

17-ß-estradiolu)

• czynniki immunologiczne

• ostre i przewlekłe choroby matki (zaburzenia

endokrynologiczne, niedoczynno

ść

i nadczynno

ść

tarczycy, cukrzyca, zaka

enia ogólnoustrojowe i w

obr

bie dróg rodnych, nieprawidłowo

ci od

ywiania,

awitaminozy, stres

PRZYCZYNY PORODÓW PRZEDWCZESNYCH

• niewydolno

ść

cie

niowo-szyjkowa

(wrodzona,nabyta)

• wrodzone wady macicy

• mi

ęś

niaki macicy

• zaka

enia układu moczowego

• wrodzone wady płodu (wielowodzie)

• ci

ąŜ

a mnoga

prawidłowy kształt fali
przepływu w t

tnicy

powinowej w ci

ąŜ

donoszonej

odwrócenie pr

dko

cowo-rozkurczowej w

tnicy p

powinowej w

przypadku

wewn

trzmacicznego

zahamowania wzrostu

płodu (IUGR)