P³ytki zbie¿noœci (konwergencji) znajduj¹-

ce siê bezpoœrednio za wyrzutni¹, zapewniaj¹

uzyskanie w³aœciwej zbie¿noœci statycznej po-

ziomej (H-stat), powoduj¹c odpowiednie za³a-

manie wi¹zek czerwonej i niebieskiej tak, ¿e

przecinaj¹ siê one dok³adnie w p³aszczyŸnie

maski kineskopu. Zespó³ zbie¿noœci _ okre-

œlany czêsto, ze wzglêdu na analogiê optyczn¹,

pryzmatem elektrostatycznym _ dzia³a wg za-

sady zobrazowanej na rys. 3.

P³ytki wewnêtrzne maj¹ ten sam wysoki poten-

cja³, co siatki S3 i S5, napiêcie przy³o¿one do

p³ytek zewnêtrznych jest o kilka procent ni¿sze.

Pole elektrostatyczne miêdzy dwiema wewnê-

trznymi p³ytkami zbie¿noœci wynosi zero (iden-

tyczny potencja³ obu p³ytek), a wiêc strumieñ

elektronów padaj¹cy na luminofor zielony nie jest

odchylany i nie podlega regulacji w zbie¿noœci

statycznej poziomej, natomiast dziêki ró¿nicy po-

tencja³ów miêdzy p³ytkami zewnêtrznymi i we-

wnêtrznymi wi¹zki zewnêtrzne, tj. niebieska

i czerwona, s¹ odchylane. Napiêcie doprowa-

dzane do p³ytek zewnêtrznych pochodzi z dziel-

nika napiêcia anodowego kineskopu, znajduj¹-

cego siê w obecnie stosowanych rozwi¹za-

niach trinitronu wewn¹trz kineskopu (szyjce).

Zmianê napiêcia zbie¿noœci uzyskuje siê poten-

cjometrem, znajduj¹cym siê na p³ytce kinesko-

pu lub zintegrowanym z jego podstawk¹.

Maska kineskopu trinitron jest wykonana z cien-

kich stalowych pasków, znajduj¹cych siê w od-

leg³oœci 1 cm przed p³aszczyzn¹ ekranu. W ki-

neskopie o przek¹tnej 29” maska zawiera 685

szczelin szerokoœci ok. 0,58 mm. Dla kine-

skopu 28” wide odstêp miêdzy szczelinami wy-

nosi 0,56 mm, a dla 32” wide _ 0,65 mm. Ma-

ska szczelinowa trinitronu zapewnia 25-pro-

centow¹ transmitancjê (przepuszczalnoœæ) wi¹z-

ki (w innych kineskopach nie przekracza ona

20%), co pozwala uzyskaæ wiêksz¹ jaskrawoœæ

ekranu oraz unikn¹æ zjawiska mory (drgaj¹cy

zespó³ pr¹¿ków pojawiaj¹cy siê w ró¿nych miej-

scach ekranu), bowiem ci¹g³oœæ pionowej struk-

tury otworów maski nie pozwala na jak¹kol-

wiek korelacjê z liniami kreœl¹cymi obraz.

Napiête struny metalowe maski s¹ podatne na

wibracje i zmiany temperatury, powoduj¹ce

zmiany jej po³o¿enia wzglêdem luminoforu (tzw.

26

KINESKOPY KOLOROWE

(2)

dryf termiczny). Aby dzia³ania te zminimalizowaæ

wprowadzono _ w zale¿noœci od wielkoœci ekra-

nu _ jedn¹ lub dwie, bardzo cienkie, poziome

struny stabilizuj¹ce maskê, umo¿liwiaj¹ce utrzy-

manie regularnych odstêpów od góry do do³u

miêdzy elementami maski.

Luminofory naniesione na wewnêtrzn¹ stronê

ekranu przetwarzaj¹ energiê bombarduj¹cych

je wi¹zek elektronowych na promieniowanie

widzialne monochromatyczne i dopiero super-

pozycja trzech rastrów wywo³uje obraz koloro-

wy. S¹ one bardzo starannie dobierane (pod

wzglêdem mo¿liwoœci wiernego odtwarzania

naturalnych kolorów) i rozmieszczane w iden-

tyczny sposób jak szczeliny maski, tzn. two-

rz¹ce pionowe grupy pasków znajduj¹cych siê

naprzeciwko szczelin w masce. Odleg³oœæ miê-

dzy luminoforami œwiec¹cymi t¹ sam¹ barw¹ jest

zale¿na od wielkoœci ekranu i np. dla kinesko-

pu 29” wynosi 0,74

÷

0,90 mm. Przerwy miêdzy

luminoforami s¹ w trinitronie wype³nione czar-

nym pigmentem (black matrix) w celu zwiêksze-

nia kontrastu. Czarne paski, tworz¹ce tzw. pa-

sma ochronne, czyni¹ ekran ciemniejszym _

bez zmniejszania jego jaskrawoœci.

Cewki odchylaj¹ce to w rzeczywistoœci bardzo

rozbudowany (w kineskopach p³askich i pano-

ramicznych w sposób szczególny) zespó³ na-

szyjkowy, zawieraj¹cy cewki (V i H) o konstruk-

cji siod³owo-toroidalnej i du¿ej sprawnoœci oraz

zintegrowane z nim, w zale¿noœci od potrzeb,

ró¿ne dodatkowe zespo³y korekcyjne i kom-

pensacyjne. S¹ wiêc to dwu-, cztero- i szeœcio-

biegunowe pary pierœcieni korekcyjnych, od

których zale¿y czystoœæ barw oraz korekcja sy-

metrycznych i asymetrycznych b³êdów zbie¿no-

œci. Kineskopy o du¿ych przek¹tnych ekranu ,

a wiêc 28”, 34” oraz 32” wide screen s¹ wypo-

sa¿one ponadto w cewki kompensuj¹ce b³êdy

dynamiczne zbie¿noœci i sterowane odpowiedni-

mi uk³adami elektronicznymi w bloku odchyla-

nia odbiornika.

B³¹d padania wi¹zki oraz dynamiczne b³êdy

zbie¿noœci przedstawiono pogl¹dowo na rys. 4 i5.

W modelach wy¿szej klasy, w zespole naszyj-

kowym znajduje siê jeszcze cewka modulacji

prêdkoœci strumienia VM (velocity modulation),

umieszczona nad elektrod¹ ogniskuj¹c¹. Dodat-

kowa modulacja prêdkoœci strumienia zró¿nico-

wanym sygna³em wizyjnym poprawia ostroœæ

konturów miêdzy biel¹ i czerni¹. Ponadto dodat-

kowymi elementami umieszczanymi na ze-

wn¹trz bañki kineskopu s¹ magnesy korekcji

czystoœci oraz permalojowe paski do korygowa-

nia zbie¿noœci w naro¿nikach ekranu.

Projekcji obrazu na ekranie kineskopu towa-

rzysz¹ niekorzystne zjawiska, zwane zniekszta³-

ceniami geometrycznymi, które wynikaj¹

z kszta³tu powierzchni ekranu, a wiêc ró¿nej

drogi jak¹ przebywa strumieñ elektronów w po-

lu magnetycznym. Liniowa zmiana pola ma-

gnetycznego wytwarzanego przez cewki od-

chylaj¹ce powoduje liniowy przyrost wartoœci k¹-

ta odchylania, przy czym ten sam k¹t odchyla-

nia w œrodku i na krawêdziach ekranu wywo³u-

je ró¿ne przemieszczenia liniowe na jego po-

wierzchni (zagêszczenie linii blisko centrum

ekranu oraz ich rozrzedzenie w pobli¿u krawê-

dzi kineskopu).

Przeciwdzia³a temu wprowadzenie korekcji S,

która odkszta³ca liniowoœæ pr¹dów odchylania.

Oprócz tych b³êdów wystêpuj¹ równie¿ znie-

kszta³cenia poduszkowate rastra zarówno w kie-

runku poziomym jak i pionowym (rys. 6), przy

czym obydwa rodzaje zniekszta³ceñ s¹ czê-

œciowo kompensowane przez nierównomier-

ne roz³o¿enie uzwojeñ zespo³u odchylaj¹cego

oraz dodatkowe uk³ady elektroniczne.

Warto jeszcze wspomnieæ o koniecznoœci za-

chowania w³aœciwego balansu bieli, tj. równowa-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 4/2003

r

SIÊGAMY

DO PODSTAW

Rys. 3. Zespó³ zbie¿noœci

a _ korekcja zbie¿noœci statycznej poziomej,

b _ sposób uzyskania napiêcia zbie¿noœci CV

z napiêcia wysokiego HV

a)

b)

Rys. 4.

B³¹d padania wi¹zki

Rys. 5. Dynamiczne b³êdy zbie¿noœci

Œrodek

odchylania

Linia zogniskowania
trzech wi¹zek

27

gi bieli w ca³ej gamie intensywnoœci œwiecenia,

od poziomu ciemnoszarego do jasnobia³ego.

Charakterystyka dzia³a jest dla trzech promie-

ni w praktyce taka sama, ró¿na jest natomiast

efektywnoœæ luminoforów RGB, co oznacza,

¿e jeœli trzy katody zostan¹ zasilone identycznym

sygna³em, to nie bêdzie mo¿liwe uzyskanie

œwiat³a bia³ego. Jest to kompensowane przez

korekcjê poziomu wygaszania oraz zró¿nicowa-

nie wzmocnienia sygna³u dla poszczególnych

jego sk³adowych. Nowoczesne odbiorniki tele-

wizyjne maj¹ automatyczn¹ kompensacjê ba-

lansu bieli (greyscale control), której dzia³anie po-

lega na korygowaniu wartoœci pr¹dów poszcze-

gólnych katod, kontrolowanych podczas okre-

su wygaszania pionowego.

n

Jerzy Orzechowski

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 4/2003

Rys. 6. Zniekszta³cenia geometrii

rastra obrazowego

a _ w kierunku poziomym, b _ w kierunku pionowym

Zniekszta³cenia poduszkowe w poziomie

Zniekszta³cenia trapezoidalne w poziomie

Zniekszta³cenia równoleg³obocznoœci w poziomie

Zniekszta³cenia ³ukowe w poziomie

Zniekszta³cenia dolnych rogów obrazów

B³¹d korekcji

Zniekszta³cenie trapezoidalne w pionie

B³¹d liniowoœci

Zniekszta³cenie poduszkowe w pionie

Zniekszta³cenie równoleg³obocznoœci w pionie

Zniekszta³cenia górnych rogów obrazu

a)

b)

CZY KA¯DA KUCHNIA I LODÓWKA

BÊDZIE W INTERNECIE?

P

ewnie tak, bezpoœrednio czy po-

œrednio. Ze œwiata p³ynie lawina

informacji, ¿e pomimo ogromnych

kosztów praktycznie wszystkie,

firmy produkuj¹ce sprzêt domowy prowadz¹

prace nad systemami jego wspó³pracy z In-

ternetem. Oto parê przyk³adów:

W³oska firma Lavazza (kawa) opracowuje

system zdalnego monitoringu i zbierania

danych z automatów do sprzeda¿y kawy;

i to taki, w który mo¿na wyposa¿yæ ju¿ istnie-

j¹c¹ ich sieæ. Opracowywane s¹ trzy opcje:

przez standardow¹ analogow¹ liniê telefo-

niczn¹, GSM i LAN Ethernet. Ka¿dy wypo-

sa¿ony w to automat bêdzie wysy³a³ e-ma-

ile statystyki sprzeda¿y oraz ewentualne

wezwania serwisu a otrzymywa³ nowe pa-

rametry konfiguracyjne (brygady je¿d¿¹ce

od automatu do automatu strac¹ pracê, je-

den z przyczynków do powszechnego wzro-

stu bezrobocia). Dla obni¿enia kosztów, nie

bêdzie to typowy ”mikroprocesor w ka¿dej

maszynie”, ale sterowana z zewn¹trz przy-

stawka do znajduj¹cej siê w automacie

g³ównej p³yty sterowania. Dane z czujni-

ków na p³ycie sterowania bêd¹ odczytywa-

ne i opracowywane w centrum kontrolnym

przy wykorzystaniu opracowanej w firmie

techniki SmartStack; ten¿e SmartStack po-

bierze z czujników p³yty sterowania informa-

cje o uszkodzeniach, zapasach (kawy, wo-

dy, cukru czy s³odzika) oraz dane o ekono-

mice pracy automatu.

Pisaliœmy ju¿ o ”inteligentnej” lodówce, ofe-

rowanej przez Electrolux do spó³ki z Erics-

sonem, który wyposa¿y³ j¹ w system obs³u-

gi zleceñ i system informacyjny bazuj¹cy na

GSM. Nad tym samym pracuje turecka fir-

ma Arcelik, której sprzêt jest znany, tak¿e

i u nas, pod mark¹ Beko. Urz¹dzenia Beko

bêd¹ wyposa¿ane w jednostrukturowy sy-

stem sterowania zdalnego i lokalnego, opra-

cowany przez firmê Ubicom. W jednym chi-

pie umieszczono funkcje konwersji wewnê-

trznego formatu danych na format sieciowy

danych Bluetooth, konwersji protoko³ów, in-

terfejsy do sterowania i Internetu. P³yta ste-

rowania sprzêtu domowego komunikuje siê

z p³yt¹ wejœciow¹ sieci domowej za pomo-

c¹ specjalnie opracowanego protoko³u, bo

ci¹gle jeszcze nie istnieje standard dla sie-

ci domowej. Wezwanie np. serwisu urucho-

mi internetowe diagnozowanie problemu

a nawet zdalne naprawy przez Internet. Do-

tychczas opublikowane rozwi¹zanie stosu-

je Internet, Bluetooth i ³¹cznoœæ przez sieæ

energetyczn¹. Firma liczy, ¿e takie urz¹-

dzenia szeroko zaofe-

ruje ju¿ w 2003 r.

Podobn¹ sieæ próbuje

stworzyæ firma Merloni

Elettrodomestici, u¿ywa-

j¹ca m.in. znaku firmo-

wego Ariston (rys.). Do

”budowy” sieci domowej

wykorzystano tu domo-

w¹ sieæ energetyczn¹

sterowan¹ przez inter-

netowy system ”Leonar-

do”, po³¹czony z Internetem analogow¹ lini¹

telefoniczn¹. Dostêp do Internetu bêdzie

mo¿liwy zarówno z PC, jak i z telefonu ko-

mórkowego z funkcj¹ WAP. System ma za-

pewniæ sterowanie, zdalne programowanie

i wzajemne komunikowanie siê sprzêtu do-

mowego bez koniecznoœci instalowania do-

datkowych przewodów. Podstawowe roz-

wi¹zanie nie zapewni bezpoœredniego do-

stêpu urz¹dzeñ do Internetu ze wzglêdu

na koszt i zbyt w¹skie pasmo sieci utworzo-

nej z okablowania energetycznego, ale ka¿-

de urz¹dzenie (lodówka, pralka, zamra¿ar-

ka...) bêdzie wyposa¿one w tablicê siecio-

w¹, przetwarzaj¹c¹ je w wêze³ sieci. Po-

szczególne wêz³y bêd¹ ³¹czyæ siê ze sob¹

i koñcówk¹ internetow¹ ”Leonardo” przez

sieæ domow¹, korzystaj¹c ze specjalnego

protoko³u Wr

@

p. Aby strona internetowa

ka¿dego z urz¹dzeñ by³a zawsze dostêpna,

niezbêdny jest sta³y dostêp do Internetu.

Do budowy ”Leonardo” wykorzystano mikro-

procesor 486 (sk¹d oni wezm¹ takie do

produkcji seryjnej?) z systemem operacyj-

nym Windows CE. Có¿, Windows CE mo-

¿e dzia³aæ w samochodach, to czemu nie

w zamra¿arce? ”Leonardo” mo¿na te¿ wy-

korzystywaæ jako przegl¹darkê sieciow¹,

choæ wygoda takiego rozwi¹zania wydaje

siê byæ nieco w¹tpliwa (przegl¹daæ Inter-

net z lodówki?). Ca³oœæ nazywa siê

Ariston Digital System.

Trochê inaczej podeszli do tego Australijczy-

cy. Jednym z podstawowych problemów

australijskiego rolnictwa jest nawadnianie.

System (HAND, Home Automating Network

Device) oferowany przez firmê Holman In-

dustries z Perth bazuje na e-mailach, które

w razie potrzeby s¹ automatycznie przesy-

³ane do dostarczyciela us³ug irygacyjnych,

a odpowiednio do otrzymanych danych do-

stawca zdalnie konfiguruje system (usta-

wia np termin startu nawadniania i czas na-

wadniania). Do bezpoœredniej ³¹cznoœci

klient-dostawca wykorzystano GSM.

(lk)

n

r

RÓ¯NE