Dlaczego warto uczyć się prawoznawstwa?

Dlaczego warto uczyć się prawoznawstwa?

Michał Krotoszyński

Michał Krotoszyński

§

§

Prezentacja na prawach rękopisu

Ile jest prawa? (1)

Ile jest prawa? (1)

§

§

Liczba stron Dziennika Ustaw w danym roku kalendarzowym:

13132 s.

2001 r.

704 s.

1960 r.

18245 s.

2010 r.

940 s.

1985 r.

18350 s.

2009 r.

327 s.

1980 r.

13723 s.

2008 r.

728 s.

1975 r.

17989 s.

2007 r.

436 s.

1970 r.

21032 s.

2004 r.

552 s.

1965 r.

2416 s.

1998 r.

452 s.

1955 r.

3784 s.

1995 r.

810 s.

1950 r.

1348 s.

1990 r.

1592 s.

1938 r.

Ile jest prawa? (2)

Ile jest prawa? (2)

§

§

Dziennik Ustaw: 2010, 2011

Dziennik Ustaw: 2010, 2011

§

§

18245 stron

Dziennika Ustaw:

• ok. 18 razy tyle co trylogia „Millenium” Stiega Larssona (3 tomy
= ok. 2100 stron A5)

• ok. 104 razy tyle co „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej („Nad
Niemnem” = ok. 350 stron A5)

• stos kartek A4 o wysokości ok. 2,73 m (10 A4=1,5 mm)

• ok. 50 stron A4 dziennie

Do

17 lutego 2011 r.

wydano

2612 stron

Dziennika Ustaw

- do 17 lutego 2010 r. było ich 2185.

Jeszcze więcej prawa

Jeszcze więcej prawa

§

§

Prócz Dziennika Ustaw wydaje się w Polsce:

• Monitor Polski (akty prawa wewnętrznego najwyższych organów
państwa, m. in. regulamin Sejmu, regulamin Senatu, uchwały Rady
Ministrów, zarządzenia Prezesa RM i zarządzenia Prezydenta RP)

• dzienniki urzędowe ministrów i urzędów centralnych (wydawane
przez nie akty prawa wewnętrznego, np. zarządzenia Ministra
Finansów czy Ministra Sprawiedliwości)

• wojewódzkie dzienniki urzędowe, w których zamieszcza się akty
prawa miejscowego wydawane przez jednostki samorządu
terytorialnego, (uchwały rady gminy czy sejmiku województwa) oraz
terenowe organy administracji rządowej (np. zarządzenia wojewody)

Instytucje unijne wydają także Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej,
w którym ogłasza się m. in. rozporządzenia i dyrektywy UE.

Nie ogłasza się np. zarządzeń Prezesa Narodowego Funduszu
Zdrowia, mimo że mają one wpływ na sytuację prawną
świadczeniodawców i świadczeniobiorców.

Zmienność prawodawstwa

Zmienność prawodawstwa

§

§

Zmiany najważniejszych polskich aktów prawnych

• Konstytucja RP – 2 razy od 1997 r. (+ 1 sprostowanie)

• Kodeks cywilny – od 1964 r. zmieniany 64 razy

• Kodeks postępowania cywilnego – od 1964 r. zmieniany 157 razy

• Kodeks karny – od 1997 r. zmieniany 47 razy

• Kodeks postępowania karnego – od 1997 r. zmieniany 69 razy

• Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – od 1991 r.
zmieniana ok. 135 razy (3 teksty jednolite)

• Kodeks post. administracyjnego – od 2000 r. zmieniany 22 razy
(1 tekst jednolity)

• Prawo budowlane – od 1991 r. zmieniane 57 razy (4 teksty jednolite)

• Służba cywilna: od 1996 r. 4 ustawy: w 1996 r. (zmieniana 3 razy),
w 1998 r. (zmieniana 20 razy), w 2006 r. (zmieniana 6 razy) i w 2008 r.
(zmieniana 3 razy)

Jakość prawodawstwa (1)

Jakość prawodawstwa (1)

§

§

Polskie prawodawstwo nie jest wolne od błędów:

1) Nowelizacja ustawy lustracyjnej z 20 maja 1999 r.

Ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby
w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach
1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne.

Art. 27. (...) 2. Postępowanie lustracyjne zakończone prawomocnym orzeczeniem
wznawia się, jeżeli: (...) 2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie
znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że (...) b) osoba lustrowana w oświadczeniu
podała nieprawdę, a została błędnie uznana za oświadczającą prawdę.

TK wyrokiem z 10.11.1998 r. dnia uznał iż „wprowadza on stan permanentnej

niepewności osoby lustrowanej, co do konsekwencji wynikających z art. 30 ustawy
[utrata prawa do sprawowania funkcji publicznych - MK], a tym samym w sposób
niekonstytucyjny ogranicza jej wolność”. Za „minimalny warunek dopuszczalności
wznowienia postępowania lustracyjnego na niekorzyść osoby lustrowanej” uznano
„określenie terminu, w jakim postępowanie takie może nastąpić”.

Przepis utracił moc 25 czerwca 1999 r., tj. z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw
obwieszczenia Prezesa TK o utracie ich mocy obowiązującej (5 czerwca 1999 r., 6
miesięcy po przedłożeniu wyroku Sejmowi).

Jakość prawodawstwa (2)

Jakość prawodawstwa (2)

§

§

Ustawa z dnia 20 maja 1999 r.o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o ujawnieniu pracy lub służby w
organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990
osób pełniących funkcje publiczne

Art. 2. W ustawie (...)

[lustracyjnej – MK]

wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 27 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:

"2a. Postępowania lustracyjnego nie wznawia się, z przyczyn, o których mowa w ust. 2
pkt 2 lit. b), po upływie 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. (...)

Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

(Dz. U. z dnia 23 lipca 1999 r.)

Jakość prawodawstwa (3)

Jakość prawodawstwa (3)

§

§

Błędy wynikają czasem w literówek w ogłoszeniu aktu – konieczne

jest wówczas sprostowanie.

Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 marca 2001 r.

o sprostowaniu błędów.

art. 31 ust. 3 Konstytucji RP: Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych

wolności i praw mogą by

ć

ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne

w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla
ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

art. 93 ust. 1 Konstytucji RP: Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady
Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki
organizacyjn

i

e podległe organowi wydającemu te akty.

Odnośnie drugiego przypadku, G. Wierczyński:

„Błąd ten był (...) nie tylko błędem

redakcyjnym, ale powodował też, że zakres jednostek, o których mowa w przepisie, był
inny”.

.,

(G. Wierczyński, Urzędowe ogłoszenie aktu normatywnego, Wolters Kluwier Polska 2008, s. 233).

Inflacja prawa (1)

Inflacja prawa (1)

§

§

= polega na zwiększeniu się ilości tworzonego prawa, aż do

nadregulacji, przy jednoczesnym spadku jego jakości

Symptomy:

•

ogromna liczba wydawanych aktów prawnych, spowodowana
wzrostem aktywności państwa, jego ingerencją w nowe sfery
życia i komplikowaniem się stosunków społecznych,

•

częste nowelizacje powodujące niestabilność prawa,
spowodowane szybkim tempem przemian gospodarczych
i społecznych bądź też błędnymi decyzjami prawodawcy
podejmowanymi na gruncie niepewnej wiedzy,

•

wzrost prawotwórczej działalności administracji, tworzącej
swoiste podsystemy prawa (w tym tzw. „prawo powielaczowe”),
podważające w praktyce hierarchię aktów prawnych,

•

prawo nie jest wystarczająco skutecznym środkiem
kształtowania ładu społecznego, mimo że jest tak postrzegane.

...

(S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2007, s. 122-123).

Inflacja prawa (2)

Inflacja prawa (2)

§

§

...

Tacyt:

„Im bardziej chore
państwo, tym więcej w
nim praw”

William Scott:

„...konieczność tworzy
prawo, wyprzedza
reguły...”

Zmienne orzecznictwo (1)

Zmienne orzecznictwo (1)

§

§

Nawet jeśli wydana przez organ administracji decyzja zostanie utrzymana

przez organ wyższego rzędu, a następnie uznana za zgodną z prawem
przez wojewódzki sąd administracyjny i Naczelny Sąd Administracyjny,
nawet jeśli w sprawie wypowie się Sąd Najwyższy – nie możemy mieć
stuprocentowej pewności co do wykładni danego przepisu. Orzecznictwo
sądów także ewoluuje i nie jest jednolite.

1) Udostępnienie dokumentacji medycznej po śmierci pacjenta

10.11.2006 r., WSA w Warszawie (VII SAB/Wa 46/06):

„Do oceny czy należy

udostępnić żonie zmarłego (osobie bliskiej) dokumentację medyczną w sytuacji gdy
udzielający pełnomocnictwa nie określił, że upoważnia pełnomocnika do pobrania
dokumentacji medycznej także w przypadku jego zgonu, właściwym jest zastosowanie
uregulowań zawartych w Kodeksie cywilnym. (...) Zgodnie zaś z art. 101 § 2
Kodeksu cywilnego umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika,
chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią
stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.”

13.07.2010 r., WSA w Rzeszowie (II SAB/Rz 29/10):

„"Upoważnienie", o którym

mowa w art. 26 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta stanowi odrębną
instytucję stworzoną na potrzeby tej ustawy. Nie jest to rodzaj pełnomocnictwa
w rozumieniu przepisów k.c. Zasadniczą odrębnością jest to, że "upoważnienie" nie
wygasa wraz ze śmiercią pacjenta, ale po jego śmierci nadal wywołuje skutki prawne,
podczas gdy klasyczne pełnomocnictwo wygasa wraz ze śmiercią mocodawcy.”

Zmienne orzecznictwo (2)

Zmienne orzecznictwo (2)

§

§

2) Od kiedy można zasądzić odsetki od zwaloryzowanej kwoty?

art. 363 § 2. k. c.

Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość

odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba
że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili

.

25.03.2009 r., Sąd Najwyższy (V CSK 370/08):

„Nie może odnieść skutku zarzut

naruszenia art. 445 § 1 k.c.

[błędna wykładnia przepisu o zadośćuczynieniu za szkodę na

osobie polegającej na uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia – MK]

, jeżeli sąd

ustalając wysokość zadośćuczynienia według stanu z daty wyrokowania
jednocześnie zasądzi odsetki waloryzacyjne od daty wezwania do zapłaty, co
łącznie przedstawia dla poszkodowanego ekonomicznie odczuwalną wartość.”

16.04.2009 r., Sąd Najwyższy (I CSK 524/08): „

W razie ustalenia odszkodowania,

zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 363 § 2 k.c., według cen z chwili wyrokowania,
należy się ono w tej wysokości, gdy ceny te były wyższe od występujących wcześniej,
dopiero od tej chwili. Dopiero zatem od tej chwili można mówić o opóźnieniu się
dłużnika w zapłacie odszkodowania ustalonego według tych cen i w konsekwencji dopiero
od tej chwili można zasądzić od niego odsetki za opóźnienie. Jeżeli odszkodowanie
ustalone według cen z chwili wyrokowania jest wyższe od odszkodowania należnego we
wcześniejszym terminie płatności i żądanych od niego odsetek za okres od tego terminu do
chwili wyrokowania, zasądzenie, oprócz odsetek za opóźnienie od daty wyrokowania,
żądanych uprzednio odsetek prowadziłoby do kompensaty uszczerbku pokrytego już przez
kwotę odszkodowania ustalonego zgodnie z zasadą przewidzianą w art. 363 § 2 k.c.”

Podsumowanie (1)

Podsumowanie (1)

§

§

•

prawa jest zbyt wiele, by uczyć się go na pamięć i zbyt często się
zmienia – trzeba więc umieć radzić sobie z nim na bieżąco,

•

olbrzymia ilość wydawanych przepisów prawnych sprawia, iż by nie
tracić czasu na jałowe poszukiwania trzeba wiedzieć gdzie szukać
przepisów i z jakimi innymi przepisami je powiązać,

•

rzadko kiedy prawo jest jasne i klarowne, orzecznictwo zaś bywa
zmienne; trzeba więc samemu umieć odczytać z tekstu prawnego
normy prawne; by to uczynić, trzeba wiedzieć jak prawo jest
stanowione, jak wygląda język tekstów prawnych i jakie dyrektywy
wykładni należy stosować,

•

w tekstach prawnych zdarzają się błędy: trzeba więc znać nie tylko
zasady wykładni językowej, ale i opartej o system ocen
przypisywanych prawodawcy,

•

by wszystko to umieć trzeba znać wreszcie podstawowe pojęcia: trzeba
wiedzieć czym jest przepis, akt normatywny, norma, wykładnia, ocena
– i spróbować odpowiedzieć na pytanie: „Czym jest prawo?”.

Podsumowanie (2)

Podsumowanie (2)

§

§

I tego właśnie

uczy nas prawoznawstwo!