1
PŁYTKA
NERWOWA – MIĘŚNIOWA
Dr Eliza Koroś
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
2
Płytka nerwowo-mięśniowa
Płytka motoryczna =
miejsce połączenia synaptycznego pomiędzy
aksonem neuronu ruchowego a komórką mięśnia
poprzecznie prążkowanego
Przekaźnik synaptyczny –
ACETYLOCHOLINA (ACh)
ACh po uwolnieniu z kolbki synaptycznej aksonu wiąże się
z receptorami na błonie postsynaptycznej komórki
mięśniowej →
→ indukcja skurczu mięśnia na końcu płytki motorycznej
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
3
Strefa aktywna
Sarkolemma
Obszar
sarkolemmy
z receptorami
ACh - Nm
Akson
Osłonka mielinowa
Kolbka synaptyczna
Komórka Schwanna
Jądro
komórki
mięśniowej
Pęcherzyki
synaptyczne
z ACh
Błona
presynaptyczna
z AChE
Szczelina
synaptyczna
Pofałdwanie
błony
postsynapty-
-cznej
Połączenie nerwowo-mięśniowe
aksonu
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
4
Synteza i
rozkład
ACh
transferaza acetylocholinowa (CAT)
acetylocholinesteraza (AChE)
ACh
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
5
Receptory cholinergiczne
MUSKARYNOWE
- związane z aktywacją białek G
M1 – M5
M1, M3, M5
=
aktywacja fosfolifazy C (PLC)
DAG IP
3
↑ Ca
2+
aktywacja kinaz C
aktywacja kinaz
zależnych od Ca
2+
/kalmoduliny
M2, M4
=
hamowanie cyklazy adenylanowej
↓cAMP, aktywacja kanałów K
+
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
6
Receptory cholinergiczne c.d.
NIKOTYNOWE
- receptory jonotropowe
N
n
neuronalny
N
m
mięśniowy
Złożony z:
2 x podjednostka α
1 x podjednostka β
1 x podjednostka γ
1 x podjednostka δ
2 cząsteczki ACh + receptor N
otwarcie kanału jonowego
napływ Na
+
i Ca
2+
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
7
Receptory nikotynowe
Charakterystyka czynnościowa rec. nikotynowych:
LOKALIZACJA:
płytka nerwowo-mięśniowa
DZIAŁANIE FUNKCJONALNE:
depolaryzacja płytki →
→ skurcz mięśnia szkieletowego
AGONISTA:
acetylocholina
ANTAGONISTA:
tubokuraryna, α-bungarotoksyna
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
8
Leki niedepolaryzujące
tubokuraryna
Leki depolaryzujące
suksametonium
Hemicholina
Wesamikol
Toksyny, Mg
2+
,
aminoglikozydy
brak Ca
2+
Leki wpływające na
uwalnianie
i rozkład ACh
Na
+
Ca
2+
Leki miejscowo
znieczulające
K
+
zakończenie
neuronu
ruchowego
potencjał
czynnościowy -
- depolaryzacja
Acetylo-CoA
CoA
Cholina
ACh
CAT
Przenośnik
choliny
ACh
Przenośnik ACh
Egzocytoza
ACh
rec. nikotynowy
Depolaryzacja
(potencjał płytki końcowej)
komórka
mięśnia prążkowanego
skurcz
Cholina + octan
AChE
Inhibitory AChE
neostygmina
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
9
Blokowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego poprzez
wpływanie na struktury presynaptyczne złącza nerwowo-
mięśniowego
1) Potencjał czynnościowy w motoneuronie blokowany jest przez duże
stężenia leków miejscowo znieczulających oraz przez tetrodoksynę
i batrachotoksynę
2) Chamowanie uwalniania ACh z pęcherzyków synaptycznych:
a) - niedobór Ca
2+
, ↑Mg
2+
w surowicy, aminoglikozydy
- toksyna botulinowa A – max. porażenie mięśniowe występuje po
2 tyg i utrzymuje się przez 2-4 miesiące
b) hemicholina – blokuje wychwyt choliny
c) wesamikol - ↓ magazynowania pęcherzykowego
Leki działające presynaptycznie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
10
Leki blokujące
płytkę nerwowo-mięśniową
Leki te stosowane są w celu
zwiotczenia mięśni szkieletowych
podczas zabiegów chirurgicznych (
w anestezjologii
)
i do przeciwdziałania skurczom mięśniowym
podczas terapii elektrowstrząsami
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
11
Leki blokujące
płytkę nerwowo-mięśniową
Leki niedepolaryzujące (kompetycyjni antagoniści)
złącze nerwowo-mięśniowe :
(TUBOKURARYNA, GALLAMINA, PANKURONIUM, WEKURONIUM)
- konkurują z ACh o wiązanie do receptora Nm,
ale nie otwierają
kanałów jonowych
-
⇩ depolaryzację płytki wywołaną przez ACh do wartości poniżej
progu potrzebnego do pobudzenia mięśni
- powodują wiotkie porażenie mięśni
Leki depolaryzujące złącze nerwowo-mięśniowe:
(SUKSAMETONIUM)
- wiążą się z receptorem Nm
i otwierają kanały jonowe
- działanie to nie jest odwracalne przez inhibitory AChE
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
12
Leki niedepolaryzujące
• Wszystkie leki z tej grupy rozpoczynają działanie po kilku minutach
od podania:
rokuronium wykazuje najszybszy początek działania (1-2 min)
• Czas utrzymywania się efektu terapeutycznego:
miwakurium ~ 15- 20 min
tubokuraryna ~ 20 - 30 min
atrakurium, wekuronium, rokuronium ~ 30 – 40 min
pankuronium ~ 60 – 120 min
• Niektóre z tych leków uwalniają histaminę
(ale
NIE UWALNIAJĄ HISTAMINY
: wekuronium, rokuronium,
pankuronium)
• Działania niepożądane związane z:
- uwalnianiem histaminy
- blokadą nerwu błędnego
- blokadą zwojów
- działaniem sympatykomimetycznym
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
13
Leki niedepolaryzujące
TUBOKURARYNA
• antagonista rec. Nm, o który konkuruje z ACh
• kolejność zwiotczenia mięśni po i.v. podaniu tubokuraryny:
- okoruchowe
- twarzy i gardła
´-kończyn
- powłok brzusznych
- przepona i mięśnie międzyżebrowe
wraz ze ↑stężenia ACh dochodzi do odwrócenia bloku i powrót
czynności mięśniowej następuje w odwrotnej kolejności
• Interakcje: - działanie antagonistyczne inhibitorów AChE
- potęgowanie działania przez leki blokujące kanały Ca
2+
,
leki miejscowo znieczulające, antybiotyki
• działania niepożądane: - ↓ciśnienia krwi
- skurcz oskrzeli
- ↑wydzielanie śliny i gruczołów oskrzelowych
- skórne reakcje alergiczne
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
14
Leki niedepolaryzujące c.d.
• Gallamina:
- nie blokuje zwojów i nie uwalnia histaminy;
- blokuje receptory M2 i powoduje tachykardię
• Pankuronium:
- nie blokuje zwojów i nie uwalnia histaminy;
- wywiera działanie podobne do atropiny na serce – tachykardia
• Wekuronium:
- nie wpływa na układ sercowo-naczyniowy
• Atrakurium:
- związek trwały w niskiej temperaturze i niskim pH, a w temperaturze
ciała rozkłada się samorzutnie w osoczu → jego działanie nie zależy
od eliminacji przez nerki lub wątrobę
- hamuje uwalnianie histaminy – hipotensja
• Rokuronium:
- nie wpływa na układ sercowo-naczyniowy
- szybki początek działania (1-2 min)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
15
Leki depolaryzujące
• Leki te np. suksametonium po związaniu z receptorami Nm nie
oddysocjowują od nich szybko →
→ przedłużona aktywacja receptorowa →
→ szybkie zablokowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego
• Działania niepożądane: - pooperacyjne bóle mięśniowe
(spowodowane drżeniami włókienkowymi)
- działanie muskarynowe
⇧ śluzu w oskrzelach,
⇧ śliny,
⇧ ciśnienia śródgałkowego,
⇧ perystaltyki żołądka
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
16
Leki depolaryzujące
Suksametonium
• Suksametonium stosowane jest do indukowania zwiotczenia mięśni
(i.v., i.m.) ze względu na szybki początek (0.5 – 1.5 min) i krótki czas
(~ 3 – 7 min) działania (poprzedzone skurczami włókienkowymi)
• Stosowane do krótkotrwałego zwiotczenia mięśni w krótkich
zabiegach chirurgicznych oraz endoskopii i intubacji dotchawiczej
środek pomocniczy w tężcu i drgawkach po przedawkowaniu leków
miejscowo znieczulających
• Suksametonium jest hydrolizowane przez nieswoiste cholinoesterazy
surowicy krwi, BChE
(NIE przez AChE !!!)
Przedłużonie działania zwiotczającego suksametonium może być
spowodowane przez
- ↓aktywność esteraz osoczowych (uwarunkowanie genetyczne)
- zatrucia insektycydami
- choroby nowotworowe, hipotermię, niewydolność wątroby i nerek
• Działania niepożądane: - hiperkaliemia (K
+
z tkanek do surowicy)
- działanie muskarynowe (bradykardia)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
17
Leki miorelaksujące
Leki, które
⇩napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych
poprzez
⇧aktywności hamujących neuronów wstawkowych
(GABA-ergicznych)
Stosowane
w chorobach neurologicznych
ze spastycznością:
stwardnienie rozsiane,
udary,
porażenie mózgowe
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
18
Leki miorelaksujące
BAKLOFEN
• antagonista presynaptycznych rec. GABA-B – hiperpolaryzacja
ze
⇧ przewodności kanałów K
+
i
⇩ napływu Ca
2+
• prawdopodobne działanie przeciwbólowe – hamuje uwalnianie
substancji P w rdzeniu kręgowym
• odstawienie leku powinno odbywać się stopniowo ~1-2 tyg.
• działanie niepożądane: senność (
⇩ w czasie leczenia),
zawroty głowy, zaburzenia orientacji i uczucie zmęczenia,
⇩ciśnienia
krwi
• przeciwwskazania:
zaburzenia psychiczne, padaczka, choroba wrzodowa żołądka, ciąża
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
19
Leki miorelaksujące c.d.
Pochodne benzodiazepiny
Nasilają aktywność GABA w OUN.
Stosowane w spastycznościach różnego pochodzenia.
- Diazepam:
2 – 10 mg, 3-4x /24 h; domięśniowo lub dożylnie
- Tetrazepam:
50 – 400 mg/24 h; doustnie
- Tizanidyna -
agonista rec. alfa2-adrenergicznych w OUN;
⇧hamowanie presynaptyczne motoneuronów
- Tolperizon –
hamuje neurony wstawkowe w OUN oraz drogi
polisynaptyczne; poprawia ukrwienie kończyn
- Pridynol –
działa ośrodkowo i obwodowo przeciwcholinergicznie,
hamuje układ piramidowy, stosowany w Parkinsonizmie
- Dantrolen –
hamuje uwalnianie Ca
2+
z siateczki sarkoplazmatycznej;
lek z wyboru w leczeniu gorączki złośliwej;
powoduje osłabienie siły mięśni, senność, zawroty głowy,
zapalenie wątroby
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
20
Miastenia rzekomoporaźna
Myasthenia gravis
• Charakterystyczny objaw: nużliwość mięśni
• Przyczyna: proces autoimmunologiczny (IgG) skierowany przeciwko
receptorom dla ACh w mięśniach szkieletowych →
→ uszkodzenie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego
• Leczenie: - ↑ ACh w złączach nerwowo-mięśniowych
- zapobieganie wytwarzania przeciwciał przeciwko
receptorom Nm
• Rokowanie: zróżnicowane;
czasami dochodzi do samoistnej remisji
bardzo złe w przełomie miastenicznym’ - zajęte mięśnie
oddechowe
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
21
Miastenia rzekomoporaźna
LECZENIE
Inhibitory AChE:
- neostygmina
- pirydostygmina
- ambenomium
Leki immunosupresyjne:
ograniczające produkcję przeciwciał:przeciwko receptorom dla ACh
- prednizolon
- azatiopryna
- cyklofosfamid
- metotrksat
- mykofenolan mofenylu
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
22
PARASYMPATYKOMIMETYKI
LEKI POBUDZAJĄCE RECEPTORY MUSKARYNOWE
Działaj ące
bezpośrednio
Działaj ące
pośrednio
STYMULACJA PARASYMPATYCZNA
Ach i jej estry
Inhibitory AChE lub BChE
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
23
Inhibitory AChE
• Inhibitory AChE hamują rozkład ACh → działanie podobne do
agonistów muskarynowych
+ ↑ przewodnictwo nerwowo-mięśniowe
oraz słabiej rozszerzają naczynia
• Związki o działaniu paralityczno-drgawkowym (estry kwasu
fosforowego np., gazy G: sarin, oraz insektycydy i rodentycydy)
nieodwracalnie blokują AChE (trwale fosforylują enzym);
Objawy zatrucia środkami ↑ stężenie ACh:
- zwężenie źrenic
- skurcz mięśni gładkich
- ↑ wydzielania gruczołowego
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i ↓ ciśnienia krwi
- paraliż mięśnia sercowego i mięśni oddechowych
(przyczyna śmierci)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________