1

Hematopoeza

Miejsce: szpik kostny
Udział: trzy populacje komórek, różniące się potencjałem

proliferacyjnym i stopniem zróżnicowania

Komórka macierzysta – komórka posiadająca zdolność

do samoodnowy (replikacji) oraz różnicowania we

wszystkie linie komórkowe hematopoezy

Czynniki stymulujące hematopoezę

¾

interleukina 1 (IL 1)

¾

interleukina 3 (IL 3)

¾

interleukina 6 (IL 6)

¾

czynnik wzrostu komórek macierzystych (Stem Cell

Factor – SCF)

- granulocytarno-makrofagowy czynnik wzrostu (GM-CSF)
- granulocytarny czynnik wzrostu (G-SCF)
- monocytarny czynnik wzrostu (M-SCF)
¾

interferony (IFN)

¾

erytropoetyna (EPO)

Schemat hematopoezy

Gly A CD41 CD14 CD33, 13 CD19/20 CD4, 7, 2, 8

65, 15, MPO

Regulacja erytropoezy

Badania laboratoryjne erytrocytów

Ilościowa ocena krwinek czerwonych:
¾

liczba krwinek czerwonych (RBC)

¾

stężenie hemoglobiny (HGB)

¾

hematokryt (HCT)

Jakościowa ocena krwinek czerwonych:
¾

średnia objętość erytrocytów (MCV)

¾

średnia masa hemoglobiny w erytrocycie (MCH)

¾

średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie (MCHC)

Wskaźnik anizocytozy (RDW)
Wskaźnik anizochromazji (HDW)
Aktywność erytropoetyczna szpiku kostnego – retikulocytoza (Ret)
Rozmaz krwi obwodowej

Wskaźniki czerwonokrwinkowe (1)

MCV – średnia objętość erytrocyta

MCV (SOK) = HCT (l/l)/RBC (x10

12

/l)

Norma: 80-100 fl
Przyczyny niskiego MCV:

¾

niedobór żelaza

¾

talasemia α i β

¾

atransferynemia

¾

wadliwy metabolizm żelaza (wrodzony)

¾

niedożywienie kaloryczno – białkowe

¾

zatrucie ołowiem

¾

niedobór miedzi

¾

choroby przewlekłe

2

Wskaźniki czerwonokrwinkowe (2)

Przyczyny podwyższonego MCV:

¾

u zdrowych noworodków

¾

w niedoczynności tarczycy

¾

w zaburzeniach funkcji wątroby

¾

w zespole Downa

¾

w niedoborze witaminy B

12

i kwasu foliowego (często)

¾

w stanach przedbiałaczkowych

¾

w stanach po splenektomii

Wskaźniki czerwonokrwinkowe (3)

MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie

MCH (SMH) = Hb (g/dl lub mmol/l)/RBC (x10

12

/l)

Norma: 27-33 pg (lub 1.8 – 2.0 fmol)

MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie

MCHC (SSH) = Hb (g/dl lub mmol/l)/HCT (l/l)

Norma: 30-37 g/dl (lub 19-24 mmol/l)

Wskaźnik anizocytozy

RDW – szerokość rozkładu objętości krwinek czerwonych

RDW-CV

– oceniamy na wysokości 1SD wartości MCV

Norma: 12-14%

RDW-SD

– bezpośredni pomiar szerokości rozkładu

objętości erytrocytów mierzony na poziomie
obejmującym 80% populacji krwinek
czerwonych

Norma: 42±5µm

Wskaźnik anizochromazji

HDW – szerokość rozkładu stężenia hemoglobiny w

krwinkach czerwonych

HDW-CV

– oceniamy na wysokości 1SD wartości

MCHC

Norma: 2.2 – 3.2 g/dl

Aktywność erytropoetyczna szpiku – retikulocyty

R – względna liczba retikulocytów

– liczba retikulocytów

przypadająca na 100 erytrocytów

Norma: 0.5-1.5%

RETC – bezwzględna liczba retikulocytów

– liczba

retikulocytów w jednostce objętości krwi

RETC = R (%) x RBC (x10

12

/l)/100

Norma: 20-100 (x10

9

/l)

UKŁAD CZERWONOKRWINKOWY

Wytwarzanie – szpik kostny
Czynniki niezbędne do prawidłowej erytropoezy:
¾

erytropoetyna (EPO)

¾

żelazo, miedź, kobalt

¾

kwas foliowy, witaminy B

12

, B

1

, B

6

, C, E

¾

aminokwasy

¾

androgeny, somatotropina, tyroksyna, glikokortykoidy

3

Schemat erytropoezy

Erytropoeza

Etap erytropoezy

Synteza

DNA

Zawartość

hemoglobiny

Mikrośrodowisko

krwiotworzenia

Zaburzenia

Morfologia erytrocytów

CFU-GEMM

+

-

IL3, IL1, IL4, IL6

Niedokrwistość aplastyczna
Niewydolność szpiku kostnego

MCV, RDW - prawidłowe

BFU-E

+

-

IL1, IL3, IL4,

GM-CSF

Niedokrwistości hypoproliferacyjne
Niewydolność szpiku kostnego

Zespoły mielodysplastyczne

MCV, RDW - prawidłowe

Nieprawidłowe RBC,
podwyższone RDW

CFU-E

+

-

Epo

Wit B12,

Kwas foliowy

Choroby nerek

Zaburzenia dojrzewania

MCV, RDW - prawidłowe

MCV > 115fl

Proerytroblast

+/-

-/+

Epo,

Wit B12

Kwas foliowy

Zaburzenia dojrzewania -

Niedobory folanów, wit B12

MCV, RDW - prawidłowe

MCV > 115fl

Erytroblast
zasadochłonny

-

+

Epo

żelazo

Niedobór żelaza
Niedokrwistości sideroblastyczne

MCV < 80fl
RDW podwyższone

Erytroblast
wielobarwliwy

-

++

Epo

żelazo

Niedobór żelaza
Niedokrwistości sideroblastyczne

MCV < 80fl
RDW - podwyższone

Erytroblast
kwasochłonny

-

+++

Epo,

żelazo

Retykulocyt

-

++++

Epo

Erytrocyt dojrzały

-

++++

Metabolizm żelaza

całkowita zawartość żelaza w organizmie: 3.5-4.2 g (100%)

pula czynnościowa

9

hemoglobina

2.18-2.76 g
62.3-78.9%

9

mioglobina

0.15-0.18 g

4.3-5.1%

9

cytochromy/enzymy

0.03 g 0.86%

ƒ

katalaza leukocytów

ƒ

mieloperoksydaza

ƒ

reduktaza rybonukleotydowa

ƒ

oksydaza cytochromowa

ƒ

dehydrogenaza bursztynianowa

pula zapasowa

9

ferrytyna i hemosyderyna

0.5-1.0 g 14.3-28.06%

pula transportowa

9

transferyna osoczowa i

pozaosoczowa

0.005-0.007 g
0.14-0.2%

Laboratoryjna ocena niedokrwistości

NIEDOKRWISTOŚĆ

liczba erytrocytów, Hb, Ht, MCV, MCH, MCHC, RDW, histogram

MCV <80 fl
hipochromia
niedobór żelaza
talasemia

80 fl< MCV > 100 fl
niedokrwistości
hipoproliferacyjne
hemolityczne
utrata krwi

MCV > 100 fl

niedokrwistości
megaloblastyczne

Niedokrwistość mikrocytowa – wyniki badań

laboratoryjnych (1)

Krew obwodowa

RBC /N , HGB, HCT
MCV, MCH, MCHC , RDW, HDW

mikrocytoza, hipochromia, anizocytoza, poikilocytoza z

owalocytami, czasem tzw. „pencil cells”, krwinki tarczowate,

anulocyty

RET
NEUT
PLT

niskie
ilość i morfologia bez zmian
nadpłytkowość, morfologia bez zmian

4

Niedokrwistość mikrocytowa – wyniki badań

laboratoryjnych (2)

Niedobór żelaza

¾

obniżone stężenie żelaza w surowicy

¾

obniżone stężenie ferrytyny w surowicy

¾

wzrost całkowitej zdolności wiązania żelaza przez surowicę

¾

obniżone wysycenie transferyny żelazem

¾

zwiększone wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym

¾

obniżona ilość syderoblastów w szpiku kostnym

¾

wzrost stężenia rozpuszczalnego receptora dla transferyny

w surowicy

N

N

S TRF

nieliczne

brak

Syderoblasty w

szpiku

Żelazo zapasowe w

szpiku

< 10 µg/l

Poziom

ferrytyny

/N

TIBC

< 10%

< 10%

Wysycenie

transferyny

N/

Poziom Fe w

surowicy

Niedokrwistość

syderoblastyczna

Niedokrwistość

chorób

przewlekłych

Niedobór

żelaza

Parametr

Różnicowanie niedokrwistości mikrocytowej

Niedokrwistość makrocytowa (1)

Wchłanianie witaminy B

12

Niedokrwistość makrocytowa – wyniki badań

laboratoryjnych (2)

Krew obwodowa

RBC, HGB, /N HCT

MCV, MCH, RDW, HDW

duże, owalne makrocyty i megalocyty o prawidłowym stopniu

hemoglobinizacji, anizocytoza, poikilocytoza z owalocytami,
ciałka Howella-Jolly

,

go, pierścienie Cabota.

RET – niskie
NEUT – często leukopenia, hipersegmentacja jąder
PLT – często trombocytopenia, obecność płytek olbrzymich

Niedokrwistość makrocytowa – wyniki badań

laboratoryjnych (3)

Niedobór witaminy B12:

¾

obniżony poziom witaminy B12 w surowicy (<130 pg/ml)

¾

podwyższony poziom kwasu metylomalonowego we krwi i

moczu

¾

podwyższony poziom homocysteiny we krwi

Niedokrwistość makrocytowa – wyniki badań

laboratoryjnych (4)

Choroba Addisona-Biermera:

¾

test Schilinga dodatni

- brak wchłaniania radioaktywnej wit. B12
- prawidłowe wchłanianie radioaktywnej wit. B12 w obecności

IF

¾

badania immunologiczne

- przeciwciała przeciwko komórkom okładzinowym
- przeciwciała przeciwko IF

5

Niedokrwistość makrocytowa - wyniki badań

laboratoryjnych (5)

Niedobór kwasu foliowego

¾

obniżony poziom kwasu foliowego w surowicy (<3 ng/ml) i

erytrocytach (<150 ng/ml)

¾

podwyższony poziom kwasu formiminoglutaminowego

(FIGLU) we krwi i moczu, zwiększony po obciążeniu
histydyną

¾

podwyższony poziom homocysteiny we krwi i moczu

Niedokrwistość normocytowa (1)

Niedokrwistość hemolityczna

Niedokrwistość hemolityczna – wyniki badań laboratoryjnych

(2)

Parametry hematologiczne hemolizy

stężenia HGB, RBC, HCT

MCV, MCH, MCHC – norma
Zmiany wyglądu erytrocytów – w zależności od przyczyny:

- w niedoborze β-lipoprotein – akantocyty
- we wrodzonej sferocytozie – sferocyty
- we wrodzonej owolocytozie - owalocyty
- w niedokrwistości sierpowatokrwinkowej – drepanocyty
- w niedokrwistościach immunologicznych i mechanicznych –

schistocyty

- w hemoglobinopatiach i talasemiach – anizopoikilocytoza z przewagą

mikrocytów, z obecnością owalocytów, krwinek tarczowatych, leptocytów

UKŁAD BIAŁOKRWINKOWY

Wytwarzanie: szpik kostny i tkanka limfatyczna
Funkcja: obrona ustroju przed mikroorganizmami
Badanie morfologiczne:

1. Ocena wstępna: oznaczenie liczby krwinek białych (WBC)
2. Używane określenia:
¾

podwyższona leukocytoza – wzrost ilości leukocytów powyżej

normy

¾

leukopenia – spadek liczby leukocytów poniżej 3x109/l

¾

neutropenia – spadek liczby neutrocytów poniżej 1.5x109/l

¾

agranulocytoza – spadek liczby granulocytów poniżej 0.5x109/l

Leukogram – rozmaz krwi obwodowej

(wzór Schillinga)

neutrocyty pałeczkowane 1-5%

0-0.48x10

9

/L

neutrocyty segmentowane 40-70%

3.4-5.2x10

9

/L

limfocyty 20-45%

1.2-2.7x10

9

/L

monocyty 3-8%

0.24-0.48x10

9

/L

eozynofile 1-5% 0.12-0.24x10

9

/L

bazofile 0-1%

0.02-0.04x10

9

/L

Schemat granulopoezy

6

Typy przesunięć obrazu granulocytów we krwi obwodowej

20- 100

Retikulocyty (RET) x10

9

/l

130- 400

Płytki krwi krwi (PLT) x10

9

/l

11,5- 14,5

Wskaźnik anizocytozy (RDW) %

33- 37

Średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach (MCHC) g/dl

27- 31

Średnia zawartość hemoglobiny w erytrocytach (MCH) pg

80- 94

81- 99

Średnia objętość erytrocytów (MCV) fl

42- 52

37- 47

Hematokryt (HCT) %

14,0- 18,0

8,7- 11,1

12,0- 16,0

7,4- 9,9

Hemoglobina (HGB) g/dl

mmol/l

4,7- 6,1

4,2- 5,4

Erytrocyty (RBC)x10

12

/l

4,8- 10,8

Leukocyty (WBC)x10

9

/l

Mężczyźni

Kobiety

Wartości prawidłowe morfologii krwi obwodowej