energooszczędny dom

i mieszkanie

z energetyką

przyjazną środowisku

z

a

pan

brat

INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU

przy współpracy

KRAJOWEJ AGENCJI

POSZANOWANIA ENERGII S.A.

Wydawca:
Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju
ul. Nabielaka 15, lok. 1, 00-743 Warszawa
tel. [phone], -03, -04, faks 22 851-04-00
e-mail: [e-mail], http://www.ine-isd.org.pl

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) jest pozarządową organizacją typu think-tank powstałą
w 1990 r. z inicjatywy kilku członków Polskiego Klubu Ekologicznego. InE zajmuje się promowaniem
i wdrażaniem zasad oraz rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi Polski, dążąc do jej
proekologicznej restrukturyzacji. W swojej działalności kieruje się misją: budowania pozytywnych
relacji między rozwojem społecznym i gospodarczym a ochroną środowiska oraz występowania
w interesie obecnego i przyszłych pokoleń. Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju współpracuje
z krajowym i europejskim ruchem pozarządowym. Instytut ma doświadczenie w tworzeniu strategii
ekorozwoju wspólnie ze społecznościami lokalnymi – ich samorządami i partnerami społecznymi,
ekologicznymi i partnerami otoczenia biznesu. Opracowania InE wykorzystują parlamentarzyści,
administracja rządowa i samorządowa, naukowcy, studenci i uczniowie.

Instytucje i osoby pragnące wesprzeć działalność na rzecz ekorozwoju mogą dokonywać wpłat na
konto: Bank PeKaO SA, II Oddział w Warszawie
Wpłaty w PLN: 92 1240 1024 1111 0000 0267 8197

Redakcja językowa: Anna Grzegrzółka

Projekt serii i okładki:
Joanna Chatizow & Leszek Kosmalski
Wydawnictwo WIATR s. c.

Skład komputerowy:
Leszek Kosmalski

Druk i oprawa:
Grafix Centrum Poligrafii
ul. Bora Komorowskiego 24
80-377 Gdańsk

© Copyright by Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2011

ISBN: 978-83-89495-12-9

Wydrukowano na papierze ekologicznym

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-11-30 14:25 Page A

INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU

przy współpracy

KRAJOWEJ AGENCJI POSZANOWANIA ENERGII S.A.

ENERGOOSZCZĘDNY

DOM I MIESZKANIE

Broszura wydana w ramach projektu „Z energetyką przyjazną środowisku za pan brat”

przy wsparciu finansowym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Autorzy:

ARKADIUSZ WĘGLARZ

PAWEŁ PIETRACZYK

RENATA STĘPIEŃ

Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.

Reportaże i wywiad:

KATARZYNA TEODORCZUK
Instytut na rzecz Ekorozwoju

Warszawa, listopad 2011

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 1

2

SPIS TREŚCI

Przedmowa

4

1. Wprowadzenie

5

2. Historia budownictwa energooszczędnego

6

3. Definicja budownictwa energooszczędnego

6

4. Kryteria domu i mieszkania energooszczędnego

7

4.1 Wytyczne do projektowania domów energooszczędnych

8

5. Rozwiązania konstrukcyjne w domu i mieszkaniu energooszczędnym

9

5.1 Ocieplenie podłogi na gruncie oraz fundamentów

10

5.2 Ściany zewnętrzne

10

5.3 Izolacja poddasza i dachu

11

5.4 Dodatkowe ocieplenie

11

6. Instalacje w domu i mieszkaniu energooszczędnym

12

6.1 Systemy grzewcze

12

6.2 Wentylacja

13

6.3 Przygotowanie ciepłej wody użytkowej

13

6.4 Zużycie energii elektrycznej

14

7. Nowe technologie budowy przegród zewnętrznych w domach

i mieszkaniach energooszczędnych

15

8. Koszty i opłacalność budowy domu i mieszkania energooszczędnego

16

9. Termomodernizacja istniejących budynków mieszkalnych

16

10. Znaczenie budownictwa energooszczędnego w aspekcie realizacji

polityk energetycznych Polski i Unii Europejskiej

19

11. Energooszczędność w architekturze

– wywiad z Dariuszem Śmiechowskim, architektem

20

12. Podsumowanie

24

Literatura

24

Kilka słów o energooszczędnym domu – reportaż

wkładka

Energooszczędny dom państwa Wasilewskich – reportaż

wkładka

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 2

3

SPIS TABEL

1. Roczne zużycie energii dla różnych systemów elektrycznego

ogrzewania wody

14

SPIS RYSUNKÓW

1. Sposób na dom energooszczędny

9

2. Potencjalne mostki termiczne w budynku

11

3. Energooszczędne osiedle domów jednorodzinnych w Szwecji

19

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

AGD

Sprzęty gospodarstwa domowego

ASP

Akademia Sztuk Pięknych

EPBD

Energy Performance of Buildings
Directive (2002/91/EC) - dyrektywa
dotycząca charakterystki
energetycznej budynków

EURIMA

European Insulation Manufacturers
Association (Europejskie
Stowarzyszenie Producentów
Izolacji)

FS12

Płyty styropianowe

IEO

Instytut Energetyki Odnawialnej

InE

Instytut na rzecz Ekorozwoju

jtk/m

3

Stężenie zanieczyszczeń
mikrobiologicznych

K

Stopnie wg Kelvina

KAPE

Krajowa Agencja Poszanowania
Energii S.A.

kWh

Kilowatogodzina

LED

Light-emitting diode (dioda
elektroluminescencyjna)

OZE

Odnawialne źródła energii

PN

Polska norma

U

Współczynnik przenikania ciepła

UE Unia

Europejska

W

Watt

XPS

Płyta polistyrenu ekstrudowanego

Wykaz skrótów

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 3

4

energooszczędny dom i mieszkanie

Przedmowa

Oddajemy do rąk Państwa broszurę przygotowaną i wydaną w ramach projektu „Z energetyką
przyjazną środowisku za pan brat”, którego celem jest poszerzenie lub utrwalenie wiedzy na
temat energetyki przyjaznej środowisku, w szczególności produktów z nią związanych,
oddziaływania energetyki na środowisko oraz zebranie i rozpowszechnienie informacji na temat
lokalnych i regionalnych inicjatyw promujących energetykę przyjazną środowisku w Polsce. W ten
sposób chcemy włączyć się w prowadzoną dyskusję na temat przyszłości energetyki w Polsce,
z praktycznym ukierunkowaniem na potrzebę rozwoju energetyki przyjaznej środowisku. Mamy
nadzieję, że przyczyni się to do zmiany zachowań użytkowników energii, wpłynie na wybory
biznesowe, a także przyniesie ze sobą potrójne korzyści w postaci: ograniczenia negatywnego
oddziaływania na środowisko (zwłaszcza wzmocni ochronę klimatu), tworzenia miejsc pracy
w skali lokalnej, a także uzyskania korzyści finansowych.
Projekt polega na: przeprowadzeniu i opracowaniu wyników badania socjologicznego,
przygotowaniu i dystrybuowaniu materiałów informacyjnych (ulotki, broszury, płyta CD, plakaty)
dotyczących różnych zagadnień związanych z energetyką i środowiskiem, a także przeprowadzeniu
warsztatów regionalnych (z wykorzystaniem nowoczesnych metod aktywizowania uczestników)
i konferencji końcowej. Szczególna rola przypadnie działaniom promocyjnym przedsięwzięć
realizowanych w ramach projektu, a także ich wynikom. Prace te wykonuje zespół Instytutu na rzecz
Ekorozwoju (InE) przy merytorycznym wsparciu Krajowej Agencji Poszanowania Energii (KAPE),
Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO) oraz we współpracy z utworzonym specjalnie zespołem
społecznych informatorów regionalnych (SIR). Projekt został sfinansowany głównie przez Narodowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Niniejsza broszura jest jedną z jedenastu, które są przygotowane w ramach projektu. Każda broszura
jest produktem edukacyjnym wykorzystującym wkład wiedzy fachowej partnerów projektu KAPE
i IEO oraz materiał o charakterze reportażowym, przygotowany przez ekspertów InE.
Broszury służyć mają przybliżeniu czytelnikowi danego produktu lub usługi opartej na
innowacyjnych rozwiązaniach w zakresie energetyki przyjaznej środowisku, w sposób odpowiedni
do jego poziomu wiedzy oraz zachęceniu go do dalszego interesowania się tym tematem lub
aktywnego działania na rzecz skorzystania lub wdrożenia danych usług, ewentualnie wprowadzenia
danego produktu na rynek Polski, także z pobudek ekologicznych. Każda broszura promuje nowy
sposób myślenia o energetyce i środowisku, zgodny z założeniami zrównoważonego rozwoju, tzn.
zwrócona jest w nich uwaga na ograniczenia środowiskowe w rozwoju i na stosowanie produktów
oraz usług związanych z wykorzystaniem energetyki przyjaznej środowisku.

Mała biogazownia rolnicza

Dom pasywny

Energetyka rozproszona

Energia w gospodarstwie rolnym

Energia w obiekcie turystycznym

Energooszczędny dom i mieszkanie

Inteligentne systemy zarządzania użytkowaniem energii

Samochód elektryczny

Urządzenia konsumujące energię

Zielona energia

Zrównoważone miasto – zrównoważona energia

Przygotowano następujące broszury:

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 4

5

1. Wprowadzenie

Współczesny dom musi być przyjazny zarówno dla swoich mieszkańców, jak i dla środowiska
naturalnego. Dlatego powinien być projektowany razem z otoczeniem, z uwzględnieniem ochrony
środowiska oraz warunków mieszkaniowych i społecznych. Jednocześnie budynek taki musi
charakteryzować się małym zużyciem energii. Ten ostatni aspekt staje się szczególnie ważny z powodu
konieczności poszanowania konwencjonalnych nośników energii w skali globalnej oraz
pogarszającego się stanu środowiska naturalnego. Zasobami naturalnymi należy gospodarować
oszczędnie, mając na uwadze ich zachowanie dla przyszłych pokoleń, zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo rosnące systematycznie koszty energii stanowią coraz większe
obciążenie budżetów domowych. Liczymy, co się bardziej opłaca: ponieść większe koszty
inwestycyjne i zmniejszyć eksploatacyjne ogrzewania pomieszczeń, a może budować „tradycyjnie”,
spełniając jedynie podstawowe wymogi norm energetycznych. Podejmowanie decyzji jest coraz
trudniejsze, wymaga też coraz większej wiedzy. Nowe możliwości stwarza postęp technologiczny
w budownictwie, który przejawia się w opracowywaniu i wdrażaniu nie tylko nowych rozwiązań
konstrukcyjnych, ale także efektywniejszych systemów energetycznych dla budynków. Wyczerpujące
się zasoby konwencjonalnych surowców energetycznych, a także konieczność większej dbałości o stan
środowiska naturalnego, wymusiły wprowadzenie oszczędności w zużyciu energii w sektorze
mieszkalnictwa. Już w latach 70. XX wieku podjęto badania oraz zaczęto realizację nowatorskich
przedsięwzięć, których celem było radykalne obniżenie energochłonności budynków. W wyniku tych
działań rozwija się obecnie typ budownictwa, określony mianem energooszczędnego, który
charakteryzuje się zmniejszonym zużyciem energii i wykorzystaniem jej odnawialnych źródeł do
zaspokojenia potrzeb energetycznych budynku.
W związku z nowelizacją Dyrektywy EPBD (The Energy Performance of Buildings Directive
2002/91/EC) dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków, rozwiązania energooszczędne
w budownictwie niedługo okażą się koniecznością. Nowelizacja przyjęta w 2010 roku głosi, iż
członkowie krajów unijnych są zobowiązani do sporządzenia wykazu aktualnych krajowych
instrumentów i środków w tym zakresie oraz, w razie potrzeby, zaproponowania kolejnych narzędzi
do dnia 30 czerwca 2011 roku. Postanowienia dyrektywy powinny wejść w życie w państwach
członkowskich najpóźniej do 9 stycznia 2013 roku, poza pewnymi wyjątkami, dotyczącymi budynków
innych niż zajmowane przez władze publiczne, które zaczną obowiązywać od 9 lipca 2013 roku.
Dyrektywa dotycząca charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) to podstawa prawna dzia-
łań zmierzających do zwiększenia efektywności energetycznej. Dokument wprowadza cztery
wymagania, których wdrożenie spoczywa na państwach członkowskich Unii Europejskiej. Pierw-
szym jest wdrożenie metodologii obliczania całościowej efektywności energetycznej budynku,
a nie osobno dla poszczególnych jego części. Drugi z kolei ważny element to ustalenie minimal-
nych norm dla budynków nowych i już istniejących. Ważna jest także inspekcja i ocena instala-
cji grzewczych i chłodzących. Ostatnim, ale równie ważnym elementem znowelizowanej dyrek-
tywy jest system oceny charakterystyki energetycznej budynków i mieszkań, którego rezultatem
są świadectwa charakterystyki energetycznej. Takim świadectwem będzie musiał legitymować się
prawie każdy budynek i lokal mieszkalny, budynek zamieszkania zbiorowego czy użyteczności
publicznej, zarówno nowy jak i remontowany. Dyrektywa przedstawia też wymagania odnośnie
opracowywania krajowych planów mających na celu zwiększenie liczby budynków „o niemal ze-
rowym zużyciu energii”. Planuje się także ustanawianie niezależnych systemów kontroli świa-
dectw charakterystyki energetycznej i sprawozdań z przeglądów. Zmodernizowana dyrektywa
EPBD zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia takich warunków prawnych i rynko-
wych, aby od 31 grudnia 2020 roku wszystkie nowo powstające budynki były niskoenergetycz-
ne lub pasywne (prawie nie zużywające energii). W przypadku budynków zajmowanych przez
władze publiczne oraz stanowiących ich własność ma to nastąpić jeszcze wcześniej, bo już od 31
grudnia 2018 roku. EURIMA (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Izolacji) szacuje, że
w samej Europie dostosowanie budynków do wymogów Dyrektywy EPBD spowoduje stworzenie

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 5

6

blisko 500 tys. nowych miejsc pracy. Jednocześnie poprzez dywersyfikację źródeł energii i jej
oszczędzanie uniezależnimy się od niestabilnych politycznie dostawców surowców
energetycznych.

2. Historia budownictwa

energooszczędnego

Już w latach 70. XIX w. pojawiło się określenie domu energooszczędnego czy niskoenergetycznego.
Był to czas pierwszych kryzysów naftowych i zaczęto poszukiwać alternatywnych źródeł energii
naturalnej. Szczególną uwagę zwrócono wtedy na rolę energii słonecznej w budownictwie. Kiedy
urządzenia do pozyskiwania energii słonecznej upowszechniły się, wykreowano dom pasywny,
który kumuluje energię na przykład z promieniowania słonecznego. Stąd pochodzi nazwa domu
niskoenergetycznego, a dom pasywny to jego bardziej restrykcyjna odmiana. Ideą obu rodzajów
domów jest przede wszystkim efektywne izolowanie termiczne, w którym dzięki elementom
przegród energia słoneczna akumulowana w ścianach budynku jest odpowiednio kontrolowana.
Pierwszy dom pasywny został zbudowany w 1990 roku w Darmstadt w Niemczech.
Budownictwo pasywne ma jednak o wiele dłuższą historię. Budynek w Darmstadt to efekt 12 lat
ciężkiej pracy zespołu wizjonerów, dzięki którym eksperyment naukowy przerodził się w coraz
popularniejszą technologię budowania domów. Wszystko zaczęło się od rozmowy szwedzkiego
profesora Bo Adamsona z Wolfgangiem Feistem na konferencji w Düsseldorfie w maju 1988
roku. Mimo iż w 2005 roku liczbę obiektów w technologii pasywnej szacowano już na ponad
5000

1

, znacznie powszechniejsze są realizacje domów energooszczędnych. Tylko dzięki

zastosowaniu w nich lepszej izolacji przegród zewnętrznych i wyższej jakości okien oraz
wymienników ciepła z wentylacji, koszty utrzymania są cztero- pięciokrotnie niższe niż
w domach wzniesionych w technologii tradycyjnej.
W latach 90. w Polsce energochłonność budynków była o ponad 50% wyższa od średniej unijnej.
Zauważalna jest jednak poprawa tej negatywnej sytuacji. Dokonuje się to dzięki wprowadzeniu
energooszczędnych technologii w nowym budownictwie oraz termomodernizacji starych obiektów.
Średni wskaźnik poprawy efektywności ogrzewania budynków w krajach unijnych w latach 1997-
2006 był wprawdzie pięciokrotnie niższy niż w Polsce, nie mniej jednak standard polskich budynków
nadal jest dużo niższy od standardu energetycznego obiektów w krajach starej UE. Ciągle mamy
jeszcze dużo do zrobienia w tej dziedzinie, aby sprostać wyzwaniom postawionym przed sektorem
budownictwa przez nowe regulacje prawne.

3. Definicja budownictwa

energooszczędnego

W warunkach polskich budynkiem energooszczędnym jest obiekt, dla którego wartość wskaźnika
sezonowego zapotrzebowania na energię na cele ogrzewania i wentylacji „E” jest na poziomie
mniejszym niż 70 kWh/m

2

na rok. Natomiast dla budynków projektowanych jeszcze w 2008 roku

wskaźnik sezonowego zapotrzebowania ciepła na ogrzewanie budynku mieszkalnego spełniającego
wymagania zawarte w obowiązujących wówczas przepisach to około 90-120 kWh/m

2

powierzchni

użytkowej na rok. Budynki energooszczędne najczęściej klasyfikuje się podając wartości progowe
zużycia energii na metr kwadratowy powierzchni użytkowej np. w litrach oleju opałowego na m

2

powierzchni ogrzewanej. Według tej klasyfikacji możemy wyróżnić:

energooszczędny dom i mieszkanie

1. http://www.eioba.pl/a/1lm0/dom-pasywny-narodziny-technologii#ixzz1NLzh7qFY

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 6

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

7

Budynki energooszczędne 7-litrowe

Charakteryzują się zapotrzebowaniem na energię cieplną na poziomie ok. 70 kWh/m

2

, czyli ok.

7 litrów oleju opałowego na m

2

ogrzewanej powierzchni na rok.

Budynki energooszczędne 5-litrowe

Budynek 5-litrowy to taki, w którym na pokrycie strat cieplnych zużywa się 5 litrów oleju opałowego
na m

2

powierzchni ogrzewanej w skali roku – czyli cechuje go zapotrzebowanie na energię cieplną

rzędu 50 kWh/m

2

. Koszt wybudowania tego typu budynku jest o ponad 10% wyższy niż budynku

referencyjnego budowanego według obowiązujących przepisów w Polsce, czyli zużywającego na
ogrzewanie około 120 kWh/m

2

powierzchni użytkowej energii cieplnej na rok.

Budynki niskoenergetyczne 3-litrowe

Budynek 3-litrowy to taki, w którym na pokrycie strat cieplnych zużywa się 3 litry oleju
opałowego na m

2

powierzchni ogrzewanej w skali roku – czyli cechuje go zapotrzebowanie na

energię cieplną rzędu 30 kWh/m

2

. Koszt tego typu budynku jest już o około 15% wyższy od ww.

budynku referencyjnego w Polsce. Dla porównania, w budynku pasywnym zapotrzebowanie na
energię cieplną wynosi maksymalnie 15 kWh/m

2

, czyli 1,5 litra oleju opałowego lub 1,5 m

3

gazu

ziemnego na m

2

w skali roku.

Budynek zeroenergetyczny

Prowadzone badania i doświadczenia doprowadziły do powstania budynków samowystarczalnych pod
względem energetycznym. W tych eksperymentalnych domach w ogóle nie korzysta się
z konwencjonalnych źródeł energii ani do ogrzewania, ani do oświetlenia, ani nawet do zasilania
sprzętu AGD. Mało tego, powstały nawet domy, które mogą produkować energię i jej nadwyżki
sprzedawać do państwowej sieci energetycznej. Jednak te super nowoczesne technologie są jeszcze zbyt
kosztowne i powszechne ich zastosowanie w budownictwie nie jest jeszcze ekonomicznie uzasadnione.

Różnice między domem energooszczędnym a pasywnym:

Dom energooszczędny to budynek, w którym roczne zapotrzebowanie na energię cieplną jest
niższe od 70 kWh/m

2

. Kluczowymi cechami takich domów są:

•

dobra izolacja cieplna,

•

zredukowane mostki cieplne,

•

szczelność i kontrolowana wentylacja.

Dom pasywny to budynek, w którym zapotrzebowanie na energię cieplną jest tak niskie, że można
zrezygnować z osobnego systemu grzewczego bez utraty komfortu jego użytkowania. Oznacza to,
że roczne zapotrzebowanie na energię cieplną w takim domu jest niższe od 15 kWh/m

2

.

2

4. Kryteria domu i mieszkania

energooszczędnego

Do zmieniających się wymogów w zakresie efektywności energetycznej budynków dostosowywana
jest nowa oferta pracowni projektowych. Powoli staje się to regułą, że do standardowych projektów
domów dołączane są specjalne katalogi z kolekcjami domów energooszczędnych. Pracownie
przygotowują też tzw. pakiety energooszczędne, które pokazują, co i jak zmienić w standardowym
projekcie, aby podwyższyć standard energetyczny domu. A wszystko po to, aby zwiększyć
energooszczędność domu i zmniejszyć koszty jego ogrzewania, przy zachowaniu efektywności
ekonomicznej oraz komfortu użytkowania.

2. http://www.dompassywny.dbv.pl/viewpage.php?page_id=1

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 7

8

Istnieje szereg kryteriów, jakie należy spełnić, aby dom mógł nosić miano energooszczędnego.
Do typowych cech takiej budowli należy zwarta bryła i spora powierzchnia przeszkleń na
nasłonecznionej, południowej elewacji.

4.1 Wytyczne do projektowania domów energooszczędnych

Budynek energooszczędny zużywa mniej więcej 70 kWh/m

2

w ciągu roku. Dla porównania, domy

standardowe zużywają od 150 do nawet 200 kWh/m

2

rocznie. Jest to energia końcowa zużywana

do ogrzania domu. Wielkość ta nie uwzględnia energii potrzebnej do podgrzewania wody.
Domy energooszczędne najczęściej buduje się jako murowane: trój- lub dwuwarstwowe lub szkieletowe,
których konstrukcja ułatwia zastosowanie bardzo grubej izolacji termicznej. Ściany jednowarstwowe
w domu energooszczędnym sprawdzą się tylko jeśli będą wykonane z bloczków styropianowych
wypełnianych zbrojonym betonem. Nieistotne jest, czy zdecydujemy się na beton komórkowy, ceramikę,
keramzytobeton czy silikaty. Ważne jest natomiast to, aby ściany miały odpowiednie parametry cieplne.
W ścianach domu energooszczędnego powinny one wynosić 0,15-0,2 W/(m

2

. K).

Oto podstawowe wymagania, których spełnienie daje szansę na energooszczędny dom:

•

odpowiednia działka budowlana pozwalająca na zorientowanie budynku w kierunku południowym
oraz wykorzystanie naturalnych warunków terenowych (zagłębień, skarp, drzew itd.),

•

zapewnienie jak najlepszej termoizolacyjności wszystkich przegród zewnętrznych,

•

zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła,

•

szczelność wszystkich przegród (podłóg, ścian, dachu, okien, drzwi zewnętrznych),

•

wyeliminowanie mostków termicznych,

•

zastosowanie energooszczędnego systemu grzewczego: kotła kondensacyjnego lub pompy ciepła,

•

możliwość wykorzystywania ciepła z energii słonecznej (montaż instalacji solarnej),

•

zastosowanie energooszczędnych urządzeń nie tylko AGD i oświetlenia, ale również zużywających
wodę (baterie umywalkowe, wannowe, spłuczki w. c. itp.),

•

energooszczędności w domu sprzyja wyraźny podział budynku na strefy termiczne:

•

22-24°C – łazienka,

•

20-22°C – pokoje dzienne, salon, pokoje dla dzieci, gabinet,

•

18-20°C – kuchnia, sypialnie,

•

16-18°C – korytarze, pokoje do ćwiczeń lub gry w bilard,

•

12-15°C – pomieszczenia gospodarcze: składzik, spiżarnia, pralnia, weranda,

•

4-8°C – garaż, magazyn narzędzi i sprzętu ogrodowego.

Różnica temperatury pomiędzy sąsiadującymi pomieszczeniami nie powinna przekraczać 8°C,
wtedy bowiem ściany działowe mogą być tanie i stosunkowo cienkie (12 cm). Jeśli różnice miały
być większe, ściany wewnętrzne trzeba ocieplać, a więc musiałyby być znacznie grubsze.
Dopiero takie kompleksowe podejście może przynieść zamierzony efekt, czyli zaprojektowanie
domu, w którym zużycie energii będzie znacząco niższe niż w tzw. domach standardowych, czyli
budowanych wg obecnie obowiązujących przepisów.
Budownictwo energooszczędne kładzie nacisk na takie skonstruowanie domu, aby minimalizować
jego koszty utrzymania, w stosunku do kosztów utrzymania domów budowanych w innych
technologiach, z wykorzystaniem standardowych rozwiązań konstrukcyjnych. Energia elektryczna
w każdym domu jest potrzebna do oświetlenia, zapewnienia wentylacji, ogrzewania pomieszczeń
i wody użytkowej, czy też do działania urządzeń domowych.
Opłaty za energię uzależnione są oczywiście od ilości zużywanej energii. Oznacza to, że im
mniej energii zużyjemy, tym niższe będą rachunki za prąd. Oczywiście, o ile koszty energii
związane z działaniem urządzeń domowych, czy oświetlenia pomieszczeń uzależnione są przede
wszystkim od indywidualnych decyzji i nawyków mieszkańców, o tyle koszty energii zużywanej
na ogrzewanie domu, przygotowanie ciepłej wody użytkowej i wentylację uzależnione są w dużej
mierze od zastosowanego rozwiązania budowlanego i przestrzennego.

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 8

9

Jeśli już na etapie budowy zainwestujemy w dom energooszczędny, wówczas koszty jego utrzymania
związane z energią, na pewno spadną. A znaczenie tych decyzji rośnie wraz z tendencją wzrostową
cen energii. Podczas wyboru projektu domu energooszczędnego warto zwrócić uwagę, czy dany
projekt posiada w dokumentacji technicznej konkretne dane, tj.:

•

Informacje dotyczące prawidłowego usytuowania domu na działce względem stron świata.

•

Szczegóły rozwiązań ocieplania ścian, dachu, stropu, podłogi, balkonu, a także rozwiązania
eliminujące bądź ograniczające występowanie mostków termicznych (rys. 1). Mostki termiczne
(cieplne) to słabe miejsca w ociepleniu, przez które ciepło ucieka z domu najszybciej.

•

Sposoby mocowania okien z ograniczeniem występowania mostków termicznych, a także schemat
wentylacji mechanicznej z rekuperatorem. Rekuperator to urządzenie stosowane w systemach
wentylacyjnych, które umożliwia odzyskiwanie (rekuperację) ciepła z powietrza wywiewanego na
zewnątrz budynku.

5. Rozwiązania konstrukcyjne w domu

i mieszkaniu energooszczędnym

Kluczowy wpływ na uzyskanie właściwego komfortu termicznego pomieszczeń ma odpowiednie
zaizolowanie oraz ocieplenie wszystkich przegród budynku. Niepoprawnie wykonane ściany
konstrukcyjne, zbyt mała ilość materiałów izolujących na poddaszu, czy podłodze powodują, że
roczne wydatki na ogrzewanie mogą sięgać astronomicznych sum. Utrata ciepła przez niewłaściwie
zbudowane przegrody sprawia, że marnowane może być ponad 70% energii przeznaczonej do
ogrzewania domu. Zadbanie o dostateczny poziom izolacji termicznej wpływa zatem nie tylko na
mniejsze koszty utrzymania domu, lecz także zapewnia wysoki komfort cieplny pomieszczeń.
Istotne znaczenie dla poprawnego przygotowania przegród budowlanych mają rodzaj i grubość
materiałów konstrukcyjnych oraz izolujących. Budynek równomiernie i poprawnie ocieplony to
taki, w którym materiał izolujący jest zamontowany od zewnętrznej strony przegród, co ogranicza
ilość mostków termicznych i poprawia akumulowanie ciepła w ścianach. Wykorzystanie podczas

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

wentylacja mechaniczna
z odzyskiem ciepła

brak mostków
termicznych

izolacja cieplna
przewodów instalacji

gruntowy wymiennik ciepła

podwyższona izolacyjność cieplna
fundamentów i ścian zagłębionych
w gruncie

niskotemperaturowy
(kondensacyjny) kocioł
z regulacją pogodową

ściany zewnętrzne
o wysokiej izolacyjności
cieplnej

dach o podwyższonej
izolacyjności termicznej

ogrzewanie
niskotemperaturowe
podłogowe i grzejnikowe

okna i drzwi o wysokiej
izolacyjności termicznej

podwyższona izolacyjność
cieplna podłogi

kolektory słoneczne
do nagrzewania
ciepłej wody

Sposób na dom energooszczędny

Rysunek 1

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 9

10

budowy domu materiałów konstrukcyjnych odznaczających się wysoką akumulacją ciepła oraz
niskim współczynnikiem jego przewodzenia umożliwia ułożenie mniejszej warstwy ocieplenia.
Decydując się na konkretne rozwiązania technologiczne warto zatem sprawdzić, czy grubość
izolacji będzie spełniała swoje zadanie. Zastosowanie zbyt małej ilości materiału spowoduje, iż
uzyskanie dobrego współczynnika przenikania ciepła okaże się niemożliwe. Natomiast położenie
zbyt grubej warstwy izolacyjnej będzie nieopłacalne ekonomicznie – prawdopodobne różnice
w stratach ciepła mogą być na tyle niskie, że inwestycja nigdy się nie zwróci.

5.1 Ocieplenie podłogi na gruncie oraz fundamentów

Znaczące straty ciepła przez przenikanie występują w przypadku podłóg na gruncie oraz
fundamentów. Obowiązujące przepisy budowlane wymagają, by te przegrody konstrukcyjne miały
współczynniki przenikania nie większe niż 0,45 W/(m

2

·K) dla budynków tradycyjnych oraz

0,15-0,20 W/(m

2

·K) dla domów energooszczędnych i pasywnych. Najłatwiejszą metodą ocieplenia

przegród przyziemnych jest położenie płyt polistyrenu ekstrudowanego (XPS). Materiał ten ma
lepsze właściwości termiczne niż styropian, dzięki czemu nie ma konieczności układania warstw
grubszych niż 14-16 cm. Tworzywo XPS doskonale sprawdza się ponadto przy bezpośrednim
kontakcie z gruntem, a także pod znacznym obciążeniem wylewki betonowej. Polistyren
ekstrudowany zastąpić można specjalną, wzmocnioną wełną mineralną do izolacji fundamentów. Jej
hydrofobizowana i nienasiąkliwa powierzchnia jest odporna na kapilarne podciąganie wody, dzięki
czemu ryzyko zawilgocenia izolacji zostało znacząco ograniczone. Wełnę stosować można jednak
jedynie w przypadku, gdy poziom wód gruntowych znajduje się poniżej linii fundamentów.

5.2 Ściany zewnętrzne

Ściany konstrukcyjne, ze względu na swoją dużą powierzchnię, przyczyniają się do strat ciepła
na poziomie nawet 30-35%. Taka ilość traconej energii powoduje, że – w trakcie sezonu grzew-
czego – źle ocieplony budynek bardzo szybko ulega wychłodzeniu. Osiągnięcie dobrej izolacyj-
ności cieplnej ścian związane jest zarówno z grubością zastosowanej izolacji, jak i dokładnością
wykonania oraz materiałami użytymi do budowy samych przegród. Szczególne znaczenie ma to
w przypadku ścian jednowarstwowych. Wykonanie ich z materiałów ciepłochronnych pozwala
na zastosowanie cieńszej warstwy, bądź nawet – teoretycznie – rezygnacji z warstwy ocieplenia.
Beton komórkowy, beton keramzytowy z wkładką styropianową oraz ceramika poryzowana
umożliwiają osiągnięcie współczynnika przenikania ciepła U na poziomie 0,19-0,26 W/ (m

2

·K),

co jest wartością zdecydowanie niższą od wymaganej prawem budowlanym U=0,30 W/ (m

2

·K).

W praktyce konieczność stosowania izolacji cieplnej dotyczy nawet ścian dwu- oraz trzywarstwo-
wych, bowiem materiały konstrukcyjne, pomimo spełniania norm izolacyjności cieplnej przewi-
dzianych prawem, nie zapewniają ochrony cieplnej pozwalającej oszczędzać energię.
Spośród wszystkich metod ocieplania przegród pionowych najczęściej wykorzystywana jest metoda
lekka mokra – warstwa wełny mineralnej lub styropianu przykrywana jest warstwą tynku, co
pozwala na ocieplenie budynku i uzyskanie estetycznej elewacji. Osiągnięcie dobrych efektów
umożliwia również metoda lekka sucha – materiał termoizolacyjny umieszczany jest pomiędzy
drewnianym lub metalowym rusztem przytwierdzonym do ściany, pokrywany wiatroizolacją
i wykańczany zewnętrzną okładziną (oblicówka drewniana lub winylowa). Metoda ta doskonale
nadaje się do ocieplania domów o konstrukcji szkieletowej, a ponadto charakteryzuje się łatwością
wykonania. Znacznie więcej pracy wymaga, odchodząca do lamusa, metoda ciężka mokra. Stosowanie
siatki zbrojącej oraz grubowarstwowego tynku znacznie obciąża bowiem ścianę i jest kosztowne.
Grubość warstwy termoizolacyjnej zawsze powinna być uzależniana od technologii budowy przegród
i zastosowanej metody ocieplenia. Ogólnie przyjmuje się, że minimalna grubość termoizolacji
powinna wynosić 20 cm, a w przypadku domów energooszczędnych 30 cm, co zapewnia osiągnięcie
współczynnika przenikania ciepła dla ścian na poziomie 0,20-0,25 W/(m

2

·K).

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:43 Page 10

11

5.3 Izolacja poddasza i dachu

Duże straty ciepła przez przenikanie występują przede wszystkim przez nieogrzewane poddasza
oraz dach. Zastosowanie do ocieplenia poddasza materiału izolacyjnego o grubości co najmniej 18 cm
pozwala na uzyskanie przyzwoitego współczynnika przenikania ciepła U dla tej przegrody.
Najczęściej wykorzystywanym materiałem jest wełna mineralna, zapewniająca łatwość układania
oraz możliwość szybkiego docięcia na wymiar. Surowiec należy mocować wraz z warstwą folii
aluminiowej lub welonem szklanym zapewniającymi dodatkową ochronę oraz nie
przepuszczającymi ciepła. W podobny sposób wykonuje się ocieplenie dachu. Zastosowanie wełny
mineralnej pozwala na dokładne umieszczenie jej między krokwiami tak, by do minimum
ograniczyć wszelkie pustki powietrzne. Alternatywę stanowią włókno celulozowe oraz styropian
FS 12 łączony na pióro-wpust. Grubość każdego z zastosowanych materiałów do ocieplenia dachu
nie powinna być mniejsza niż 20 cm. Pamiętajmy, że straty ciepła przez przenikanie w tej
przegrodzie mogą dochodzić nawet do 25%, zatem właściwe wykonanie izolacji termicznej
zapewnia oszczędności w kosztach ogrzewania. Prawo budowlane ustala minimalny współczynnik
przenikania cieplnego dla dachów i stropodachów na poziomie U

≤ 0,25 W/ (m

2

·K), a w domach

energooszczędnych U

≤ 0,20 W/ (m

2

·K).

5.4 Dodatkowe ocieplenie

Wykonując termoizolację domu nie należy zapominać o ociepleniu newralgicznych miejsc, przez
które mogą następować duże straty ciepła. Oprócz całej powierzchni przegród budowlanych
istotne jest zaizolowanie narożników budynku, a także przestrzeni wokół ościeży, nadproży
i w miejscach łączenia płyt balkonowych ze ścianą budynku. Mostki termiczne występujące
w tych obszarach przyczyniają się bowiem do znaczących strat ciepła (rys. 2).
Równie starannego ocieplenia wymagają ściany wewnętrzne oddzielające przestrzeń ogrzewaną
od nieogrzewanej. Przy dużej powierzchni nieocieplonej ściany oddzielającej wnętrze ogrzewane
od nieogrzewanego znacznie obniża się komfort termiczny w pomieszczeniu ogrzewanym, a to
oznacza straty ciepła i większe rachunki za ogrzewanie. Prawo budowlane współczynnik
przenikania ciepła U dla ścian wewnętrznych określa na poziomie 1,0 W/(m

2

·K), co jest

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

Potencjalne mostki termiczne w budynku

Rysunek 2

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 11

12

wartością zdecydowanie niewystarczającą dla styku przestrzeni ogrzewanej i pozbawionej źródła
ciepła. Dopiero ułożenie 10-15-centymetrowej warstwy izolacji cieplnej od strony nieogrzewanej
zapewnia odpowiednią ochronę termiczną

3

.

6. Instalacje w domu i mieszkaniu

energooszczędnym

6.1 Systemy grzewcze

Ogrzewanie budynku pochłania największą część (około 70%) energii zużywanej podczas
eksploatacji domu. Nic zatem dziwnego, że ekonomiczny system grzewczy w domu lub mieszkaniu
energooszczędnym przyniesie największe korzyści w domowym budżecie.
Wybór rodzaju ogrzewania domu energooszczędnego zależy od wielu lokalnych czynników i należy tego
wyboru dokonywać indywidualnie dla konkretnego budynku. Sposób ogrzewania domu zależy od jego
klasy energetycznej. Czym bardziej energooszczędne rozwiązania konstrukcji budynku, tym bardziej
opłaca się stosowanie rozwiązań o niskich kosztach inwestycyjnych, np. urządzeń elektrycznych. Stosując
sumaryczne kryterium: biorąc pod uwagę koszty wykonania systemu grzewczego i koszty eksploatacyjne
w okresie użytkowania urządzeń grzewczych, najlepszym sposobem wytwarzania ciepła w warunkach
polskich jest zastosowanie kondensacyjnego kotła gazowego. Pod warunkiem oczywiście, że do działki
doprowadzona jest sieć gazowa. Jeśli nie ma takiej możliwości, zalecaną alternatywą dla instalacji
grzewczej jest pompa ciepła, pobierająca ciepło z gruntu lub powietrza i współpracująca
z niskotemperaturowym ogrzewaniem podłogowym. Zakup i montaż pompy powietrznej to wydatek
min. 20 tys., gruntowej – 40 tys. PLN. Koszty inwestycyjne są dość wysokie, ale rekompensują je
oszczędności wynikające z minimalnego zużycia energii. Szacuje się, że pompa ciepła zasilona 1 kWh
energii elektrycznej może nam oddać do 3 kWh energii cieplnej. Niekłopotliwym źródłem ciepła do
ogrzewania domu mogą być kolektory słoneczne współpracujące np. z kominkiem z płaszczem wodnym.
Należy jednak pamiętać, że w naszym klimacie kolektory słoneczne, jako niezależne źródło ciepła,
zapewniają ciepłą wodę jedynie między kwietniem a wrześniem.
Do ogrzewania domu jednorodzinnego można używać też paliw odnawialnych i wyposażyć dom, na
przykład, w kocioł na pelety. Nowoczesne urządzenia mogą pracować bezobsługowo nawet przez
7 dni. Podczas spalania peletów powstaje minimalna ilość popiołu, który jest wartościowym
nawozem nadającym się do wykorzystania w ogrodzie.
Poniżej zamieszczono kilka rad dotyczących oszczędzania energii cieplnej w domu:

•

Ogrzewaj pomieszczenia tylko w razie potrzeby. Wyłączaj ogrzewanie w pomieszczeniach nie
używanych.

•

Stosuj zawory termostatyczne. Pozwalają one na indywidualne ustawienie temperatury
w każdym pomieszczeniu. Komfort cieplny jest sprawą indywidulaną i zależy od wielu
czynników. Jako punkt wyjściowy można się posłużyć danymi statystycznymi. A te wskazują
np., że w czasie snu temperatura w pomieszczeniach powinna być niższa niż 18

o

C.

•

Utrzymuj odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach – w szczególności unikaj przegrzewania
pomieszczeń. Obniżenie temperatury o 1

o

C daje oszczędność 6% energii.

•

Odpowietrzaj kaloryfery każdorazowo przed rozpoczęciem sezonu grzewczego.

•

Wietrz pomieszczenia rozważnie – wietrzenie powinno być krótkie i intensywne. Ciągłe wietrzenie
przy uchylonych oknach jest nieefektywne i prowadzi do niepotrzebnego zużycia energii.

•

Stosuj żaluzje i okiennice. Zamykając na noc żaluzje i okiennice, nie tracisz ciepła.

•

Zasłony pomagają oszczędzać energię, kiedy zasłaniają okno, ale nie powinny zakrywać
kaloryferów i zaworów termostatycznych.

energooszczędny dom i mieszkanie



Ciąg dalszy na s. 13

3. Ocieplenie domu a energooszczędność (http://www.e-izolacje.pl/a/6017)

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 12

reportaż

Kilka słów o energooszczędnym domu

W sklepie pana Tomasza Brzęczkowskiego „Tanie grzanie” przy ulicy Bartyckiej w Warszawie stale
rośnie zainteresowanie materiałami do budowy domu energooszczędnego. Coraz więcej ludzi chce
mieszkać zdrowo i komfortowo. Zdają sobie sprawę, że za kilka lat może być ciężko utrzymać budynki
zużywające więcej niż 30 kWh/m

2

rocznie, ze względu na wzrost cen energii. Nie wszyscy jednak

w pełni uświadamiają sobie, jak istotne jest prawidłowe budowanie i przestrzeganie wszystkich
parametrów.
Wielu chce budować w sposób tradycyjny, a rozumie przez to tradycyjną wentylację oraz ocieplone
ściany.

– Takie podejście jest zupełnie nieuzasadnione. Dziś domy nie są „tradycyjne”; są niższe niż

kiedyś, nie mają strychu, okna są szczelniejsze, ogrzewanie precyzyjniejsze, nośniki nieporównywalnie
droższe. Wentylacja naturalna nie ma szansy być skuteczna

– twierdzi pan Brzęczkowski.

Sprawę komplikują także współczesne systemy grzewcze, które czuwają nad tym, by w określonych
godzinach była odpowiednia temperatura. W takich warunkach murowana ściana, nawet grubo
ocieplona z zewnątrz, a stojąca na fundamencie, nie pełni już roli stabilizatora temperatury
i akumulatora ciepła, a staje się wyłącznie notorycznym odbiornikiem grzejącym ziemię pod domem
i utrudniającym sterowanie czasowe ogrzewaniem.
Jeśli ludzie oszczędzają na zabezpieczeniu ścian czy dachu skuteczną folią paroizolacyjną, muszą liczyć
się z tym, że ich wilgotność nie spadnie poniżej 4%, a może się nawet zdarzyć, że wyniesie 10%.
Oczywiście pod warunkiem stosowania izolacji grubszych niż przewiduje PN 0.3 W/m

2

.

K (0-12 cm)

Najgorszym rozwiązaniem są, zdaniem pana Brzęczkowskiego, projekty gotowe. Większość z nich
zużywa 150 kWh/m

2

energii rocznie. Mieszkanie w takim budynku nie może być komfortowe ze

względu na choroby spowodowane CO

2

>1000 ppm oraz zarodnikami grzybów strzępkowych,

których stężenie w domach źle izolowanych i tych z pseudowentylacją grawitacyjną wielokrotnie
przekracza dopuszczalne 100 jtk/m

3

. To tzw. syndrom chorego budynku (

sick building syndrome

–

SBS), który dotychczas słabo opisany, jest niesłusznie lekceważony. Również z tego powodu, mimo
że materiały budowlane i środowisko są coraz czystsze i zdrowsze, rośnie liczba alergików.
Co zatem zrobić, by dom był zdrowy, komfortowy i energooszczędny? Na co należy zwrócić szczególną
uwagę? W domu energooszczędnym kluczową rolę spełniają wentylacja oraz izolacja.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 25

energooszczędny dom i mieszkanie

Wentylacja

Rola wentylacji polega na dostarczaniu – niezależnie od pory roku, pogody, wysokości i szczelności
domu – 20 m

3

/h świeżego powietrza na każdą osobę. Dobrze sprawdza się wentylacja mechaniczna

wyciągowo-nadmuchowa, która zapewnia stały, niezależny od pogody dopływ świeżego powietrza.
By zminimalizować straty energii i zapewnić odpowiedni komfort, łączy się wentylację mechaniczną
z wymiennikiem ciepła w celu jego odzysku, czyli rekuperacji.

Izolacja

Podłoga, ściany oraz dach domu energooszczędnego powinny być szczelne i tworzyć swoisty termos.
Oznacza to, że izolacja musi być jednakowej grubości, a poszczególne elementy tak połączone ze sobą,
by nie tworzyły mostków termicznych (przerw w izolacji). Warstwa izolacyjna powinna też chronić
przed zawilgoceniem.
Pan Tomasz przypomina często swoim klientom, że nie należy oszczędzać na izolacji. –

Jakość izolacji

wpływa bezpośrednio na koszty ogrzewania budynku. Warto zainwestować w optymalną izolację,
gdyż jest to koszt poniesiony jednorazowo, podczas gdy rachunki za energię płaci się stale
i przypuszczalnie będą rosły

– mówi.

Nośniki energii

Stawiając dom energooszczędny, w którym zapotrzebowanie na energię jest niewielkie, klienci pana
Brzęczkowskiego często decydują się na niecentralne ogrzewanie elektryczne. –

Dużo większy wpływ

na opłaty za ogrzewanie ma sterowność systemu (płacimy za ciepło odebrane, a nie wytworzone) niż
koszt uzyskania kWh

– mówi pan Brzęczkowski. I dodaje: –

Dziś koszty montażu są na tyle niskie, że

zostaje sporo pieniędzy na normatywną lub lepszą izolację.

Zmniejszenie potrzeb cieplnych domu z 150 kWh/m

2

rocznie do 30 kWh/m

2

nie skutkuje więc

wzrostem kosztów inwestycji. Dochodzi jedynie do przesunięcia funduszy: zamiast inwestować
w drogie systemy centralnego ogrzewania, płaci się za izolację termiczną.

Woda użytkowa

Najlepszym sposobem zmniejszenia zużycia wody użytkowej, a co za tym idzie kosztów jej ogrzania
(nierzadko nawet o 8 razy), są baterie bezdotykowe współpracujące ze świetnie izolowanymi
termami pojemnościowymi. Termy takie umieszcza się blisko kranów, np. pod zlewozmywakiem lub
nad łazienką.

Tomasz Brzęczkowski prezentuje grzejniki do łazienek
z funkcją szybkiego podniesienia temperatury na czas kąpieli.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 26

reportaż

Energooszczędny dom
państwa Wasilewskich

Znajduje się w Komorowie, pod Warszawą. Właściciele mieszkają w nim już od 10 lat. Kiedy
powstawał, termin „dom energooszczędny” jeszcze powszechnie nie funkcjonował. Właściciele chcieli
postawić dom z wentylacją mechaniczną nawiewno-wywiewną. Pan Wiesław studiował na Wydziale
Inżynierii Środowiska i wiele słyszał o jej zaletach. Dom ma powierzchnię 144 m

2

. Domownicy

zużywają rocznie od 8 000 do 11 000 kWh energii rocznie. Dokładna ilość – jak zapewniają – zależy
od zimy. W budynku jest wspólny licznik na ogrzewanie domu, wody i oświetlenie.

Budowa

Dom ma drewniany szkielet. Został zbudowany przez firmę Budostol z Pęcic na bazie projektu. Proces
budowy, od wbicia łopaty do wprowadzenia się, wyniósł 6 miesięcy. Pan Wasilewski nie miał
problemu ze znalezieniem kompetentnej ekipy. Zapewne z racji swojego wykształcenia trafił od razu
pod dobry adres: na Bartycką. Tam zamówił wykończenie i instalacje wraz z montażem. –

Wszystko

odbyło się w terminie i otrzymałem jeszcze gwarancję

– mówi.

Koszt

Koszt postawienia domu był, zdaniem pana Wasilewskiego, niższy od postawienia tradycyjnego
budynku. –

Zdecydowałem się na dom energooszczędny, bo z braku środków nie chciałem doprowadzać

gazu i inwestować w drogą kotłownię oraz spełniać wszystkich związanych z tym wymagań. Izolacja
lepsza od standardowej nie była aż tak droga, jak system centralnego ogrzewania. Architekt po prostu
zamiast projektować drogie ogrzewanie zwiększył izolację i dołożył rekuperację. Najwięcej pieniędzy
pochłonęły zakup wentylacji (12 000 zł), instalacje ogrzewania pomieszczeń (6 000 zł) i robocizna.

Ogrzewanie

Ze względu na oszczędności pan Wasilewski zdecydował się na elektryczne źródło ogrzewania.
Naturalną konsekwencją takiego wyboru było zastosowanie rekuperatora oraz porządna izolacja
domu w celu ograniczenia kosztów eksploatacji. W domu zainstalowane jest również indywidualne
ogrzewanie każdego pomieszczenia, z programowaniem pomieszczeń dziennych i nocnych oraz krany

Dom znajduje się w lesie, dlatego rozmieszczenie największych
przeszkleń ze względu na położenie słońca nie jest bardzo istotne.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:45 Page 27

energooszczędny dom i mieszkanie

sensorowe (baterie bezdotykowe). Pokoje wyposażone są w grzejniki, a w łazienkach zainstalowane
jest ogrzewanie podłogowe i szybkie grzejniki zadaniowe. Szybkie i precyzyjne grzejniki oraz dobra
izolacja zapewniają komfort cieplny nawet przy znacznych spadkach temperatury.

Usytuowanie

Dom znajduje się w lesie, dlatego rozmieszczenie największych przeszkleń ze względu na położenie
słońca nie jest bardzo istotne. –

Nie braliśmy pod uwagę zysków ze słońca. Rzadko się też zdarza,

byśmy byli zimą w dzień w domu

– mówi pan Wasilewski.

Okna i drzwi

Okna i drzwi domu państwa Wasilewskich są „normalne”, tzn. nie odznaczają się szczególną grubością
i izolacyjnością, jak w przypadku domów pasywnych. Okna z termoflotową szybą wyprodukowała
firma Plastmo. Warto zaznaczyć, że niektóre z okien na parterze służą jedynie jako źródło światła – są
w wersji fix i nie można ich otwierać.

Hałas

Po zamknięciu okien w domu jest całkiem cicho. Gruba wełna mineralna dobrze wygłusza zewnętrzne
hałasy. Wentylator i rekuperator zamknięte są w specjalnej obudowie w pomieszczeniu gospodarczym.
Stąd nie dochodzi żaden odgłos ich pracy, nawet w nocy. Zdecydowanie jednak nie powinny się
znajdować bezpośrednio w sąsiedztwie sypialni.

Opłacalność

– Wykonanie tańszego ogrzewania i droższej izolacji nie jest inwestycją – wydaliśmy tyle, ile mieliśmy,

a rachunki… zawsze mogłyby być mniejsze

– mówi pan Wasilewski. –

Nie mam z czym porównać –

dodaje. Właściciele i dziś zdecydowaliby się na dom energooszczędny. –

Jedynie izolację zrobiłbym

jeszcze grubszą, no i dziś, z tego co słyszę, są lepsze i tańsze rekuperatory

– mówi pan Wiesław.

Właściciel nie widzi powodu, aby stawiać dziś domy nieenergooszczędne. –

Chyba, że buduję dla kogoś

i nie obchodzą mnie opłaty

– dodaje. Odradza jednak skupianie się na drogich rozwiązaniach

i gadżetach, które mają świadczyć o energooszczędności, a wcale nie mają istotnego wpływu na
rachunki. Dlatego z dużą uwagą zaleca przeliczenie zysku z zastosowania pomp ciepła i solarów. Nie
we wszystkich inwestycjach mają one sens. Mniejsze zapotrzebowanie budynku na energię oznacza
mniejszą emisję CO

2

do atmosfery. Należy jednak uważać na to, co kryje się pod hasłami

energooszczędności.

Po zamknięciu okien w domu jest całkiem cicho. Gruba wełna mineralna dobrze wygłusza zewnętrzne hałasy.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:45 Page 28

13

•

Stosuj odpowiednie okna, szyby zespolone o niskim współczynniku przenikania ciepła (np. U=1,1).

•

Korzystaj rozważnie z grzejników – staraj się nie zasłaniać ich firankami oraz zasłonami,
zainstaluj ekrany zagrzejnikowe (promieniowanie ciepła do wnętrza pokoju) oraz usuń
niepotrzebne obudowy.

•

Regularnie badaj sprawność dodatkowych urządzeń instalacji grzewczej (termostaty, czujniki).

6.2 Wentylacja

W domu energooszczędnym sprawdza się tylko wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła
(z rekuperatorem). Powszechnie stosowana w Polsce wentylacja grawitacyjna nie jest ani skuteczna
ani energooszczędna. Wynikające z jej działania straty ciepła mogą wynosić nawet 50% ogółu strat
w ocieplonym domu. Warto zatem zainwestować w urządzenie do odzyskiwania ciepła z powietrza
wentylacyjnego. Sposobem na to jest zastosowanie wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej
z rekuperatorem. Urządzenie to podgrzewa napływające powietrze ciepłem odzyskiwanym
z powietrza zużytego i zapewnia co 2-3 godziny pełną wymianę powietrza przy minimalnych stratach
energii. Zastosowanie w domu wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła zwraca się już po
kilku latach dzięki zredukowanym kosztom ogrzewania.
Łączny koszt wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła dla domu jednorodzinnego, w zależności od
jakości użytych materiałów i rodzaju rekuperatora, to wydatek od 10 do 30 tys. zł. Najdroższym
elementem instalacji jest rekuperator: kosztuje on minimum 4 tys. zł. Chociaż łączne koszty instalacji
są niemałe, wydatek szybko się zwróci – już po 5-10 latach, bo znacznie zmniejszy koszty ogrzewania.
Zaoszczędzone dzięki temu pieniądze zrekompensują więc koszt inwestycji.
Jeśli uwzględnić obecne ceny oleju opałowego, gazu płynnego czy energii elektrycznej, oszczędności mogą
wynieść nawet 2 000-3 000 zł rocznie w domu o powierzchni 100-150 m

2

. Zważywszy, że ceny energii

stale rosną, wentylacja z odzyskiem ciepła będzie się przyczyniać do coraz większych oszczędności.

6.3 Przygotowanie ciepłej wody użytkowej

Ilość ciepłej wody jaka powinna być przygotowana nie zależy od kubatury domu tylko od liczby
mieszkańców i charakteru użytkowania. W normalnych warunkach przyjmuje się, że dla jednej
osoby potrzeba dziennie 30 litrów wody o temperaturze 45°C lub 20 litrów o temperaturze
60°C. Usprawnienie instalacji ciepłej wody użytkowej stwarza duże możliwości oszczędności
zarówno energii jak i kosztów. Budując nowy dom, czy modernizując stary, stajemy przed
problemem wyboru lub zmiany i usprawnienia sposobu przygotowania ciepłej wody użytkowej.
Rynek oferuje bardzo wiele rozwiązań, a mądry ich wybór wymaga odpowiedniej wiedzy.
Poniżej podano kilka wskazówek na co zwracać uwagę przy wyborze rozwiązania, jak również
zasady konserwacji i eksploatacji urządzeń. To, ile wody używamy, zależy w dużej mierze od
naszych przyzwyczajeń, ale też od urządzeń jakich używamy. Oszczędzając wodę oszczędzamy
też energię służącą do jej podgrzania.

•

Tam, gdzie nie jest potrzebna nam duża ilość wody (np. napełnianie wanny) a wystarcza jej
odpowiedni strumień, znaczne oszczędności uzyskamy stosując wodooszczędne perlatory
i słuchawki prysznicowe. Za urządzenia oszczędne uważa się takie, w których wypływ wody
nie przekracza 8 l/min. Kalkulator pozwoli obliczyć potencjalne oszczędności, jakie możemy
uzyskać stosując urządzenia wodooszczędne.

•

Tam, gdzie umywalki czy prysznice są często używane, należy rozważyć zastosowanie
urządzeń z wyłącznikami czasowymi (mechanicznymi lub optycznymi).

•

Należy dobrać odpowiednią temperaturę ciepłej wody. Im wyższa temperatura, tym wyższe straty.

•

Przewody z ciepłą wodą muszą być dobrze zaizolowane.

•

Stale palący się płomyk dyżurny (świeczka) w podgrzewaczach gazowych to koszt około 8 zł
miesięcznie. Należy wyłączać piecyk, kiedy nie będzie używany przez dłuższy czas (noc,
w ciągu dnia) lub zdecydować się na piec z zapłonem elektronicznym (droższy o 200-300 zł).

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 13

14

•

Do napełnienia przeciętnej wielkości wanny potrzeba około 150 l wody. Na 5-minutowy prysznic
wystarczy 30 l wody.

•

Kapiący kran to w ciągu roku nawet 8m

3

niepotrzebnie straconej (również ciepłej) wody.

Uszczelka kosztuje 20 groszy, a wymienia się ją w ciągu 5 minut.

Porównanie systemów elektrycznego ogrzewania wody

Dla ułatwienia wyboru odpowiedniego podgrzewacza, w tabeli 1 przedstawiono roczne zużycie
energii dla różnych systemów elektrycznego ogrzewania wody. Pomnożenie wartości z tabeli
przez aktualną cenę 1 kWh energii elektrycznej daje pogląd na roczne koszty przygotowania
ciepłej wody użytkowej.

6.4 Zużycie energii elektrycznej

Biorąc pod uwagę ostatnią dekadę, zużycie energii elektrycznej w przeciętnym gospodarstwie
domowym w Polsce wzrosło o 40%. Powód jest prosty: ilość urządzeń elektrycznych w domu
znacznie wzrosła i niestety nie pomógł tutaj fakt, że nowoczesne urządzenia zużywają coraz mniej
prądu. Dom energooszczędny to taki, w którym również ilość energii zużywanej podczas codziennej
eksploatacji urządzeń i instalacji jest jak najmniejsza. Co w związku z tym możemy zrobić, aby lepiej
gospodarować energią i tym samym naszymi pieniędzmi, a przy okazji odciążyć mocno już
zanieczyszczone środowisko naturalne? Możemy zrobić wiele, a duże znaczenie ma tutaj
oświetlenie. Żarówki energooszczędne (inaczej świetlówki kompaktowe) zużywają nawet do 80%
mniej energii niż ich tradycyjny odpowiednik. Dodatkowo należy pamiętać o tym, że żarówki
energooszczędne zmniejszają emisję dwutlenku węgla do atmosfery oraz potrafią działać do 10 razy
dłużej, przy założeniu, że będziemy je właściwie użytkować. Przykład: odpowiednikiem tradycyjnej
żarówki 100 W, jest żarówka energooszczędna o mocy 20 W (daje tyle samo światła). Chcąc
zbudować dom energooszczędny, należy również uwzględnić liczbę mieszkańców.

energooszczędny dom i mieszkanie

Roczne zużycie energii dla różnych systemów elektrycznego ogrzewania wody

Liczba osób

1

2

3

4

Zapotrzebowanie 400 kWh/rok 800 kWh/rok

1200 kWh/rok

1600 kWh/rok

ciepła
Ogrzewacz

600 kWh/rok

1000 kWh/rok

1400 kWh/rok

1800 kWh/rok

przepływowy
hydrauliczny
Ogrzewacz

450 kWh/rok

900 kWh/rok

1320 kWh/rok

1750 kWh/rok

przepływowy
elektroniczny
Bojler

800 kWh/rok

1200 kWh/rok

1600 kWh/rok

2000 kWh/rok

w mieszkaniu
Bojler w piwnicy

1000 kWh/rok

1500 kWh/rok

2000 kWh/rok

2400 kWh/rok

Kolektor słoneczny 90 kWh/rok

130 kWh/rok

170 kWh/rok

190 kWh/rok

Zasobnik

350 kWh/rok

500 kWh/rok

650 kWh/rok

750 kWh/rok

z pompą ciepła

Tabela 1

Uwaga:

•

W wierszu „Zapotrzebowanie ciepła” podano liczbę kWh potrzebną do ogrzania wymaganej dla danej liczby osób ciepłej wody ze sprawnością stuprocentową.

•

Przy poszczególnych systemach pokazano faktyczne roczne zużycie energii elektrycznej potrzebnej do przygotowania ciepłej wody użytkowej
z uwzględnieniem sprawności urządzeń grzewczych i strat przesyłania.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 14

15

Ważne znaczenie ma tu termin ciepło bytowe, a więc ciepło wytwarzane przez mieszkańców
podczas jedzenia, gotowania czy zwykłego oglądania TV. Powinno się również zwrócić uwagę na
wybór sprzętu AGD, którego zużycie energii powinno być najmniejsze. Obecnie są to produkty
oznaczone klasą A++.

7. Nowe technologie budowy przegród

zewnętrznych w domach
i mieszkaniach energooszczędnych

W domach energooszczędnych przegrody nadziemne powinny:

•

chronić budynek przed działaniem czynników atmosferycznych, czyli przed deszczem,
śniegiem, wiatrem itp.,

•

przenosić obciążenia stałe i zmienne,

•

zapewnić odpowiednią ochronę przeciwpożarową i akustyczną,

•

odznaczać się niską przewodnością cieplną (współczynnik przewodności cieplnej U<0,15 W/(m

2.

K)

dla ścian, dachów i podłogi na gruncie),

•

posiadać odpowiednią trwałość eksploatacyjną,

•

zapewnić wysoki poziom szczelności budynku,

•

charakteryzować się brakiem lub minimalnym udziałem mostków termicznych,

•

spełniać wymagania dotyczące powierzchniowej kondensacji pary wodnej,

•

spełniać wymagania dotyczące współczynnika infiltracji powietrza dla otwieranych okien
i drzwi balkonowych [nie więcej niż 0,3 m

3

/(m·h·daPa2/3),

•

robić estetyczne wrażenie.

Poniżej przedstawiono przykłady nowoczesnych technologii izolacyjnych, które można zastosować
w energooszczędnych budynkach.

Izolacja próżniowa

Termoizolacyjne materiały próżniowe to rozwiązanie najnowszej generacji. Zastosowanie
elementów w tej technologii pozwala zredukować grubość izolacji do warstwy kilku
centymetrów. W zestawieniu z powszechnie stosowanymi materiałami, takimi jak styropian czy
wełna mineralna, izolację próżniową wyróżniają kilkukrotnie lepsze parametry izolacyjne. Takie
parametry uzyskuje się dzięki wykorzystaniu próżni, która jest złym przewodnikiem energii
cieplnej. W procesie produkcji płytę z porowatego materiału na bazie krzemionki lub włókien
szklanych z mikroporami o rozmiarach 0,0001 mm umieszcza się w szczelnym „opakowaniu”
z nieprzepuszczalnej dla powietrza i pary wodnej wielowarstwowej folii. Materiał ten, ze
względu na wysoką cenę, stosowany jest jedynie w szczególnych przypadkach, np. kiedy trzeba
uzyskać ścianę o niewielkiej grubości, skutecznie chroniącą przed utratą ciepła.

Izolacje transparentne

Izolacje transparentne łączą w sobie cechy materiałów o dobrej transmisyjności optycznej
(przepuszczalności dla światła) i izolacyjności cieplnej zarazem. Polega to na wykorzystaniu efektu
szklarniowego (jak w typowych osłonach szklanych) przy pozyskiwaniu energii promieniowania
słonecznego, a jednocześnie ograniczeniu strat cieplnych z powrotem do otoczenia zewnętrznego, tak
jak w tradycyjnych izolacjach nieprzezroczystych. Światło przechodzi przez izolację transparentną

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 15

16

i jest pochłaniane przez powierzchnię ściany znajdującą się pod tą izolacją. Część pochłoniętej energii
jest wypromieniowywana ze ściany w postaci promieniowania cieplnego o większej długości fali niż
promieniowanie padające. Promieniowanie cieplne nie może się już wydostać na zewnątrz ponieważ
izolacja transparentna jest materiałem „nieprzezroczystym” dla tej długości fali promieniowania. Aby
uniknąć strat ciepła na drodze przewodzenia, przestrzeń w materiale transparentnym wypełniona jest
swoistego rodzaju izolatorem, tj. powietrzem lub gazem szlachetnym (np. argonem).

8. Koszty i opłacalność budowy domu

i mieszkania energooszczędnego

Zbudowanie domu energooszczędnego jest droższe od standardowego o 10-20%, ale pieniądze
zaoszczędzone na kosztach eksploatacyjnych szybko zrekompensują te nadwyżki inwestycyjne.
Przede wszystkim należy pamiętać, że obowiązujące w Polsce wymagania w zakresie ochrony
cieplnej budynków są na niskim poziomie w porównaniu do innych krajów o podobnym klimacie.
Obowiązujące prawo nie nadąża za postępem w dziedzinie budownictwa i jest nieadekwatne do
ciągle wzrastających cen energii. Zatem w interesie każdego inwestora powinno być wybudowanie
domu o jak najlepszym standardzie energetycznym, ponieważ zwiększone nakłady zostaną dość
szybko zrekompensowane. Szacuje się, że obecnie koszt budowy domu pasywnego jest wyższy
o 15-25% w stosunku do budynku standardowego. Jednak za kilka lat ta różnica wyniesie mniej
niż 10%. Podobnie bowiem było w Niemczech. Jeszcze w połowie lat 90. ubiegłego wieku budynki
pasywne były tam droższe o ponad 30% od typowych, a obecnie różnica ta wynosi zaledwie 8%
kosztów budowy domu. Ważne jest również to, że wyższa klasa energetyczna budynku przełoży
się na większą wartość nieruchomości na rynku wtórnym. Należy dodać, iż od 1 stycznia 2009
roku obowiązują świadectwa energetyczne, które w znaczący sposób wpłyną na oszacowanie
realnej wartości nieruchomości.
Do tego dochodzi również aspekt środowiskowy, bo poprzez zmniejszenie zużycia energii, zmniejsza
się emisja dwutlenku węgla do atmosfery, a tym samym stan środowiska ulega poprawie.

9. Termomodernizacja istniejących

budynków mieszkalnych

Jeśli posiadamy już dom, a chcemy uczynić go energooszczędnym, to musimy przeprowadzić
termomodernizację. Kompleksowa termomodernizacja domu to:

•

ocieplenie przegród zewnętrznych – ścian zewnętrznych, stropodachu lub dachu, podłogi na
gruncie i/lub stropu nad piwnicą,

•

wymiana okien i drzwi,

•

modernizacja instalacji grzewczej oraz systemu wentylacji.

Równoczesne przeprowadzenie tych wszystkich prac wiąże się z generalnym remontem całego
budynku i wymaga sporych nakładów, jednak prace termomodernizacyjne można przeprowadzać
etapami, ale we właściwej kolejności i zakresie ujętym w audycie energetycznym budynku.
Audyt energetyczny jest to opracowanie określające zakres i parametry techniczne oraz
ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, ze wskazaniem rozwiązania optymalnego,
w szczególności z punktu widzenia kosztów realizacji tego przedsięwzięcia oraz oszczędności
energii. Audyt jest między innymi podstawą do uzyskania prawa do premii termomodernizacyjnej

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 16

17

w ramach Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, ale przede wszystkim stanowi
założenia do projektu budowlanego dotyczącego inwestycji termomodernizacyjnych. W myśl
obowiązujących przepisów audyt energetyczny może wykonać każdy. Jego metodologia opisana jest
w odpowiednim rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, ale ze względu na złożoność procesu
i wymaganą praktykę polecamy skorzystać z usług profesjonalisty, czyli audytora energetycznego.

Podstawowe metody termomodernizacji przegród w budynkach

Metoda lekka mokra

polega na przyklejeniu do ścian zewnętrznych warstwy izolacji ze

styropianu lub wełny mineralnej i pokryciu jej tynkiem cienkowarstwowym. Ocieplanie tą metodą
umożliwia wyeliminowanie mostków termicznych i jest powszechnie dostępne.
Do wad tej metody można zaliczyć:

•

dużą wrażliwość na błędy wykonawcze (defekty wynikłe z niewłaściwego zastosowania
technologii ujawniają się często dopiero po kilku latach, a ich usunięcie jest skomplikowane
i kosztowne) oraz,

•

uzależnienie robót od warunków atmosferycznych (nie może padać deszcz, wiać silny wiatr,
a temperatura powinna wynosić 5-25°C. Przeszkodą dla wykonywania prac jest również zbyt
intensywne nasłonecznienie.

Metoda lekka sucha

polega na przymocowaniu do ścian warstwy izolacyjnej – na gwoździe,

wkręty, kołki plastikowe lub zszywki. Ocieplenie układa się pomiędzy listwami rusztu konstrukcyj-
nego, do którego przymocowuje się dowolną warstwę elewacyjną (najczęściej siding winylowy).
Metodą lekką suchą można docieplić dom o każdej porze roku. Jest to metoda stosunkowo prosta,
uniwersalna, a w razie uszkodzenia elewacji lub zamoknięcia ocieplenia łatwo dokonać naprawy.
Ocieplanie ścian od wewnątrz nie jest polecanym sposobem termomodernizacji ze względu na
możliwości obniżenia temperatury warstwy konstrukcyjnej i kondensacji pary wodnej
w przegrodzie. Wilgoć, która nie może odparować ze ściany, na której się osadziła, powodować
będzie zawilgocenie izolacji termicznej, a po pewnym czasie także jej zapleśnienie. Jeżeli musimy
zastosować ten rodzaj ocieplenia to warstwa izolacji termicznej musi być od strony pomieszczenia
zabezpieczona izolacją paroszczelną, a w pomieszczeniu musi działać sprawnie wentylacja.
Najprostszą i stosunkowo niedrogą inwestycją jest ocieplenie stropu oddzielającego strych od
pomieszczeń mieszkalnych. Dzięki łatwemu dostępowi do poddasza, bez większych problemów
można ułożyć na nim wełnę mineralną (płyty lub maty) lub watę szklaną. Jeżeli stara izolacja nie
jest zawilgocona, nie trzeba jej usuwać. Pod warstwą nowego ocieplenia powinno się ułożyć folię
paroszczelną, która zabezpieczy ocieplenie przed wnikaniem pary wodnej przenikającej
z pomieszczeń mieszkalnych. Paroizolację można również zamocować na suficie pomieszczeń,
nad którymi znajduje się poddasze. Takie rozwiązanie jest nawet bardziej efektywne, ale można
je stosować tylko, gdy planujemy przykryć je podsufitką z płyt gipsowo-kartonowych lub też
zamontować sufit podwieszany. W zależności od tego, czy poddasze jest użytkowe czy nie,
ociepla się je inaczej.

Poddasze niemieszkalne.

Jeżeli ocieplenie ma być ułożone na poddaszu służącym na przykład

jako suszarnia czy składzik, nad warstwą nowej termoizolacji trzeba ułożyć podłogę. Najlepiej
wykonać ją z desek lub płyt OSB opartych na legarach. Podłoga nie powinna być zbyt szczelna
i nie może dotykać termoizolacji. Szpary pomiędzy deskami i mniej więcej 3-centymetrowa
pustka nad ociepleniem zapewnią właściwą wentylację przestrzeni pod podłogą.

Poddasze mieszkalne.

Jeżeli poddasze ma charakter mieszkalny, wówczas ocieplenia wymaga nie

jego strop, lecz połać dachu. Jeśli podsufitkę pomieszczenia na poddaszu można przymocować na
poziomie jętek, czyli poziomych belek podpierających krokwie, część izolacji może być ułożona nad
tą podsufitką. Ocieplenie takie należy zabezpieczyć przed wilgocią: od strony mieszkalnej materiał

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 17

18

izolacyjny musi być zabezpieczony folią paroszczelną, a od strony pokrycia dachu – przykryty izolacją
przeciwwiatrową – wysokoparoprzepuszczalną membraną lub folią wstępnego krycia.
Układa się ją poziomymi pasami, zaczynając od okapu. Kolejne pasy folii wiatrochronnej muszą
zachodzić na poprzednie co najmniej 10-15 cm. Uzyska się w ten sposób gwarancję, że krople
wody spłyną po niej, nie powodując zawilgocenia izolacji termicznej ani konstrukcji dachu.
Od strony pokrycia dachowego można również zastosować folie niskoparoprzepuszczalne, ale
wówczas należy zagwarantować swobodny przepływ powietrza w przestrzeni między taką folią,
a izolacją termiczną, inaczej ocieplenie może ulec zawilgoceniu. Do skutecznej wentylacji niezbędne
są szczeliny wentylacyjne pod okapem oraz w kalenicy lub też otwory w ścianach szczytowych.
Stropodachy powinno się ocieplać w sposób dobrany do ich rodzaju. Istnieją bowiem dwa rodzaje
stropodachów: wentylowane (zwane zimnymi dachami) oraz niewentylowane. Pierwsze mają
dwie warstwy nośne (górną i dolną) rozdzielone wentylowaną pustką powietrzną, drugie są po
prostu stropami ostatniej kondygnacji, a jednocześnie – konstrukcją nośną dachu.
Ocieplenie stropodachu wentylowanego trzeba ułożyć na dolnej warstwie stropodachu
(bezpośrednio nad pomieszczeniami mieszkalnymi). Jeżeli wentylowana przestrzeń stropadachu
jest odpowiednio wysoka, można ułożyć ocieplenie tak samo jak na poddaszu niemieszkalnym.
Jednakże odległość pomiędzy dwiema warstwami stropodachu wentylowanego jest najczęściej
niewielka i dostęp do miejsca, w którym powinna być ułożona izolacja, jest bardzo trudny.
W takie miejsca można wdmuchać materiał izolacyjny w postaci granulatu (wełna mineralna,
styropian, perlit) lub strzępków (wełna mineralna, celuloza). Prace takie wykonują
wyspecjalizowane ekipy. Należy pamiętać, że po ułożeniu warstwy ocieplenia (około 15-25 cm),
wewnątrz stropodachu musi być zapewniona należyta wentylacja, trzeba więc uważać, aby
podczas wdmuchiwania izolacji nie doszło do zapchania otworów wentylacyjnych. Brak dopływu
powietrza mógłby bowiem w krótkim czasie doprowadzić do zawilgocenia nowej termoizolacji.

Eliminacja istniejących mostków cieplnych jest bardzo skomplikowana i musi być rozpatrywana
w większości przypadków indywidualnie. Standardowo proponuje się takie działania, jak:

•

montaż stolarki okiennej i drzwiowej w warstwie izolacji tak, aby izolacja nachodziła na ramy
okienne i drzwiowe,

•

zaizolowanie ściany piwnicy od strony wewnętrznej i zewnętrznej, tak aby izolacja piwnicy
łączyła się z izolacją ściany zewnętrznej i stropu,

•

zaizolowanie ścian wewnętrznych warstwą o wysokości 50–100 cm, połączoną z izolacją
stropu,

•

likwidację tradycyjnych balkonów i zastąpienie ich przez balkony o konstrukcji samonośnej
lub wiszące,

•

uzupełnienie izolacji stropów, dachów i stropodachów,

•

likwidację spękań i dużych rys na elewacji,

•

zachowanie ciągłości izolacji, zbicie niepotrzebnych gzymsów, wyizolowanie ścianek attykowych.

Dofinansowanie części kosztów inwestycji termomodernizacyjnych można uzyskać w Polsce na
kilka sposobów. Zalecanym sposobem jest uzyskanie premii termomodernizacyjnej w ramach
Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów.
O premię z Funduszu Termomodernizacji i Remontów mogą ubiegać się tylko ci inwestorzy,
którzy na termomodernizację czy remont zaciągnęli kredyt bankowy. Kredyt musi być
przeznaczony na modernizację domu, która zmniejszy roczne zapotrzebowanie na energię, tj. na
ocieplenia, instalację grzewczą, remont balkonów, wymianę okien i drzwi na zewnątrz budynku.
Z premii mogą skorzystać wszyscy inwestorzy bez względu na status prawny, np. osoby prawne
(spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), gminy oraz osoby fizyczne, w tym
właściciele domów jednorodzinnych, wspólnoty mieszkaniowe. Premia stanowić może jedną
piątą (20%) kwoty kredytu, nie więcej jednak niż 16% kosztów inwestycji, nie może też
przekroczyć dwukrotności przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 18

19

na podstawie audytu energetycznego. Premia zostanie wypłacona przez Bank Gospodarstwa
Krajowego na konto banku, w którym inwestor zaciągnął kredyt, po zrealizowaniu inwestycji
zgodnie z audytem energetycznym. Wsparcia indywidualnym inwestorom udzielają
Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). Sposób i forma
tego wsparcia jest różna w różnych województwach. Generalnie opiera się na współpracy
Funduszy z Bankiem Ochrony Środowiska, który udziela preferencyjnych kredytów z dopłatą do
odsetek przez WFOŚiGW, choć występują również bezpośrednie dotacje z WFOŚiGW.

Można również uzyskać dofinansowanie z funduszy europejskich, ale dotyczy to zazwyczaj dużych
budynków użyteczności publicznej typu szpital lub szkoła.

10. Znaczenie budownictwa

energooszczędnego w aspekcie
realizacji polityk energetycznych
Polski i Unii Europejskiej

W „Polityce energetycznej Polski do 2030 roku” w zakresie działań na rzecz poprawy
efektywności energetycznej wpisano między innymi: stosowanie obowiązkowych świadectw
charakterystyki energetycznej dla budynków oraz mieszkań przy wprowadzaniu ich do obrotu
oraz wynajmu i oznaczenie energochłonności urządzeń i produktów zużywających energię oraz
wprowadzenie minimalnych standardów dla produktów zużywających energię. Na mocy art.
9 nowelizacji dyrektywy budowlanej (Recast EPBD), państwa członkowskie są zobowiązane do
aktywnej promocji na rynku budynków, których emisje dwutlenku węgla i zużycie energii
pierwotnej są niskie lub równe zeru. Zapisy w „Polityce energetycznej Polski do 2030 roku” oraz
w dyrektywach Unii Europejskiej dają szanse na dynamiczny rozwój budownictwa
energooszczędnego w najbliższych latach (rys. 3).

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

Energooszczędne osiedle domów jednorodzinnych w Szwecji

Rysunek 3

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 19

20

11. Energooszczędność w architekturze

wywiad z Dariuszem Śmiechowskim,
architektem

4

„Katarzyna Teodorczuk:

Czy architekci interesują się budownictwem energooszczędnym?

Dariusz Śmiechowski:

Tak, ale zbyt mało, bo mały jest popyt i zbyt łagodne normy.

Energooszczędne projektowanie i budowanie wciąż traktuje się jak zbędny luksus. Ponieważ brak
jest odpowiedniej edukacji, ludzie nie pytają o tego rodzaju rozwiązania w sposób świadomy.
Klient nie wymaga, architekt nie robi, nawet jeśli chce. Brakuje wnikliwego i samodzielnego
myślenia, innowacyjności, zaangażowania w poszukiwania w tej dziedzinie. Potrzebne są bodźce
zewnętrzne, które mogłyby zmienić sytuację: czy to od klientów, czy ze strony państwa. W świecie
poszukiwania ciągle nowych podniet, konstytucyjne hasło zrównoważonego rozwoju staje się być
może nudne i jest porzucane, zanim się je chociaż w minimalnym stopniu zrealizuje. Ta sytuacja
nie dotyczy tylko Polski. W środowisku projektantów nadal się mówi o energooszczędności,
wykraczającej poza stosowanie obowiązującej normy, jak o fanaberii.

„

Ostatnimi czasy ukazuje się coraz więcej artykułów na tematy związane z energooszczęd-
nością. Coraz więcej ludzi wie, przynajmniej w teorii, co oznacza termin budownictwo ener-
gooszczędne, czy pasywne.

Młodzi ludzie, którzy przyswajają te terminy odkrywają Amerykę. To nie jest jednak nic nowego.
Kryzys naftowy, który dotknął Zachód w latach 70. spowodował poszukiwania na znaczną skalę
w tej dziedzinie. Polskę ominął, bo korzystaliśmy głównie z węgla, a i ustrój nie sprzyjał
twórczym poszukiwaniom. Nie wprowadziliśmy więc żadnej polityki dotyczącej oszczędzania
energii i poszukiwania zastosowań odnawialnych jej źródeł, a w latach 80. mówiło się
o energooszczędnych rozwiązaniach w kategoriach hobby. Można sobie wyobrazić jaka jest luka
w świadomości i luka technologiczna w tej dziedzinie.

„

Pan jednak już w latach 80. projektował takie domy.

Tak, jeszcze na studiach interesowałem się ekologicznymi rozwiązaniami w architekturze. W 1984
roku zrobiłem dyplom na ten temat. W latach 80. wraz z grupą osób zainteresowanych, m.in.
z Ludomirem Dudą, zaprojektowaliśmy osiedle. Każde mieszkanie (dom) miało działkę, na której
można było uprawiać własne warzywa i owoce. Oprócz pasywnych i aktywnych rozwiązań
energetycznych, zaplanowaliśmy utylizację ścieków i kompostowanie. Zaprojektowaliśmy
modelowy dom, który był energooszczędny i wykorzystywał energię słoneczną w sposób
pasywny. Zasady dotyczące usytuowania i rozplanowania pomieszczeń oraz konstrukcji
i infrastruktury mogły być modyfikowane zależnie od miejsca. Nadal uważam, że jest to świetne
rozwiązanie. Dziś, jak się okazuje, do wszystkich funkcjonujących terminów związanych z proble-
matyką energetyczną w architekturze, dołożono jeszcze „dom aktywny”. Termin „aktywny” lepiej
się kojarzy w naszej kulturze.

„

„Dom aktywny” – co to takiego?

Jest to budynek, który podobnie jak dom pasywny musi mieć świetne parametry izolacyjne,
czasem rekuperator czy pompę ciepła i więcej urządzeń takich jak ogniwa słoneczne, które
produkują prąd. Nie tylko więc dba o to, by straty energii były jak najmniejsze, ale jest ją w stanie
produkować i może np. sprzedawać do sieci. Czy to nie kuszące? I byłoby szybko możliwe, gdyby
politycy tego chcieli.

energooszczędny dom i mieszkanie

4. Wykładowca na Wydziale Architektury Wnętrz warszawskiej ASP i gościnnie na innych uczelniach. Do najważniejszych zainteresowań zalicza twórczość

w nurcie związanym ze zrównoważonym rozwojem, publicystykę i krytykę architektoniczną oraz nowe formy powszechnej edukacji architektonicznej, między
innymi zmierzającej do dialogu z otoczeniem i aktywizacji użytkowników przestrzeni.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 20

21

„

Jak wypada dzisiejsze budownictwo pod względem energooszczędności?

Normy i wymagania techniczne są słabe i mało czytelne. Ludzie budujący dla siebie prędzej
zadbają o własny dom i włączą rozwiązania energooszczędne, niż gdy budują dla innych.
Deweloperzy nie są zobowiązani, by budować energooszczędnie. Stawiają budynki na granicy
obowiązujących norm izolacyjności, które mimo, że są coraz bardziej zaostrzane, są ciągle bardzo
łagodne w porównaniu do norm obowiązujących w innych krajach leżących w podobnej strefie
klimatycznej. Błędem jest, że w Polsce wciąż nie inwestuje się w eksperymenty w tej dziedzinie,
podczas gdy w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Niemczech już w latach 70. stawiano domy
energooszczędne, domy słoneczne i ekologiczne. Na palcach jednej ręki można policzyć firmy,
które rzeczywiście budują bardziej ekologicznie czy energooszczędnie Czytamy o tym
w materiałach promocyjnych takich firm, jak np. Skanska, Orco.

„

Czym tłumaczy się stosunkowo niewielkie zainteresowanie budownictwem energoosz-
czędnym?

Jak już powiedzieliśmy, słabą edukacją i przekonaniem, że budowanie oparte na oszczędzaniu
zasobów naturalnych jest droższe. Oczywiście, myślenie kosztuje. Czasem trzeba więcej zapłacić
za projekt, ale w dość krótkim czasie użytkowania, powiedzmy 10 lat, w prawidłowo
poprowadzonym rachunku ekonomicznym okazuje się tańsze, nie wspominając już o komforcie
i zdrowiu. Na potrzeby porównania skontrastujmy dwa skrajne przypadki. Kiedy spojrzymy na
dwa stojące obok siebie domy: jeden „mądry”, a drugi „głupi”, możemy zauważyć, że ilość
surowców i materiałów, transport, budowa pociągają za sobą podobne koszty. Szkopuł w tym,
jak złożyć te cenne, pobrane z natury materiały, by powstał mądry projekt. Oczywiście sam
projekt to tylko część sukcesu – liczy się rezultat, czyli dobrze wykonany obiekt. Trzeba mieć
wiedzę i dobre założenia. Podczas gdy w „mądrym” domu więcej będą kosztowały projekt
i bardzo dobre wykonanie, to w „głupim” znacznie więcej wyda się na eksploatację. Sporą
różnicę stanowią koszty izolacji.
Jak oblicza Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., każdy centymetr grubości izolacji
użytkowanego budynku, to lepsza inwestycja niż trzymanie pieniędzy na lokacie bankowej. Przy
budowie „mądrego” domu większy jest wysiłek. Ma on jednak sens. Robimy charakterystykę
energetyczną, która łączy się z optymalizacją. Prawo budowlane mówi, że można podać tylko
współczynnik przenikania ciepła dla przegród zewnętrznych. To jednak nic nie daje, bo ściany
i dach mogą mieć świetny współczynnik przenikania ciepła, a jednocześnie mnóstwo mostków
termicznych. Niektórzy jednak na tym poprzestają. Niezwykle istotne jest także wykonawstwo,
które mimo pozorów estetycznych, często jest bardzo słabe.

„

A co z użyciem OZE?

Przy dzisiejszych cenach kolektory słoneczne czy pompa ciepła to są jeszcze gadżety. Czasami
wystarczyłoby dobrze dom usytuować i ocieplić, przemyśleć jego bryłę i konstrukcję, by osiągnąć
efekty, które pozwolą na zastosowanie jedynie prostego dogrzewania budynku, kiedy jest to
konieczne.

„

Jak Pan przekonuje inwestorów, by realizowali takie projekty?

Ludzie, z którymi mam do czynienia, poszukują takich rozwiązań, więc nie muszę ich specjalnie
przekonywać.

„

Porządne wykonanie wymaga pewnej wprawy. Jak można sobie poradzić z odpowiednią
realizacją projektu energooszczędnego?

Znam wykonawców, którzy na przykład izolują domy wełną celulozową i zawsze ich polecam.
To jest materiał, którego się nie kupi w sklepie. Znam też świetnych cieśli i stolarzy do niewielkich
inwestycji.

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 21

22

„

Pod terminem „domy energooszczędne” kryją się bardzo różne technologie. Dom
inteligentny to coś innego niż dom ze słomy...

Mam uznanie dla high-tech, ale osobiście jestem zwolennikiem nisko-technologicznych
rozwiązań (szczególnie dla „skorupy” niewielkiego budynku). Wszystko powinno mieć swoje
miejsce: tak w środowisku zurbanizowanym, jak w naturze powinna istnieć różnorodność
…wybór zależny od zawartości portfela.

„

Nie każdego stać na własny dom. Co możemy zrobić, by podnieść standard energoosz-
czędności mieszkania?

To pewnie zależy od tego, gdzie mieszkanie się znajduje. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę
na architekturę i infrastrukturę techniczną całego budynku. W wielu przypadkach możliwe jest
ocieplenie ścian zewnętrznych, dachów i stropodachów, podłóg, fundamentów odpowiednio grubą
warstwą materiału izolacyjnego, ze szczególną uwagą na wyeliminowanie „mostków termicznych”
i ochronę przed wilgocią. Jednak są też budynki, którym nie można zmienić elewacji, przede
wszystkim nie utracić wartości zastanej architektury. W takich przypadkach należy zwrócić uwagę
na cały szereg rozwiązań poprawiających sytuację, które wynikną z analizy stanu istniejącego.
Dla rozwiązań dotyczących w dużej mierze wnętrz można na przykład założyć lepsze okna
(oczywiście zwracając uwagę na wygląd elewacji) i drzwi wejściowe. Można zainstalować rolety,
lepiej wykorzystać światło naturalne i zrealizować oszczędne oświetlenie sztuczne, a także
zapewnić efektywne działanie systemu ogrzewania i usprawnić wentylację (np. poprzez
zastosowanie nawiewników higrosterowalnych. Jeśli stan istniejący na to pozwala, można
również wprowadzić wentylację mechaniczną z rekuperacją ciepła. Dobrym pomysłem jest
również ograniczenie zużycia wody poprzez założenie wodooszczędnych „słuchawek”
prysznicowych. W normalnym sklepie trudno jest je jednak znaleźć. Gdy doradzam moim
klientom, głównie bazuję na produktach szwedzkich i norweskich, które zamawia się przez
Internet. Nie można zapominać o tym, że urządzenia muszą być nie tylko praktyczne, lecz także
mieć atrakcyjny wygląd. Niewiele osób myśli o tym, czy oszczędzają wodę i po co. Dlatego też
należałoby eksponować wodomierze – np. w łazience na wysokości wzroku.

„

Czy materiały, z których wykonane są otaczające nas przedmioty są istotne?

I to bardzo. Ogólnie rzecz biorąc, poszukujemy właściwego sposobu wykończenia i wyposażenia,
bo to one w główniej mierze wpływają na mikroklimat wnętrz. Jeśli urządzając mieszkanie
wybieramy wykładziny, sofy, zasłony musimy liczyć się z tym, że może w nich być sporo
chemicznych substancji emitujących lotne związki organiczne (VOC). Warto, by wyposażenie
wnętrz było wykonane z niskoemisyjnych materiałów, ale także by nie dopuszczać do zawilgocenia,
które wzmaga emisje ale może też powodować rozwój drobnoustrojów. Niezwykle ważny jest
sposób wentylacji. Ze względów zdrowotnych warto zastąpić kuchnie gazowe elektrycznymi.
Należy tu także zwrócić uwagę na problem mieszkań, w których woda podgrzewana jest
„piecykami kąpielowymi” zasilanymi gazem.

„

Interwencje wewnątrz są jednak równie istotne.

Tak. Przyjazne człowiekowi i naturze materiały, dobrze funkcjonująca wentylacja są niezbędne.
W rzeczywistości w wielu mieszkaniach jest tylko „kratka” wywiewna, a nie ma nawiewu (czyli
brak cyrkulacji powietrza). Wbrew ogólnym tendencjom uważam, że w większości mieszkań nie
ma sensu projektować dużej liczby źródeł światła. Osobiście wolę mieć lampę tu gdzie siedzę.
Reszta niech będzie w półmroku. Przyjdzie ranek, będzie widno. Człowiek od zawsze
przyzwyczajony jest do rytmów dnia i pór roku. Niezwykle istotne są także wewnętrzne
powierzchnie przegród. Kiedy siedzimy przy zimnych ścianach, a pod stopami mamy zimne
posadzki, będziemy odczuwali chłód. Dlatego tam, gdzie najczęściej przebywamy, lepiej stosować
tynki gipsowe i ciepłe wykończenia podłóg. Tandetnej boazerii „starego typu” nie będę polecał, bo
wyszła z mody. Istnieją jednak nowe atrakcyjne propozycje. Mówiąc o odczuwaniu ciepła

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 22

23

w mieszkaniu warto także zastanowić się jaka temperatura wewnętrzna, w ramach komfortu
cieplnego, jest uzasadniona ekonomicznie. Może okazać się, że obniżenie temperatury (np.
poprzez regulację ustawienia termostatów) o jeden stopień przyniesie ogromne oszczędności.
W Berlinie widziałem sklepik z ekologicznymi artykułami budowlanymi, gdzie można kupić np.
glinę i sieczkę na wagę. To doskonały materiał na „ekologiczne tynki”. Glina reguluje mikroklimat:
pochłania wilgoć jak jest jej za dużo, a gdy jest jej mniej, oddaje. Powierzchnię takiego tynku można
zagruntować i pomalować np. tradycyjną farbą kazeinową. To są rozwiązania z dziedziny „głębokiej
ekologii”, a jednocześnie proste zmiany na lepsze.

„

Czy wiele osób korzysta z porad architektów?

Nie tak wiele jakby sytuacja tego wymagała. Ludzie mają tyle problemów i tematów zastępczych:

katastrofy, życie gwiazd telewizyjnych i wiele innych. Chcą dostrzec gdzieś coś dobrego, aby
kompensować problemy. Cieszą się, że w ogóle mają mieszkanie w gomułkowskim lub
deweloperskim bloku, czy domku, że otaczają nas reklamy, że wkracza „nowoczesne życie”. Często
traktują złą sytuację jako dobrą i trzeba to zrozumieć. Architekci nie mogą poprawiać sytuacji
życiowej, jeśli użytkownicy przestrzeni nie zauważają braków.

„

Wracamy do punktu wyjścia. Ludzie nie będę domagać się polepszenia sytuacji, jeśli nie
będą wiedzieli, że może być lepiej.

W ramach działalności SARP-u przeprowadzaliśmy niedawno projekt skierowany do bibliotek
publicznych. Namawialiśmy zarządzających, żeby gdy dostaną pieniądze na modernizację,
skorzystali z porady architektonicznej. Choć porada była bezpłatna, zgłosiło się mniej bibliotek
niż mieliśmy miejsc. Dopiero w następnym naborze wniosków na remonty bibliotek część
środków można było przeznaczyć na prace projektowe. Taki rozwój sytuacji może dobrze
prognozować na przyszłość.

„

W Skandynawii, w Szwecji i w Niemczech izolacje naturalne, celulozowe oparte na
recyklingu (z papieru gazetowego, konopi, kokosu, wełny owczej) zdobywają coraz większy
rynek, podczas gdy w Polsce notuje się zwiększone zapotrzebowanie na wełny szklane
i mineralne, bo wiele osób uważa je za lepsze niż używany dotąd styropian.

Nie znam stojących za tym danych liczbowych i nie chcę samotnie wtrącać się do aspektów walki
o rynek, ale można powiedzieć, że w ten sposób koło historii się zamyka. Ludzie powracają do
materiałów naturalnych. Zresztą podobna sytuacja jest z plastikowymi oknami, które w Wielkiej
Brytanii widziałem w wielkich ilościach na wysypisku. W Polsce jest ich wiele, podczas gdy
w Wiedniu takie okno trudno ujrzeć (m. in. także ze względów estetycznych, związanych
z prestiżem przestrzeni miasta). Argumenty, że takie okna są ekologiczne, bo nie zużywają drewna,
są nietrafione. Wszędzie ludzie starają się wracać do drewna, bo jest to materiał odnawialny.
Podobnie rzecz ma się z cegłą – swoją drogą świetnym tradycyjnym wyrobem budowlanym. Wielu
uważa, że budowanie z materiałów alternatywnych ma większy sens. Wypalanie i transport
konsumują ogromne ilości energii. W Polsce powstało wiele domów z materiałów nie wymagających
dużego wkładu energii. Nie są jednak eksponowane „na rynku”, oficjalnie nie ma na nie popytu.

„

Dziękuję z rozmowę.

z energetyką przyjazną środowisku za pan brat

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 23

24

12. Podsumowanie

Polska realizując zobowiązania wynikające z naszego członkostwa w Unii Europejskiej musi w ciągu
najbliższych miesięcy wprowadzić wiele działań mających na celu poprawę efektywności
energetycznej w gospodarce. W Polsce, podobnie jak w Europie, około 36% energii pierwotnej jest
zużywane w budynkach, co stanowi większe zużycie niż w przemyśle lub transporcie. W szeroko
rozumianym sektorze budownictwa wciąż są uzasadnione ekonomicznie duże możliwości
oszczędzania energii. Rosnące koszty zakupu nośników energii oraz coraz większe wymagania Unii
Europejskiej w aspekcie działań zapobiegających zmianom klimatycznym wymuszą w naszym kraju
stosowanie nowoczesnych środków wzrostu efektywności energetycznej w budynkach. Już dziś
warto wybudować energooszczędny dom lub kupić mieszkanie w budynku energooszczędnym.

Literatura

1. Arkadiusz Węglarz. Poradnik – Dom Energooszczędny dla miesięcznika „Budujemy Dom”.

9 części 2009.

2. Szymon Firląg, Arkadiusz Węglarz. „Termomodernizacja do poziomu budynku pasywnego”. Serwis

Budowlany 2009.

3. Arkadiusz Węglarz. Praktyczne wdrażanie środków poprawy efektywności energetycznej

w budownictwie w Polsce. Materiały Budowlane 1/2009.

4. Arkadiusz Węglarz. Certyfikacja Energetyczna Budynków czyli jak to się robi w Polsce.

Ekspert budowlany 3/2009.

5. Arkadiusz Węglarz. Budownictwo energooszczędne w Polsce. Rynek Instalacyjny 11/2009.
6. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. z 2008 r.

Nr 223, poz. 1459).

Strony Internetowe:

1. www.rekuperatory.pl
2. www.viessmann.pl
3. www.zb.itb.pl
4. www.ibp.com.pl

energooszczędny dom i mieszkanie

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-12-06 08:44 Page 24

Wykaz ważniejszych publikacji i opracowań na tematy energetyczno-klimatyczne
przygotowanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju od 2006 r.

1. Polityka energetyczna Polski. Deklaracje i rzeczywistość. Warszawa 2006.
2. Zaktualizowana Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii rozwoju turystyki na

lata 2007-2013. Warszawa 2006.

3. Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej.

Warszawa 2007.

4. Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Krajowego Strategicznego Planu rozwoju obszarów

wiejskich. Warszawa 2007.

5. Biopaliwa w Polsce. Możliwości i wyzwania. Warszawa 2007.
6. Funkcjonowanie systemu białych certyfikatów w Polsce jako mechanizmu stymulującego

zachowania energooszczędne zasady i szczegółowa koncepcja działania. Wspólnie z firmą Procesy
Inwestycyjne. Warszawa 2007.

7. Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w Polsce do roku 2020. Wspólnie

z Instytutem Energetyki Odnawialnej. Warszawa 2007.

8. Małe ABC… Ochrony klimatu. Warszawa – trzy wydania 2007, 2008 i 2009.
9. Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 a ochrona klimatu. Warszawa 2008.

10. Twoje miasto – Twój klimat. Warszawa 2008.
11. Jak chronić klimat na poziomie lokalnym? Warszawa 2008.
12. Jaka energetyka w zrównoważonym rozwoju? Warszawa 2008.
13. Społeczeństwo obywatelskie wobec konsekwencji zmian klimatu. Warszawa 2008.
14. Barometr zrównoważonego rozwoju. Warszawa 2008.
15. Barometr zrównoważonego rozwoju 2008/2009. Warszawa 2009.
16. Dobry klimat dla rolnictwa? Warszawa 2009.
17. Klimat a turystyka. Warszawa 2009.
18. Klimat a gospodarowanie wodami. Warszawa 2009.
19. 2°C – granica nie do przekroczenia (tłumaczenie). Warszawa 2009.
20. Energetyka jądrowa – przebieg debaty w Niemczech. Warszawa 2009.
21. Polityka klimatyczna Polski – wyzwaniem XXI wieku. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym.

Warszawa 2009.

22. Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport techniczno-metodologiczny.

Warszawa 2009.

23. Alternatywna Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Raport dla osób podejmujących decyzje.

Warszawa 2009.

24. Energia – konieczność ale i odpowiedzialność. Broszura dla społeczeństwa. Warszawa 2009.
25. Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

2030. Wspólnie z firmą WS Atkins. Warszawa 2010.

26. Energetyka rozproszona jako odpowiedź na potrzeby rynku (prosumenta) i pakietu

energetyczno-klimatycznego. Warszawa 2010.

27. Drugie spotkanie na temat energetyki jądrowej (kraje skandynawskie). Warszawa 2010.
28. Kompleksowa ewaluacja programu ekokonwersji w Polsce. Wspólnie z firmą Ernst & Young.

Warszawa 2010.

29. Energetyka rozproszona. Wspólnie z Polskim Klubem Ekologicznym. Wydanie zaktualizowane

i poszerzone. Warszawa 2011.

oszcz_dom_mieszkanie_color.qxd 2011-11-30 14:25 Page D

Wykaz broszur wydanych w ramach projektu

„Z energetyką przyjazną środowisku za pan brat”

1. Mała biogazownia rolnicza
2. Dom pasywny
3. Energetyka rozproszona
4. Energia w gospodarstwie rolnym
5. Energia w obiekcie turystycznym

6. Energooszczędny dom i mieszkanie

7. Inteligentne systemy zarządzania użytkowaniem energii
8. Samochód elektryczny
9. Urządzenia konsumujące energię

10. Zielona energia
11. Zrównoważone miasto – zrównoważona energia

Sfinansowano ze środków

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej

Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju

00-743 Warszawa, ul. Nabielaka 15, lok. 1

tel. [phone], e-mail: [e-mail]

www.ine-isd.org.pl, www.chronmyklimat.pl

ok‡adki_new.qxd 2011-11-27 18:40 Page 11