MATERIAŁY EDUKACYJNE

ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH

1

DŻWIGNIA OPERACYJNA

I DŹWIGNIA FINANSOWA

Sytuacja finansowa spółki w dużym stopniu zależy od poziomu kształtowania się

kosztów w porównaniu do uzyskiwanych przychodów ze sprzedaży. W celu pomiaru
tej zależności stosuje się dwa podstawowe wskaźniki analizy finansowej, tj. dźwignię
operacyjną i dźwignię finansową. Punktem wyjścia do analizy dźwigni operacyjnej i
finansowej jest określenie tzw. progu rentowności (z ang. BEP – break even point ).

Model progu rentowności opiera się na kilku prostych założeniach, z których

najważniejszym jest podział wszystkich ponoszonych kosztów wyłącznie na koszty
stałe i zmienne. Przyjmuje się, że koszty stałe nie zależą od wielkości produkcji (są to
np. amortyzacja, koszty administracyjne, czynsze itp.). Mimo tego sama kwota kosz-
tów może się zmieniać na skutek innych przyczyn (np. ze względu na zmiany stawek
czynszu, podatków od nieruchomości, oprocentowania kredytów bankowych itp.). Dla
wyróżnienia kosztów stałych istotne jest tylko, że są one niezależne od wielkości pro-
dukcji. Natomiast koszty zmienne są wprost proporcjonalnie zależne od wielkości
produkcji (np. koszt surowców i materiałów bezpośrednich, energii). Suma kosztów
zmiennych i kosztów stałych składa się na całkowite koszty działalności przedsiębior-
stwa.

Wielkość progu rentowności może być obliczona przy zastosowaniu poniższego

wzoru:

próg rentowności =

Kzj

C

KS
−

gdzie:
KS – koszty stałe
C- jednostkowa cena zbytu
KZj – koszt zmienny na jednostkę


Zatem na początku obliczamy tzw. próg rentowności. Na tej podstawie otrzymu-

jemy potrzebny (wymagany) wolumen sprzedaży, który musi zapewnić nam zwrot
poniesionych kosztów na produkcję. Rozwinięciem tej analizy jest określenie pozio-
mów tzw. dźwigni operacyjnej, finansowej oraz dźwigni całkowitej. Dopiero ustalenie
poziomów tych wskaźników umożliwia przeanalizowanie wpływu poszczególnych
elementów na ostateczny wynik finansowy firmy, jej niższą lub wyższą efektywność.

Z punktu widzenia oceny kondycji przedsiębiorstwa najważniejszym wnioskiem

z analizy modelu progu rentowności jest stwierdzenie, że po przekroczeniu progu ren-
towności zysk rośnie szybciej niż sprzedaż, i to tym szybciej, im większy jest udział

MATERIAŁY EDUKACYJNE

ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH

2

kosztów stałych w całkowitym koszcie produkcji .Efekt ten nazywamy dźwignią ope-
racyjną.

Zauważamy, że wraz ze wzrostem produkcji, koszty stałe pozostają na niezmie-

nionym poziomie, a ich wartość rozkłada się na większą liczbę wytworzonych jedno-
stek produktu. Zmniejsza się zatem jednostkowy koszt produktu, czego efektem jest
wzrost zysku firmy. W celu ustalenia, jak zmieniać się będzie zysk operacyjny firmy
w zależności od zmiany sprzedaży, wykorzystamy następującą zależność:

DOL =

S

D

EBIT

D

%

%

gdzie:
DOL - stopień dźwigni operacyjnej (degree of operating leverage),
%D EBIT - procentowy przyrost zysku operacyjnego tzn. przed spłatą odsetek i

opodatkowaniem,

%D S - procentowy przyrost sprzedaży netto

Dźwignia operacyjna określa zatem, w jakim stopniu jednoprocentowa zmiana

przychodu ze sprzedaży wpływa na zmianę zysku operacyjnego. Stopień dźwigni ope-
racyjnej zależy od rentowności sprzedaży, a także od struktury kosztów.

Mechanizm dźwigni finansowej wykorzystuje fakt, iż koszt kapitału obcego

jest stały (oprocentowanie), i jest on niezależny od zysków przedsiębiorstwa, ani od
bieżących wahań sprzedaży. Struktura kapitału finansującego ma istotne znaczenie dla
poziomu rentowności i ryzyka związanego z działalnością przedsiębiorstwa. Przyjmu-
je się założenie, że kapitał obcy może być stosowany jedynie w przypadku, kiedy jego
koszt jest niższy niż rentowność przedsięwzięcia, które finansuje. W takiej sytuacji
istnieje możliwość „podlewarowania” zysków przedsiębiorstwa poprzez wykorzysta-
nie mechanizmu dźwigni finansowej.

Dźwignia finansowa określa zależność między zmianą wartości zysku operacyj-

nego, a zmianą zysku netto. Poziom dźwigni finansowej możemy określić następująco:

DFL =

EBIT

D

NP

D

%

%

gdzie:
DFL - stopień dźwigni finansowej (ang. degree of financial leverage)
%DNP - procentowy wzrost zysku netto
%DEBIT - procentowy wzrost zysku operacyjnego (lub zysku przed spłatą odsetek
i opodatkowaniem).

MATERIAŁY EDUKACYJNE

ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH

3

Dźwignia całkowita stanowi końcową zależność, która łączy ze sobą wartość

sprzedaży, zysku operacyjnego oraz zysk netto. Przyjmuje się, że dźwignia całkowita
stanowi iloczyn dźwigni operacyjnej i finansowej. Obliczana jest według poniższego
wzoru.

DTL = DOL x DFL

gdzie:
DTL - stopień dźwigni całkowitej (ang. degree of total leverage)
DOL - stopień dźwigni operacyjnej
DFL - stopień dźwigni finansowej

Stopień dźwigni całkowitej wykazuje, w jakim stopniu wzrośnie wartość wypra-

cowanego przez firmę zysku netto przy uwzględnieniu zmiany wartości sprzedaży,
przychodów i kosztów finansowych.

W opracowaniu wykorzystano materiały z książki: „Praktyczna ocena kondycji finansowej
przedsiębiorstwa” - Marek Nowak