NEUROPSYCHOLOGIA

W II

Neuroanatomia

zarys ogólny

LITERATURA (podawana na I

wykł)

1

.

Neuropsychologia

kliniczna- J.

Walsk,

PWN 2000

2. Diagnoza

neuropsychologiczna

,przegląd zagadnień pod red

Klimkowskiego

3.

Dysocjacja

wiedzy świadomej. A

Herzyk,

Kądzielowa

rozdz.

Związek

mózg-zachowanie, str.61-87

4. Neuropsychologia kliniczna- J. Wolski

str.

90-112

5. Neurologia myślenie kliniczne red. J. Mazur
6.

Neuropatologia

kliniczna.

Klimkowski.

7. Struktura i funkcje mózgu. A. Herzyk, D.

Kązdielowa,

str. 9-35

8. Przegląd technik badawczych

.Steden

str. 37-60

9

Dzisiaj będzie omawiana

neuroanatomia

w ogólnym zarysie.

Rozwój

ontogenetycznyjest

odzwierciedleniem rozwoju

filogenetyczny

.

Najpierw tworzą się struktury starego mózgu, układ nerwowy rozwija się z
trzech listków zarodkowych:

ektodermy,

mezodermy

i

endodermy.

Centralny układ nerwowy to przede wszystkim mózg.
Układ obwodowy jest zbudowany z układu sympatycznego i

parasympatycznego.

W tym momencie zajmujemy się ośrodkowym układem nerwowym. Mózg to
przede wszystkim półkule mózgowe.
Najpierw omówimy mózg czyli

kresomózgowie

.

Mózg (kresomózgowie) tworzą

ł. kresomózgowie parzyste czyli półkule mózgu, do których zalicza się

:

• płaszcz,
• jądra

kresomózgowia, A

•

istotę białą półkul

• komory boczne

2.

kresomózgowienie

nieparzyste:

• ciało

modzelowate

• sklepienie
• przegroda przezroczysta

• spoidło przednie
Opony mózgu
Mózg jest otoczony przez

opony-sąto

błony pochodzenia

mezodermalnego

l. Opona twarda- ma chronić mózg. Wyścieła wewnętrzną powierzchnię kości tworzących

mózgoczaszkę,

będąc dla nich jednocześnie

okostną

wewnętrzną. Wytwarza ona

przegrody

łącznotkankowe

sięgające w głąb jamy czaszki.

Ma za zadanie chronić mózg przed uszkodzeniami, uderzeniem. Składa się z
części dużej,

sierpu

mózgu, namiotu móżdżku.

Sierp

mózgu-dzieli

mózg na prawą i lewą półkulę, zagłębia się w pomiędzy półkule.

Sierp mózgu przechodzi w namiot móżdżku, który jest rozpięty nad móżdżkiem leżącym w tyle dolnym czaszki

Namiot móżdżku- oddziela płaty potyliczne od móżdżku

2. Opona

pajęcza-pod

oponą twardą

,

jest to cienka błona przylega ściśle do wewnętrznej powierzchni opony

twardej, od której jest oddzielona jedynie szczelinowatą przestrzenią

zw.

przestrzenią

podtwardówkową.

Opona

ta ogranicza przestwór zawierający płyn

mózgowo-rdzeniowy.

ziarnistości

pajęczynówki

zatapiają się do zatok

żylnych

opony twardej

3. Opona

miękka-bezpośrednio

przylega do tkanki mózgu, zawiera naczynia zaopatrujące mózgowie, dlatego też

zwana jest naczyniówką

,

od opony miękkiej do mózgowia głęboko wnikają naczynia krwionośne

Komory boczne znajdują w poszczególnych półkulach mózgu.

PŁYN

mózgowo-rdzeniowy

Krystaliczny, używany do diagnostyki różnych chorób. Przy różnych schorzeniach ten płyn zmienia swój skład

.,

otacza układ

nerwowy ośrodkowy, wypełnia przestrzenie wewnątrz mózgowia, oraz rdzenia kręgowego. Komory mózgu to przestwory
wewnętrzne zawierające

te

płyn mózgowo-rdzeniowy

Każda komora składa się z
-rogu przedniego
-trzonu
-rogu tylnego
-rogu dolnego
-trójkąta

Wytwarzanie i

odfiltrowywanie

p

ł

ynu mózgowo rdzeniowego:

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany przez splot naczyniówkowy. Z
komór bocznych przepływa do komory III, z niej przez wodociąg

śródmózgowia

przechodzi do komory IVZ komory IV płyn jest transportowany do ziarnistości
pajęczynówki, stąd do układu

żylnego.

Ziarnistości pajęczynówki filtrują płyn, znajdują się one w oponie twardej

,

te

Płyn mózgowo rdzeniowy jest wykorzystywany w diagnostyce neurologicznej,
jakiekolwiek zmętnienia świadczą

c

procesach zapalnych. Może dochodzić do

gromadzenia się płynu

mózgowo-rdzeniowego

w komorze III.

Ziarnistości pajęczynówki filtrują płyn mózgowo-rdzeniowy
BUDOWA PÓŁKUL
Półkule mózgu są największą częścią mózgowia. Oddziela je sięgająca w głąb
aż do ciała

modzelowatego

szczelina podłużna mózgu.

Budowa półkul

mózgowo-rdzeniowych:

każda półkula może być analizowana w

płaszczy

ź

nie:

-bocznej (przylegającej do sklepienia czaszki)

-przyśrodkowej

(zwróconej do półkuli przeciwległej- gdybyśmy przecięli mózg przez ciało

modzelowate-

otrzymalibyśmy

powierzchnię

przyśrodkową)

-podstawnej

(spoczywa na podstawie czaszki i na namiocie móżdżku)

PŁASZCZYZNY

1

. Płaszczyzna boczna:

Najbardziej widoczne są 3 bruzdy:
Bruzda

środkowa-bruzda

Rolanda,

dzieli każdą półkulę na płat czołowy i ciemieniowy

.,

mówimy wtedy o

obszarach

przedśrodkowym

i

zaśrodkowym.

Lokalizujemy wtedy okolice:

ruchową czyli

przedśrodkową,

czuciową

,

ciemieniową. Bruzda

boczna-bruzda

Sylwiusza-oddziela

płat

skroniowy od czołowego i skroniowy od ciemieniowego.
Tutaj znajduje się struktura wyspy. Ta część kory nad wyspą to są wieczka. Wieczka osłaniają wyspę.
Gałązki bruzdy bocznej oddzielają różne pola ruchowe Zakręty w płacie czołowym: zakręt czołowy górny, zakręt
czołowy środkowy oraz zakręt czołowy dolny. Wymienione zakręty są oddzielone bruzda czołową górną i bruzdą
czołową dolną. Bruzda ciemieniowe- potyliczna, oddziela płat ciemieniowy od płata potylicznego. Bruzda

ostrogowajest

to niewielka bruzda.

Pod płaszczem kory schowane są struktury i jądra

podkorowe

ale również włókna

przewodzące-włókna

aferentne

i inne struktury tak jak jądro migdałowe. Na zewnątrz znajduje się istota szara. Głęboko schowane są

struktury podkorowe.

Część powierzchni bocznej:
Zakręty:

•Przedśrodkowy
•Zaśrodkowy
•

Skroniowe

Nie u każdego człowieka bruzdy są jednakowo widoczne, są różnice anatomiczne ,ale
funkcjonalnie elementy są takie same.

2. Na powierzchni

przyśrodkowej

pojawia się szereg struktur:

• Pień ciała

modzelowatego

• Zakręt obręczy (powyżej ciała modzelowatego)
•

płacik

okowośrodkowy

• bruzda

okowośrodkowa

• zakręt j

ęzykowaty

• bruzda ciemieniow

e

-potyliczna

• bruzda

brzeżna

Bruzdy dzielą każdy płat na poszczególne zakręty.
Zaśrodkowy i

przedśrodkowy

W każdym przekroju należy się orientować jakie są najważniejsze struktury,
bruzdy, w każdym z płatów.

3.Płaszczyzna

poprzeczna-części:

• część

nadoczodołowa

• część

podstawna

• zakręt obręczy
4.Powierzchnia postawna;
Najważniejsze części:
• cześć

nadoczodołowa,

wieczkowa

i trójkątna płata czołowego

• część

podstawna

płata skroniowego i potylicznego. Tutaj znajduje się też zakręt

oczodołowy Najważniejsze struktury części

nadoczodotowej:

• Zakręt obręczy
• Ciało

modzelowate

Komórki nerwowe generalnie nie regenerują się ale możliwe jest zastąpienie funkcji pewnych obszarów
przez inne.

Kresomózgowie

-elementy:

1.

jądra

kresomózgowia

2.

płaszcz-istota

szara-pokrywa

całe półkule, głównym elementem jest kora mózgu.

K-ora

mózgowa jest

pofałdowana, tworzy płaty podzielona bruzdami
3. istota biała kresomózgowia- włókna
4.

kresomózgowie

nieparzyste

Powierzchnie półkul są pokryte bruzdami, ograniczającymi zakręty mózgu.

^

Grupy zakrętów tworzą p

ią

ty.

Grupy zakrętów tworzą płaty. Rozróżniamy zasadniczo 4 płaty: czołowy,
ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Poza tym rozróżnia się ukrytą w głębi
bruzdy bocznej wyspę i twory należące do

tzw.

węchomózgowia-

płat

limbiczny.

Płaty są odgraniczone bruzdami: płat czołowy oddziela od ciemieniowego
bruzda środkowa, a od skroniowego bruzda boczna. Na powierzchni

przyśrodkowej

płat ciemieniowy jest odgraniczony od potylicznego przez

bruzdę ciemieniow

e

potyliczną.

P

ł

at czoło

wy

_ zajmuje przednią część półkul mózgu na wszystkich jej

powierzchniach. Rozciąga się do bieguna czołowego do bruzdy środkowej
przednia część półkul struktury najnowsze, najbardziej rozwinięte u człowieka,
pojawiają się najpóźniej. Najnowocześniejszy wynalazek ewolucji Płat czołowy
to struktura nadzorująca ,do niego dochodzą różne włókna.

«

Zakręty:
•

przedśrodkowy

• czołowy górny, środkowy i domy
• czołowy

przyśrodkowy

• zakręty oczodołowe
• zakręt prosty
tylną część płata czołowego

.

głównie zakręt przedśrodkowy zajmuje kora

ruchowa.
Płat ciemieniowy
Ważne elementy:
• zakręt

zasrodkowy

•

płaciki

ciemieniowe

:

górny i domy (przedzielone bruzdą

śródciemieniową.

Płacik

ciemieniowy domy dzieli się na część

przednią-zakręt

nadbrzeżny i

tylną-zakręt

Kątowy

•

przedklinek

•

płacik

okołośrodkowy

przednią część płata ciemieniowego zajmuje pierwotna kora czuciowa odbierająca impulsy z

ekstero

i

proprioreceptorów

Drogi czuciowe dochodzą do drogi ciemieniowej, tam zachodzi percepcja czucia

•okolica

I-rzędowa

•okolica

II-rzędowa

•okolica II-rzędowa dokonuje analizy wszystkich informacji z każdego płata

Płat skroniowy
Zakręty:

• skroniowe: górny, środkowy i domy
• skroniowe poprzeczne (pokryte korą słuchową)
• potyliczne - skroniowy boczny
• potyliczne skroniowy

przyśrodkowy

Ważne elementy:

Bruzda poboczna

Hipokamp-

położony w części

przyśrodkowej

płata skroniowego, w głębi półkul. Funkcje

hipokampa:

bierze

udział w spostrzeganiu i zapamiętywaniu bieżących wydarzeń, odpowiada za pamięć przestrzenną. W przypadku
uszkodzenia hipokampa występują zaburzenia pamięci, utrata pamięci zdarzeń bieżących, luki pamięciowe,
utrata świadomości. Do hipokampa docierają informacje z narządu słuchu, wzroku, czucia narządowego.

P

ł

at potyliczny:

Ważne elementy:

• bruzda

ostrogowa

•

klinek

• zakręt j

ęzykowaty

znajduje się tutaj kora wzrokowa odbierająca impulsy biegnące z siatkówek obu
oczu.

Jakość uszkodzenia zależy od miejsca uszkodzenia. Może dojść

np.

do

uszkodzenia synapsy.
Teoria bramkowania w Schizofrenii zaburzenia

przekaźnictwa

neurotransmisji.

Wewnątrz półkul mózgu wyróżnia się

• korę mózgu,
• jądra

podstawne,

czyli

podkorowe

• istotę białą. Kora magu

Większą część kory mózgu zajmuje kora nowa. Pozostałe jej obszary należące do układu

limbicznego

maja budowę trój warstwową

,

tworzą one korę dawną i korę starą.

Jądra podkorowe:

• Ciało prążkowane (w nim jądro ogoniaste i jądro

soczewkowate

złożone z gałki bladej i skorupy. Skorupa i

jądro ogoniaste mają taką samą budowę wewnętrzną

,

noszą wspólną nazwę

prążkowia

)

ciało prążkowane należy

do głównych ośrodków układu

pozapiramidowego,

kontrolującego ruchy mimowolne.

• Przedmurze jest cienką blaszką istoty szarej Jeżąca między jądrem

soczewkowatym

a wyspą

,

od których

oddzielają ją warstwy istoty białej-torebka zewnętrzna i torebka ostatnia
• Ciało

migdałowate-leży

w płacie skroniowym jest to zespół jąder należących

do układu

limbicznego.

Istota biała: w istocie białej półkul rozróżnia się 3 rodzaje włókien nerwowych:

• kojarzeniowe
•

spoidłowe

• rzutowe
W

ł

ókna

kojarzeniowe-ich

początek i zakończenie znajduje się w jednej półkuli

mózgu. Wśród nich przeważaj ą włókna krótkie.
W

ł

ókna spoidłowe: łączą homologiczne struktury każdej z półkul, tworząc

spoidło

Włókna spoidłowe:

1

. Spoidło

hipokampa-

spoidło sklepienia- łączy przede wszystkim obustronną korę

hipokampa.

2. Ciało

modzelowate-

największe włókno łączy korę nową półkul

3. Spoidło

modzelowate-spóidło

przednie-widoczne

w ścianie przedniej komory trzeciej.

W6na projekcyjne
Łączą struktury korowe z

podkorowymi

Włókna

aferentne

i

eferentne

Skupiskiem tych włókien jest torebka wewnętrzna, większość ich przechodzi
przez tę strukturę. Torebka wewnętrzna składa się z
• Odnogi przedniej
• Odnogi tylnej
• Kolana torebki wewnętrznej (łączącego odnogi)

Promienistość

wzrokowa i słuchowa

Uszkodzenia tych włókien powodują specyf

i

czne objawy w zakresie danej

modalności.

Różne objawy w

zależności od piętra poziomu uszkodzenia. Zawsze uszkodzenie danego włókna wiąże się z konkretną

modamością

,ale zależy ono od poziomu tego uszkodzenia.

System

ukrwienia

mózgu:

1

. Tętnica szyjna wewnętrzna

• Tętnica przednia

unaczynia

płat okolice

pł.

czołowego, ciemieniowego, ma gałązki do płata skroniowego.

• Tętnica środkowa mózgu (uchodzi w głąb poprzez Bruzdę Sylwiusza)-unaczynia struktury leżące dalej:

hipokamp,

wyspę. Uszkodzenie hipokampa może być spowodowane przez zator tej tętnicy.

2. Tętnica szyjna.
3. Odpływ

żylny

Duże naczynia tętnicze

unaczyniają

przede wszystkim płat czołowy

,

skroniowy, ciemieniowy.

Tętnice kręgowe mózgu wnikają do wnętrza czaszki przez otwór wielki, splatają się w
nieparzystą tętnicę

podstawną,

która przebiega po brzusznej części mostu, dzieli się ona na dwie tylne tętnice

mózgu. Koło tętnicz3e mózgu czyli pętla

Lilisa

:

poprzez tętnice łączące tylne dochodzi do zespolenia obydwu

tętnic tylnych mózgu z tętnicami szyjnymi wewnętrznymi, a w związku z tym powstaje możliwość wytworzenia
się krążenia

obocznego

pomiędzy tętnicami kręgowymi i szyjnymi. Dwie tętnice tylne mózgu łączą się w dużą

tętnicę

podstawną

mózgu, a ponadto są odgałęzione w koło Lilisa. Dzięki temu ,że tętnica tylna odgałęzia się to

zmniejsza to ryzyko masywnego udaru.

Anastamoza-

krążenie

oboczne.

Dzięki niemu jest szansa przetrwania w przypadku zatorów. Krążenie oboczne

lepiej wytworzone jest u osób starszych, dlatego istnieje większa u nich szansa przetrwania zatoru. Krew z całego
mózgu zbierana jest przez

System

neurohormonalny

Neurotransmitery

(blisko 60 substancji) Każdy ma swoje miejsce wychwytu -

receptor. Łącząc się z odpowiednimi receptorami

neurotransmitery

powodują

zamykanie się bądź otwieranie kanałów jonowych Inne są receptory dla

dopaminy

a inne

np.

dla

acetylocholiny.

Na błonach komórek znajdują się

specyficzne konfiguracje.
Receptory wrażliwe na dany

neuroprzekaźnik

(neurotransmiter)

wychwytują

cząsteczki tego

neurotransmitera

System

dopaminergiczny

Pochodzi z istoty czarnej

śródmózgowia.

Funkcje ruchowe (w zwojach

podstawnych

mózgu) reguluje automatyczne

ruchy mięśni szkieletowych. Uszkodzenie

aksonów

pochodzących z istoty

czarnej, docierających do zwojów podstawnych powoduje chorobę

Parkinsona.

Brak dopaminy powoduje zaburzenia ruchu

Dopamina

uczestniczy też w

odpowiedziach emocjonalnych (w korze mózgowej)

Układ

cholinergiczny

Acetylocholina

(Ach) bierze udział w kodowaniu informacji, ważna jest przy ich odczycie. Niedobór powoduje

zaburzenia pamięci, nie pomaga jednak podawanie acetylocholiny.

ACh

działa na

mięśniówkę-zarówno

gładką

jak i prążkowaną. W sytuacji zniszczenia receptorów

cholinergicznych

przez przeciwciała mamy do czynienia z

miastenią gravis

System

endorfin

Reguluje różnorodne zachowania. Okazuje się ,że również przy zachowaniach

altruistycznych

wydzielają się

endorfiny.

Jest to system wewnętrznych nagród. Spełniają funkcję

neuroprzekaźników

i

neuromodulatorów.W

ośrodkowym układzie nerwowym wiążą się z tymi

samymi receptorami co

opiaty

morf

i

nowe, dzięki czemu mogą uczestniczyć w kontroli percepcji

bólu.Wykazują 18-30 krotni

c

silniejsze działanie niż morfina. Endorfiny maja takie same miejsca

wychwytu jak morfina. System

noradrenergiczny