NEUROPSYCHOLOGIA W II Neuroanatomia zarys ogólny

LITERATURA (podawana na I wykł)

1. Neuropsychologia kliniczna- J. Walsk, PWN 2000

2. Diagnoza neuropsychologiczna ,przegląd zagadnień pod red Klimkowskiego

3. Dysocjacja wiedzy świadomej. A Herzyk, Kądzielowa rozdz. Związek mózg-zachowanie, str. 61-87

4. Neuropsychologia kliniczna- J. Wolski str. 90-112

5. Neurologia myślenie kliniczne red. J. Mazur

6. Neuropatologia kliniczna. Klimkowski.

7. Struktura i funkcje mózgu. A. Herzyk, D. Kązdielowa, str. 9-35

8. Przegląd technik badawczych .Steden str. 37-60

Dzisiaj będzie omawiana neuroanatomia w ogólnym zarysie.

Rozwój ontogenetyczny jest odzwierciedleniem rozwoju filogenetyczny .

Najpierw tworzą się struktury starego mózgu, układ nerwowy rozwija się z

trzech listków zarodkowych: ektodermy, mezodermy i endodermy.

Centralny układ nerwowy to przede wszystkim mózg.

Układ obwodowy jest zbudowany z układu sympatycznego i

parasympatycznego.

W tym momencie zajmujemy się ośrodkowym układem nerwowym. Mózg to

przede wszystkim półkule mózgowe.

Najpierw omówimy mózg czyli kresomózgowie .

Mózg (kresomózgowie) tworzą

1. kresomózgowie parzyste czyli półkule mózgu, do których zalicza się :

• płaszcz,

• jądra kresomózgowia,

• istotę białą półkul

• komory boczne

2. kresomózgowienie nieparzyste:

• ciało modzelowate

• sklepienie

• przegroda przezroczysta

• spoidło przednie

Opony mózgu

Mózg jest otoczony przez opony-są to błony pochodzenia mezodermalnego

l. Opona twarda- ma chronić mózg. Wyścieła wewnętrzną powierzchnię kości tworzących mózgoczaszkę, będąc dla nich jednocześnie okostną wewnętrzną. Wytwarza ona przegrody łącznotkankowe sięgające w głąb jamy czaszki.

Ma za zadanie chronić mózg przed uszkodzeniami, uderzeniem. Składa się z

części dużej, sierpu mózgu, namiotu móżdżku.

Sierp mózgu-dzieli mózg na prawą i lewą półkulę, zagłębia się w pomiędzy półkule. Sierp mózgu przechodzi w namiot móżdżku, który jest rozpięty nad móżdżkiem leżącym w tyle dolnym czaszki

Namiot móżdżku- oddziela płaty potyliczne od móżdżku

2. Opona pajęcza-pod oponą twardą, jest to cienka błona przylega ściśle do wewnętrznej powierzchni opony twardej, od której jest oddzielona jedynie szczelinowatą przestrzenią zw. przestrzenią podtwardówkową. Opona ta ogranicza przestwór zawierający płyn mózgowo-rdzeniowy. ziarnistości pajęczynówki zatapiają się do zatok żylnych opony twardej

3. Opona miękka-bezpośrednio przylega do tkanki mózgu, zawiera naczynia zaopatrujące mózgowie, dlatego też zwana jest naczyniówką, od opony miękkiej do mózgowia głęboko wnikają naczynia krwionośne

Komory boczne znajdują w poszczególnych półkulach mózgu.

płyn mózgowo-rdzeniowy

Krystaliczny, używany do diagnostyki różnych chorób. Przy różnych schorzeniach ten płyn zmienia swój skład., otacza układ nerwowy ośrodkowy, wypełnia przestrzenie wewnątrz mózgowia, oraz rdzenia kręgowego. Komory mózgu to przestwory wewnętrzne zawierające płyn mózgowo-rdzeniowy

Każda komora składa się z

-rogu przedniego

-trzonu

-rogu tylnego

-rogu dolnego

-trójkąta

Wytwarzanie i odfiltrowywanie płynu mózgowo rdzeniowego:

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany przez splot naczyniówkowy. Z

komór bocznych przepływa do komory III, z niej przez wodociąg śródmózgowia

przechodzi do komory IVZ komory IV płyn jest transportowany do ziarnistości

pajęczynówki, stąd do układu żylnego.

Ziarnistości pajęczynówki filtrują płyn, znajdują się one w oponie twardej.

Płyn mózgowo rdzeniowy jest wykorzystywany w diagnostyce neurologicznej,

jakiekolwiek zmętnienia świadczą o procesach zapalnych. Może dochodzić do

gromadzenia się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorze III.

Ziarnistości pajęczynówki filtrują płyn mózgowo-rdzeniowy

BUDOWA PÓŁKUL

Półkule mózgu są największą częścią mózgowia. Oddziela je sięgająca w głąb

aż do ciała modzelowatego szczelina podłużna mózgu.

Budowa półkul mózgowo-rdzeniowych: każda półkula może być analizowana w

płaszczyźnie:

-bocznej (przylegającej do sklepienia czaszki)

-przyśrodkowej (zwróconej do półkuli przeciwległej- gdybyśmy przecięli mózg przez ciało modzelowate- otrzymalibyśmy powierzchnię przyśrodkową)

-podstawnej (spoczywa na podstawie czaszki i na namiocie móżdżku)

PŁASZCZYZNY

l. Płaszczyzna boczna:

Najbardziej widoczne są 3 bruzdy:

Bruzda środkowa-bruzda Rolanda, dzieli każdą półkulę na płat czołowy i ciemieniowy., mówimy wtedy o obszarach przedśrodkowym i zaśrodkowym. Lokalizujemy wtedy okolice: ruchową czyli przedśrodkową, czuciową, ciemieniową.

Bruzda boczna-bruzda Sylwiusza-oddziela płat skroniowy od czołowego i skroniowy od ciemieniowego.

Tutaj znajduje się struktura wyspy. Ta część kory nad wyspą to są wieczka. Wieczka osłaniają wyspę.

Gałązki bruzdy bocznej oddzielają różne pola ruchowe Zakręty w płacie czołowym: zakręt czołowy górny, zakręt czołowy środkowy oraz zakręt czołowy dolny. Wymienione zakręty są oddzielone bruzda czołową górną i bruzdą czołową dolną.

Bruzda ciemieniowe- potyliczna, oddziela płat ciemieniowy od płata potylicznego.

Bruzda ostrogowajest to niewielka bruzda.

Pod płaszczem kory schowane są struktury i jądra podkorowe ale również włókna przewodzące-włókna aferentne i inne struktury tak jak jądro migdałowe. Na zewnątrz znajduje się istota szara. Głęboko schowane są struktury podkorowe.

Część powierzchni bocznej:

Zakręty:

-Przedśrodkowy

-Zaśrodkowy

-Skroniowe

Nie u każdego człowieka bruzdy są jednakowo widoczne, są różnice anatomiczne ,ale funkcjonalnie elementy są takie same.

2. Na powierzchni przyśrodkowej pojawia się szereg struktur:

• Pień ciała modzelowatego

• Zakręt obręczy (powyżej ciała modzelowatego)

• płacik okowośrodkowy

• bruzda okowośrodkowa

• zakręt językowaty

• bruzda ciemieniowo -potyliczna

• bruzda brzeżna

Bruzdy dzielą każdy płat na poszczególne zakręty.

Zaśrodkowy i przedśrodkowy

W każdym przekroju należy się orientować jakie są najważniejsze struktury,

bruzdy, w każdym z płatów.

3.Płaszczyzna poprzeczna-części:

• część nadoczodołowa

• część podstawna

• zakręt obręczy

4.Powierzchnia postawna;

Najważniejsze części:

• cześć nadoczodołowa, wieczkowa i trójkątna płata czołowego

• część podstawna płata skroniowego i potylicznego. Tutaj znajduje się też zakręt oczodołowy Najważniejsze struktury części nadoczodołowej:

• Zakręt obręczy

• Ciało modzelowate

Komórki nerwowe generalnie nie regenerują się ale możliwe jest zastąpienie funkcji pewnych obszarów przez inne.

Kresomózgowie -elementy:

1. jądra kresomózgowia

2. płaszcz-istota szara-pokrywa całe półkule, głównym elementem jest kora mózgu. Kora mózgowa jest pofałdowana, tworzy płaty podzielona bruzdami

3. istota biała kresomózgowia- włókna

4. kresomózgowie nieparzyste

Powierzchnie półkul są pokryte bruzdami, ograniczającymi zakręty mózgu.

Grupy zakrętów tworzą płaty.

Grupy zakrętów tworzą płaty. Rozróżniamy zasadniczo 4 płaty: czołowy,

ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Poza tym rozróżnia się ukrytą w głębi

bruzdy bocznej wyspę i twory należące do tzw. węchomózgowia- płat

limbiczny.

Płaty są odgraniczone bruzdami: płat czołowy oddziela od ciemieniowego

bruzda środkowa, a od skroniowego bruzda boczna. Na powierzchni

przyśrodkowej płat ciemieniowy jest odgraniczony od potylicznego przez

bruzdę ciemieniowo potyliczną.

Płat czołowy_ zajmuje przednią część półkul mózgu na wszystkich jej

powierzchniach. Rozciąga się do bieguna czołowego do bruzdy środkowej

przednia część półkul struktury najnowsze, najbardziej rozwinięte u człowieka,

pojawiają się najpóźniej. Najnowocześniejszy wynalazek ewolucji Płat czołowy

to struktura nadzorująca ,do niego dochodzą różne włókna.

Zakręty:

• przedśrodkowy

• czołowy górny, środkowy i domy

• czołowy przyśrodkowy

• zakręty oczodołowe

• zakręt prosty

tylną część płata czołowego ,głównie zakręt przedśrodkowy zajmuje kora

ruchowa.

Płat ciemieniowy

Ważne elementy:

• zakręt zasrodkowy

• płaciki ciemieniowe : górny i domy (przedzielone bruzdą śródciemieniową.

Płacik ciemieniowy domy dzieli się na część przednią-zakręt nadbrzeżny i tylną-zakręt kątowy

• przedklinek

• płacik okołośrodkowy

przednią część płata ciemieniowego zajmuje pierwotna kora czuciowa odbierająca impulsy z ekstero i proprioreceptorów Drogi czuciowe dochodzą do drogi ciemieniowej, tam zachodzi percepcja czucia

•okolica I-rzędowa

•okolica II-rzędowa

•okolica II-rzędowa dokonuje analizy wszystkich informacji z każdego płata

Płat skroniowy

Zakręty:

• skroniowe: górny, środkowy i domy

• skroniowe poprzeczne (pokryte korą słuchową)

• potyliczne - skroniowy boczny

• potyliczne skroniowy przyśrodkowy Ważne elementy:

Bruzda poboczna

Hipokamp- położony w części przyśrodkowej płata skroniowego, w głębi półkul. Funkcje hipokampa: bierze udział w spostrzeganiu i zapamiętywaniu bieżących wydarzeń, odpowiada za pamięć przestrzenną. W przypadku uszkodzenia hipokampa występują zaburzenia pamięci, utrata pamięci zdarzeń bieżących, luki pamięciowe, utrata świadomości. Do hipokampa docierają informacje z narządu słuchu, wzroku, czucia narządowego.

Płat potyliczny:

Ważne elementy:

• bruzda ostrogowa

• klinek

• zakręt językowaty

znajduje się tutaj kora wzrokowa odbierająca impulsy biegnące z siatkówek obu

oczu.

Jakość uszkodzenia zależy od miejsca uszkodzenia. Może dojść np. do

uszkodzenia synapsy.

Teoria bramkowania w Schizofrenii zaburzenia przekaźnictwa

neurotransmisji.

Wewnątrz półkul mózgu wyróżnia się

• korę mózgu,

• jądra podstawne, czyli podkorowe

• istotę białą. Kora magu

Większą część kory mózgu zajmuje kora nowa. Pozostałe jej obszary należące do układu limbicznego maja budowę trójwarstwową, tworzą one korę dawną i korę starą.

Jądra podkorowe:

• Ciało prążkowane (w nim jądro ogoniaste i jądro soczewkowate złożone z gałki bladej i skorupy. Skorupa i jądro ogoniaste mają taką samą budowę wewnętrzną, noszą wspólną nazwę prążkowia ) ciało prążkowane należy do głównych ośrodków układu pozapiramidowego, kontrolującego ruchy mimowolne.

• Przedmurze jest cienką blaszką istoty szarej Jeżąca między jądrem soczewkowatym a wyspą, od których oddzielają ją warstwy istoty białej-torebka zewnętrzna i torebka ostatnia

• Ciało migdałowate-leży w płacie skroniowym jest to zespół jąder należących

do układu limbicznego.

Istota biała: w istocie białej półkul rozróżnia się 3 rodzaje włókien nerwowych:

• kojarzeniowe

• spoidłowe

• rzutowe

Włókna kojarzeniowe-ich początek i zakończenie znajduje się w jednej półkuli

mózgu. Wśród nich przeważają włókna krótkie.

Włókna spoidłowe: łączą homologiczne struktury każdej z półkul, tworząc

spoidło

Włókna spoidłowe:

1. Spoidło hipokampa- spoidło sklepienia- łączy przede wszystkim obustronną korę hipokampa.

2. Ciało modzelowate- największe włókno łączy korę nową półkul

3. Spoidło modzelowate-spoidło przednie-widoczne w ścianie przedniej komory trzeciej.

W6na projekcyjne

Łączą struktury korowe z podkorowymi

Włókna aferentne i eferentne

Skupiskiem tych włókien jest torebka wewnętrzna, większość ich przechodzi

przez tę strukturę. Torebka wewnętrzna składa się z

• Odnogi przedniej

• Odnogi tylnej

• Kolana torebki wewnętrznej (łączącego odnogi)

Promienistość wzrokowa i słuchowa

Uszkodzenia tych włókien powodują specyficzne objawy w zakresie danej modalności. Różne objawy w zależności od piętra poziomu uszkodzenia. Zawsze uszkodzenie danego włókna wiąże się z konkretną modamością ,ale zależy ono od poziomu tego uszkodzenia.

System ukrwienia mózgu:

l. Tętnica szyjna wewnętrzna

• Tętnica przednia unaczynia płat okolice pł. czołowego, ciemieniowego, ma gałązki do płata skroniowego.

• Tętnica środkowa mózgu (uchodzi w głąb poprzez Bruzdę Sylwiusza)-unaczynia struktury leżące dalej: hipokamp, wyspę. Uszkodzenie hipokampa może być spowodowane przez zator tej tętnicy.

2. Tętnica szyjna.

3. Odpływ żylny

Duże naczynia tętnicze unaczyniają przede wszystkim płat czołowy ,skroniowy, ciemieniowy. Tętnice kręgowe mózgu wnikają do wnętrza czaszki przez otwór wielki, splatają się w nieparzystą tętnicę podstawną, która przebiega po brzusznej części mostu, dzieli się ona na dwie tylne tętnice mózgu. Koło tętnicz3e mózgu czyli pętla Lilisa : poprzez tętnice łączące tylne dochodzi do zespolenia obydwu tętnic tylnych mózgu z tętnicami szyjnymi wewnętrznymi, a w związku z tym powstaje możliwość wytworzenia się krążenia obocznego pomiędzy tętnicami kręgowymi i szyjnymi. Dwie tętnice tylne mózgu łączą się w dużą tętnicę podstawną mózgu, a ponadto są odgałęzione w koło Lilisa. Dzięki temu ,że tętnica tylna odgałęzia się to zmniejsza to ryzyko masywnego udaru.

Anastamoza- krążenie oboczne. Dzięki niemu jest szansa przetrwania w przypadku zatorów. Krążenie oboczne lepiej wytworzone jest u osób starszych, dlatego istnieje większa u nich szansa przetrwania zatoru. Krew z całego mózgu zbierana jest przez

System neurohormonalny

Neurotransmitery (blisko 60 substancji) Każdy ma swoje miejsce wychwytu -

receptor. Łącząc się z odpowiednimi receptorami neurotransmitery powodują

zamykanie się bądź otwieranie kanałów jonowych Inne są receptory dla

dopaminy a inne np. dla acetylocholiny. Na błonach komórek znajdują się

specyficzne konfiguracje.

Receptory wrażliwe na dany neuroprzekaźnik (neurotransmiter) wychwytują

cząsteczki tego neurotransmitera

System dopaminergiczny

Pochodzi z istoty czarnej śródmózgowia.

Funkcje ruchowe (w zwojach podstawnych mózgu) reguluje automatyczne

ruchy mięśni szkieletowych. Uszkodzenie aksonów pochodzących z istoty

czarnej, docierających do zwojów podstawnych powoduje chorobę Parkinsona.

Brak dopaminy powoduje zaburzenia ruchu Dopamina uczestniczy też w

odpowiedziach emocjonalnych (w korze mózgowej)

Układ cholinergiczny

Acetylocholina (Ach) bierze udział w kodowaniu informacji, ważna jest przy ich odczycie. Niedobór powoduje zaburzenia pamięci, nie pomaga jednak podawanie acetylocholiny. ACh działa na mięśniówkę-zarówno gładką jak i prążkowaną. W sytuacji zniszczenia receptorów cholinergicznych przez przeciwciała mamy do czynienia z miastenią gravis

System endorfin

Reguluje różnorodne zachowania. Okazuje się ,że również przy zachowaniach

altruistycznych wydzielają się endorfiny. Jest to system wewnętrznych nagród.

Spełniają funkcję neuroprzekaźników i neuromodulatorów.W ośrodkowym

układzie nerwowym wiążą się z tymi samymi receptorami co opiaty morfinowe,

dzięki czemu mogą uczestniczyć w kontroli percepcji bólu.Wykazują 18-30

krotnie silniejsze działanie niż morfina. Endorfiny maja takie same miejsca

wychwytu jak morfina.

System noradrenergiczny

Noradrenalina wydzielana jest w miejscach sinawych. W sytuacji zagrożenia

wydzielają się wysokie dawki noradrenaliny. Noradrenalina ma związek z

funkcjami pamięciowymi.W spoczynku uwalniane są tylko niewielkie dawki

adrenalinay i noradrenaliny,w sytuacjach alarmowych ich wydzielanie znacznie

wzrasta. Adrenalina i noradrenalina należą do grupy katecholamin.które

pobudzane są również rzeź wzmożoną aktywność współczulną np. praca,

zimno, gorąco ból, stres niedobór tlenu. Ważnym zadaniem katecholamin

uwalnianych w sytuacji alarmowej jest mobilizacja energii chemicznej oraz

zwiększanie pobierania glukozy przez komórki.

Pamięć przestrzenna wiąże się z produkcją noradrenaliny

Układ serotoniny-serotonina podobna jest do ekstazy, daje poczucie mocy,

równowagi. Zaburzenia w systemie serotoninowym prowadzą do zaburzeń

nastroju.

Trzeba będzie zrobić diagnozę jakiegoś pacjenta ,mogą to być np. zaburzenia pamięci, jakieś zaburzenia o podłożu organicznym. Pod koniec roku będą pewne zajęcia o charakterze ćwiczeniowym.

---