Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (1) -

Witkład 1- 6.11.03

Układ nerwowy - zespół komórek nerwowych i tkanki glejowej.

1. Część układu nerwowego odbierająca informację ze środowiska
zewnętrznego i prowadząca je do części ośrodkowej określana jest jako
część dośrodkowa, aferentna, czuciowa. Więcej niż 80% informacji nie
dochodzi do OUN, są one eliminowane, OUN otrzymuje 10 - 15 %.
2. Ośrodki nadrzędne. Najbardziej nadrzędne w najwyższym piętrze - korze
mózgowej, ale również w rdzeniu przedłużonym, kręgowym. Te ośrodki
po otrzymaniu informacji dokonują ich analizy, porównaniu z dotychczas
posiadanymi (doświadczenie życiowe), wypracowują decyzję - czy układ
nerwowy ma reagować na otrzymaną informacje czy nie. Jeżeli decyzja
mówi, że musi nastąpić reakcja, to informacja przekazywana jest do
3. Części odśrodkowej, eferentnej. Ta część wyprowadza decyzje układu
nerwowego do narządów reagujących - efektorów, wyróżniamy 4 rodzaje
efektorów:
- mięśnie szkieletowe poprzecznie prążkowane - czynny aparat narządu
ruchu
- mięsień sercowy
- mięśnie gładkie
- gruczoły
W ujęciu czynnościowym:
- Część odśrodkowa wyprowadzająca informacje do mięśni szkieletowych
- układ nerwowy ruchowy, somatyczny.
- Część wyprowadzająca informacje do mięśnia sercowego, mięśni
gładkich i gruczołów - układ nerwowy autonomiczny.

Układ nerwowy funkcjonuje zawsze jako całość. Różnica pomiędzy

układem ruchowym a autonomicznym polega na tym, że impuls z ośrodków
ruchowych idzie bezpośrednio do efektora i tam następuje synapsa
nerwowo -mięśniowa, w układzie autonomicznym decyzje przed dojściem
do efektora ulegają przełączeniom na obwodzie. Te przełączenia dokonują
się w skupiskach ciał komórek nerwowych poza ośrodkowym układem
nerwowym - zwojach. W związku z tym w układzie autonomicznym
wyróżniamy włókna przedzwojowe (preganglionares) i zazwojowe
(postganglionares), każde włókna ulega przełączeniom synaptycznym
przynajmniej raz, może być tych przełączeń więcej. Z punktu widzenia
topograficznego dzielimy układ nerwowy na:
- ośrodkowy (systema nervosum centrale)
- mózgowie (encephalon)
- rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
- obwodowy (systema nervosum periphericum)
- nerwy rdzeniowe (nervi spinałeś) - 31 par
- zwoje i nerwy czaszkowe (12 par)
- zwoje i nerwy pni współczulnych (29 - 32/33 par)

Podstawową jednostką budowy układu nerwowego jest neuron -

komórka nerwowa. Posiada ona wszystkie elementy budowy komórek,
bardzo rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną szorstką, która tworzy
równoległe szeregi (niektóre barwienia) - tigroid (istota Nissla). Każda
komórka nerwowa składa się z ciała (perikarion) oraz wypustek
nerwowych (neuryty). Są dwa rodzaje neurytów - dendryty (l lub więcej)
i akson. Dendryt najczęściej prowadzi bodźce do komórki, akson od
komórki, włókna czuciowe zawsze są dendrytami, włókna odśrodkowe -
aksonami.

Część aferentna, dośrodkowa - włókna rozpoczynają się poza OUN,

tak jest z wyjątkiem nerwu wzrokowego i węchowego. Włókna
rozpoczynają się w zwojach. Włókna odśrodkowe rozpoczynają się zawsze
w układzie ośrodkowym, skupiska ciał komórek w OUN nazywamy
ośrodkami albo jądrami.
Informacje ze środowiska są odbierane przez zakończenia nerwowe
względnie otoczone zmodyfikowaną tkanką nabłonkową - receptory.
Podział morfologiczny receptorów:

- wolne zakończenia nerwowe
- zakończenia nerwowe rozgałęzione
- zakończenia nerwowe otorbione - na zewnątrz znajdują się komórki
nienerwowe, są one zlokalizowane w skórze, w błonach śluzowych Ze
względu na lokalizację, topografię:
- eksteroreceptory - skóra, błony śluzowe, mają kontakt ze środowiskiem
zewnętrznym
- interoreceptory - w narządach wew., naczyniach krwionośnych
- proprioceptory - receptory narządów ruchu
- zakończenia ścięgniste Golgiego
- wrzeciona mięśniowe, receptory mięśniowe, które posiadają
równocześnie unerwienie ruchowe

Mózgowie topograficznie dzielimy na 5 części:
1. kresomózgowie (telencephalon) - najbardziej rozwinięta, głównym
składnikiem są półkule mózgu
2. międzymózgowie
3. śród mózgowie
4. tyłomózgowie wtórne
5. rdzeniomózgowie
Klinicznie wyróżniamy:
1. mózg (cerebrum) - istota biała i szara półkul mózgu
2. pień mózgu (truncus cerebri) - obejmuje śródmózgowie, most i rdzeń
przedłużony, a w szerszym ujęciu także jądra kresomózgowia i
międzymózgowie
3. móżdżek (cerebellum)

Wykład II (Bruskład?)- 13.11.03, prof. Bruska
Mózgowie otoczone jest 3 oponami:
1. dura mater
2. arachnoidea
3. pia mater
Opona twarda ma odrębną budowę niż w kanale kręgowy, posiada 2 ściśle
zrośnięte
blaszki z wyjątkiem:
- zatok opony twardej
- zwoju trójdzielnego
- siodła tureckiego
Blaszka zewnętrzna opony twardej wnika do otworów w obrębie czaszki,
otaczając nerwy,
blaszka wew. wytwarza szereg wypustek, które związane są z zatokami
opony twardej:
1. sierp mózgu (falx cerebri), największa wypustka, przebiega w szczelinie
pośrodkowej? (mnie wydaje się że raczej w podłużnej) mózgu, pomiędzy
dwoma półkulami; rozpoczyna się na grzebieniu kogucim, kończy się na
grzebieniu potylicznym wew.
- brzeg wew. jest wklęsły, wzdłuż niego przebiega zatoka strzałkowa dolna
- brzeg zew. jest wypukły, wzdłuż niego przebiega zatoka strzałkowa górna
2. namiot móżdżku (tentorium cerebelli) - oddziela płat potyliczny od
móżdżku, przylega do bruzdy poprzecznej i łączy się z sierpem mózgu; w
miejscu połączenia sierpa mózgu z namiotem przebiega zatoka prosta,
wzdłuż brzegu przylegającego do kości potylicznej
- zatoka poprzeczna (sinus transversus)
3. sierp móżdżku (falx cerebelli) - oddziela 2 półkule móżdżku
4. przepona siodła (diaphragma sellae) - rozpostarta nad siodłem tureckim
Blaszka zewnętrzna bardzo często; związana jest z okostną, ściśle do niej
przylega, na powierzchni zew. widoczne są ziarnistości pajęczynówki.
Opona jest bogato unaczyniona i unerwiona.
Unerwienie - gałęzie oponowe n. V, X, szyjne nerwy rdzeniowe.
Unaczynienie - 3 główne gałęzie:

- U WA G A -

- Wszelkie komentarze i uwagi zawarte w tym tekscie sa prywatnymi opiniami autora tego opracowania i za ich tresc nie ponosze

odpowiedzialnosci.

- W ponizszym dokumencie brakuje dwu wykladow- mam nadzieje, ze uda mi sie je zdobyc do srody- 4 lutego. Gdy tylko znajda sie w moim

posiadaniu, zostana opublikowane na stronie http://republika.pl/shakemaster/

- Za ewentualne bledy i rozbieznosci z wykladami odpowiada autor tego dokumentu

Zeskanowal i pomniejszyl: <[e-mail]>

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (2) -

1. tętnica oponowa przednia z tętnicy sitowej przedniej od tętnicy ocznej -
opona przedniego dołu czaszki
2. tętnica oponowa środkowa od tętnicy szczękowej - unaczynia oponę
przedniego, środkowego i tylnego dołu czaszki
3. tętnica oponowa tylna od tętnicy gardłowej wstępującej
Oprócz głównego źródła unaczynienia opona zaopatrywana jest przez
gałęzie oponowe
tętnicy potylicznej i kręgowej.
Zatoki opony twardej (sinus durae matris) - kanały żylne, które występują
pomiędzy blaszkami opony twardej, zbierają krew z mózgowia, opon, gałki
ocznej i ucha środkowego? (raczej chyba wewnętrznego), w swojej
ścianie nie posiadają elementów kurczliwych i zastawek. Zatoki po zebraniu
krwi odprowadzają ją głównie do żyły szyjnej zewnętrznej (stawiałbym
jednak na szyjną wewnętrzną), dwie główne grupy zatok: 1. Grupa górna
- posiada wspólny spływ na powierzchni wew. kości potylicznej w pobliżu
guzowatości potylicznej wew. spływ zatok (confluens sinuum), spływają
tu:
- zatoka strzałkowa górna (sinus sagittalis sup.) - położona wzdłuż
wypukłego brzegu sierpa mózgu
- zatoka strzałkowa dolna (sinus sagittalis inf.) - położona wzdłuż wklęsłego
brzegu sierpa mózgu
- zatoka prosta (sinus rectus) - położona wzdłuż połączenia namiotu
móżdżku i sierpa mózgu
- zatoka poprzeczna (sinus transversus)
- zatoka esowata (sinus sigmoideus)
- zatoka potyliczna (sinus occipitalis) - położona wzdłuż grzebienia
potylicznego wew.
2. Grupa dolna - spływ do zatoki jamistej (sinus cavernosus), położonej po
obu stronach siodła tureckiego:
- zatoka skalista górna (sinus petrosus sup.)
- zatoka skalista dolna (sinus petrosus inf.)
- zatoka jamista
- zatoka klinowo - ciemieniowa Wszystkie te zatoki spływają do żyły
szyjnej wew.
Opona pajęcza, arachnoidea, przebiega nad wszystkimi bruzdami i
zakrętami, nie wnika w nie, w obrębie kanału kręgowego łączy się poprzez
beleczki z oponą miękką. Pomiędzy nią a oponą miękką znajduje się
przestrzeń podpajęczynówkowa, z płynem mózgowo rdzeniowym, beleczek
nie ma, wytwarzają się zbiorniki:
1. zbiornik podstawny - na podstawie mózgowia, dzielony na:
- zbiornik mostu
- zbiornik międzykonarowy
- zbiornik skrzyżowania
- zbiornik blaszki krańcowej
2. zbiornik móżdżkowo - rdzeniowy, pomiędzy móżdżkiem a rdzeniem
przedłużonym W tych zbiornikach krąży płyn mózgowo - rdzeniowy, który
przedostaje się do kanału kręgowego, przestrzeni podpajęczynówkowej
rdzenia kręgowego oraz do zatok opony twardej (poprzez ziarnistości
pajęczynówki) i żył śródkościa.

Mózgowie
W jego skład wchodzą:
1. półkule mózgu, które określamy jako mózg (cerebrum)
2. pień mózgu (truncus cerebri), w jego skład w szerszym ujęciu wchodzą
jądra kresomózgowia, międzymózgowie, śródmózgowie, most i rdzeń
przedłużony, w węższym zakresie w skład pnia wchodzi śródmózgowie,
most i rdzeń przedłużony
3. móżdżek (cerebellum)
W skład poszczególnych części pnia mózgu wchodzą:
1. rdzeń przedłużony (medulla oblongata)
2. most (pons) - posiada powierzchnię brzuszną i grzbietową
3. śródmózgowie (mesencephalon), które składa się z pokrywy
śródmózgowia (tectum mesencephali) oraz z konarów mózgu (pedunculi
cerebri), konary mózgu dzielą się na część grzbietową - nakrywkę
(tegmentum) i część brzuszną - odnogi mózgu (crura cerebri); pokrywa
śródmózgowia obejmuje tzw. blaszkę czworaczą (lamina tecti) oraz
ramiona wzgórków (brachia colliculorum); ramiona wzgórków łączą
wzgórki blaszki czworaczej z ciałami kolankowatymi, pomiędzy pokrywą
śródmózgowia a konarami mózgu przebiega wąska, szczelinowata

przestrzeń - wodociąg mózgu (aqueductus cerebri), który łączy komorę
III z komorą IV.
4. międzymózgowie (diencephalon) składa się z trzech podstawowych
części:
- wzgórzomózgowia (thalamencephalon)
• wzgórze (thalamus)
• nadwzgórze (epithalamus)
• zawzgórze (metathalamus)
- podwzgórza (hypothalamus)
- niskowzgórza (subthalamus)
Otoczone istotą szarą półkul mózgowych, znajdującą się na zewnątrz -
jest to kora mózgowa (cortex), wewnątrz znajduje się istota biała -
substantia alba. W istocie szarej wyróżniamy liczne pofałdowania i bruzdy.
Pomiędzy półkulami - szczelina pośrodkowa (wydaje mnie się że podłużna)
mózgu - fissura mediana (logitudinalis) cerebri.
Bieguny:
- czołowy, przedni (frontalis, anterior)
- potyliczny, tylny (occipitalis, posterior)
- skroniowy, boczny? (hmmmm..., chyba jednak dolny) - temporalis,
lateralis? (a może jednak inferior) [ w rzeczywistosci “ku przodowi i
nieco do dolu”- przyp. Shakem.]
Poszczególne bruzdy dzielą korę na płaty:
- płat czołowy do bruzdy - uwaga hit wykładów - przedśrodkowej??? (tu
mam zdecydowanie najpoważniejsze wątpliwości, chyba każda książka
podaje jednak w tym miejscu bruzdę środkową)
- płat ciemieniowy, za bruzdą środkową (w takim układzie wcięłoby
zakręt przedśrodkowy, czy stał się on może samodzielnym płatem???)
- płat potyliczny, oddzielony od ciemieniowego bruzdą ciemieniowo -
potyliczną
- bruzda boczna oddziela płat czołowy, ciemieniowy i potyliczny od płata
skroniowego Powierzchnie półkul:
- wypukła (grzbietowe - boczna)
- przyśrodkowa
- podstawna
Do kresomózgowia oprócz półkul mózgu zaliczamy kresomózgowie
nieparzyste
(telencephalon impar), do którego należą:
- blaszka krańcowa (lamina terminalis)
- spoidło przednie (comissura ant.)
- ciało modzelowate (corpus callbsum) albo spoidło wielkie
- spoidło sklepienia (comissura fornicis)
- przegroda przeźroczysta (septum pellucidum)
Zakręty Płat czołowy:
- czołowy górny
- czołowy środkowy
- czołowy dolny, w obrębie tego zakrętu 3 części - część oczodołowa,
część trójkątna i
część wieczkowa Pow. podstawna:
- zakręt oczodołowy
- zakręt prosty Pow. przyśrodkowa:
- zakręt obręczy (gyrus cinguli)
(Hmmmmmmmm, zdaje mnie się że znów wcięło dość istotną strukturę,
jaką jest zakręt przedśrodkowy, który prawdopodobnie także należy
do płata czołowego, choć jeśli wziąć pod uwagę, że płat czołowy
kończy się na bruździe przedśrodkowej, to wtedy racji nie mam, ale
co się stało z tym zakrętem????, czy już wkrótce będziemy mówili o 7
płacie półkul mózgu - kwestionuje to pro f. Woźniak w następnym
wykładzie - płacie przedśrodkowym, znajdującym się pomiędzy bruzdą
przedśrodkową a środkową, czas pokaże)
Płat ciemieniowy:
- zakręt zaśrodkowy
- płacik ciemieniowy górny
- płacik ciemieniowy dolny, w jego obrębie:
• zakręt kątowy
• zakręt nadbrzeżny
Pow. przyśrodkowa:
- przedklinek (precuneus)
Zakręt przedśrodkowy i zakręt zaśrodkowy tworzą często płacik
przyśrodkowy na pow.

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (3) -

przyśrodkowej półkul.
Płat skroniowy Pow. wypukła:
- zakręt skroniowy górny
- zakręt skroniowy środkowy
- zakręt skroniowy dolny Pow. podstawna:
- zakręt potyliczno - skroniowy - boczny
- zakręt hipokampa
Płat potyliczny:
- zakręt potyliczny górny
- zakręt potyliczny środkowy
- zakręt potyliczny dolny Pow. przyśrodkowa:
- klinek (cuneus). oddzielony bruzdą ciemieniowo - potyliczną od
przedklinka Pow. podstawna:
- zakręt potyliczno - skroniowy przyśrodkowy, który przechodzi dalej w
zakręt hipokampa
Po odsłonięciu bruzdy bocznej ukazuje się kolejny płat - wyspa (insula).
bruzdy dzielą ją na zakręty krótkie oraz zakręt długi. Płat przybrzeżny
(lobus limbicus) - posiada zakręt obręczy i zakręt hipokampa.
Podział cytoarchitektoniczny kory mózgu - pola Brodmana, związane są
one z określoną budową, dotyczą różnych typów komórek w obrębie tych
pól oraz różnych dróg. Istota szara - komórki nerwowe, istota biała -
włókna, Skupiska istoty szarej w obrębie istoty białej -jądra w OUN, zwoje
w obwodowym UN.

Unaczynienie mózgowia:
- tętnica szyjna wew.
- tętnica kręgowa
Dwie tętnice kręgowe łączą się w tętnicę podstawna, od której odchodzi
tętnica mózgu tylna. T. szyjna wew. oddaje t. mózgu przednią, t. mózgu
środkową- przedłużenie t. szyjnej wew., t, łączącą tylną (łączy t. tylną
mózgu z t. mózgu środkową) oraz t. naczyniówkową. Tętnice te tworzą
koło tętnicze mózgu - Willisa.T. mózgu przednia przebiega głównie w
szczelinie podłużnej mózgu, obie tętnice zespalają się t. łączącą przednią.
T. mózgu środkowa przebiega głównie w szczelinie bocznej? mózgu (może
bruździe bocznej), oddaje gałęzie do płata czołowego, ciemieniowego,
skroniowego i do wyspy. T. łącząca tylna zespala t. szyjną wew. z t. mózgu
tylną. T. naczyniówkowa wnika do komory bocznej i zaopatruje głównie
splot naczyniówkowy komory bocznej. T. kręgowa oddaje tętnice
rdzeniowe (przednie i tylne) i t. dolne (tylne) móżdżku
T. podstawna oddaje gałęzie do mózgowia i móżdżku:
- t. dolna przednia móżdżku
- gg. do mostu
- t. mózgu tylna
- t. błędnikowa Tętnice oddają:
- gałęzie krótkie do kory mózgu
- gałęzie długie do istoty biełej
Żyły mózgowia - 3 grupy:
- mózgu
- żyły powierzchowne
- żyły górne, uchodzą do zatoki strzałkowej górnej, przyjmują żyły boczne
i przyśrodkowe
- żyły dolne, na powierzchni podstawnej, uchodzą do zatoki poprzecznej i
jamistej lub do ż. podstawnej albo ż. mózgu wielkiej o żyła podstawna
(żyła Roventala), powstaje w okolicy istoty dziurkowanej przedniej z
połączenia żyły mózgu przedniej i środkowej
- żyły głębokie, zbierają krew z istoty białej i z przedniej części pnia mózgu,
uchodzą do żyły wew. mózgu oraz do ż. wielkiej mózgu
- żyła wew. mózgu przebiega w pobliżu otworu między komorowego,
powstaje z ż. wzgórzowo - podwzgórzowej, ż. przegrody przeźroczystej i
ż. naczyniówkowej, kończy się mniej więcej w okolicy szyszynki, 2 żyły
wewnętrzne łączą się i tworzą żyłę wielką mózgu
- żyła wielka mózgu (Galena), najczęściej uchodzi do zatoki prostej
- pnia mózgu
- móżdżku

Układ komorowy:
- komory boczne
- komora III
- komora IV

Komory boczne poprzez otwory międzykomorowe łączą się z komorą
trzecią, która poprzez wodociąg mózgu łączy się z komorą IV, a ta z kolei
łączy się z przestrzenią podpajęczynówkową rdzenia kręgowego i z
kanałem centralnym.
Krążenie płynu mózgowo - rdzeniowego.
Wytwarzany przez sploty naczyniówkowe komór bocznych, przechodzi
do układu komorowego, poprzez ziarnistości pajęczynówki może dostawać
się nawet do jamy nosowej. Ilość płynu to 200 ml, ciężar 1007 (tylko nie
wiadomo czy km/l czy może kg/cm

3

). Składa się z elementów

komórkowych - limfocyty 3-5 (ciekawe czy w całym płynie czy np.w l
ml), zawiera 20 mg% białka, 65 - 75 mg% glukozy, 700 - 790 mg%
chlorków, ciśnienie 80 - 200 mmH

2

O. w stanach chorobowych płyn może

ulec np. zmętnieniu, w celach diagnostycznych stosuje się nakłucie
lędźwiowe i podpotyliczne. Płyn ma bardzo duże znaczenie, często może
dojść do poszerzenia układu komorowego -wodogłowie - napięte i
wybrzuszone ciemiączka, rozejście szwów, czasem bardzo duża głowa.
W zapaleniu opon w płynie dużo chlorków, zwiększone ciśnieniem, więcej
elementów komórkowych, płyn mętnieje.

Witkład III - 20.11.03, przepisany z notatek pani Joanny D.
Kresomózgowie - najaktywniejszy rozwój w filo- i ontogenezie. W jego
skład wchodzą:
- kresomózgowie nieparzyste (telencephalon impar)
- półkule mózgu (hemisphera cerebri)
Istota biała znajduje się wewnątrz, zaś istota szara na zewnątrz, tworzy
płaszcz (palium), czyli korę. W istocie białej znajdują się skupiska istoty
szarej - jądra.
Półkule dzielimy na 6 płatów:
- płat czołowy
- płat ciemieniowy
- płat potyliczny
- płat skroniowy ;
- wyspa
- płat brzeżny (na powierzchni przyśrodkowej) Płaty podzielone są przez
bruzdy na zakręty. Podział kory pod względem funkcji - od 20 do 109
ośrodków (różne podziały), wg Brodmana - 52 pola (niezupełnie
prawidłowo).

Ułożenie somatotopiczne - istnieje w całym układzie nerwowym

,poszczególne obszary kory reprezentują poszczególne części ciała, pewne
części ciała mają większą reprezentagę korową, to ułożenie obowiązauje
na wszystkich piętrach układu nerwowego.
Regularna budowa kory obejmuje 6 warstw, w ich obrębie najliczniejsze
są komórki ziarniste i piramidowe. Od zewnątrz:
1. warstwa drobnowidowa (stratum moleculare)
2. warstwa ziarnista zew. (stratum granulare externum)
3. warstwa piramidowa zew. (stratum pyramidale externum)
4. warstwa ziarnista wew.
5. warstwa piramidowa wew.
6. warstwa komórek różnokształtnych (stratum multiforme)
Taki regularny układ budowy kory (warstwy jednakowej grubości)
nazywamy homocortex. Heterocortex - w poszczególnych polach
korowych istnieją różne grubości warstw piramidowych i ziarnistych.
Heterocortex dzielimy na korę:
- bezziarnistą - w ośrodkach ruchowych najgrubsze są warstwy piramidowe
- ziarnistą - w ośrodkach czuciowych bardzo grube warstwy ziarniste W
warstwie piramidowej wew. znajdują się duże komórki piramidowe Betza.
Podział kory pod względem filogenetycznym:
- archocortex - kora stara (Allocortex)
- paleocortex - kora dawna (Allocortex)
- neocortex - kora nowa
Archeocortex i paleocortex posiadają nieregularną budowę warstwową,
często bezwarstwową.
Allocortex - kora inna
Isocortex - homogenetyczna - neocortex
mesocortex - forma przejściowa o niewyraźnej budowie

Poszczególne ośrodki korowe połączone są między sobą poprzez drogi

nerwowe, które są wypustkami komórek nerwowych:
1. drogi kojarzeniowe (tractus associationes) - łączą ośrodki nerwowe w
obrębie tej samej połowy

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (4) -

2. drogi spoidłowe (tractus commisurales) - łączą jednoimienne ośrodki
korowe w obrębie dwóch półkul; do dróg spoidłowych zaliczamy:
- spoidło wielkie (ciało modzelowate)
- spoidło przednie
- spoidło tylne
- spoidło uzdeczek
- spoidło sklepienia ;
Te włókna spoidłowe pod względem topograficznym należą do
kresomózgowia nieparzystego.
3. drogi rzutowe (tractus projectiones) - łączą ośrodki korowe z ośrodkami
niższymi lub odwrotnie:
- zstępujące - do ośrodków niższych
- wstępujące - do kory
Drogi czuciowe zawsze są wstępujące, ruchowe - zstępujące

ROZWÓJ OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
Po zapłodnieniu zygota ulega licznym podziałom (blastomery). Następnie
tworzy się morula i blastocysta (w niej węzeł zarodkowy i komórki
pęcherzykowe blastocysty -pęcherzyk żółtkowy). Ok. 6 - 8/9 dnia
blastocysta znajduje się w jamie macicy i następuje implantacja. W 2 tyg.
zaznacza się podział na epiblast i hipoblast. Histiogeneza rozpoczyna się
na początku 3 tyg. (powstają listki zarodkowe, powierzchnia brzuszna i
grzbietowa, brzegi i bieguny - powstaje tarczka zarodkowa). Granica zew.
tarczy - ektoderma zwrócona do światła owodni, granica wew. - endoderma
zwrócona do pęcherzyka żółtkowego. W 3 tyg. następuje intensywny wzrost
mezodermy, tworzą się somity. Z mezodermy przyśrodkowej powstaje
układ szkieletowy i mięśnie, z mezodermy pośrodkowej układ moczowy, a
z mezodermy bocznej skóra właściwa, przydanka i błona mięśniowa
narządów. Z ektodermy powstaje układ nerwowy, naskórek i narządy
zmysłów. Z endodermy - przewód pokarmowy i układ oddechowy.

Układ nerwowy- Powstaje z ektodermy. W 12-16 dniu rozwoju tworzy

się płyta nerwowa - następuje proliferaga ektodermy na grzbietowej
powierzchni zarodka. Rozrost części bocznych płyty nerwowej prowadzi
do wytworzenia fałdów nerwowych, pomiędzy którymi znajduje się
rynienka nerwowa. W 19,20 dniu rozwoju następuje zamknięcie rynienki
- powstaje cewa nerwowa. Cewa z przodu i z tyłu połączona jest z jamą
owodni:
- otwór nerwowy przedni (neuroporus anterior) - zamknięcie ok. 24 dnia
- otwór nerwowy tylny (neuroporus posterior) - zamknięcie ok. 26 dnia

Do końca 4 tyg. następuje całkowite zamknięcie cewy nerwowej. Brak

zamknięcia w odcinku głowowym - anencephalia. Przed zamknięciem
rynienki (w trakcie tworzenia cewy) część komórek fałdów nerwowych
wędruje na grzbietową powierzchnię cewy tworząc grzebień nerwowy
(crista neuralis), z którego rozwijają się wszystkie części składowe układu
nerwowego obwodowego, ale nie tylko. Z grzebienia powstają:
- wszystkie części obwodowego układu nerwowego: zwoje rdzeniowe
zwoje pnia współczulnego zwoje nerwów czaszkowych zwoje
przywspółczulne
sploty śródścienne układu pokarmoewgo i oddechowego układ nerwowy
jelitowy rdzeń nadnerczy narządy zmysłów (błędnik błoniasty, siatkówka,
soczewka
- większość kości twarzoczaszki
- żuchwa
- szczęka
- przegroda w stożku tętniczym
- opony: pajęcza i miękka
Komórki tworzące szkielet twarzy i przegrodę w stożku tętniczym wędrują
poprzez somity nabywając cech komórek mezodermalnych, dlatego
nazywane są ektomezenchymą (pierwszy człon nazwy związany z
pochodzeniem, drugi z nabywaniem cech).
W 5 tyg. (4/5), tuż po zamknięciu cewy, w obrębie części rdzeniowej
cewy nerwowej tworzy się bruzda graniczna (sulcus terminalis), która
dzieli cewę nerwową na:
1. płytę podstawną- położona brzusznie
2. blaszkę skrzydłową (lamina alaris) - położona grzbietowe
Bruzda graniczna sięga aż do międzymózgowia, najbardziej przednia część
zbudowana jest tylko z blaszki skrzydłowej.

W obrębie płyty podstawnej różnicują się:
- przyszłe rogi przednie i boczne
- ośrodki współczulne i przywspółczulne
W obrębie blaszki skrzydłowej - rogi tylne.
W 5 tyg. ściana cewy nerwowej różnicuje się w 3 warstwy:
1. wewnętrzna - warstwa rozrodcza (macierz), następuje proliferacja
komórek neuroektodermy, otacza kanał, powstające komórki wędrują do
warstwy środkowej, jest cieńsza w obrębie płyty podstawnej, szersza w
blaszce skrzydłowej
2. środkowa - warstwa płaszczowa, najszersza, komórki wędrujące tu z
warstwy wew. różnicują się na:
- neuroblasty
- glioblasty (powstaje glej układu ośrodkowego - astrocyty i
oligodendrocyty, tkanka glejowa obwodowa - mikroglej, powstaje z
mezodermy)
3. zewnętrzna - warstwa brzeżna (stratum marginale) - zbudowana z
wypustek neuroblastów oraz komórek glejowych W 6,7 tyg. w rozwoju
rdzenia następuje:
- redukcja warstwy rozrodczej
- różnicowanie grup komórek w obrębie płyty podstawnej i blaszki
skrzydłowej
- wędrówka zwojów nerwowych z powierzchni grzbietowej do otworów
między kręgowych
- intensywny rozwój naczyń w obrębie cewy nerwowej
W rdzeniu występuje układ somatotopiczny, w rogach przednich i bocznych
znajdują się motoneurony. Słup przyśrodkowy unerwia mięśnie osiowe,
słup boczny jest szczególnie dobrze ukształtowany w odcinku szyjnym i
lędźwiowym - unerwienie kończyn. W całym okresie zarodkowym i
wczesnym płodowym rdzeń kręgowy rozciąga się przez całą długość kanału
kręgowego i poszczególne neuromery odpowiadają kręgom. Od 13 tyg.
następuje szybszy wzrost na długość kanału kręgowego, co prowadzi do
utworzenia ogona końskiego oraz przesuwania przyszłego stożka
rdzeniowego w stosunku do poziomu kręgów, co nazywamy rzekomym
wstępowanie rdzenia kręgowego. W odcinku głowowym rdzenia w 4 tyg.
tworzą się trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe:
1. przodomózgowie(prosencephalon) => kresomózgowie (telencephalon)
+ międzymózgowie (diencephalon)
2. śródmózgowie (mesencephalon) = > śródmózgowie (mesencephalon)
3.tyłomózgowie (rhombencephalon) => tyłomózgowie wtórne
(metencephalon) czyli most i móżdżek + rdzeń przedłużony (medulla
oblongata).
W 5 tyg. następuje różnicowanie na 5 pęcherzyków ostatecznych

W miare tworzenia ostatecznych pęcherzyków następuje wygięcie cewy
nerwowej

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (5) -

1. zgięcie głowowe (flexura cranialis):
- powstaje ok. 22-24 dnia (przed ostatecznym zamknięciem cewy
nerwowej)
- na pograniczu przyszłego międzymózgowia i śródmózgowia
- zwrócone jest wypukłością grzbietowo
2. zgięcie szyjne:
- pod koniec 4 tyg.
- na pograniczu rdzenia przedłużonego i kręgowego
- skierowane wypukłością grzbietowo
3. zgięcie mostowe:
- powstaje najpóźniej
- wypukłością skierowane brzusznie
- w obrębie mostu i początkowej części rdzenia przedłużonego Cewa ma
więc kształt litery M:

Witkład IV - 27.11.03
W 5 tyg. okresu zarodkowego następuje szybki rozwój kresomózgowia i
zaczynają tworzyć się półkule mózgu, które oddzielone są od przodu
przyszłą blaszką krańcową (lamina terminalis) - jest to ta część, która po
zakończeniu rozwoju jest przednim ograniczeniem komory trzeciej.
Wewnątrz półkul mózgu znajdują się komory boczne, połączone otworem
międzykomorowym z komorą III.
Pod koniec 5 i w 6 tyg. w ścianie półkul mózgowych powstają 2 wyniosłości,
przyśrodkowa i boczna. W obrębie wyniosłości bocznej rozwija się:
- jądro ogoniaste
- przedmurze
- skorupa jądra soczewkowatego
W obrębie wyniosłości przyśrodkowej rozwija się:
- gałka blada (wraz ze skorupą tworzą jądro soczewkowate)
- wzgórze
Na początku okresu płodowego możemy wyróżnić biegun potyliczny, w
okresie do 13 tyg. kształtuje się również biegun skroniowy i czołowy.

Główne bruzdy pierwszorzędowe (bruzda boczna oraz środkowa) są

widoczne na przełomie 18 i 19 tyg., w okresie do 25 tyg. rozwijają się
bruzdy drugorzędowe. Istotnym elementem w różnicowaniu jest rozwój
kory nowej, która zaczyna tworzyć się od płyty korowej - lamina corticalis
na przełomie 7 i 8 tyg. okresu zarodkowego. Płyta ta powstaje w miejscu
przyszłej wyspy (insuia), w okresie do 11/12 tyg. płyt korowa obejmuje
prawie całą powierzchnię półkuli. Wędrówka komórek do płyty korowej,
która różnicuje się w obwodowej części warstwy pośredniej odbywa się
wzdłuż gleju promienistego, który po zakończeniu rozwoju przekształca
się w astrocyty. Warstwy kory mózgu, z wyjątkiem warstwy I-szej tworzą
się w odwrotnej kolejności do ich ułożenia w dojrzałej korze, najpierw
warstwa VI, potem V, IV, III, II. Spoidło przednie i spoidło tylne tworzą
się w okresie zarodkowym (7, 8 tydzień), spoidło wielkie (ciało
modzelowate) rozpoczyna swój rozwój począwszy od 10 tygodnia. Jądra
ruchowe nerwów czaszkowych różnicują się począwszy od 6 tyg. w
obrębie pierwotnego słupa eferentnego, natomiast jądra czuciowe w pniu
mózgu rozwijają się w obrębie wspólnej drogi końcowej, którą tworzą
wchodzące aksony komórek zwojowych. Najwcześniej różnicują się jądra
nerwu trójdzielnego, najpóźniej jądro ruchowe nerwu twarzowego.

Równolegle z rozwojem morfologicznym układu nerwowego następuje

rozwój czynnościowy tego układu. Wykładnikiem morfologicznym jest
tworzenie połączeń synaptycznych oraz osłonki mielinowej. Pierwsze
połączenia synaptyczne w rdzeniu kręgowym tworzą się w 6 tyg., w
obrębie mózgowia (płyty korowej) pierwsze takie połączenia obserwujemy
na przełomie 8/9 tyg. Początkowo rozwijające się połączenia synaptyczne
są synapsami pierwotnymi (protosynapsy), w których nie ma wyraźniej
szczeliny synaptycznej, natomiast rozwój osłonki mielinowej rozpoczyna
się w 11/12 tyg. w obrębie układu nerwowego obwodowego. W 7 tyg. w
badaniach na zarodkach ludzkich
- drażnienie okolicy ust i skóry twarzy - obserwowane skurcze mięśni
wyrazowych twarzy
- wykształcone są już łuki odruchowe. Wzrost wypustek nerwowych -
aksonów i dendrytów odbywa się poprzez stożki wzrostu. Najpierw tworzą

się aksony, a następnie dendryty. Proces mielinizacji rozpoczyna się w 11/
12 tyg. W układzie nerwowym ośrodkowym jeden oligodendrocyt może
tworzyć osłonkę mielinową wokół kilku aksonów, kilku włókien nerwowych
(do 30). W układzie nerwowym obwodowym jedna komórka Schwanna
tworzy osłonkę mielinową wokół części aksonu. W obrębie ośrodkowego
układu nerwowego w całym okresie rozwoju człowieka (od zapłodnienia
aż do śmierci) znajdują się tzw. komórki pnia, które mają zdolność
samoreplikacji i z których tworzą się komórki progenitorowe układu
nerwowego. Znajdują się one w obrębie:
- opuszki nerwowej
- hipokampa
- wzgórza
- warstwy przyległej do wyściółki (ependyma)
Wykazano również, że komórki glejowe mają zdolność przekształcania
się w komórki nerwowe.
Za procesy myślenia odpowiedzialna jest kora nowa - rozpoczyna rozwój
w 7/8 tyg., wtedy tworzą się pierwsze łuki odruchowe.

-----------------------------------------------------------------------

Uwaga: W tym miejscu brakuje fragmentu wykladu. Brakujaca czesc
powinna byc wkrotce dostepna na stronie:
http://republika.pl/shakemaster/
------------------------------------------------------------------------------------

Współczynnik Hursh’a - pozwala na określenie szybkości przewodnictwa
nerwowego.- szybkość przewodnictwa nerwowego w m/s = grubość
osłonki mielinowej w

µ

m x 6.

A

α

- najgrubsze (12,13 - 20

µ

m), włókna ruchowe oraz prowadzące

wrażenia z proprioceptorów
A

β

- włókna prowadzące wrażenia z mechanoreceptorów

A

δ

- charakterystyczne dla receptorów bólowych

C - 0,3 - 0,5 do 1,2 mm, prowadzą wrażenia bólowe, pozazwojowe włókna
autonomiczne
Włókna te wnikają do rogów tylnych:
A

α

i A

β

- od powierzchni grzbietowo - przyśrodkowej, kończą się w

głębokich blaszkach rdzenia kręgowego, odpowiadają za odruchy
rozciągania i zginania.
Bólowe - na powierzchni grzbietowe - bocznej, dochodzą do warstw
powierzchownych rdzenia.

Uwzględniając modalność możemy wyróżnić wrażenia dotykowe,

słuchowe, wzrokowe, węchowe (5 głównych modalności). W obrębie
poszczególnych modalności (szczególnie dotykowych) wyróżniamy
submodalności. Wśród bodźców dotykowych - czucie powierzchowne
(protopatyczne) oraz czucie poznawcze (epikrytyczne, gnostyczne -gnoseo
znaczy poznaję). Czucie gnostyczne pozwala na rozpoznanie kształtów
przedmiotów, wymiarów, konsystencji (stereognozja), lokalizacją bodźca
(topognosis), rozróżnianie 2 punktów jednocześnie - czucie dyskryminacyjne
(czucie dyskryminacyjne 2 punktów na wierzchołku języka ok. l mm, na
opuszkach palców ok. 4 mm, na grzbiecie dłoni i pośladku 30 - 60 mm),
graphestesia - zdolność rozpoznawania cyfr lub liter, które są rysowane
na naszej skórze, czucie z proprioceptorów - kinestezja (rozpoznawanie
ruchu i położenia ciała)

Włókna korzeni tylnych wchodzą do rdzenia kręgowego na różnych

powierzchniach, w zależności od średnicy. Najgrubsze włókna nerwowe
- A

α

(12 - 20 um), które są charakterystyczne dla włókien prowadzących

wrażenia z proprioceptorów oraz włókna A

β

(6 - 12, 15

µ

m) przewodzące

wrażenia z mechanoreceptorów wchodzą do rdzenia od powierzchni
grzbietowo - przyśrodkowej i kończą się w blaszkach głębokich rogu
tylnego. Włókna A

δ

i C, które przewodzą wrażenia bólowe oraz z

receptorów ciepła i zimna wchodzą od strony grzbietowo - bocznej i kończą
się w blaszkach powierzchownych, głównie w blaszce l i 2.

Wykład V (Porokład?) - 4.12.03, doktor Porowski, przepisany z
notatek pana Adama C.
Diencephalon:
1. Thalamencephalon:
- thalamus
- epithalamus
- metathalamus

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (6) -

2 Hypothalamus
3. Subthalamus
BUDOWA ZEWNĘTRZNA PNIA MÓZGU
Powierzchnia podstawna

Rdzeń przedłużony

Na powierzchni podstawnej rdzenia kręgowego przebiega w linii
pośrodkowej szczelina pośrodkowa przednia. Po obu stronach leżą piramidy
ograniczone bruzdą boczną przednią, która oddziela je od sznura bocznego.
W bruździe tej wychodzą korzenie nerwu podjęzykowego. Sznur boczny
uwypukla się ku górze, i tworzy oliwkę, powyżej leży dół nadoliwkowy.
Sznur boczny oddzielony jest od sznura tylnego przez bruzdę boczną tylną,
w której leżą korzenie nerwu IX, X i XI.

Most

Na powierzchni podstawnej mostu przebiega w linii pośrodkowej bruzda
podstawna, a bocznie od niej leżą wyniosłości piramidowe, które przedłużają
się w konary środkowe móżdżku. Między wyniosłością a konarem
środkowym móżdżku ukazuje się nerw trójdzielny. Na pograniczu mostu i
rdzenia przedłużonego wychodzą nerwy VI, VII i VIII.

Śródmózgowie

Powierzchnia podstawna śródmózgowia obejmuje odnogi mózgu, które
ograniczają dół międzykonarowy, na dnie którego leży istota dziurkowana
tylna. W dole tym ukazuje się nerw III.

Międzymózgowie ;

Na powierzchni podstawnej mózgowia do przodu od odnóg mózgu leżą
ciała suteczkowate (corpora mammilaria). guz popielaty (tuber cinereum),
który przedłuża się w lejek (infundibulum) łączący się z przysadką
(hypophysis). Do przodu od guza popielatego leży skrzyżowanie wzrokowe
(chiasma opticum) od którego rozpoczynają się pasma wzrokowe.

Powierzchnia grzbietowa

Rdzeń przedłużony i most

Na powierzchni grzbietowej rdzenia przedłużonego pośrodku przebiega
bruzda pośrodkowa tylna, która rozdziela pęczek smukły prawej i lewej
połowy rdzenia. Bocznie od pęczka smukłego leży bruzda pośrednia tylna,
który oddziela pęczek smukły od pęczka klinowatego. Obydwa pęczki
tworzą wyniosłości zwane guzkami, w których leżą jądra smukłe i klinowate.
Sznur tylny rdzenia przedłużonego, który leży pomiędzy bruzdą pośrodkowa
tylną i bruzdą boczną tylną przedłuża się w konar móżdżku dolny. Bocznie
od jądra klinowatego leży guzek popielaty, w którym przebiega jądro pasma
rdzeniowego nerwu trójdzielnego. Powierzchnie grzbietowe rdzenia
przedłużonego i mostu tworzą dół równoległoboczny, który stanowi dno
komory czwartej. Dół ten przedzielony jest w części środkowej bruzdą
pośrodkowa, po bokach której leżą wyniosłości przyśrodkowe. Dół ten
posiada kształt równoległoboku, którego większa część należy do mostu,
mniejsza - do rdzenia przedłużonego. Części te oddzielone są przez prążki
rdzenne komory czwartej. W części mostowej dołu wyniosłość
przyśrodkowa tworzy wzgórek nerwu twarzowego, a w części dolnej ta
wyniosłość tworzy trójkąt nerwu podjęzykowego, bocznie od którego leży
trójkąt nerwu błędnego. Bocznie od wyniosłości przyśrodkowej leży pole
przedsionkowe, a bocznie od tego pola leży zachyłek boczny komory
czwartej, a w nim guzek słuchowy. W poszczególnych wyniosłościach i
polach leżą jądra nerwów czaszkowych.

Śródmózgowie

Na powierzchni grzbietowej śródmózgowia leży blaszka czworacza, która
jest częścią pokrywy śródmózgowia. Obejmuje ona wzgórki górne i dolne
(colliculum superior et inferior). Od wzgórków tych odchodzą ramiona
wzgórków. Ramię wzgórka górnego łączy wzgórek górny z ciałem
kolankowatym bocznym, a ramię wzgórka dolnego łączy wzgórek dolny z
ciałem kolankowatym przyśrodkowym. Ciała kolankowate należą do
zawzgórza. Na powierzchni grzbietowej śródmózgowia ukazuje się nerw
bloczkowy, który obejmuje konary i przechodzi na powierzchnię podstawną.

Międzymózgowie

Na powierzchni grzbietowej międzymózgowia ku przodowi od wzgórków
dolnych blaszki czworaczej leży szyszynka, bocznie od niej trójkąt uzdeczki,
a przyśrodkowo od trójkąta uzdeczek leżą uzdeczki, połączone spoidłem
uzdeczek. Poniżej spoidła uzdeczek leży spoidło tylne. Wszystkie te
struktury należą do nadwzgórza i stanowią tylną ścianę komory trzeciej.
Na powierzchni górnej wzgórza leży guzek przedni leżący w części
przedniej i tzw.poduszka (pulvinar) leżąca w części tylnej. Powierzchnia

przyśrodkowa wzgórza tworzy ścianę boczną komory trzeciej i oddzielona
jest od powierzchni górnej przez prążek rdzenny.

KOMORY MÓZGOWIA
Komory boczne
Komory boczne leżą w kresomózgowiu. Składają się z 4 części:
- rogu przedniego - w płacie czołowym
- części środkowej - w płacie ciemieniowym
- rogu tylnego - w płacie potylicznym
- rogu dolnego - w płacie skroniowym
>Róg przedni ograniczony jest od góry i z przodu przez promienistości
ciała modzelowatego,od przodu przez głowę jądra ogoniastego,
przyśrodkowo przez blaszkę przegrody przeźroczystej.
>Część środkowa - od góry ograniczona przez promienistość ciała
modzelowatego, od przodu przez jądro ogoniaste (trzon), przyśrodkowo
przez trzon sklepienia, od dołu przez wzgórze, prążek krańcowy, tkankę
naczyniówkową komory bocznej i żyłę wzgórzowo - prążkowiową.
>Róg tylny - od boku ograniczony promienistością ciała modzelowatego,
które tworzą obicie (tapetum), przyśrodkowo - ostroga ptasia (calcar avia).
>Róg dolny - od góry i boku obicie, ogon jądra ogoniastego i prążek
krańcowy. Od dołu i przyśrodkowo - wyniosłość poboczna, hipokamp oraz
tkanka naczyniówkowa komory bocznej.
Komora trzecia
Znajduje się w międzymózgowiu pomiędzy oboma wzgórzami.
- Ścianę dolną stanowi istota czarna środkowa podwzgórza, ciała
suteczkowate, guz popielaty wraz z lejkiem i przysadką i skrzyżowanie
wzrokowe.
- Ściana boczna - przyśrodkowa powierzchnia wzgórza i podwzgórza
oddzielone bruzdą podwzgórzową. Na tej ścianie znajduje się wzrost
międzywzgórzowy.
- Ściana tylna - spoidło mózgu tylne, szyszynka i spoidło uzdeczek.
- Ściana przednia - słupy sklepienia, spoidło mózgu przednie i blaszka
krańcowa.
- Ściana górna - pień ciała modzelowatego, trzon sklepienia i tkanka
naczyniówkowa komory trzeciej. Otwór międzkomorowy ograniczony jest:
- od przodu przez słupy sklepienia
- od tyłu przez guzek przedni wzgórza Zachyłki komory trzeciej:
- zachyłek wzrokowy
- zachyłek lejka (za skrzyżowaniem wzrokowym
- zachyłek nadszyszynkowy (nad spoidłem uzdeczek i szyszynką)
Komora czwarta
Jest to przestrzeń układu komorowego mózgowia powstała przez
poszerzenie światła pierwotnej cewy nerwowej w obrębie tyłomózgowia.
Ma kształt namiotu, który swoim szczytem wcina się w móżdżek w miejscu
zwanym wierzchem.
- Ściana przednia - dół równoległoboczny.
- Strop - w części przedniej utworzony przez zasłonę rdzenną górną i
parzyste konary górne móżdżku, a w części tylnej tworzą go - grudka
móżdżku, parzysta zasłona rdzenna dolna i taśma naczyniówkowa komory
czwartej (taenia choroidea). Komora łączy się przez wodociąg z komorą
trzecią, przez kanał centralny rdzenia przedłużonego z kanałem centralnym
rdzenia kręgowego, przez otwór pośrodkowy i dwa otwory boczne z
przestrzenią podpajęczynówkową.

Jądra kresomózgowia:
- jądro ogoniaste
- jądro soczewkowate ;
- przedmurze
- ciało migdałowate

Witkład VI - 11.12.03

Wzgórze (thalamus) - główna część międzymózgowia, jest to duża

bryła istoty szarej. Obydwa wzgórza ograniczają powierzchnią
przyśrodkową komory III, powierzchnia boczna sąsiaduje z torebką
wewnętrzną, która oddziela je od jądra soczewkowatego. Posiada 6 ścian
- górną, dolną, boczną i przyśrodkową oraz przednią i tylną. Powierzchnia
górna wspólnie z ciałem jądra ogoniastego tworzą część środkową dna
komory bocznej, powierzchnia dolna sąsiaduje z podwzgórzem, na
powierzchni przyśrodkowej miejsce przejścia - bruzda (rowek)

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (7) -

podwzgórzowy. Wewnątrz wzgórza przebiega blaszka rdzenna wewnętrzna
(lamina medullaris internę), która rozdwaja się do przodu w kształcie litery
Y. Dzieli ona wzgórze na 3 główne grupy jąder: boczną, przyśrodkową i
przednią, w obrębie blaszki rdzennej wewnętrznej znajdują się komórki
tworzące jądra śródblaszkowe (intralaminares), największe z nich to j.
środkowopośrodkowe.

Powierzchnia boczna oddzielona od torebki wew. grupą jąder należącą

do jąder siatkowatych. Tylna powierzchnia jest pogrubiała, występuje w
postaci wypukłości -poduszka (pulvinar). Do tyłu od wzgórza znajdują się
dwa skupiska istoty szarej - ciała kolankowate przyśrodkowe i boczne
(niektórzy autorzy wydzielają je jako zawzgórze, inni traktują jako część
jąder wzgórza i chyba tak czyni nasz profesor). Odnoga tylna i kolano
torebki wew. oddzielają podwzgórze od jądra soczewkowatego.
Wzgórze (thalamus) jest najwyższym podkorowym ośrodkiem dla dróg
aferentnych (praktycznie wszystkich, nawet węchowej?). Jest to bryła
istoty szarej, posiadająca 6 ścian, która znajduje się pomiędzy komorą III
a torebką wew.. Wewnątrz wzgórza przebiega blaszka rdzenna
wewnętrzna (lamina medullaris interna), która rozdwaja się w kształcie
litery Y ku przodowi. Ta blaszka oddziela od siebie 3 grupy jąder - przednie,
boczne i przyśrodkowe.

Wewnątrz blaszki rdzennej wew. znajdują się grupy komórek, które

tworzą jądra śródblaszkowe (nuclei intralaminares). Na pow. bocznej
wzgórza, oddzielającej je od torebki wew. znajdują się jądra siatkowate
(nuclei reticulares). Części tylna wzgórza jest pogrubiała i tworzy poduszkę
(pulvinar), w przedłużeniu której znajdują się 2 skupiska istoty szarej -
ciała kolankowate (corpora geniculata) przyśrodkowe i boczne). W obrębie
wzgórza znajdują się duże i średnie neurony projekcyjne albo rzutowe,
których przekaźnikiem (neurotransmiterem) jest glutamina oraz znajdują
się małe neurony tworzące tzw. układy lokalne, w których przekaźnikiem
jest GABA, są to więc neurony hamujące. Uwzględniając czynność
wzgórza możemy wśród topograficznych grup jąder wyróżnić:
1. jądra specyficzne (swoiste), są to jądra, które otrzymują informację z
bodźców o określonej modalności - dotykowe, słuchowe, wzrokowe i które
projektują (wysyłają te informacje dalej) do ściśle określonych pól
korowych. Do tych specyficznych jąder należą:
- jądra grupy bocznej
- jądra ciał kolankowatych
- jądra grupy przedniej
Jądra grupy przedniej i przednie grupy jąder bocznych otrzymują informację
z jąder
podstawy, z móżdżku oraz z układu limbicznego.
2. polimodalne jądra asocjacyjne, które otrzymują wrażenia o różnej
modalności i projektują do polimodalnych pól asocjacyjnych kory, do tych
jąder należą:
- tylna część grupy przyśrodkowej
- jądra w obrębie poduszki
3. jądra niespecyficzne, otrzymują informacje z jąder siatkowatych wzgórza
oraz ośrodków podkorowych i projektują do rozległych okolic kory:
- jądra śródblaszkowe
4. jądra siatkowate, projektują głównie do innych grup komórkowych
wzgórza i otrzymują przede wszystkim informacje bólowe Jądra
niespecyficzne i siatkowate są włączone w układ siatkowaty wstępujący.
Układ siatkowaty
Twór siatkowaty (formatio reticularis) - grupa komórek w głębi pnia mózgu,
posiada liczne połączenia między sobą (układ sieci). W obrębie tworu
siatkowatego znajdują się ośrodki odpowiedzialne za oddychanie, krążenie.
Układ siatkowaty posiada 2 główne części:
1. układ siatkowaty wstępujący (aktywujący), posiada powiązanie z
drogami czuciowymi
2. powiązany z drogami zstępującymi

Układ aktywujący przygotowuje korę do przyjęcia bodźców swoistych

(dotknięcie przedmiotu - zanim impulsy dojdą do kory, najpierw
aktywowany jest twór siatkowaty, który przygotowuje korę na przyjęcie
bodźców). Działalność tego układu znosi się w czasie narkozy - bodźce
dochodzą do kory, ale nie jest ona w stanie ich rozpoznać.
W obrębie kory mózgu wyróżniamy 6 płatów, wyspa pokryta jest wieczkiem
(operculum), utworzonym przez płaty czołowy, ciemieniowy i skroniowy.
Z warstwy piramidowej wew. wychodzą główne włókna projekcyjne. W
obrębie kory wyróżniamy 52 (??) pola wg Brodmanna, np. w płacie
czołowym 4, 6, 8, 44.

Wśród poszczególnych ośrodków (zarówno ruchowych jak i

czuciowych) możemy wyróżnić ośrodki I-rzędowe, II-rzędowe, w
niektórych jednomodalne ośrodki asocjacyjne (np. w układzie wzrokowym
łączą różne; wrażenia wzrokowe, ale związane tylko ze wzrokiem),
polimodalne pola asogacyjne - wyróżniamy 3 główne czuciowe - integruje
wrażenia o różnej modalności - wzrokowe, słuchowe, dotykowe, na
podstawie tych pól możemy odtworzyć jakiś przedmiot, jeżeli zastosujemy
np. bodźce dotykowe; ruchowe - integruje różne wrażenia związane z
ruchami - przygotowujemy plan i rozpoczynamy czynność ruchową, jakiś
bodziec umożliwia zmianę planu ruchu; limbiczne - odpowiada za pamięć
i wrażenia emogonalne.

Reprezentacja poszczególnych części ciała nie jest równorzędna. W

zakręcie zaśrodkowym znajdują się pierwszorzędowe ośrodki czuciowe,
dużą reprezentację posiada stopa, dłoń (palec wskazujący), pozostałe części
mało. Ośrodki ruchowe - rozbudowana reprezentacja dla ręki, mięśni
wyrazowych twarzy i języka.

W obrębie kory mózgu wyróżniamy ośrodki czuciowe I i II-rzędowe, a

w niektórych modalnościach wyróżniamy jednomodalne pola kojarzeniowe
albo asogacyjne i 3 polimodalne pola asogacyjne. I-rzędowe ośrodki
czuciowe znajdują się w zakręcie zaśrodkowym. Są to pola l, 2, 3 i te
ośrodki otrzymują wrażenie bezpośrednio z jąder specyficznych wzgórza
(pole SI). W obrębie tych I-rzędowych ośrodków czuciowych szczególnie
rozległą reprezentację posiada ręka i palec wskazujący oraz twarz i język.
II-rzędowe ośrodki czuciowe korowe SIl znajdują się w dolnej części
zakrętu zaśrodkowego oraz górnej części wyspy. Ośrodki te otrzymują
wrażenia z ośrodków pierwszorzędowych, występuje tu również ułożenie
somatotopiczne i ośrodki te projektują do kory wyspy, gdzie znajdują się
pola odpowiedzialne za pamięć - zapamiętywanie wrażeń czuciowych.
Przy zniszczeniu ośrodków I-rzędowych, ośrodki II-rzędowe nie
funkcjonują.

Witkład VII -15.12.03
Ośrodki - inaczej pola wg Brodmana, wyróżniamy ośrodki I, II i III
rzędowe oraz polimodalne pola czuciowe.

Wyróżniamy 3 polimodalne pola asocjacyjne (kojarzeniowe):

1. Tylne - znajduje się na styku 3 płatów: ciemnienipwego. potylicznego,
skroniowego. Integruje wrażenia wzrokowe, czuciowe i słuchowe (90%
wrażeń ze środowiska odbiera narząd wzroku, do wyższych ośrodków
dochodzi 15 - 20 %wrażeń, spośród wszystkich pól czuciowych kory 50 -
51 % zajmują ośrodki wzrokowe, 3% pola słuchowe, ok. 10 % odbiór
wrażeń czuciowych)
2. Czołowe, które znajduje się w obrębie tzw. kory przedczołowej (cortex
prefrontalis). Obejmuje najbardziej przednie części zakrętów czołowych,
integruje wrażenia czuciowe z reakcjami ruchowymi i bierze udział w
motywowaniu podjęcia czynności czuciowych? oraz w podjęciu decyzji
wykonania ruchu, a także w planowaniu ruchów.
3. Limbiczne (brzeżne). Znajduje się na powierzchni przyśrodkowej półkuli
mózgu i obejmuje płat brzeżny (zakręt obręczy i zakręt hipokampa),
związane jest z pamięcią oraz reakcjami emocjonalnymi.
SI - ośrodki pierwszorzędowe czuciowe, znajdują się w zakręcie
zaśrodkowym, reprezentacja somatotopiczna, szczególnie rozbudowana
dla ręki (palec wskazujący) i twarzy (wargi, język).
SIl, SIII - ośrodki drugo- i trzeciorzędowe, znajdują się w dolnej części
zakrętu zaśrodkowego oraz w części zakrętu skroniowego górnego i
wyspy. Również ułożenie somatotopiczne, ale poszczególne części ciała
reprezentowane są podwójnie. II-rzędowe ośrodki reagują tylko wtedy,
gdy zachowane są ośrodki pierwszorzędowe. Włączone są również w
proces percepcji czuciowej i dotykowej.
Pierwszorzędowe ośrodki czuciowe - 4 pola: 3a - w głębi bruzdy środkowej,

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (8) -

sąsiaduje z zakrętem przedśrodkowym, 3b, 1,2- najbliżej bruzdy
zaśrodkowej, otrzymują wrażenia z jąder specyficznych wzgórza
i przekazują do ośrodków II-rzędowych
1 - pośrodku zakrętu zaśrodkowego
2 - w tylnej części zakrętu zaśrodkowego
3a i 3b - najbardziej do przodu, w pobliżu bruzdy środkowej
3a, 2 - otrzymują wrażenia z proprioceptorów (mięśnie, stawy)
1, 3b - otrzymują wrażenia z receptorów skóry, z eksteroreceptorów

Wśród dróg związanych z przewodzeniem wrażeń czuciowych

wyróżniamy 2 układy:

1. Układ przednio - boczny (systema anterolateralis), który określa

się również jako tzw. wstęgę rdzeniową (lemniscus spinalis) i ten układ
związany jest z przewodzeniem wrażeń tzw. czucia protopatycznego
(pierwotnego), obejmujący czucie dotyku powierzchownego, ciepła i zimna
oraz przede wszystkim czucie bólu. Posiada neurony w rogach bocznych
(tylnych?) rdzenia kręgowego, jest to układ wolno przewodzący, posiada
włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane, przebiega w sznurach przednich i
bocznych rdzenia kręgowego i drogi tego układu nie są wyłącznie
trójneuronowymi (część dróg posiada tych neuronów więcej). Do dróg
tego układu zaliczamy: - droga rdzeniowo - wzgórzowa (tractus
spinothalamicus), która posiada głównie włókna skrzyżowane, rozpoczyna
się w blaszce l, 5, 6, 7 rdzenia kręgowego, krzyżuje się w spoidle białym
przednim i wstępuje w sznurach przednich i bocznych rdzenia do jąder
wzgórza (jądra grupy bocznej)
- droga rdzeniowe - śródmózgowiowa albo rdzeniowo - pokrywowa
(tractus spinomesencephalicus s. spinotectalis), rozpoczyna się w blaszce
l i 5 rdzenia kręgowego, posiada włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane,
zstępuje w sznurach bocznych rdzenia kręgowego i dochodzi do tworu
siatkowatego śródmózgowia i istoty szarej okołośrodkowej, a stamtąd do
jąder wzgórza
- droga rdzeniowo - siatkowa (tractus spinoreticularis), ta droga posiada
większość włókien nieskrzyżowanych i związana jest przede wszystkim z
przewodzeniem wrażeń bólowych, rozpoczyna się w neuronach
pośredniczących rdzenia kręgowego (blaszka 7 i 8), następnie wstępuje
w sznurach bocznych rdzenia kręgowego i dochodzi do jąder siatkowatych
rdzenia przedłużonego oraz mostu i stamtąd do jąder siatkowatych wzgórza
- droga rdzeniowo - podwzgórzowa (tractus spinothalamicus), rozpoczyna
się w blaszce 1,5 i 8 rdzenia kręgowego, posiada włókna skrzyżowane i
nieskrzyżowane i wstępuje w sznurach bocznych rdzenia kręgowego do
podwzgórza, przewodzi ona również wrażenia bólowe
Układ przednio - boczny z zakresu twarzy przewodzi wrażenia czuciowe
gałęziami nerwu trójdzielnego do zwoju troistego, stąd do jądra pasma
rdzeniowego (tam znajduje się II neuron tej drogi). Wypustki z jądra pasma
rdzeniowego tworzą tzw. wstęgę trójdzielną (lemniscus trigeminalis),
większość krzyżuje się w obrębie mostu (część w obrębie rdzenia
przedłużonego) i dochodzi do jądra brzuszno-tylno-przyśrodkowego
wzgórza. Do jądra pasma rdzeniowego dochodzą również aksony innych
nerwów czaszkowych - VII, X -czucie protopatyczne.

2. Układ grzbietowo - wstęgowy (system dorsolemniscalis), który

związany jest z czuciem gnostycznym (epikrytyczne) oraz z czuciem z
proprioceptorów (czucie dyskryminacyjne - odległości punktów, co zależy
od gęstości receptorów, stereognozja - rozpoznawanie kształtów
przedmiotów, wielkości oraz konsystencji). Odpowiada za czucie
gnostyczne i z proprioceptorów. Przebiega w obrębie sznurów tylnych
rdzenia kręgowego w postaci pęczka smukłego (fasciculus gracilis) i
pęczka klinowatego (fasciculus cuneatus). Pęczek smukły zbiera wrażenia
z dolnych części ciała, pęczek klinowaty z górnych. I neuron znajduje się
w zwojach rdzeniowych, aksony biegną w sznurach tylnych, II neuron -
jądro smukłe i klinowate w części grzbietowej rdzenia przedłużonego.
Wypustki II neuronu ulegają skrzyżowaniu w rdzeniu przedłużonym i to
skrzyżowanie nazywa się skrzyżowaniem wstęg (decussatio lemniscorum).
Od tego momentu włókna skrzyżowane tworzą wstęgę przyśrodkową
(lemniscus medialis), która przebiega przez części grzbietowe pnia mózgu
a więc część grzbietową rdzenia przedłużonego, część grzbietową mostu,
część grzbietową śródmózgowia - nakrywkę konarów mózgu i dochodzi
do jądra brzuszno-tylno-bocznego wzgórza (nucleus ventroposterolateralis).
Z zakresu twarzy wrażenia gnostyczne i proprioceptywne dochodzą do
jądra czuciowego głównego (w moście) - tam odbierane są wrażenia
gnostyczne oraz do jądra pasma śród mózgowego - odpowiedzialnego za

wrażenia proprioceptywne. Z jąder wzgórza wszystkie drogi wstępujące
przechodzą przez część tylną odnogi tylnej torebki wewnętrznej i dochodzą
do ośrodków I-rzędowych kory - pola l, 2, 3a, 3b.

DROGA WZROKOWA
80% wrażeń ze środowiska odbiera narząd wzroku, który wspólnie z
ośrodkami korowymi tworzy układ wzrokowy. Gałka oczna położona jest
w przedniej części oczodołu, jej ściana posiada 3 warstwy: błona włóknista
(tunica fibrosa) - rogówka (cornea) i twardówka (selera), błona
naczyniowa (tunica vasculosa) - naczyniówka (choroidea), ciało rzęskowe
(corpus ciliare) i tęczówka albo jagodówka (iris s. uvea) ograniczająca
źrenicę (pupilla), siatkówka (retina, tunica nervosa) - część wzrokowa
(pars optica retinae), część ślepa (rzęskowa i tęczówkowa) (pars caeca).
W obrębie siatkówki wyróżniamy 3 główne typy komórek, będące kolejnymi
neuronami w drodze wzrokowej - komórki pręcikowe i czopkowe, komórki
dwubiegunowe oraz komórki zwojowe. Oprócz tego w siatkówce znajdują
się neurony pośredniczące (interneurony), wstawkowe, do których należą
komórki poziome oraz komórki amakrynowe. Komórki pręcikowe i
czopkowe posiadają różna lokalizację w obrębie siatkówki i odpowiedzialne
są za odbiór różnych wrażeń. Komórki pręcikowe (ok. 110 min) rozłożone
są w obrębie całej części wzrokowej siatkówki, posiadają one bardzo niski
próg pobudliwości i małą ostrość widzenia, odpowiedzialne są za tzw.
widzenie skotopowe, a więc widzenie czarno - białe i widzenie w ciemności.
Komórki czopkowe (ok. 7 mln) znajdują się przede wszystkim w obrębie
dołka środkowego i plamki żółtej. Odpowiedzialne są za tzw. widzenie
fotopowe - barwne oraz za ostrość widzenia.
Zarówno komórki pręcikowe jak i czopkowe składają się z członów
zewnętrznych, które nazywamy pręcikami i czopkami i które są receptorami
oraz członów wewnętrznych, w których znajdują się ciała komórek oraz
organella i wypustki odpowiadające aksonom. Obydwie części połączone
ze sobą przewężeniem, w którym znajduje się kinocilium. W obrębie
pręcików znajdują się krążki zawierające barwnik - rodopsynę, która składa
się z białka opsyny oraz retinalu albo) retinenu, który jest pochodną witaminy
A. Pod wpływem światła następuje rozpad rodopsyny, co wywołuje
reakcję. Pręciki i czopki - depolaryzacja zachodzi w ciemności. W obrębie
czopków, których krążki zrośnięte są z jednej strony z błoną komórkową
występuje również barwnik wzrokowy, który jest identyczny z rodopsyną
lub nazywany jodopsyną, w skład jego wchodzi również białko - opsyna. 3
główne typy czopków:
- l, odbierają fale najdłuższe - czerwone
- m, fale średnie - zielone
- s, fale krótkie - niebieskie

Witkład VIII -18.12.03

Plamka żółta - miejsce najostrzejszego widzenie, położona doskroniowo

od miejsca wyjścia nerwu wzrokowego (plamka ślepa), tutaj na jeden
czopek przypada jedna komórka dwubiegunowa i jedna komórka zwojowa.
Wyróżniamy 3 główne typy komórek zwojowych:
1. N (A,X), które są komórkami dużymi, mają bardzo rozległe drzewo
dendrytyczne, odbierają wrażenia ruchu przedmiotów oraz natężenia
światła, stanowią ok. 20 % kom. zwojowych
2. P (B, Y), komórki małe, mają bardzo małe pole rozgałęzienia dendrytów,
odpowiedzialne są za ostrość widzenia oraz widzenie kolorowe
3. W, odpowiedzialne są za odruchy źreniczne oraz reagują na natężenia
światła
Wypustki komórek zwojowych tworzą nerw wzrokowy - tworzą go więc
wypustki 3 neuronu drogi wzrokowej. W obrębie skrzyżowania
wzrokowego krzyżują się włókna prowadzące wrażenia z donosowych
części siatkówki, odbierające wrażenia z doskroniowych obszarów pola
widzenia. Od momentu skrzyżowania tworzy się pasmo wzrokowe (tractus
opticus), które dochodzi głównie (80 - 90 % włókien) do ciała
kolankowatego bocznego (corpus geniculatum lateralis). Ciało kolankowate
boczne ma budowę warstwową, posiada 6 warstw. 2 warstwy najbardziej
wewnętrzne składają się z komórek dużych (wielkokomórkowe), do nich
dochodzą aksony komórek N, pozostałe 4 warstwy są drobnokomórkowe,
do nich dochodzą aksony komórek P. Włókna skrzyżowane dochodzą do
warstwy l, 4, 6, a nieskrzyżowane - 2, 3, 5. Część włókien pasma
wzrokowego dochodzi do pola przedczworaczego (area pretectalis), te
włókna odpowiedzialne są za odruchy źrenicy (na światło, na zbieżność i

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (9) -

nastawność). Część włókien pasma wzrokowego dochodzi do podwzgórza
i te włókna odpowiedzialne są za rytmy dobowe. Część włókien pasm
wzrokowych dochodzi do poduszki wzgórza, one związane są z
asocjacyjnym polem polimodalnym tylnym.
W ciele kolankowatym bocznym znajduje się IV neuron drogi wzrokowej,
wypustki IV neuronu (oraz z poduszki wzgórza) tworzą promienistość
wzrokową (radiatio optica), która przebiega przez część podsoczewkową
i pozasoczewkową torebki wewnętrznej, dochodzi do I-rzędowych
ośrodków wzrokowych - pole 17 (VI), które znajduje się na powierzchni
przyśrodkowej płata potylicznego, w otoczeniu bruzdy ostrogowej. Z
ośrodków pierwszorzędowych tworzą się 2 drogi:
1. Droga tylna (ciemieniowa), z komórek zwojowych Nktóra dochodzi
do tylnego pola ciemieniowego oraz do grzbietowej powierzchni płata
potylicznego (pole 18) oraz pól 5 i 7 w płacie ciemieniowym, odpowiada
przede wszystkim za obserwację ruchów przedmiotów
2. Droga dolna (skroniowa), z kom. zwojowych P, dochodzi do dolnej
części zakrętu skroniowego (pole 19), ale nie tylko, profesor jednak był
tajemniczy i nie wyjawił dokąd jeszcze dochodzi, odpowiada za rozpoznanie
szczegółów obrazu, twarzy, rozróżnianie kolorów, (prozopagnozja -
niemożność rozpoznawania twarzy), jest to część kory mózgu
odpowiedzialna za ruchy intencyjne, zamierzone, które wymagają
współpracy wielu ośrodków (apraksja - niemożność wykonywania
skomplikowanych ruchów oburącz). Pola 5 i 7 znajdujące się w płaciku
ciemieniowym górnym - jednomodalne ośrodki czuciowe, te pola są
odpowiedzialne za tzw. ruchy intencyjne, zamierzone i skomplikowane.
Uszkodzenia drogi wzrokowej - schemat z książki prof. Woźniaka.
1. uszkodzenie, przecięcie n. wzrokowego - ślepota oka
2. uszkodzenie skrzyżowania wzrokowego, np. guzy przysadki - widzenie
lunetowe, nieuszkodzone włókna nieskrzyżowane, przewodzące wrażenia
z doskroniowej części siatkówki - hemianopia bitemporalis
3. uszkodzenie pasma wzrokowego - brak widzenia jednej połowy pola
widzenia, niedowidzenie połowiczne jednoimienne - hemianopia homonyma
4. uszkodzenie promienistości wzrokowej, która zajmuje duży obszar w
części podsoczewkowej i zasoczewkowej torebki wewnętrznej, rzadko
następuje więc całkowite uszkodzenie, najczęściej niedowidzenie
kwadrantowe jednoimienne
ODRUCHY ZE STRONY UKŁADU WZROKOWEGO
Odruch źreniczny na światło=> Polega na zwężeniu źrenicy pod wpływem
światła, reakcja konsensualna. Ramię dośrodkowe - nerw wzrokowy, dalej
pasmo wzrokowe. Część włókien stamtąd dochodzi do pola
przedczworaczego, z tego pola do jądra przywspółczulnego n. III po obu
stronach. Włókna przedzwojowe do zwoju rzęskowego wychodzą z jądra
przywspółczulnego n.III. Włókna pozazwojowe z tego zwoju to nerwy
rzęskowe krótkie, które dochodzą do mięśnia zwieracza źrenicy i do mięśnia
rzęskowego, (ganglionitis ciliaris - zapalenie zwoju rzęskowego, co
powoduje uszkodzenie drogi odśrodkowej)
Odruch mrugania albo rogówkowy. =>
Podrażnienie rogówki wywołuje zamknięcie powiek. Impulsacja biegnie
poprzez n.V, zwój trójdzielny, jądro pasma rdzeniowego n.V. Stąd włókna
do obydwu jąder n. VII i dalej do mięśni okrężnych oka.
Odruch zwierający źrenicę. =>
Zwarcie źrenicy następuje poprzez podrażnienie układu nerwowego
współczulnego w odcinku górnym piersiowym rdzenia kręgowego Th1 -
Th2 - znajduje się tu rdzeniowy ośrodek źreniczny (centrum ciliospinale).
Włókna przedzwojowe z tego ośrodka przebiegają najpierw jako gałęzie
łączące białe do górnych zwojów piersiowych pnia współczulnego, stamtąd
wstępują do zwoju szyjnego górnego. Tu następuje przełączenie
synaptyczne i jako włókna pozazwojowe tworzą splot szyjno - tętniczy
wewnętrzny (plexus caroticus internus), dalej splot tętnicy ocznej (plexus
ophtalmicus), wchodzą do oczodołu, część biegnie tranzytem przez zwój
rzęskowy, część dołącza do nerwu nosowo rzęskowego - nerwy rzęskowe
długie. Obydwie porcje włókien dochodzą do zwieracza źrenicy (zespół
Hoorepa? - pobudzenie ośrodka źrenicznego, suchość skóry, uszkodzenie
naczyń i gruczołów)
Odruch akomodacyjny (na zbieżność i nastawność) =>
Ramię dośrodkowe stanowi cała droga wzrokowa (aż do kory mózgu),
ramię odśrodkowe - z kory wzrokowej włókna dochodzą do pola
przedczworaczego, gdzie znajduje się ośrodek akomodacyjny, z tego pola
włókna dochodzą do jąder ruchowych i przywspółczulnych n.

okoruchowego (obustronnie). Następuje reakcja ruchowa - ruch
zbieżny dzięki m. rectus medialis i przywspółczulna - zwarcie źrenicy dzięki
m. sphincter pupillae.

Percepcja - uświadomienie odbioru wrażenia, zlokalizowanie go i

określenie rodzaju, odbywa się w obrębie kory mózgu.

Reakcje odruchowe - rozciągania, prostowania, zginania. Część włókien

korzeni tylnych (z obydwu układów czuciowych, zarówno te z układu
przednio - bocznego jak i grzbietowo -wstęgowego) oddaje bocznice i
dochodzi do motoneuronów “a” i “y” , skąd wychodzą włókna odśrodkowe
zabezpieczające reakcje odśrodkowe.
W zależności od rodzaju włókna różnie wchodzą do rdzenia kręgowego.
Nerwy opiatowe (neurony pośredniczące) - zawierają substancje kopiujące
działanie morfiny: enkefaliny, endorfiny, dynorfiny (peptydy opiatowe).
Np. droga rdzeniowo - siatkowa dochodzi do jąder siatkowatych, zaś
rdzeniowe -śródmózgowiowa do istoty szarej okołowodociągowej, która
jest bardzo ważna w układzie nerwowym, otrzymuje aferentację z
podwzgórza i drogi rdzeniowo - siatkowej. Z tej istoty szarej włókna
odśrodkowe zstępują w rdzeniu (pęczek grzbietowo - boczny) i dochodzą
do jądra wielkiego szwu (położone zewnętrznie w obrębie mostu i rdzenia
przedłużonego) oraz do jądra siatkowatego przyolbrzymiokomórkowego.
Z tych jąder wychodzą włókna zstępujące. Neurotransmitery: jądro wielkie
szwu - serotonina, jądro siatkowate -noradrenalina. Te drogi
serotoninoergiczne i noradrenergiczne wpływają na neurony
pośredniczące hamujące w warstwach powierzchownych rdzenia
kręgowego, co hamuje przewodzenie wrażeń bólowych (zstępujące drogi
hamujące przewodzenie wrażeń bólowych). W ten sposób można tłumaczyć
działanie akupunktury - uruchamianie w/w dróg i następnie poprzez
endogenne opiaty (drogi zstępujące) następuje zahamowanie impulsów
bólowych. Wrażenia bólowe mogą być też hamowane przez włókna szybko
przewodzące - ruchowe i z proprioceptorów, także poprzez hamowanie
neuronów w drogach bólowych.

W rdzeniu kręgowym w blaszkach powierzchownych znajdują się

neurony pośredniczące zawierające enogenne peptydy opioidowe
(enkefaliny, endorfiny, dynorfiny). Z istoty szarej okołowodociągowej, która
posiada połączenie z drogą rdzeniowo - siatkową i rdzeniowo -
śródmózgowiową wychodzi droga zstępująca, w której mediatorem są
właśnie związki opiatowe, droga ta dochodzi do jądra wielkiego szwu
(nucleus raphemagnus) oraz do jądra siatkowatego
przyolbrzymiokomórkowego w rdzeniu przedłużonym. Włókna zstępujące
z jądra szwu oraz z jądra siatkowatego, w których transmiterami są
serotonina (jądro szwu) i noradrenalina jądro siatkowate), dochodzą do
neuronów wstawkowych hamujących w warstwach powierzchownych
rogów tylnych, tworzą synapsy z neuronami opiatowymi, hamującymi.
Poprzez te neurony hamują neurony rogów tylnych, w których rozpoczynają
się drogi przewodzące wrażenia bólowe (rdzeniowo - siatkowa i rdzeniowo
-śródmózgowiową). Również szybko przewodzące włókna
proprioceptywne powodują hamowanie neuronów odbierających wrażenia
bólowe. To hamowanie poprzez neurony wstawkowe określa się jako teorię
hamowania wrażeń bólowych.

Witkład IX - 8,01.04, pan docent neuroradiolog Obrazowanie i
diagnostyka OUN

Metody obrazowania:
- zdjęcie rentgenowskie
- ultrasonografia - tylko u dzieci przez ciemiączka
- tomografia komputerowa
- rezonans magnetyczny
- angiografia klasyczna i subtrakcyjna
- diagnostyka izotopowa
- pozytonowa tomografia komputerowa
Tomografia komputerowa
Diagnostyka urazów wewnątrzczaszkowych. Krwiaki - najczęstsze
następstwa urazów, wywołują poważne objawy - objętość czaszki jest
objętością skończoną. Objawy krwiaków nadtwardówkowych:
- wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego
- przesunięcie układu komorowego
- zanik przestrzeni podpajęczynówkowej
Najgroźniejsze są złamania łuski kości skroniowej, bo tam przebiega t.

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (10) -

oponowa środkowa. Krwiaki podtwardówkowe - narastają wolniej, mają
prawie taką samą gęstość jak tkanka mózgowa. Mamy też krwiaki
śródmózgowe - ogniska stłuczenia. Krwawienie podpajączynówkowe -
krew z naczyń wydostaję się do przestrzeni podpajęczynówkowej,
powodem są najczęściej tętniaki. Tętniaki w 90 % lokalizują się w obrębie
koła Willisa, zwykle w miejscu podziału tętnic mózgowia. Leczenie
operacyjne polega na klipsowaniu, a!e worek tętniaka pozostawia się.
50% chorych nie przeżywa l krwawienia, 25% nie jest zdolna do
krwawieniu do normalnego życia. Przy komplikacjach czasem zamyka
się nawet główny pień tętniczy. Podanie środka cieniującego dla
zobrazowania naczyń, chodzi tylko o obejrzenie tętnic. Tętniak olbrzymi -
średnica powyżej 25 mm. Zaopatruje się najpierw tętniaki krwawiące, a
nie te większe.
Zmiany niedokrwienne.
Udary niedokrwienne - złote okienko 6 godzin - od drobnych zaburzeń do
większych jest 6 godzin na farmakologiczne odwrócenie udaru. Najczęściej
zawały niedokrwienne dotyczą tętnicy środkowej mózgu. Przyczyną są
najczęściej blaszki miażdżycowe, ale i wady naczyniowe - np. zwężenie
światła. Zawał obupółkulowy - nie ma różnic w obrazie, jest symetryczny,
zamknięte obie t. szyjne wew.
Guzy wewnątrzczaszkowe i kości czaszki
Dotychczas nie ma żadnej metody oceny histopatologicznej guza na TK,
jest ona możliwa dopiero po biopsji albo usunięciu masy guza. Oponiaki -
najczęstsze, woinorosnące, histopatologicznie mogą być łagodne i złośliwe,
jednak z punktu widzenia neurochirurgii wszystkie są złośliwe - lokalizacja
wewnątrz czaszki zawsze daje objawy, bo zawsze jest ucisk. Glejak
wielopostaciowy - złośliwy. Szczególnie niebezpieczne u dzieci - mają
bardzo długi mechanizm adaptacji tkanki nerwowej na ucisk. Pień mózgu
- każda operacja grozi wstrząsem, guz musi być usunięty całkowicie - bo
prawie żaden guz wewnątrzczaszkowy nie jest wrażliwy na chemioterapię,
niektóre tylko są wrażliwe na radioterapię; guzy w tej okolicy uciskają
komorę IV, są więc objawy utrudnienia krążenia płynu mózgowo -
rdzeniowego i ostre wodogłowie.

Mózg jest bardzo często siedliskiem zmian przerzutowych w przebiegu

innych zmian nowotworowych. 1,2 ogniska dają szansę wyleczenia, małe
ognisko otoczone dużą strefą obrzęku - przerzuty manifestują się dość
wcześnie. Czasem małe guzy mają duże konsekwencje, np. zlokalizowane
w sąsiedztwie otworów Monroa. Guzy kości - diagnozowane za pomocą
biopsji. Inne zastosowania diagnostyczne TK - struktury oczodołu, zatoki,
wady rozwojowe, struktury kostne kręgosłupa (zwyrodnienia na przednich
krawędziach trzonu praktycznie nie mają znaczenia).
Rezonans magnetyczny
KT stosowane jest do oceny struktur kostnych, rezonans magnetyczny -
struktur miękkich (guzy niszczą albo budują nowe struktury kostne).
Rezonans magnetyczny obrazuje o wiele dokładniej, ale nie widać np.
świeżej krwi (widoczna dopiero po 48-72 h), nie bada się chorych z
rozrusznikiem serca, w niektórych sytuacjach występują duże artefakty,
ale widać anatomię dokładniej, obrazować można w jakiej chcemy
płaszczyźnie, a nie tylko w jednej jak w TK.
Guzy przysadki- Leczone farmakologicznie albo radykalnie - operacyjnie,
głównym kryterium jest to, czy jest uciśnięte skrzyżowanie wzrokowe.
Guzy rosnące nad siodłem powodują zaburzenia widzenia - konieczna jest
wtedy pilna operacja. Glejaki wielopostaciowe II i Iv - granicą guza jest
granica obrzęku.
Nerwiaki nerwów słuchowych
Wieloogniskowa postać oponiaka
Obraz naczyń jest lepszy niż w TK, nie potrzeba kontrastu, ustawia się
sekwencję czułą na przepływ.
Wady mózgowia:
- dziurowatość mózgu, chorzy mogą czasem normalnie funkcjonować
- agenezja ciała modzelowatego
Zespół dziecka potrząsanego - szerokie komory i przestrzeń
podpajęczynówkowa, zaniki kory i obszarów podkorowych. Rezonans
magnetyczny - metoda z wyboru w celu oceny SM.
Rezonans - także metoda z wyboru przy urazach rdzenia kręgowego
Badanie funkcjonalne mózgowia - spektroskopia MR, stosowane przy
badaniach padaczek, operacjach guzów zlokalizowanych przy danych
ośrodkach

Witkład X - 15.01.04
Ośrodki współczulne znajdują się w rogach bocznych rdzenia kręgowego
głównie w neuromerach C

8

- Th

2/3

. Z nich wychodzą gałęzie łączące

szare do pnia współczulnego, stamtąd włókna pozazwojowe jako nerwy
trzewne biegną do narządów wewnętrznych, tam tworzą sploty.
Odcinek szyjny - nerwy sercowe (trzewne szyjne), bo większość z nich
dochodzi do splotu sercowego.
Odcinek piersiowy - splot środpiersiowy i nerwy trzewne większy, mniejszy
i najmniejszy.
Włókna efektorowe:
- sploty okołonaczyniowe
- gałęzie łączące szare i gałęzie łączące z nerwami czaszkowymi
- samodzielne nerwy
- gałęzie do splotów
Nerwy trzewne, odchodzące od pnia współczulnego, zawierają też włókna
dośrodkowe. Drogi dośrodkowe z narządów wewnętrznych mają
charakter bardziej rozproszony, uszkodzenie rdzenia nie eliminuje czynności
odruchowej narządów wewnętrznych.

Impulsy czuciowe z narządów wewnętrznych dochodzą do ośrodkowego

układu nerwowego poprzez nerwy trzewne, osiągają one oun na bardzo
dużej przestrzeni, w związku z tym wykazują charakter rozproszony, co
ma bardzo ważne implikacje kliniczne, mianowicie po uszkodzeniach
rdzenia kręgowego zachowane są reakcje odruchowe ze strony narządów
wewnętrznych, ma to również znaczenie w tzw. bólach odniesionych albo
bólach rzutowanych.

Bóle odniesione albo rzutowane powstają w ten sposób, że informacje

z narządów wewnętrznych pobudzają neurony odbierające wrażenia z
obszarów skóry czy tkanki podskórnej. Charakterystyczny przykład - bóle
spowodowane zawałem - bolesność w całej klatce piersiowej (pow.
przednia i tylna), nawet szyja i kończyna górna. Podrażnienie neuronów
odbierających wrażenie z naczyń lub narządów wew. jest przyczyną tzw.
bólów fantomowych - np. długotrwała stymulacja bólowa przy miażdżycy
kończyn dolnych, potem amputacja kończyny, ale bóle mogą pozostać.

DROGA SŁUCHOWA

Ucho zewnętrzne - małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny,

błona bębenkowa. Ucho wewnętrzne (auris interna, labirynthus) - odbiór
informacji. Błędnik kostny -jest to twór sztuczny, który obudowuję błędnik
błoniasty, oddzielone od siebie przychłonką (skład taki jak płyn mózgowo-
rdzeniowy). W skład błędnika kostnego wchodzą - ślimak, przedsionek i 3
kanały półkoliste. Tylny ustawiony jest pod kątem 55° do płaszczyzny
pośrodkowej, przedni jest do niego prostopadły, boczny położony jest pod
kątem 30° do płaszczyzny poziomej. W obrębie ślimaka znajduje się
przewód ślimakowy, w obrębie przedsionka - woreczek i łagiewka, w
kanałach półkolistych znajdują się przewody półkoliste. Przedsionek
znajduje się między jamą bębenkową a dnem przewodu słuchowego wew.,
znajdujące się tu okienko owalne zamknięte jest podstawą strzemiączka,
a okienko okrągłe błoną bębenkową wtórną, w obrębie ślimak znajdują się
schody ślimaka i schody bębenka a pomiędzy nimi przewód ślimakowy.
W przewodzie ślimakowym na błonie podstawnej (blaszce spiralnej
błoniastej) znajdują się receptory narządu słuchu - komórki rzęsate albo
włoskowate. Położone są w czterech szeregach i pokryte błoną pokrywową
(galaretowata substancja), wypełniony śródchłonką. Zwój spiralny ślimaka
znajduje się w kanale spiralnym wrzecionka, dendryty tego zwoju dochodzą
do komórek rzęsatych. Komórek rzęsatych - jest to 20 tyś, w szeregu
wew. -3,5 tyś., 3 szeregi zew. 12-15 tyś.

Komórki rzęsate (włoskowate) wew. reagują na natężenie dźwięku i

do tych komórek dochodzi około 85 - 90 % dendrytów komórek zwoju
ślimaka (znajduję się tu około 30 tyś kom. nerwowych). Komórki szeregu
wew. są głównymi receptorami słuchu, każda z nich otrzymuje od 10 - 15
dendrytów z komórek zwoju spiralnego ślimaka. Komórki szeregów zew.,
których wierzchołki stykają się z błoną podstawną (membrana tectoria)
odpowiedzialne są za modulowanie komórek wew. - w małym stopniu
odbierają wrażenia słuchowe. Kilka do kilkunastu komórek z szeregu
zewnętrznego otrzymuje zakończenia z jednej komórki zwojowej. Komórki
szeregu zew., które są bardziej smukłe, są słabiej unerwione, otrzymują
one również włókna eferentne (odśrodkowe) z jąder oliwkowych. Ich
rola polega na modulowaniu i uczulaniu komórek szeregu wew. Komórki
zew. bardziej reagują na ruch endolimfy - połączone są z błoną pokrywową.

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (11) -

Droga słuchowa nigdy nie jest 3 neuronowa.
I neuron znajduje się w zwoju spiralnym ślimaka, aksony z tego zwoju
tworzą nerw ślimakowy (część słuchową n. przedsionkowo-ślimakowego)
i dochodzą do jąder ślimakowych grzbietowego i brzusznego, które znajdują
się w tylnej części mostu i bocznie w obrębie dna komory IV.

Włókna z jądra ślimakowego grzbietowego w większości krzyżują się i

tworzą wstęgę boczna (lemniscus lateralis) albo słuchową (lemniscus
acusticus), która dochodzi do wzgórków dolnych blaszki pokrywowej
(czworaczej). Część włókien z jądra ślimakowego grzbietowego dochodzi
do jądra oliwkowego górnego, gdzie może nastąpić przełączenie
synaptyczne i z którego to jądra wychodzą włókna dołączające do wstęgi
bocznej. Włókna z jądra ślimakowego brzusznego przechodzą przez część
brzuszną mostu, krzyżują się w większości i tworzą ciało czworoboczne
(corpus trapezoideum), w którym może znajdować się również kolejny
neuron drogi słuchowej. Wypustki jąder ciała czworobocznego dochodzą
do jądra oliwkowego górnego i dołączają do wstęgi bocznej. W obrębie
wstęgi bocznej znajdują się skupiska komórek nerwowych, które mogą
stanowić neuron drogi słuchowej.

Wypustki komórek wzgórków dolnych blaszki pokrywowej dochodzą

do ciał kolankowatych przyśrodkowych, gdzie znajduje się ostatni neuron
podkorowy drogi słuchowej. Wypustki komórek ciał kolankowatych
przyśrodkowych tworzą promienistość słuchową i dochodzą do
pierwszorzędowej kory słuchowej AI albo pola 41, które znajduje się na
górnej powierzchni zakrętu skroniowego górnego. W otoczeniu tej kory
AI (41) jest kora AII i kora słuchowa asocjacyjna, która znajduje się w
części bocznej zakrętu skroniowego górnego oraz w wieczku czołowo -
ciemieniowym. W obrębie całej drogi słuchowej występuje tzw. lokalizacja
tonotopiczna - poszczególne wysokości tonów odbierane są przez różne,
określone miejsca. Błona podstawna w części podstawnej ślimaka ma
szerokość 1000 “u”m i odbiera wysokie tony, przy wierzchołku szerokość
to 500 “u”m i odbiór tonów niskich. Jądro ślimakowe grzbietowe - odbiera
natężenie i wysokość dźwięku. Jądro ślimakowe brzuszne, jądra oliwkowe
- odpowiedzialne są za lokalizację dźwięku oraz ukierunkowanie naszej
uwagi w stronę dźwięku. W płacie czołowym znajduje się ośrodek ruchowy
mowy odpowiedzialny za ekspresję mowy, ośrodki czuciowe mowy
znajdują się w zakręcie nadbrzeżnym i kątowym.

DROGA WĘCHOWA - tractus olfactorius.

Okolica węchowa jamy nosowej znajduje się na poziomie małżowiny

nosowej górnej oraz przyległej części przegrody nosa. W obydwu
częściach jamy nosowej zajmuje pow. ok. 5 cm

2

. O obrębie tej okolicy

znajdują się dwubiegunowe komórki nerwowe, komórki podstawne oraz
komórki podporowe i gruczoły. Dendryty komórek nerwowych pod
powierzchnią nabłonka ulegają poszerzeniu tworząc kolbki lub pęcherzyki
węchowe, z których wychodzą włoski węchowe stanowiące receptory
węchu. Liczba tych komórek węchowych wynosi około 5 mln po każdej
stronie (czyli w sumie ok. 10 mln.), okres życia tych komórek to od 40 -
60 dni, odnawiane są one przez komórki podstawne. Wyróżniono ponad
100 białek receptorowych odbierających różne wrażenia węchowe, a więc
reagujących na tzw. odoranty. W błonie węchowej znajdują się również
zakończenia n. V, reagujące na substancje szkodliwe o wysokim stężeniu.
Aksony komórek dwubiegunowych grupują się po kilkanaście (20 - 30) i
tworzą nitki węchowe (filia olfactoria), które przechodzą przez otwory w
blaszce poziomej kości sitowej i dochodzą do opuszki węchowej (bulbus
olfactorius), która znajduje się na powierzchni górnej blaszki poziomej. W
obrębie bulbus olfactorius znajdują się komórki mitralne oraz komórki
pędzelkowate, które są neuronami projekcyjnymi (ich aksony tworzą dalszy
ciąg drogi nerwowej) oraz znajdują się neurony pośredniczące (komórki
ziarniste i okołokłębuszkowe). Dendryty komórek mitralnych i
pędzelkowatych tworzą połączenia synaptyczne z aksonami komórek
dwubiegunowych okolicy węchowej, tworząc kłębuszki węchowe
(glomeruli olfactori), których liczba wynosi około 1000 w obrębie każdej
opuszki.

Komórki projekcyjne tworzą pasmo węchowe, które dochodzi do

trójkąta węchowego i następnie przechodzi przez prążek węchowy boczny
tworząc drogę węchową boczną. W obrębie pasma węchowego znajdują
się skupiska komórek nerwowych, które tworzą jądro węchowe przednie
(nucleus olfactorius anterior), które należy już do ośrodków korowych
węchu. W tym jądrze węchowym przednim znajdują się neurony, z których
odśrodkowe wypustki dochodzą do opuszki węchowej jednostronnej lub
przeciwległej. Do przeciwległej opuszki węchowej wypustki te przebiegają
przez prążek węchowy przyśrodkowy i spoidło przednie. Prążek węchowy
przyśrodkowy zagłębia się w istocie dziurkowanej przedniej, w której
znajduje się guzek węchowy (tuberculum olfactorium). Pierwszorzędowe
ośrodki korowe węchu znajdują się w:
1. Jądro węchowe przednie
2. Guzek węchowy
3. Kora gruszkowata ( dolna powierzchnia haka zakrętu hipokampa)
4. Ciało migdałowate (znajduje się w obrębie bieguna skroniowego półkuli)
5. Kora śródwęchowa
Z pierwszorzędowych ośrodków korowych włókna dochodzą do kory płata
czołowego na powierzchni podstawnej tego płata (zniszcenie tej części
powoduje ANOSNIĘ, czyli niemożność rozróżniania zapachów) z tym, że
część tych włókien przechodzi prze wzgórze, droga węchowa jest
powiązana z ośrodkami zawiadującymi zachowaniem i układem
hormonalnym. Wypustki z ciał migdałowatych dochodzą do pod wzgórza,
natomiast z kory śródwęchowej informacje docho;dzą do hipokampa, który
wchodzi w skład układu limbicznego, odpowiedzialnego za procesy
zachowania.

Witkład XI - 19.01.04
Język - tu znajdują się receptory smaku - brodawki smakowe:
1. grzybowate - najliczniejsze, 2/3 przednie języka, pow. przednia i górna,
liczba od 200 do 300, na pow. górnej 3-5 kubków smakowych
2. liściaste - brzeg języka w części tylnej, pow. boczna, tworzą rodzaj
fałdów, liczba fałdów ok.20, w każdym z fałdów na pow. bocznych od
150-200 kubków smakowych
3. okolone (circumvallate) - do przodu od sulcus terminalis, leżą w kształcie
litery V otwartej ku przodowi, liczba 8-9, na każdej z brodawek ok. 300
kubków sm.
4. nitkowate

Receptorami zmysłu smaku są kubki smakowe, których łączna liczba

to ok. 5 tyś. Są to kuliste struktury zawierające 3 rodzaje komórek:
1. zmysłowe, tworzą połączenia synaptyczne z zakończeniami włókien
nerwowych
2. podporowe
3. podstawne (cellulae basales), z nich odnawiają się komórki zmysłowe,
których cykl trwa ok. 2 tyg.

Kom. zmysłowe smaku, które tworzą pół. synaptyczne, zakończone są

włoskami smakowymi, które wystają do otworu smakowego, jest ich kilka
typów (jasne, ciemne, pośrednie). Są to zmodyfikowane, odnawiane kom.
nabłonkowe (z nabłonka łuków gardłowych), tworzą połączenia syn. ze
zwojami 3 nerwów czaszkowych:
- 2/3 przednie języka - dendryty zwoju kolanka poprzez strunę bębenkową

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (12) -

(włókna biegną razem z n. językowym)
- brodawki liściaste i okolone - zwój dolny n. IX
- kubki znajdują się również na podniebieniu, tylnej ścianie gardła, nagłośni,
górnej cz. przełyku, nie są związane z rozpoznawaniem smaku, a z
reakcjami odruchowymi na substancje o nieprzyjemnym smaku - n.X 4
główne rodzaje smaku:
- słodki, przód języka
- słony, brzegi języka
- gorzki, cz. tylna języka
- kwaśny, brzegi języka
- ostatnio wyróżnia się także smak urnami, przypominający glutaminę
Rozpoznawanie smaku odbywa się przy udziale kanałów błonowych lub
receptorów błonowych związanych z białkiem G:
- smak słony - kanały jonowe Na

+

- smak kwaśny - kan. jonowe H

+

- smak gorzki, słodki i umami - receptory błonowe związane z białkiem G
i cAMP

DROGA SMAKOWA
I neuron
- przednia cz. języka - brodawki grzybowate - zwój kolanka
- brodawki liściaste i okolone - zwój dolny n.IX
- kubki na nasadzie języka, nagłośni, w gardle i podniebieniu - zwój dolny
n. X Wszystkie kom. I neuronu dochodzą do przedniej części jądra pasma
samotnego (nucleus tractus solitarii), które głównie położone jest w rdzeniu
przedłużonym a ku przodowi przedłuża się w obręb mostu i ta najbardziej
przednia część tego jądra nazywa się jądrem smakowym - nucleus
gustatorius. Z jądra smakowego, które stanowi II neuron włókna
nieskrzyżowane (droga smakowa jest nieskrzyżowana) biegną jako droga
środkowa nakrywki i dochodzą do jądra brzuszno-tylno-przyśrodkowego
wzgórza (VPM), tego samego jądra, gdzie kończą się włókna eferentne z
zakresu twarzy. Tutaj znajduje się III neuron. Część włókien z tego jądra
dochodzi do podwzgórza, które ma bardzo ścisły kontakt z układem
limbicznym. Ośrodki korowe smaku znajdują się w obrębie cz. wieczkowej
płata czołowego (w obrębie wieczka wyróżnia mi część czołową,
ciemnieniową i skroniową) - zakręt czołowy dolny oraz do kory wyspy.
Ośrodki korowe smaku są ściśle powiązane z ośrodkami korowymi węchu
(cz. podstawna zakrętu czołowego dolnego).

UKŁAD RUCHOWY
Układ ruchowy zawiadujący czynnością mięśni szkieletowych funkcjonuje
w powiązaniu z układami aferentnymi. W podjęciu czynności ruchowej
istotną rolę odgrywa motywacja podjęcia tej czynności, która następuje w
ośrodkach asocjacyjnych czuciowych oraz obrębie ośrodków
asocjacyjnych ruchowych (kora przedczołowa - cortex prefrontalis), które
znajdują się w najbardziej przedniej części płata czołowego. Następnie
odbywa się planowanie czynności ruchowej, a więc ustalenie sekwencji
ruchów, czyli skurczu poszczególnych grup mięśniowych, co następuje w
tzw. korze przedruchowej (cortex premotorius) i wreszcie rozpoczęcie,
inicjacja czynności ruchowej, która występuje w pierwszorzędowych
ośrodkach korowych. W trakcie wykonywania czynności ruchowych, o
ile jest to konieczne, odbywa się modyfikowanie tej czynności, za które to
modyfikacje odpowiedzialny jest głównie móżdżek.

M I (4"y”) - ośrodki pierwszorzędowe, zakręt przedśrodkowy - gyrus
precentralis, posiadają one ułożenie somatotopiczne (podobnie jak kora SI

- czuciowa pierwszorzędowa) -homunculus ruchowy, bardzo duży obszar
zajmują mięśnie wyrazowe twarzy oraz mięśnie ręki, pole to jest
odpowiedzialne

:

za inicjowanie czynności ruchowych, włókna wychodzące

stąd dochodzą bezpośrednio do motoneuronów “a” i “y” a stamtąd do
mięśni.
M II - drugorzędowe ośrodki, jest to kora przedruchowa obejmująca pole
korowego oraz kora w dolnej i przedniej części zakrętu obręczy na pow.
przyśrodkowej półkuli - pola 23 i 24, odpowiedzialne jest przede wszystkim
za planowanie czynności ruchowej. W obrębie pola 6 - kory przedruchowej
wyróżniamy dodatkowe pole ruchowe SMA j PMA. Dodatkowe pole
ruchowe - górna i przyśrodkowa część zakrętu czołowego górnego, posiada
ono również ułożenie somatotopiczne - najbardziej do przodu głowa, potem
szyja, tułów i kończyny. To pole odgrywa rolę w planowaniu czynności
ruchowej oraz w koordynowaniu czynności wymagających precyzyjnych
ruchów obydwu kończyn górnych. Pole to jest ściśle połączone z
jednomodalnymi ośrodkami czuciowymi w płaciku ciemnieniowym górnym
- pola 5 i 7. Uszkodzenie pola SMA wyraża się upośledzeniem wykonywania
skomplikowanych ruchów częściam - głównie odsiebnymi - kończyn
górnych, co nazywa się APRAKSJĄ.
PMA - zajmuje tylną część zakrętu czołowego środkowego i dolnego.
Pole to jest również odpowiedzialne za planowanie czynności ruchowych
oraz za wykonywanie ruchów kierunkowych poprzez narząd wzroku (
patrzę na przedmiot i go podnoszę). Pola 23 i 24 biorą udział w planowaniu
i są odpowiedzialne za koordynowanie czynności ruchowych
wymagających użycia kończyn górnych, głowy i szyi, te pola są rozwinięte
głównie u niższych zwierząt - związane z przyjmowaniem pokarmów.
MIII - kora przedczołowa, w której odbywa się decyzja o podjęciu danej
czynności, powiązana z polimodalnym polem asocjacyjnym tylnym (które
leży na styku płata ciemnieniowego, potylicznego i skroniowego), to pole
jest odpowiedzialne za integrowanie impulsów aferentnych o różnej
modalności.
W skład układu ruchowego wchodzą:
1. Górny neuron ruchowy (główny neuron ruchowy), nazywany jest
układem piramidowym, ma bezpośrednie połączenia z motoneuronami
2. Jądra (zwoje) podstawy
3. Móżdżek
4. Układ siatkowaty zstępujący
5. Jądra pnia mózgu
6. Dolny neuron ruchowy albo wspólna droga końcowa - stanowią go
motoneurony a i y (wszystkie impulsy z pozostałych części układu
ruchowego skupiają się tutaj)
Jądra podstawy - odpowiedzialne są za harmonijne (wspólnie z móżdżkiem)
wykonywanie czynności ruchowej - jakakolwiek czynność podjęta przez
górny neuron ruchowy zostaje przeanalizowana przez zwoje podstawy.
Jeżeli uczymy się jakiejkolwiek czynności ruchowej, to najpierw jest ona
nadzorowana przez górny neuron ruchowy i jest początkowo słabo
skoordynowana (np. nauka jazdy na nartach, łyżwach, prowadzenie
samochodu). W miarę wykonywania jej kilkakrotnie, jej kontrola zostaje
zcelowana na dalsze piętra - zwoje podstawy (kierowca może rozmawiać
prowadząc samochód, jedną ręką utrzymywać kierownicą, a z drugą robić
co chce©). Zwoje podstawy otrzymują szeroką aferentację prawie z całej
kory, w neuronach następuje podejmowanie czynności ruchowej, tutaj jest
pobudzana kora przeduchowa poprzez mnogie włókna odśrodkowe do MII
i MIII,a stamtąd do ML Zwoje podstawy odpowiedzialne są za to co dzieje
się przed podjęciem czynności;
Móżdżek - otrzymuję informage z tych ośrodków, z których wychodzą
drogi górnego neuronu poprzez jądra mostu, dodatkowo z rdzenia
kręgowego i pnia mózgu. Móżdżek wysyła informacje przez wzgórze do
MI. Włącza się w momencie zapoczątkowania czynności, jeżeli w trakcie
wykonywania czynności pojawia się jakaś przeszkoda - włącza się móżdżek
i następuje przeprogramowanie. Zwoje podstawy i móżdżek nie mają
bezpośrednich połączeń odśrodkowych z motoneuronami, funkgonują
poprzez ośrodki MI i MII kory mózgu, móżdżek względnie może wysyłać
włókna poprzez jądra pnia mózgu i układu siatkowatego zstępującego.
Pola korowe MI i MII oraz pola czuciowe są źródłem (wysyłają) zstępujące
włókna, które tworzą 2 główne drogi zstępujące, mianowicie:
1. droga korowo - rdzeniowa tractus corticospinalis
2. droga korowo - jądrowa (korowo - opuszkowa) - tractus corticonuclearis
(corticobulbaris)

Neuroanatomia - wyklady 2003/2004 - (13) -

Droga korowo - rdzeniowa
Łączy ośrodki korowe z jądrami ruchowymi nerwów rdzeniowych, które
znajdują się w blaszce IX w rogach przednich rdzenia kręgowego -
motoneurony a i

Y

-

Droga korowo - jądrowa
Łączy ośrodki korowe z jądrami ruchowymi nerwów czaszkowych z
wyjątkiem jąder n. III, IV, VI (tych, które zaopatrują mięśnie oka). Druga
nazwa pochodzi od tego, że jądra ruchowe nerwów czaszkowych w pniu,
albo opuszce mózgu.Droga korowo - rdzeniowa i korowo - jądrowa
rozpoczynają się w:.
- 60 % włókien w ośrodkach ruchowych, z tego 31 % w MI i 29 % w polu
MII
- 40% włókien w ośrodkach czuciowych, z czego 31 % w SI, a 9 % w
SIII (pola 5 i 7) 36

Podział na układ piramidowy i pozapiramidowy.

Układ nazwano piramidowym, gdyż dawniej sądzono, że włókna

tworzące drogi rozpoczynają się w komórkach piramidowych, drugim
powodem było to, że drogi zstępujące przebiegały przez piramidy
(wyniosłości przyśrodkowe na powierzchni podstawnej rdzenia
przedłużonego), których uszkodzenie powodowało porażenie spastyczne.
Po poznaniu dodatkowych struktur - dróg zstępujących jąder pnia mózgu,
uszkodzeń prążkowia i innych określonych zaburzeń, to wszystko, co nie
przebiegało przez piramidy, nazwano układem pozapiramidowym. Obecnie
wiadomo że tylko 4 % włókien dróg piramidowych rozpoczyna się w kom.
Betza (milion włókien, a kom. 30 tyś.).

Włókna biegną najpierw przez wieniec promienisty (wszystkie włókna

wstępujące i zstępujące, które rozchodzą się promieniście powyżej wzgórza
i zwojów podstawy?), część tylną odnogi tylnej, część brzuszną odnogi
mózgu, część brzuszną mostu i piramidy rdzenia przedłużonego, na granicy
rdzenia przedłużonego i kręgowego 75 - 90 % włókien ulega skrzyżowaniu
- skrzyżowanie wstęg (decussatio lemniscorum), włókna skrzyżowane
biegną następnie w sznurach bocznych rdzenia kręgowego, a włókna
nieskrzyżowane w sznurach przednich.

Droga korowo - rdzeniowa
Najpierw przebiega przez corona radiata, potem przez część tylną odnogi
tylnej torebki wewnętrznej, następnie przez odnogi mózgu, część podstawną
mostu, brzuszną część rdzenia przedłużonego, gdzie znajduję się w
piramidach. W przebiegu w pniu mózgu droga ta posiada ułożenie
somatotopiczne (najbardziej bocznie dla kończyn) oraz oddaje bocznice
do nucleus ruber i do tworu siatkowatego. Na pograniczu rdzenie
przedłużonego i kręgowego od 75 - 90 % włókien drogi korowo - rdzeniowej
ulega skrzyżowaniu, tworząc drogę korowo - rdzeniową boczną, która
zstępuje w sznurach bocznych rdzenia kręgowego. Skrzyżowanie tych
włókien nazywa się skrzyżowaniem piramid (decussatió pyramidum).
Od 10 - 25 % włókien nie ulega skrzyżowaniu i tworzą one drogę korowo
- rdzeniową przednią, która biegnie w sznurach przednich rdzenia
kręgowego i dochodzi do dolnych neuromerów piersiowych. Większość
włókien drogi korowo - rdzeniowej przedniej ulega skrzyżowaniu na różnych
poziomach w spoidle białym przednim. Włókna drogi korowo - rdzeniowej
rozpoczynające się w ośrodkach czuciowych dochodzą do podstawy i
pozostałych części rogu tylnego (blaszki recepcyjne rdzenia kręgowego)
odpowiedzialne są za czynność modulującą motoneurony. Włókna z
ośrodków ruchowych kończą się bezpośrednio na motoneuronach (czyli
w blaszce IX) oraz na neuronach pośredniczących (blaszka VII i VIII).
Im wyżej w rozwoju filogenetycznym, tym więcej włókien dochodzi
bezpośrednio do motoneuronów.

Włókna drogi korowo - rdzeniowej bocznej tworzą połączenia

synaptyczne z motoneuronami unerwiającymi mięśnie odsiebnych
(dalszych) części kończyn, głównie ręki i stopy. Stąd też uszkodzenie tej
drogi upośledza bardzo skomplikowane czynności wykonywane rękoma
(sznurowanie butów, zapinanie guzików, gra na pianinie), powrót
normalnych czynności następuje po bardzo długim czasie.

Włókna drogi korowo - rdzeniowej przedniej kończą się na

motoneuronach unerwiających mięśnie osiowe, a więc mięśnie grzbietu,
klatki piersiowej, brzucha. Uszkodzenie drogi korowo - rdzeniowej
wywołuje zespół objawów, które określamy jako porażenie (niedowład)
spastyczny - paralysis (paresis) spastica.

Na powyzszych zagadnieniach konczy sie ta czesc opracowania wykladow z neuroanatomii, do ktorej mialem dostep z chwila tworzenia owego
dokumentu. Ciag dalszy powinien byc wkrotce dostepny na stronie: http://republika.pl/shakemaster/

Zeskanowal i pomniejszyl: [e-mail]