1

2. WYOBRAZNIA ANTROPOLOGICZNA

OPRACOWANIE NA PODSTAWIE: A. Mencwel, Wyobraznia antropologiczna, w:
Antropologia kultury. Zagadnienia i wybor tekstow, str. 9-21

ANTROPOLOGIA – CWICZENIA

ZJAZD II

11.10.2009

RELACJA ROUSSEAU A OPIS DARWINA

Rozprawę o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi Jana Jakuba Rousseau można uznać
za traktat etnologii ogólnej i pierwszy manifest antropologii kultury. W nim pojawiają się opis
wyglądu zewnętrznego Pongo oraz kwestia stosunku do obcych istot żywych. Wraz z tym tekstem
objawiła się także wyobraźnia antropologiczna.

Zupełnie inny stosunek wobec mieszkańców Ziemi Ognistej miał Karol Darwin, który opisał ich w
swojej Autobiografii w bardzo odmienny sposób od Rousseau. Opis ten przesycony jest poczuciem
własnej wyższości nad obcymi, wobec których autor przyjmuje postawę zoologiczną, tzn. opartą
na postrzeganiu ich jako zwierząt. Postawę Darwina, charakteryzującą się apologią siebie samego,
nazywamy etnocentryzmem.

OSOBOWOŚĆ

Ruth Benedict twierdzi, że konfiguracja osobowości jest tożsama z konfiguracją kultury. Oznacza
ona podstawowe wyposażenie kulturowe tej osobowości. Osobowość jest stwarzana, kształtowana
i dynamiczna, a urzeczywistnia się w interakcjach z innymi ludźmi. Nie ma wyobraźni antropolo-
gicznej bez kulturowego (nie freudowskiego) rozumienia osobowości. Kategoria osobowości jest
osią myślową antropologii kultury.

WYOBRAŹNIA ANTROPOLOGICZNA

Wyobraźnia antropologiczna to umiejętność postawienia się w innym kontekście. Jest ona połą-
czeniem wyobraźni insidera (badacza, który wchodzi w dane społeczeństwo całym sobą) i outsi-
dera (bo wejście zbyt głęboko może doprowadzić do straty dystansu). Wyobraźnia antropologicz-
na jest narzędziem, które pozwala dostrzec w obrębie wspólnot pewne wzorce.