CYBERNETYKA
-jako nauka o sterowaniu wyrosła z potrzeb automatyzacji i produkcji. Cybernetyka nie jest tworem jednego człowieka lecz grupy uczonych reprezentujących różne dziedziny np. fizyka, psychiatria. Powstała jednocześnie w kilku różnych ośrodkach. Wywarła wielki wpływ nie tylko na rozwój dyscyplin szczegółowych , ale stała się również bodźcem do powstania innych nauk kompleksowych. Stała się wzorem dla argonomi, dzięki niej rozwinęły się takie dyscypliny jak: teoria reakcji, teoria gier, teoria informacji, które przenikły do psychologii myślenia.
ENTROPIA-
jest miarą stopnia rozkładu, czyli innowacji. Układ funkcjonuje tak długo, jak dociera do niego energia z zewnątrz, ale zaczyna się rozpadać z chwilą odizolowania go od źródeł energii(prawo entropii). Entropia może tylko wzrastać lub utrzymywać się na stałym poziomie, nie może maleć. Myślenie można rozpatrywać jako czynność służącą człowiekowi do walki z entropia. Pojęcie wykorzystane zostało po raz pierwszy pod koniec 19 wieku.
INFORMACJA
-pojęcie to nie zostało do dzisiaj jednoznacznie zdefiniowane. Rozróżnia się dwa jego podstawowe znaczenia:
-jako wiadomość, nakaz, zakaz, rozpoznawanie stanu rzeczy,
-jako miara stopnia zorganizowania układu, uporządkowania układów,
W obu znaczeniach informacja spełnia podstawową rolę w opisie procesu rozpoznawania wiadomości, ich odbioru i przetwarzania, jakie zachodzą w różnych układach sterowania regulacji kodowania (w układach technicznych, nerwowych).
PSYCHOLOGIA INŻYNIERYJNA- dział psychologii stosowanej, badającej procesy psychiczne oraz funkcjonowanie człowieka w toku pracy w celu doskonalenia warunków pracy do jego możliwości. Podstawowym pojęciem psychologii inżynieryjnej jest układ człowiek-maszyna. W zależności od zakresu tego pojęcia zmienia się zakres przedmiotu psychologii inżynieryjnej. W największym ujęciu psychologia inżynieryjna zajmuje się dostosowaniem do możliwości człowieka maszyn i urządzeń. W najprostszym ujęciu zajmuje się problemami psychologicznymi związanymi ze szkoleniem pracowników. Psychologia ta powstała w okresie międzywojennym na gruncie psychologii pracy.
PSYCHOLOGIA TECHNICZNA
-dział psychologii inżynieryjnej, zajmujący się badaniami nad funkcjonowaniem człowieka w układach sterowania i przy obsłudze maszyn. Zadaniem tej psychologii jest opracowanie zasad i wytycznych dla konstruktorów i techników zajmujących się dostosowaniem maszyn i warunków pracy do urządzeń sygnalizujących i sterowniczych do psychologicznych i fizycznych możliwości człowieka.
1784-pierwsza rewolucja przemysłowa ( maszyna parowa),
1884-transformator elektryczny (druga rewolucja przemysłowa),
SPRĘŻENIE ZWROTNE-
oznacza urządzenie techniczne lub nerwowe za pośrednictwem którego dane zjawisko wpływa na jedno z jego przyczyn i umożliwia doregulowanie układu. Podstawą układu sprężenia zwrotnego jest histereza, czyli działanie z pewnym opóźnieniem, które np. u człowieka jest bardziej złożone. W aktach świadomego zachowania nie gwarantuje pełnej regulacji i wymaga udziału jeszcze mechanizmu antycypacji.
Pod wpływem cybernetyki i idei wiązania nauki z życiem zarysowała się wyraźna tendencja do odrzucania dotychczasowego, jednostronnego ujmowania myślenia jako procesu wyłącznie poznawczego(pozyskiwania informacji, wiedzy)na rzecz rozpatrywania go także jako procesu stosowania wiedzy w działaniu (przeróbki informacji, podejmowanie decyzji, produkowania pomysłów i nowych rozwiązań).
Próba wyjaśnienia myślenia wg. Józefa Kozielskiego- Kozielski definiuje myślenie jako czynność intelektualną, która powstała w toku rozwoju w wyniku interpretacji czynności motorycznych. Ludzie myślą nie tylko w sytuacjach problemowych, ale też nie problemowych . sytuacje problemowe (myślenie produktywne, twórcze)sytuacje nie problemowe(myślenie reproduktywne). Wg. Kozielskiego myślenie polega nie tylko na przetwarzaniu informacji, lecz na wytwarzaniu również nowych informacji. Wytwarzanie informacji Kozielski traktuje jako najbardziej specyficzną cechą myślenia. Wytwarzanie nowych informacji wynika z samych operacji myślowych, które mogą polegać na przetwarzaniu informacji, a następnie porównywaniu i wyborze najlepszego pomysłu.
Cybernetyka zaproponowała psychologii podstawowy schemat w układzie badania człowieka w układzie sterowania:
1)badanie tzw. Wejścia sensorycznego czyli procesu odbioru informacji o sterowanym obiekcie,
2)badanie procesu w czarnej skrzynce czyli procesów przetwarzania informacji,
3)badanie tzw. wyjścia motorycznego czyli procesów przekazywania informacji, albo czynności sterowania, regulowania układu.
ODBIÓR BODŹCÓW EZ ŚRODOWISKA
a)wrażenia w zależności od przyjętego aspektu możemy je zdefiniować jako:
-wrażenie jest procesem zmian fizyko-chemicznych w materii ośrodkowych komórek nerwowych. Zmian będących rezultatem przekształcenia energii bodźca w energię impulsu(w aspekcie energetycznym)
-wrażenie jest składową odruchu określającego stosunek osobnika do otoczenia(definicja w aspekcie fizjologicznym).
-w aspekcie psychologicznym wrażenie jest odzwierciedleniem jakiejś właściwości przedmiotu czy zjawiska istniejącego obiektywnie, barwa przedmiotu, ciepło, smak itp. O wrażeniowym poznawaniu świata można wyraźnie mówić tylko tam, gdzie zachowanie się osobnika dowodzi, że reaguje on na dany przedmiot za względu na jakąś pojedynczą cechę.
b)spostrzeżenia-wyższą i dokładniejsza informacją o świecie są spostrzeżenia czyli procesy odzwierciedlania przedmiotów i zjawisk.
Spostrzeżenie powstaje w wyniku działania tego samego przedmiotu na różne receptory informujące osobnika o różnych właściwościach tego przedmiotu. Spostrzeżenie nie jest sumą wrażeń, jak to kiedyś sądzili psycholodzy.
Synkretyzm- nie umiejętność oddzielenia pewnych rzeczy.
TWPRZENIE SPOSTRZEŻEŃ-
ROLA JEDNOSTKI W TWORZENIU SPOSTRZEŻEŃ
Otaczające nas przedmioty nie zawsze wydają się takimi, jakimi są w rzeczywistości. Nie zawsze widzimy i słyszymy to co w istocie zachodzi. System spostrzegania nie zawsze nie popełnia pomyłek. Czasem błędy te polegają na złudzeniach. Kiedy indziej powstają w efekcie długotrwałej symulacki, po której system spostrzegania musi przyjąć do siebie , lub są wynikiem braku czasu na interpretacja przedstawionego mu obrazu.
WYOBRAŹNIA PRZESTRZENNA-
wyobraźnią przestrzenną nazywamy zdolność przedstawiania sobie cech geometrycznych, a więc ich kształtu, położenia, wielkości. Kształt jest wyrażeniem stosunków między częściami przedmiotów, wielkość stosunkiem do jakiejś jednostki miary, położenie i lokalizacja stosunkiem do pewnego układu odniesienia.
Jeden z badaczy wyobraźni przestrzennej Łomow traktuje wyobraźnię jako wtórny obraz przedmiotu, zaś wyobraźnię jako zdolność operowania wyobrażeniami przestrzennymi. W swoich badaniach Łomow starał się dobierać takie zadania, których rozwiązanie bez wyobrażeń, a za pomocą tylko myślenia logicznego było niemożliwe.
Podstawowe cechy wyobraźni przestrzennej to:
1)Kształt-to główna cecha rozróżniająca przedmioty i ich części składowe. W odróżnieniu od konturu(czyli zarysu kształtu, linii obwodzącej kształt), mającego tylko dwuwymiarową rozciągłość, a więc bardziej złożoną, odwołującą się także do wyobrażeń widoku przedmiotów z boku i z góry, co wykorzystuje się w rysunkach technicznych i geometrii wykreślnej.
2)Wielkość-przedmiotów lub elementów technicznych, jest cecha, którą człowiek odzwierciedla relatywnie, jako wyraz stosunku danego przedmiotu do przyjętej wielkości miary lub stosunku do innych przedmiotów otoczenia.
3)Położenie- jakiegoś przedmiotu lub elementu oznacza jego ustawienie względem podstawy, poziom lub pion.
4)Lokalizacja-oznacza usytuowanie przedmiotu lub elementu w strukturze przedmiotu względem innych elementów.
WYOBRAŹNIA
-jest procesem umysłowym podporządkowanym myśleniu słowno-pojęciowenu i polegającym na reprodukowaniu obrazów z pamięci, przekształcaniu ich i łączenia w nowe układy stosownie do wymogów zadania i toku myślenia. Myślenie słownopojęciowe i wyobraźnię zalicza się do najważniejszych procesów zachodzących w psychice człowieka. Udział we wszelkiej działalności jest ogromny. Odbierane dzięki wyobraźni przedmioty stanowią podstawę działań myślowych. Zaś operacji planowanych i sensownych rozwijających wyobraźnię dokonujemy poprzez myślenie.
Rodzaje wyobraźni technicznej:
1) wyobraźnia przestrzenna to zdolność przedstawiania sobie cech geometrycznych przedmiotów trójwymiarowych, a więc kształtu, położenia, wielkości i lokalizacji.
2) wyobraźnia kinetyczna to zdolność wytwarzania schematycznych wyobrażeń ruchów pojedynczych, systemów ruchów dynamicznych ( mechanizmach, pojazdach u ludzi) statycznych(prądy w układach elektrycznych),
3) wyobraźnia konstrukcyjna to zdolność tworzenia nowych całości z elementów znanych (przedmiotów, maszyn, mechanizmów). Obok bardziej teoretycznie rozumianego pojęcia wyobraźnia konstrukcyjna w dydaktyce używamy wyobrażenia konstrukcyjne rozumiane jako obrazowy schemat przestrzennego i funkcjonalnego sposobu łączenia elementów struktury technicznej w trwałe formy.
4) wyobraźnia operacyjna to zdolność do wytwarzania schematycznych wyobrażeń, przebiegu operacji technologicznych. Wyobrażenie operacyjne jest obrazowym schematem operacji technologicznej w skład którego wchodzą odpowiednie wyobrażenia przestrzenne i kinetyczne narzędzi przedmiotów i ruchów związanych z operacją. Ten rodzaj wyobraźni związany jest z działalnością produkcyjną. W praktyce na wyobraźnię operacyjną składają się zarówno wyobrażenia przestrzenne (narzędzia, materiały), ich położenie, lokalizacja, jak i wyobraźnia kinetyczna ( ruch narzędzi i maszyn).
5) wyobrażenie funkcji wytworów techniki jest zdolnością reprezentacji czytelności wytworów ze względu na cel i na zadanie jakie mają spełniać lub powinny wypełniać wytwory.
6) wyobrażenia tworzyw materialnych jest zdolnością wytwarzania wyobrażeń, cech fizycznych przydatnych w ocenie użyteczności przedmiotów.
7) wyobraźnia trwania czasu operacji.
8) wyobraźnia czasu w technice jest zdolnością odzwierciedlania rytmu tworzenia czynności technologicznych i innych, mierzonego subiektywnie i odwrotnie proporcjonalnie.
9) wyobrażenia znaków, języka graficznego w technice, wyobraźnia semantyczna znaków graficznych, kodu stosowanego w rysunkach technicznych w roli znaków zastępczych jest zdolnością obrazowego przedstawiania ich umownych znaczeń czyli zastępowanych realnych przedmiotów.
10) wyobraźnia prezentacji estetycznej wytworów technicznych, jest zdolnością nadawania lub odzwierciedlania subiektywnie ocenianych wartości estetycznych w ich wyglądzie zewnętrznym.
Funkcjonowanie rysunku technicznego jako znaku w aspekcie psychologicznym (rysunek).
Spostrzeżenie rysunku krzesła aktywizuje normalny proces wyobrażeniowo-pojęciowych strukturach mózgu, zapewniając w ten sposób rozpoznawanie rysunku. Zrozumienie jego znaczenia oraz roli w procesie poznawczym lub działaniu technicznym.
ROZUMIENIE RYSUNKU TECHNICZNEGO
Rysunki techniczne przenoszą określoną treść intelektualną, którą z jednej strony przekazuje konstruktor z drugiej strony odbiera wykonawca. Rysunki techniczne mają różną wartość komunikacyjną w zależności od formy graficznej. Ogólnie wszystkie rysunki można podzielić na:
-poglądowe
-schematyczne
Odczyt rysunku poglądowego(obrazowego) wywołuje najpierw wyobrażenie spostrzegawcze przedstawionego na rysunku przedmiotu., a następnie wzbudza skojarzenie nazwy przedmiotu i wiedzę o nim. Rysunek jest przezroczysty dla wyobrażenia spostrzeganego przedmiotu.
Odczyt rysunku symbolicznego wywołuje najpierw nazwę desygnatu i wiedzę o nim a potem dopiero reprodukcję pamięciowo-obrazową. W tym wypadku symbol jest `przezroczysty' dla nazwy i pojęcia przedmiotu oznaczonego, a wtórnie dla wyobrażenia pamięciowego desygnatu.
MYŚLENIE TECHNICZNE-
to proces umysłowy odzwierciedlania i stosowania praw przyrody i zasad techniki na wytworach technicznych.
(schemat!!!!)
Myślenie techniczne nie różni się zasadniczo od myślenia rozumianego w ujęciu tradycyjnym. Jedną z cech odróżniających je od myślenia nietechnicznego jest to , że tworzywem są konkretne przedmioty, konstrukcje, procesy. W przypadku myślenia nietechnicznego tworzywem może być oderwane od rzeczywistości symbole. Myślenie techniczne ze względu na konkretność przedmiotu myślenia szczegółową funkcję wyobrażeń i weryfikującą rolę praktyki dają uzasadnione powody do wyodrębnienia kilku typów rodzajów myślenia. Można rozróżnić cztery rodzaje źródeł informacji jakimi dysponuje człowiek w procesie myślenia technicznego:
1) działania praktyczne na realnym materiale technicznym,
2) posługiwanie się rysunkiem technicznym,
3) korzystanie z własnych zasobów wyobraźni technicznej (z wyobrażeń już poznanych struktur lub przez siebie wymyślonych),
4) korzystanie z opisów słownych ( struktur technicznych, z teorii definicji, pojęć, symboli, modeli i zasad),
Tylko w pierwszym przypadku występuje konfrontacja z realnym przedmiotem, który człowiek może oglądać, dotykać, rozkładać i składać, a także wyobrażać sobie w różnych położeniach, nazywać i włączać do systemów wiedzy. Jest to typowe działanie przedmiotowe, w którym steruje jednak uwikłane w nim myślenie.
Drugie źródło -w tych procesach umysłowych dominuje operowanie graficznymi formami symboliki technicznej, na której opiera się tok myślenia i jego składniki strukturalne.
Trzecim źródłem są zasoby wyobrażeń różnych form technicznych, połączeń konstrukcyjnych, z których korzysta każdy diagnostyk, konstruktor czy technik zapoznający się z nowym wytworem. Cechą charakterystyczną jest oderwanie się od płaszczyzny realnej rzeczywistości, a przeniesienie się ich całkowicie na płaszczyzna reprezentacji wyobrażeniowej, gdzie za pomocą wyobraźni precyzuje się w szczegółach pomysły rozwiązań zanim zostaną zakodowane w postaci rysunku technicznego.
Czwarte źródło jest pojęciowym zasobem wiedzy technicznej.
Biorąc za podstawę klasyfikację podstawowych źródeł można wyróżnić cztery rodzaje myślenia technicznego:
1) myślenie praktyczne (myślenie w działaniu)
a) myślenie sensoryczne(proste działania nawykowe, ale sterowane myśleniem np. posługiwanie się narzędziami, proste czynności produkcyjne),
b) myślenie manipulacyjne ( przy montażu i demontażu urządzeń technicznych),
c) myślenie rozpoznawcze( w diagnostyce technicznej i rozpoznawanie nowych urządzeń technicznych),
2.Myslenie graficzne (przy posługiwaniu się rysunkiem technicznym),
a)myślenie odtwórczo-graficzne (przy czytaniu rysunków technicznych),
b)myślenie graficzne twórcze ( przy sporządzaniu rysunku technicznego, dokumentacji)
3.Myślenie wyobrażeniowe ( albo teoretyczne) oparte na systemie pojęć i kategorii technicznych, występuje w planowaniu działań, wyjaśnianiu, uzasadnianiu.
GIĘTKOŚĆ MYŚLENIA-
elastyczność myślenia uznawana jest za cechę odgrywająca szczególną rolę w procesie wytwarzania nowych informacji i w związku z tym świadczącą o zdolnościach twórczych. Giętkość myślenia to łatwość przekształcania wiadomości odpowiednio do zmian warunków zadania. Łatwość przejścia jednego sposobu działania do innego. Przeciwieństwem giętkości jest sztywność.
SZTYWNOŚĆ-
to nieumiejętność dostosowania posiadanych wiadomości i umiejętności, a tym samym własnych zachowań do zmieniających się warunków sytuacji. Rezultatem tego jest uporczywe powtarzanie lub kontynuacja czynności raz rozpoczętej.
KRYTYCYZM MYŚLENIA-
to tendencja do rewidowania nie tylko cudzych sadów, ale również własnych przekonań i sądów. Człowiek odznaczający się krytycyzmem myślenia jest w większym stopniu niezależny od opinii i sądów formułowanych przez autorytet czy grupę społeczną.
SAMODZIELNOŚĆ MYŚLENIA-
na samodzielność myślenia składają się zaufanie do własnego myślenia oraz skłonność i umiejętność poszukiwania własnych rozwiązań. O samodzielności myślenia świadczy poszukiwanie własnych rozwiązań pomimo możliwości uzyskania pomocy z zewnątrz.