Wykład 3
Wprowadzenie do wnioskowania
statystycznego: estymacja i estymatory
Statystyka: kurs podstawowy
Semestr Letni 2007/2008
dr Krzysztof Tymicki
Instytut Statystyki i Demografii
Szkoła Główna Handlowa
Podstawy estymacji: pojęcie estymacji i estymatora
Chcemy
wnioskować na
podstawie próby o
charakterystykach
populacyjnych
Estymatorem będzie statystyka z próby która posłuży nam do estymacji (czyli
wnioskowania) nieznanych charakterystykach populacyjnych.
nie znamy charakterystyk
np.: średniej ani częstości
Populacja
Próba losowa
znamy statystyki z próby
np.: średnią albo częstość
Estymacja jest zbiorem metod szacowania wartości pewnych nieznanych parametrów
cechy statystycznej (bądź jej postaci funkcyjnej) na podstawie próby losowej.
Estymacja
Parametryczna
Nieparametryczna
Dotyczy rozkładu
zmiennej
punktowa
przedziałowa
Podstawy estymacji: Rodzaje estymacji i estymatorów
Zajmiemy się estymacją punktową oraz przedziałową
średniej oraz częstości
Θ – szacowany parametr populacyjny
T
n
– estymator
t
n
– ocena parametru Θ za pomocą estymatora T
n
Ponieważ szacunku dokonujemy na podstawie próby losowej istnieje
możliwość popełnienia błędu. Jest to różnica między estymatorem a
wartością parametru:
d
n
T
=
Θ
−
Konkretna wartość jaką przyjmuje estymator (a więc wartość statystyki z
próby) dla danej próby losowej nazywamy oceną parametru (t
n
).
Taka ocena parametru jest więc punktowym oszacowaniem nieznanego
parametru populacyjnego.
Podstawy estymacji: podstawowe oznaczenia
Nieznany parametr
Θ
Wybieramy estymator
T
n
realizacją
w próbie losowej jest
t
n
Ocena (
t
n
) parametru
Θ
za pomocą estymatora
T
n
pochodzi z próby losowej: stąd
estymator jest zmienną losową
→ patrz: rozk
ł
ady statystyk z próby
d
n
T
=
Θ
−
Możemy
popełnić błąd
Na podstawie oceny -
t
n
-
dokonujemy estymacji punktowej lub przedziałowej
Podstawy estymacji: pojęcie i podstawowe
własności estymatorów
nie znamy charakterystyk
np.: średniej ani częstości
Populacja
Próba losowa
znamy statystyki z próby
np.: średnią albo częstość
Biorąc pod uwagę te kryteria najlepszymi punktowymi estymatorami
średniej i częstości populacyjnej będą średnia i częstość z próby.
Obciążenie estymatora:
estymator jest nieobciążony jeśli zachodzi
:
jeśli
to estymator jest obciążony (obciążenie
b
)
Asymptotyczna nieobciążoność: jeśli liczebność próby dąży do nieskończoności obciążenie
estymatora dąży do zera
Efektywność estymatora:
Z dwóch estymatorów efektywniejszy jest ten którego wariancja jest
mniejsza. Mniejsze prawdopodobieństwo uzyskania w próbie losowej wartości bardzo odbiegających
od parametru
Θ
Zgodność estymatora:
estymator jest zgodny jeśli zachodzi:
Oznacza to, że jeśli rośnie liczebność próby, rośnie też prawdopodobieństwo, że oszacowanie przy
pomocy estymatora będzie przyjmować wartości coraz bliższe wartości szacowanego parametru.
Inaczej: zwiększając liczebność próby, zmniejszamy ryzyko popełnienia błędu.
(
)
1
lim
=
<
Θ
−
∞
→
ε
n
n
T
P
Podstawy estymacji: Własności estymatorów
θ
=
)
(
n
T
E
b
T
E
n
=
−
θ
)
(
0
)
(
lim
=
∞
→
n
n
T
b
Jakość estymatora punktowego możemy ocenić za
pomocą:
Odchylenia standardowego estymatora (średni błąd
szacunku)→
D(T
n
)
Błąd względny estymatora
n
n
n
T
T
D
T
V
)
(
)
(
^
^
=
Estymacja punktowa
Najlepszymi punktowymi estymatorami średniej -
m
i frakcji (częstości) -
p
w
populacji będą próby będą statystyki:
Ocena błędu względnego:
V(T
n
)<7,5% wysoka precyzja
7,5%<V(T
n
)<15% dostateczna precyzja
V(T
n
)>15% odrzucenie estymacji punktowej za pomoca
parametru z próby Tn
Znane odchylenie
standardowe w populacji
Nie znane odchylenie
standardowe w populacji
Odchylenie
standardowe
Wartość oczekiwana
n
T
D
n
σ
=
)
(
n
x
S
T
D
n
)
(
)
(
=
x
T
n
=
Śr
ed
ni
a
z
pr
ób
y
Odchylenie
standardowe
Wartość oczekiwana
Fr
ak
cj
a
z
pr
ób
y
n
w)
-
w(1
D(w)
=
w
T
n
=
Przykład: estymacja punktowa średniej
Wiadomo, że w przedsiębiorstwie X średni czas losowo wybranych 100 rozmów
międzymiastowych wynosił 10 min. i charakteryzował się zmiennością 40%, należy ocenić
punktowo średni czas trwania tej rozmowy.
4
,
0
100
4
)
(
)
(
4
)
(
10
)
(
4
,
0
)
(
10
=
=
=
=
→
=
=
=
=
n
x
S
T
D
x
S
x
S
x
V
x
t
n
n
→
ocena punktowa średniego czasu rozmów
→ średni błąd szacunku
04
,
0
10
4
,
0
)
(
)
(
ˆ
=
=
=
n
n
n
T
T
D
T
V
→ błąd względny estymatora (ponieważ V(Tn)<7,5%
wysoka precyzja oszacowania punktowego)
Przykład: estymacja punktowa frakcji
Z przygotowanej do sprzedaży partii skrzynek z jabłkami w pewnej hurtowni wybrano losowo
200 skrzynek jabłek i 146 z nich zakwalifikowano jako I gatunek. Oszacować punktowo frakcję
jabłek I gatunku w całej partii.
03
,
0
200
)
735
,
0
1
(
735
,
0
)
1
(
)
(
735
,
0
200
147
1
=
−
=
−
=
=
=
=
=
n
w
w
T
D
n
n
w
t
n
gat
n
→ ocena punktowa frakcji jabłek pierwszego gatunku
→ średni błąd szacunku
04
,
0
735
,
0
03
,
0
)
(
)
(
ˆ
=
=
=
n
n
n
T
T
D
T
V
→ błąd względny estymatora (ponieważ V(Tn)<7,5%
wysoka precyzja oszacowania punktowego)
Zagadnienie estymacji przedziałowej średniej i
częstości
Punktowa ocena parametru za pomocą estymatora może być obciążona błędem lub
całkowicie nietrafna: wynika to z losowości próby oraz z faktu że w przypadku cech ciągłych
prawdopodobieństwo, że estymator przyjmie wartość szacowanego parametru jest równe
zero.
Dlatego też stosujemy tzw.
estymację przedziałową
,
→
konstrukcja przedziału liczbowego
(tzw. przedziału ufności)
, który z założonym prawdopodobieństwem pokrywa wartość
szacowanego parametru.
Częstość oszacowań prawidłowych zwana jest
współczynnikiem ufności
i oznaczana jako
1-α
. Podkreśla to, że zależy nam na jak największej liczbie oszacowań prawidłowych i na
małej liczbie oszacowań nieprawidłowych (
α
). Zazwyczaj
α
to mała liczba np.: 0,05 lub 0,01.
W przypadku estymacji punktowej otrzymujemy jedną liczbę a w przypadku estymacji
przedziałowej otrzymujemy przedział liczbowy.
Dzięki estymacji przedziałowej możemy ocenić jak często uznanie za wartość parametru
konkretnej liczby z proponowanego przedziału jest oszacowaniem prawidłowym.
Zaczynamy od oceny punktowej parametru czyli Tn
Znając błąd standardowy estymatora oraz zakładając że jego rozkład jest normalny
oraz że jest on nieobciążony, to wówczas 68% wartość jakie może on przyjmować należy do
przedziału:
Jak konstruujemy przedział ufności? (1)
Czyli z prawdopodobieństwem 0,68 otrzymujemy takie oceny parametru które należą do
tego przedziału. Przedział ten będzie miał krańce o wartościach:
Ponieważ punktowa ocena parametru jak i jego błąd standardowy pochodzą z realizacji próby
losowej za każdym razem możemy otrzymać inną wartość krańca przedziału jednak zawsze
przedziały te będą zawierały oszacowany parametr
Θ
)
(
ˆ
n
T
D
>
+
Θ
−
Θ
<
)
(
ˆ
;
)
(
ˆ
n
n
T
D
T
D
>
+
−
<
)
(
ˆ
;
)
(
ˆ
n
n
n
n
T
D
t
T
D
t
f(t
n
)
t
n
D(T
n
)-
Θ
E(T
n
)=
Θ
D(T
n
)+
Θ
Dysponując jedynie tymi przedziałami nie możemy jednoznacznie wskazać gdzie znajduje się
szacowany parametr. Możemy jedynie powiedzieć, że szacowany parametr będzie zawierał się w
przedziale z określonym prawdopodobieństwem
(
)
68
,
0
)
(
ˆ
)
(
ˆ
=
+
<
Θ
<
−
n
n
n
n
T
D
t
T
D
t
P
Jak konstruujemy przedział ufności? (2)
Można powiedzieć że 68 na 100 skonstruowanych przedziałów będzie zawierało szacowany
parametr. Jednocześnie częstość błędnych oszacowań wynosi 0,32.
Chcielibyśmy mieć więcej oszacowań prawidłowych. Możemy to zrobić zwiększając rozpiętość
przedziału do dwukrotnego lub trzykrotnego błędu średniego. Ogólnie możemy zwiększyć tę
rozpiętość do
u
α
-krotnego błędu średniego
(
)
α
α
−
=
≤
1
U
P
Gdy
→
P=0,68
1
≤
U
Gdy
→
P=0,95
2
≤
U
Gdy
→
P=0,99
3
≤
U
>
+
−
<
)
(
;
)
(
^
n
^
n
n
n
T
D
t
T
D
t
>
+
−
<
)
(
2
;
)
(
2
^
n
^
n
n
n
T
D
t
T
D
t
>
+
−
<
)
(
3
;
)
(
3
^
n
^
n
n
n
T
D
t
T
D
t
Jak konstruujemy przedział ufności? (3)
Wtedy: rośnie częstość oszacowań prawidłowych oznaczana przez
1-α
natomiast zacznie maleć
częstość oszacowań nieprawidłowych oznaczona jako
α
.
Jeśli estymator ma rozkład normalny to związek poziomu ufności ze zmienną losową
U
opisującą krotność odchylenia standardowego estymatora jaką należy brać pod uwagę
konstruując przedział jest następujący:
α
α
α
−
=
∗
+
<
Θ
<
∗
−
1
)
(
)
(
n
n
n
n
T
D
u
t
T
D
u
t
P
Ogólnie konstrukcję przedziału ufności możemy zapisać następująco:
Krańce przedziału są losowe gdyż zmienia się wartość oceny punktowej parametru. Jednak
zawsze, z prawdopodobieństwem
1-α
, pokryje on szukaną wartość parametru.
Przy ustalonej liczebności próby, przyjęte prawdopodobieństwo
1-α
rozstrzyga o tym jaka
będzie rozpiętość przedziału.
Im większa częstość poprawnych oszacowań tym większa wymagana krotność błędu
standardowego i szerszy przedział.
Zależność między precyzją a pewnością oszacowania
→
wysoka wiarygodność ufność nie
sprzyja precyzji oszacowania.
Jak konstruujemy przedział ufności? (4)
Estymacja przedziałowa średniej i frakcji
Przykład: estymacja przedziałowa średniej
Wiadomo, że w przedsiębiorstwie X średni czas losowo wybranych 100 rozmów
międzymiastowych wynosił 10 min. i charakteryzował się zmiennością 40%, należy ocenić
przedziałowo średni czas trwania tej rozmowy. Przyjąć 1-
α
= 0,95.
4
,
0
100
4
)
(
)
(
10
)
(
;
)
(
=
=
=
=
=
+
−
n
x
S
T
D
x
t
n
x
S
u
x
n
x
S
u
x
n
n
α
α
→ ocena punktowa średniego czasu rozmów
→ zasada konstrukcji przedziału ufności dla
średniej
→ błąd standardowy estymatora
u
α
spełnia warunek
P(-u
α
<U<u
α
)=1-α → 1-α=0,95
poziom ufności (częstość poprawnych
oszacowań przedziałowych – 95 na 100 skonstruowanych przedziałów pokryje nieznany
parametr populacyjny
→ szukamy wartości u
α
→
F(u
α
)=1-α/2
→
F(u
α
)=0,975
→
u
α
=1,96
784
,
10
;
216
,
9
784
,
0
10
;
784
,
0
10
4
,
0
96
,
1
10
;
4
,
0
96
,
1
10
)
(
;
)
(
→
+
−
→
⋅
+
⋅
−
→
+
−
n
x
S
u
x
n
x
S
u
x
α
α
→ przedział ufności dla średniej
Przykład: estymacja przedziałowa frakcji
Z przygotowanej do sprzedaży partii skrzynek z jabłkami w pewnej hurtowni wybrano losowo
200 skrzynek jabłek i 146 z nich zakwalifikowano jako I gatunek. Wyznaczyć przedział ufności
dla frakcji jabłek I gatunku. Przyjąć 1 -
α
= 0,90.
03
,
0
200
)
73
,
0
1
(
73
,
0
)
1
(
)
(
73
,
0
200
146
)
1
(
;
)
1
(
=
−
=
−
=
=
=
=
−
+
−
−
n
w
w
T
D
w
t
n
w
w
u
w
n
w
w
u
w
n
n
α
α
→ ocena punktowa frakcji jabłek Iszego
gatunku
→ zasada konstrukcji przedziału ufności
dla frakcji
→ błąd standardowy estymatora
u
α
spełnia warunek
P(-u
α
<U<u
α
)=1-α → 1-α=0,90
poziom ufności (częstość poprawnych
oszacowań przedziałowych – 90 na 100 skonstruowanych przedziałów pokryje nieznany
parametr populacyjny
→ szukamy wartości u
α
→
F(u
α
)=1-α/2
→
F(u
α
)=0,95
→
u
α
=1,65
78
,
0
;
68
,
0
05
,
0
,73
0
;
05
,
0
73
,
0
03
,
0
65
,
1
10
;
03
,
0
65
,
1
73
,
0
)
1
(
;
)
1
(
→
+
−
→
⋅
+
⋅
−
→
−
+
−
−
n
w
w
u
w
n
w
w
u
w
α
α
→ przedział ufności dla frakcji
Przykład: poparcie dla partii politycznych
04
,
0
48
,
0
019
,
0
)
(
)
(
019
,
0
704
)
48
,
0
1
(
48
,
0
)
(
48
,
0
=
=
=
=
−
=
=
=
n
n
n
n
n
T
T
D
T
V
T
D
w
t
Oszacowanie przedziałowe i
punktowe dla PO
52
,
0
;
44
,
0
04
,
0
,48
0
;
04
,
0
48
,
0
019
,
0
96
,
1
,48
0
;
019
,
0
96
,
1
48
,
0
)
1
(
;
)
1
(
→
+
−
→
⋅
+
⋅
−
→
−
+
−
−
n
w
w
u
w
n
w
w
u
w
α
α
Zakładamy poziom ufności
1-α=0,95
F(u
α
)=0,975
→
u
α
=1,96
Gdyby wybory odbyły się w lutym PO zdobyła by
między 44% a 52% z prawdopodobieństwem 0,95
Dokładność estymacji: zagadnienie minimalnej
liczebności próby
)
(
n
T
D
u
d
∗
=
α
Problem precyzji oszacowania sprowadza się do wyboru między długością przedziału
a częstością trafnych oszacowań:
szerszy przedział
→
większa częstości trafnych oszacowań → mała precyzja
wąski przedział → niższa częstość trafnych oszacowań → większa precyzja
Szerokość przedziału możemy modyfikować przez zmiany w wartości
prawdopodobieństwa 1-α
→
to rozwiązanie nas nie interesuje!
Możemy także „manipulować” wielkością próby w celu osiągnięcia założonej precyzji
oszacowania. Precyzja jest mierzona jest za pomocą tzw.
błędu maksymalnego
czyli połowy długości przedziału. Błąd ten oznaczany jest jako
d:
Gdy nie ma przewidywań co do
wartości
p
za
p*
przyjmujemy 0,5
2
2
4
1
∗
=
d
u
n
α
Stąd możemy postawić pytanie: Jaka powinna być minimalna liczba obserwacji w próbie
niezbędna do przeprowadzenia wnioskowania o wymaganej precyzji i ustalonej ufności
1-α
?
Dla szacowania średniej
Dla szacowania częstości
Gdy przewidujemy
p
na
podstawie
p*
2
2
)
1
(
∗
∗
∗
−
=
d
p
p
u
n
α
Dokładność estymacji: zagadnienie minimalnej
liczebności próby (2)
2
2
2
1
)
(
∗
=
d
X
S
u
n
α
gdzie: d
*
-planowany
błąd maksymalny
Przykład: zagadnienie minimalnej liczebności próby
dla frakcji
Jak liczna powinna być próba by oszacować odsetek pracowników, awansujących trzykrotnie
w karierze zawodowej z maksymalnym błędem 2% ? Jeśli badanie pilotażowe wskazuje iż
spodziewana wielkość kształtuje się w granicach 15%?
d
*
=0,02
p
*
=0,15
1-α=0,95
1224
0004
,
0
1275
,
0
84
,
3
02
,
0
)
15
,
0
1
(
15
,
0
96
,
1
)
1
(
2
2
2
2
=
=
−
=
−
=
∗
∗
∗
d
p
p
u
n
α
Należy dolosować: 2394-704=1690 elementów
O ile należało by zwiększyć próbę by dwukrotnie zwiększyć precyzję oszacowania poparcia dla
PO wg. badania CBOS z lutego 2008?
d
*
=0,02
p
*
=0,48
1-α=0,95
2394
0004
,
0
2496
,
0
84
,
3
02
,
0
)
48
,
0
1
(
48
,
0
96
,
1
)
1
(
2
2
2
2
=
=
−
=
−
=
∗
∗
∗
d
p
p
u
n
α
Należy wylosować próbę składającą się z 1224 elementów
Przykład: zagadnienie minimalnej liczebności próby
dla średniej
Na podstawie losowej próby 400 konsumentów odwiedzających pewien sklep AGD otrzymano
następujący przedział ufności dla średnich wydatków: <460; 500> zł, oszacowany z ufnością
0,98. Jak liczna powinna być próba, aby całkowita rozpiętość przedziału nie przekroczyła 30 zł?
d
*
=15
1-α=0,98→F(u
α
)=1-α/2 → F(u
α
)=1-0,02/2=0,99 → u
α
=2,33
d=u
α
*D(T
n
)
2
2
2
1
)
(
∗
=
d
X
S
u
n
α
7
,
171
)
(
20
)
(
33
,
2
20
400
)
(
33
,
2
20
=
→
∗
=
→
∗
=
x
S
x
S
x
S
708
15
8
,
159196
15
1
7
,
171
33
,
2
2
2
2
2
=
=
=
→
n
Próba powinna liczyć 708 elementów
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Estymacja 2
4 Estymacja liniowa wsadowa
Estymacja punktowa i przedziałowa PWSTE
Wniosek 21, Łódź, Budżet 2012 (wnioski)
wywłaszczenie nieruchomości, Nieruchomości, Wnioski, rozpożądzenia, dok
ESTYMACJA STATYSTYCZNA duża próba i analiza struktury, Semestr II, Statystyka matematyczna
wniosek urlopowy, ☻PISMA, WNIOSKI itp. ✍, ✔Wnioski, Rezygnacje, Pisma
inst pneumatyczna su-22 wnioski przemek, PWR [w9], W9, 5 semestr, aaaOrganizacja SEM5, Od sebka, Wyp
Wnioski do spr z elektry 3, PW SiMR, Inżynierskie, Semestr V, syf, laborki, Lab. Ukł. Napędowych
wzor zaswiadczenia lekarskiego - obszar C Pegaz 2003, DOKUMENTY WNIOSKI PFRON
zgloszenie budowy, Budujemy dom, Druki,wnioski
obliczenia i wnioski, BIOTECHNOLOGIA POLITECHNIKA ŁÓDZKA, CHEMIA FIZYCZNA
umowa obszar C zalacznik 1-1, DOKUMENTY WNIOSKI PFRON
Wnioski tranzystor, Szkoła, Elektronika I, Elektronika
Wniosek 24, Łódź, Budżet 2012 (wnioski)
więcej podobnych podstron