2014-01-14

1

Antykoncepcja hormonalna u suk

i kotek

GJD

Katedra Rozrodu Zwierząt Wydz.

Med. Wet.

Sposoby ograniczania zdolności

rozrodczych suk i kotek

• S U K I

– Izolacja samic w okresie

rui

– Antykoncepcja

hormonalna

– Trzebienie chirurgiczne

(sterylizacja)

• K O T K I

– Izolacja samic w okresie

rui

– Antykoncepcja

hormonalna

– Sztuczne wywołanie

ciąży rzekomej

– Trzebienie chirurgiczne

(sterylizacja)

Wywoływanie ciąży rzekomej u kotek

• Techniki wywołania:

– Drażnienie pochwy
– Krycie niepłodnym

kocurem

– Podanie hCG

• Postępowanie takie

może podwyższać
ryzyko zapaleń macicy

Antykoncepcja hormonalna

----------------------------------------------

Celowość antykoncepcji hormonalnej

•

gdy właściciele z różnych powodów nie chcą się

zgodzić na sterylizację chirurgiczną

•

gdy właściciele nie są jeszcze zdecydowani czy ich zwierzę

ma mieć potomstwo czy też nie

•

prowadzenie tzw. planowego rozrodu – głównie w

aspekcie zredukowania możliwości pojawienia się rui w

niedogodnym terminie (podróż, wystawa, przeprowadzka,

polowanie, itp.), ewentualnie chęci zaplanowania

dogodnego terminu porodu

•

ograniczanie zdolności rozrodczych u zwierząt dzikich i

półdzikich (chodzi głownie o kotki podwórkowe, piwniczne

itp.) – poprzez podawanie tabletek hormonalnych przy

okazji dokarmiania

Zaleta antykoncepcji hormonalnej

• Swoistą zaletą

antykoncepcji
hormonalnej jest jej
„odwracalność” czyli
możliwość powrotu do
rozrodu samic (choć nie
w każdym przypadku)

2014-01-14

2

U W A G A !!!

Każda ingerencja

hormonalna
powinna bazować
na bardzo dobrej
znajomości
procesów
rozrodczych !!

Przegląd hormonów

Środki stosowane w antykoncepcji

hormonalnej

• Największe znaczenie mają syntetyczne

progestageny (gestageny), będące pochodnymi
progesteronu

• Występują w postaci długodziałających preparatów

iniekcyjnych lub w formie tabletek

• Najczęściej stosowane progestageny to:

– Octan medroksyprogesteronu – MPA (MAP)
– Octan megestrolu (MA)
– Proligeston (PRG)

MAP – octan medroksyprogesteronu

Występuje zarówno w

formie doustnych
tabletek (Provera,
Promon-vet) jak i w
postaci długo
działających zastrzyków
(Depo-Promone)

MA - octan megestrolu

Octan megestrolu

występuje tylko w
formie preparatów
doustnych ze względu
na szybkie
metabolizowanie w
organizmie

PRG - proligeston

Proligeston

występuje tylko w
formie preparatów
iniekcyjnych długo
działających

2014-01-14

3

U W A G A !!

• W niektórych krajach

stosuje się u suk
testosteron lub jego
pochodne w celu
antykoncepcji u suk

• Nie jest to jednak

metoda popularna w
Europie ze względu na
efekty uboczne terapii

„Przyszłościowe” metody

Gestageny w antykoncepcji suk i

kotek

Mechanizm działania gestagenów

• Mechanizm działania

gestagenów opiera się przede

wszystkim na wywieraniu silnego

efektu antygonadotropowego

(zahamowanie wydzielania

gonadotropin przez przedni płat

przysadki mózgowej) na drodze

ujemnego sprzężenia zwrotnego

• Następstwem w uwalnianiu

gonadotropin jest zahamowanie

rozwoju pęcherzyków

jajnikowych (a co za tym idzie

zapobieganie w wystąpieniu rui)

oraz prewencja owulacji

Mechanizm działania gestagenów cd

• Gestageny są także

inhibitorami produkcji
estrogenów dzięki
czemu hamują objawy
rujowe

Długodziałające preparaty iniekcyjne

• Po zaprzestaniu podawania

leku obserwuje się znaczne
różnice indywidualne w
powrocie cyklicznej
aktywności rozrodczej

• W wielu przypadkach jest

to jednak nie więcej niż rok

2014-01-14

4

Czynniki mogące wpływać na skuteczność długodziałających

preparatów iniekcyjnych

• Zmienność osobnicza i

rasowa

• Wpływ warunków

klimatycznych i
środowiskowych

• Stadium cyklu

płciowego

Możliwe efekty uboczne stosowania gestagenów – aspekty

ginekologiczne

• Zwiększone ryzyko zapaleń

macicy

• Zwiększone ryzyko guzów

sutka

• Możliwość patologicznego

wydłużenia okresu ciąży
(graviditas prolongata)

Stosowanie gestagenów a ropomacicze u suk

Możliwe efekty uboczne stosowania gestagenów cd

Jednym z efektów

ubocznych stosowania
preparatów gestagennych
(szczególnie u młodych
kotek) jest możliwość
powstania włókniako –
gruczolaka (fibroadenoma)
gruczołu sutkowego

Możliwe efekty uboczne stosowania gestagenów – inne

aspekty

• Diabetogenność

• Odczyny miejscowe w

miejscu iniekcji

• Ospałość

• Wzmożony apetyt, wzrost

masy ciała

Sposoby antykoncepcji hormonalnej u suk

• Zapobieganie cieczce

– Długodziałające preparaty iniekcyjne

• Przesuwanie cieczki

– Długodziałające preparaty iniekcyjne
– Doustne hormony (tabletki)

• Przerywanie (supresja, tłumienie) istniejącej

rui (cieczki)

– Długodziałające preparaty iniekcyjne
– Doustne hormony (tabletki)

2014-01-14

5

Zapobieganie cieczce

Długodziałające preparaty iniekcyjne

• Podawanie powinno się

zaczynać w okresie
anoestrus (dane z wywiadu
i/lub badania dodatkowe)

• Iniekcje powtarzane w

odpowiednich dawkach co
kilka miesięcy zgodnie z
zaleceniami producenta

Metody pomocnicze przy określaniu fazy cyklu

• Ocena cytologiczna

wymazów
pochwowych

• Określanie poziomu

hormonów

Przesuwanie cieczki

Gdy oczekiwana cieczka

niekorzystnie zbiega się w
czasie z pewnymi
wydarzeniami można
próbować ja przesunąć
poprzez podanie
hormonów (zarówno
iniekcyjnych, jak i
doustnych)

Przerywanie (tłumienie) cieczki

• Wskazania to eliminacja

objawów rujowych i

związanych z tym kłopotów

• Głównie krótkodziałające

tabletki, rzadziej zastrzyki

(1 iniekcja)

• Leczenie nie można

podejmować zbyt późno,

bo po jego zakończeniu

cieczka może się pojawić na

nowo

Tłumienie cieczki u suk

• Zarówno podanie (pojedyncze) długodziałającego

zastrzyku jak i aplikacja tabletek powinny mieć na
początku proestrus (gdy zamanifestuje się obrzęk
sromu i pojawi się wypływ)

U W A G A !!

• Hamując cieczkę depot-

gestagenem pamiętać
należy, że „wysycenie”
hormonem organizmu
następuje w ciągu kilku dni

• Dlatego też KONIECZNA jest

izolacja suki po iniekcji
przez okres ok. 7 dni !!!!

2014-01-14

6

Różnice w dawkowaniu doustnego gestagenu przy przesuwaniu i tłumieniu

cieczki u suk – na przykładzie MA

• Przesuwanie cieczki

– 0,5 mg/ kg m.c. przez

okres do 40 dni

• Tłumienie cieczki

– 2 mg/ kg m.c. przez

okres 8 dni

Sposoby antykoncepcji hormonalnej u kotek

• Zapobieganie (odraczanie) rui

– Długodziałające preparaty iniekcyjne
– Doustne hormony (tabletki)

• Przerywanie (supresja, tłumienie) istniejącej rui

– Długodziałające preparaty iniekcyjne (izolacja samic po

iniekcji !!! )

– Doustne hormony (tabletki)

• Zastosowanie progestagenów po niechcianym

pokryciu (tabletki)

Termin rozpoczęcia terapii u kotek

Stosowanie zastrzyków długodziałających przy zapobieganiu rui

• Bardzo podobnie jak u suk

– rutynowo wg znanych
zasad

• Iniekcje powtarzane co

kilka miesięcy zgodnie z
zaleceniami producenta

• Trudno przewidzieć termin

wystąpienia rui po
zakończeniu leczenia (
sezonowość rozrodcza)

Stosowanie proligestonu u kotek

• Zgodnie z zaleceniami producenta, dawkowanie proligestonu u kotek

jest następujące:

•

# kotki do 3 kg – 1,0 ml preparatu ( 100 mg proligestonu)

•

# kotki 3 –5 kg – 1,0-1,5 ml preparatu (100 – 150 mg

proligestonu)
•

# kotki 5-10 kg – 1,5-2,5 ml preparatu (150 – 250 mg

proligestonu)

Stosowanie MAP w iniekcji u kotek

• W przypadku octanu medroksyprogsteronu zalecana dawka

wynosi 25-50 mg / kotkę, co przy preparatach mających
stężenie hormonu 50 mg / ml odpowiada 0,5-1,0 ml
specyfiku

• Pojedyncza iniekcja MPA może zablokować cykl na 3 – 7

miesięcy

• W razie potrzeby iniekcje powtarza się co 4 – 5 miesięcy,

dzięki czemu udaje się przerwa cykliczną aktywność
rozrodczą na dłuższy czas

• U kotek syjamskich niezbędne może się okazać częstsze

podawanie leku – co 3 miesiące.

2014-01-14

7

U W A G A !!

• Należy pamiętać o

zmienności osobniczej i
rasowej (np. syjamy) co
warunkuje konieczność
częstszych iniekcji

• Kontakt z samicami

aktywnymi rozrodczo może
wymagać krótszych
interwałów między
iniekcjami

• Na wiosnę (sezon)

skuteczność może być
niższa

Zapobieganie rui przy pomocy doustnych tabletek

• Początek podawania w

anoestrus

– MPA 5

mg/ kotkę/ tydzień

– MA 2,5 mg/ kotkę/

tydzień

• Początek podawania w

okresie interoestrus

– MPA 2,5 mg/ kotkę/

dzień

– MA 2,5 mg/ kotkę/

dzień przez okres do 2
miesięcy

Tłumienie rui przy pomocy tabletek

Podawanie progestagenów po niechcianym pokryciu u kotek

• Jednorazowe podanie

doustnego
progestagenu w ciągu
12-24 godzin po
niechcianym pokryciu

• Przykładowa dawka:

2,5 mg/ kg m.c. MA

Użycie analogów GnRH u suk i

kotek w celu antykoncepcji

----------------------------------------

Użycie analogów GnRH

• Próby trwały od wielu

lat ale dopiero ostatnio
pojawiły się specyfiki w
formie implantów
podskórnych co
umożliwia powolne
uwalnianie

substancji

czynnej

2014-01-14

8

Suprelorin ® 4,7 mg (Virbac)

• Zawiera deslorelin, czyli

syntetyczny analog GnRH,
w którym w stosunku do
naturalnej gonadoliberyny
zmieniona została
sekwencja aminokwasów,
co zaowocowało większą
stabilnością związku i
lepszymi efektami jego
oddziaływania na tkanki
docelowe

Podawanie preparatu

Zasada działania

• Chodzi to o wysycenie

receptorów przysadkowych
, co początkowo pobudza
do uwalniania FSH i LH (
często cieczka w ciągu I-
szego miesiąca a potem
następuje desensybilizacja
a wiec wydatne
ograniczenie syntezy
gonadotropin (miesiące !!)

Uwagi końcowe (o antykoncepcji)

Uwaga końcowa nr 1

• W założeniu każda z metod antykoncepcji powinna

być efektywna, bezpieczna i wygodna. Nie ma
jednak metody idealnej. W praktyce istnieje
bowiem różnorodność sytuacje, które trzeba brać
pod uwagę. Optymalna metoda zapobiegania ciąży
w populacji dzikich kotek nie będzie przecież taka
sama jak u kotki trzymanej ciągle w mieszkaniu lub
u suki uczestniczącej często w wystawach.

Uwaga końcowa nr 2

• Wady i zalety

przedstawionych metod
postępowania powinni być
zawsze przedyskutowane z
właścicielem lub
opiekunem zwierzęcia. Jest
to o tyle ważne, że bardzo
wielu ludzi ma dość nikłe
pojęcie o aspektach
rozrodu psów i kotów.

2014-01-14

9

Uwaga końcowa nr 3

• Lekarze powinni opierać swe działanie nie na

panującej modzie lub wygodzie, ale na
doświadczeniu, wiedzy zawartej w
odpowiedniej literaturze oraz indywidualnej
ocenie każdego pacjenta, a w podejmowaniu
ostatecznej decyzji powinno się zawsze
uwzględniać oczekiwania i życzenia
właściciela danego zwierzęcia.

Hormonalne przerywanie ciąży

Przerywanie ciąży u suk - estrogeny

• Benzoesan estradiolu może

być z powodzeniem
stosowany do przerywania
wczesnej ciąży u suk
(pierwsze dni po
niechcianym pokryciu)

• Iniekcja ma miejsce w 3, 5 i

ewentualnie 7 dniu po
niechcianym pokryciu

Możliwe skutki uboczne stosowania estrogenów

• Zapalenia macicy

• Toksyczność (wpływ na

szpik kostny)

• Wydłużenie fazy

rujowej

Przerywanie ciąży cd

W odróżnieniu od suk u

kotek nie należy
stosować estrogenów
po niechcianym
pokryciu ze względu na
wrażliwość gatunkową

Przerywanie ciąży – Alizin u suk

# dawka 10 mg / kg

m.c. dwa razy co 24
godziny

# po 7 dniach USG

żeby potwierdzić
skuteczność

# stosować do 45

dnia

2014-01-14

10

Przerywanie ciąży – Alizin u kotek

• Rzadziej niż u suk
• Dawka 10-15 mg / kg

m.c. Dwa razy co 24
godziny

• Od 20 do 40 dnia

ciąży

Skuteczność Alizinu

• U suk miedzy 26 a 45 dniem skuteczność 96

%

• U kotek w 20 - 40 dniu ponad 85 %

Inne sposoby przerywania ciąży

Inne hormony np.

prostaglandyny nie są
oficjalnie
zaaprobowane jako
środki do przerywania
ciąży u suk i kotek

Dziękuję za uwagę