1

1.Rodzaje definicji.

Definicja realna, jest to zdanie, posiadające taką charakterystykę
pewnego przedmiotu, (przedmiotów) jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko
tym przedmiotom można przypisać;
charakterystyka ma być tak dobrana, aby można było na jej podstawie
wnioskować o możliwie wszystkich ważnych cechach tych przedmiotów;
ma ona być najzwięźlejszym ujęciem wiedzy o przedmiotach danego
rodzaju;
jest to wypowiedz w języku pierwszego stopnia, formułuje twierdzenia o
cechach wspólnych dla jakichś uprzednio wydzielonych przedmiotów;
opiera się na założeniu, iż uprzednio widzieliśmy przedmioty, które
zaliczymy do przedmiotów danego rodzaju.

Definicja nominalna, jest to wyrażenie podające informację o znaczeniu
jakiegoś słowa (słów);
podaje ona informacje o znaczeniu definiowanego słowa;
jest wypowiedzią w języku drugiego stopnia;
określa ona bezpośrednio jak w danym języku równoznacznie można
zastępować wyraz, (wyrazy) słowami znanymi już co do znaczenia osobie,
na użytek której podajemy definicję.
Np. słowo ,,adekwatny” oznacza tyle samo co „odpowiedni”, jeśli definicja
jest dobra to sens nie ulegnie nie ulegnie zmianie.

Rodzaje definicji ze wg. na ich zadanie:

Definicja sprawozdawcza, wskazuje ona, jakie znaczenie ma czy też
miał kiedyś wyraz definiowany w pewnym języku;
składa nam sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje lub
posługiwała się pewnym wyrazem czy wyrażeniem.
Np. W Polsce w dawnym języku myśliwych wyraz „kot” znaczy tyle, co
„zając”.
Definicja ta ma odtwarzać takie znaczenie wyrazu, jakie ma on w danym
języku;
gdy definiowany wyraz nie ma wyraźnej treści (nazwa nieostra), to
definicja ta musi tę nieostrość zachować;
jeśli definicja ta wiernie złoży sprawozdanie o znaczeniu danego słowa to
zdanie jest prawdziwe, jeśli niewłaściwie to zdanie jest fałszywe;
podajemy ją wówczas, gdy ktoś nie zna ustalonego już znaczenia lub, gdy
chcemy w toku rozmowy upewnić się, czy w ten sam sposób rozumiemy
dany wyraz.

Definicja projektująca, ustalają one znaczenie jakiegoś słowa na
przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia;
przez tę definicję ustanawia się regułę znaczeniową, która danemu słowu
lub zespołowi słów (dźwiękowi mowy lub napisowi) ma być w przyszłości
nadawane znaczenie.
Np. „Kierownika suwnicy elektrycznej nazywać się będzie w niniejszej
ustawie < suwnicowym>”.

2

Definicja projektująca jest:

Definicją konstrukcyjną, jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na
przyszłość nie licząc się zupełnie z dotychczasowym znaczeniem tego
wyrazu, jeśli takie wcześniej było;
nie musi ona definiować zupełnie nowego słowa (słowo to może być już
znane) tylko nowe ma być znaczenie, które mu się nadaje;
jest ona nam potrzebna wtedy, kiedy pojawia się potrzeba wprowadzenia
nowego wyrazu (wyrażenia) do języka.
Definicję regulującą, jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na
przyszłość licząc się z dotychczasowym, niedostatecznie określonym,
znaczeniem tego wyrazu;
są one najczęściej spotykane w ustawach, aby wyrazy mowy potocznej,
które są niedostatecznie sprecyzowane określały dokładnie co lub kogo
ustawodawca ma na myśli.

Rodzaje definicji ze wg. na ich budowę:

Definicja równościowa, polega na podaniu wyrażenia równoznacznego
dla słowa definiowanego; definiują słowa należy pamiętać aby je
definiować w ich typowym kontekście; definiendum musi zawierać wyraz
definiowany, ale w skład definiendum wchodzić może nie tylko ten wyraz.
Składa się ona z trzech części:
1. zwrotu językowego, który zawiera wyraz definiowany (definiendum),
2. zwrot , który stwierdza, że definiendum ma takie samo znaczenie, jak

wyraz zawarty w trzeciej części,

3. część definiująca, są to znane słuchającemu wyrazy, których użyto do

wyjaśnienia

znaczenia pewnego zwrotu,

„definiendum”

czyli to co ma być

zdefiniowane

zwrot łączący

„definiens”

Bursztyn

jest to

skamieniała żywica

Dłużnikiem pewnej

osoby

nazywamy

tego, kto winien na rzecz

tej osoby wykonać

świadczenia

Definicja klasyczna, jest definicją równościową;
jest zbudowana: „Wyraz A znaczy tyle, co B mające cechę C”;
polega na:
• wskazaniu treści tej nazwy – definicja intencjonalna

Np. nazwa „prostokąt” wskazuje na coś co ma cechy równoległoboku, a

ponadto cechę równoboczności.

• wskazaniu wszystkich desygnatów - definicja ekstencjonalna

• wskazaniu zakresów nazw, które w sumie dają zakres nazwy

definiowanej – definicja zakresowa

3

Np. „Zbożem w rozumieniu niniejszego rozporządzenia jest pszenica, żyto,
jęczmień, owies, kukurydza, gryka i proso”.

Należy podać rodzaj i różnicę gatunkową:
należy tak definiować daną nazwę A porównując jej zakres z zakresem

ogólniejszym nazwy B (B-rodzaj, do której należy gatunek przedmiotów
oznaczonych nazwą A), ograniczonym przez dodanie cech C, zwężających
należycie ten szerszy zakres (C-różnica gatunkowa)
Np. „Dom(A) jest to budynek (B) mieszkalny(C).
Dom to budynek, lecz nie jakikolwiek budynek, różni się od innych tym, że
jest mieszkalny, jest to różnica gatunkowa wyróżniająca „gatunek” dom
od innych przedmiotów z „rodzaju” budynek.





Definicję równowartościową klasyczną intencjonalną i ekstencjonalną
możemy wysłowić na trzy różne sposoby:
• stylizacja słownikowa
„wyrażenie A jest naszym zdaniem równoznaczne z wyrażeniem B
mającym cechę C”
- definicja w tej stylizacji głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie ma takie

samo znaczenie, jak wskazywane drugie wyrażenie

np. wyraz „ustawa” znaczy tyle, co „zbiór przepisów prawnych uchwalony
jako całość przez parlament” , definiendum i definiens są tu użyte w
supozycji materialnej;
przy tej stylizacji nie ma wątpliwości co do definiowanego charakteru
wypowiedzi, jest to wyraźnie wypowiedz mówiąca o znaczeniu zwrotu
definiowanego.

• stylizacja semantyczna
wyrażenie A oznacza przedmioty B mające cechę C
- definicja w tej stylizacji głosi, że pewien wyraz czy wyrażenie oznacza

takie a takie

przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech, zdarzeń czy
stosunków
np. wyraz „słód” oznacza wszelkie zboże sztucznie kiełkowane,
definiendum występuje w supozycji materialnej;
wiedząc co dany wyraz oznacza możemy go w razie potrzeby zastąpić
innym wyrazem.

• stylizacja przedmiotowa
przedmioty z gatunku A to przedmioty rodzaju B wyróżniające się cechą C
- definicja w tej stylizacji wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego

mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo
wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj

np. wyraz „popielniczka” jest to naczynie przeznaczone do zbierania
popiołu i niedopałków papierosów;

4

nie mówi się tu bezpośrednio o słowie „popielniczka”, lecz za pomocą
słowa „popielniczka” mówi się o przedmiotach tą nazwą oznaczonych,
definiendum i definiens są tu użyte w supozycji prostej.

Definicja ostensywna albo deiktyczna, definicja przez wskazanie,
np. „Student WSMiZ w Lesznie to Jan Kowalski”.

Definicja

indukcyjna

albo

rekurencyjna,

formułujemy

regułę

indukcyjną oraz wskazujemy jeden przedmiot, następnie potrafimy wg.
tego przenieść te cechy na następny przedmiot.
np. „Słuchaczem I roku WSMiZ jest pani kowalska oraz wszystkie osoby
siedzące przed panią kowalską . I wszystkie osoby siedzące po prawej
stronie pani Kowalskiej”.

Definicja aksjomatyczna, czyli definicja przez postulaty, polega na tym,
że wyraz definiowany umieszczamy w zdaniu lub kilku zdaniach, w których
inne wyrazy mają znane nam już znaczenie i na podstawie przykładu
posługiwania się wyrazem definiowanym w tych zdaniach pozwalamy się
innym domyśleć, jakie znaczenie nadajemy temu wyrazowi.
Formułuje się tu dwa postulaty:
• „Nie jest tak, że zarazem: A jest B i nie jest tak, że A jest B”
• „A jest B lub nie jest taj, że A jest B”

Definicja cząstkowa, tutaj postulaty definicyjne nie określają w sposób
wyczerpujący sposobu posługiwania się definiowanym terminem.






2. Relacje międzynazwowe.
Pewne wyrazy i wyrażenia wskazują na stosunki, czyli relacje jakie
zachodzą między różnymi przedmiotami.
Do takich wyrazów należą np. wyrazy:
nad, pod,, za, przy, po, braterstwo, wyższość, władza.
Stosunki między przedmiotami opisujemy w takich zdaniach jak:
Np. „Jan jest bratem Piotra”, oznacza to, że Jan pozostaje w stosunku
braterstwa do Piotra.
Nazwa, to wyraz lub wyrażenie, które nadaje się do wstawienia w miejsce
X lub nadaje się do wstawienia w miejsce Y w podmiotowo-orzecznikowym
zdaniu postaci „ X jest Y”.
Np. „Jan jest adwokatem”.
Słowo: Jan – jest podmiotem,
Wyraz: jest – to łącznik
Wyraz: adwokatem – to orzecznik.
„Jan” i „adwokat” to nazwy, do wyrazy te mogą stać się podmiotem
względnie orzecznikiem w zdaniu, czyli nazwa oznacza obiekt, do którego
się odnosi.

5

Ze wg. na ilość słów tworzących nazwę, rozróżniamy:

Nazwa proste, jest to nazwa składają się z jednego tylko słowa.
Np. „pies”, „książka”, „człowiek”

Nazwa złożona, jest to nazwa składająca się z dwóch lub więcej słów.
Np. „Jerzy Piotrowski”, „ojciec Mikołaja Kopernika”

Ze wg. na ilość desygnatów:
Desygnat, jest to obiekt , który ta nazwa oznacza.
Np. poszczególne krzesła są desygnatami nazwy „krzesło”.

Nazwa pusta, jest to nazwa nie posiadająca ani jednego desygnatu.
Np. „kwadratowe koło”.

Nazwa jednostkowa, jest to nazwa posiadająca tylko jeden desygnat.
Np. „Warta”, „autor trylogii”.

Nazwa ogólna, jest to nazwa posiadająca co najmniej dwa desygnaty.
Np. „stół”, „chłopak”.

Ze wg. na miejsce, jakie może zajmować nazwa w podmiotowo-
orzecznikawym zdaniu postaci „X jest Y”

Nazwa indywidualna, jest to nazwa, która nadaje się do wstawienia
jedynie w miejsce „X” w podmiotowo-orzecznikawym zdaniu postaci „X
jest Y”, czyli nazwy indywidualne oznaczają swoje desygnaty niezależnie
od cech tych desygnatów.
Np. „Poznań”, „Tomasz”.

Nazwa generalna, jest to nazwa, która nadaje się do wstawienia
zarówno w miejsce „X” i w miejsce „Y”, czyli nazwy generalne oznaczają
swoje desygnaty ze względu na cech tych desygnatów.
Np. „zwodzony most”, „najwyższa góra na świecie”.





Ze wg. na status ontologiczny desygnatów.

Nazwa konkretna, jest to nazwa oznaczająca osobę lub rzecz lub coś, co
wyobrażamy sobie jako osobę lub rzecz.
Np. „Władysław Jagiełło”, „rower”, „elf”.

Nazwa abstrakcyjna, jest to nazwa oznaczająca obiekt, który nie jest
osobą, ani rzeczą, ani czymś co wyobrażamy sobie jako osobę lub rzecz,
czyli oznaczają cechy, relacje, właściwości i inne podobne byty.
Np. „wolność”, „braterstwo”, „wola”.

6

Ze wg. na strukturę desygnatów.

Nazwa niezbiorowa, jest to nazwa oznaczająca obiekt będący
agregatem złożonym z jednorodnych części, desygnatem nazwy zbiorowej
jest materialny układ jednorodnych składników.
Np. „tłum”, „las”, „konstelacja gwiezdna”,
Tłum jest zbiorowiskiem ludzi,
Las zespołem drzew,
Konstelacja gwiezdna jest układem gwiazd.

Nazwa niezbiorowa, jest to nazwa nie oznaczająca obiektu będącego
agregatem złożonym z jednorodnych części, jest to każda nazwa, która
nie jest nazwą zbiorową.
Np. „jabłko”, „ołówek”, „drzewo”.

Ze wg. na możność ustalenia cz obiekt jest albo nie jest desygnatem
nazwy.

Nazwa ostra, jest to nazwa, co do której o każdym obiekcie daje się
ustalić , że jest on albo nie jest jej desygnatem.
Np. „ołówek” – o każdym napotkanym obiekcie jesteśmy w stanie
powiedzieć, czy jest on ołówkiem czy nie jest nim.

Nazwa nieostra, jest to nazwa, co do której o pewnych obiektach nie
daje się ustalić, czy są to one, czy też nie są jej desygnatami; każda
nazwa nieostra pozwala wyróżnić trzy grupy obiektów:

• obiekty, o których bez wątpienia wiadomo iż są desygnatami danej

nazwy

• obiekty, o których bez wątpienia wiadomo iż nie są desygnatami danej

nazwy

• obiekty, o których nie sposób ustalić, czy są one czy też nie są

desygnatami danej nazwy

np. „wysoki mężczyzna”, „nadmierna prędkość”, „łysy”, „otyły”.




Funktory, są to wyrazy bądź wyrażenia, które nie są zdaniami ani
nazwami, lecz służą do wiązania jakichś wyrażeń w wyrażenia bardziej
złożone.
Rozróżniamy:

Funktory nazwotwórcze, są to takie wyrażenie, które powstają wskutek
dołączenia do nazwy, jakiejś innej nazwy; wyrażenie to daje nową nazwę
dlatego jest funktorem nazwotwórczym.

Funktor nazwotwórczy jednoelementowy, jest to takie wyrażenie,
które wskutek dołączenia jakiejś jednej nazwy daje nową nazwę; nową
nazwę określamy mianem argumentu.

7

Np. „ojciec Adama Mickiewicza” oznacza Władysława Mickiewicza, który
był ojcem wielkiego poety; samo wyrażenie „Adam Mickiewicz” taż jest
nazwą; słowo „ojciec” jest wyrażeniem, które z jedną nazwą daje nową
nazwę.

Funktor nazwotwórczy dwuelementowy, jest to takie wyrażenie,
które wskutek dołączenia dwóch wyrażeń daje nową nazwę;
funktorami tego typu są wyrażenia:
„nad”, „pod”, „na”, „bez”, „+”, „-„
Np. „nad” z nazwami „młyn” i „Warta”, daje nową nazwę „młyn nad
Wartą”
„pod” z nazwami „kamień” i „wierzba”, daje nową nazwę „kamień pod
wierzbą”
„wiatrak bez skrzydeł”, „garnek na piecu”, „3+5”, „7-4”.

Funktor nazwotwórczy od n argumentów nazwowych, jest to takie
wyrażenie, które z n-tą ilością nazw daje nową nazwę; nie ma żadnych
ograniczeń

co

do

ilości

argumentów

dołączonych

do

funktora

nazwotwórczego:

Predykaty, są to takie wyrażenia, które z jedną nazwą dają zdanie;
nazwa dołączona do predykatu stanowi jego argument.
Np. wyrażenie „Tata śpi”, jest zdaniem; „Tata”, jest nazwą; „śpi”, słowo to
jest predykatem bo z jedną nazwą daje zdanie; argumentem predykatu
:śpi” jest nazwa „tata”.

Predykat jednoargumentowy, jest to takie wyrażenie, które z jedną
nazwą daje zdanie; zaliczamy do nich wyrażenia:
„rozmyśla”, „spaceruje”, „pływa”

Predykat dwuargumentowy, jest to takie wyrażenie, które z dwoma
nazwami daje zdanie;
Np. nazwy „pies” i „kot” w połączeniu z wyrazem „patrzy na” daje zdanie
„Pies patrzy na kota”.




Spójniki, są to takie wyrażenia, które łączą zdania wskutek czego
powstaje nowe zdanie.

Spójnik jednoargumentowy, jest to takie wyrażenie, które z jednym
zdaniem daje nowe zdanie; zdanie dołączone do spójnika nazywamy jego
argumentem.

Spójnik negacji, jest to taki spójnik jednoargumentowy, który z
argumentem będącym zdaniem prawdziwym daje zdanie fałszywe, a z
argumentem będącym zdaniem fałszywym daje zdanie prawdziwe;
argument negacji nazywamy zdaniem zanegowanym;
zdanie zbudowane za pomocą spójnika negacji nazywamy negacją

8

Np. „Nie jest tak, że Poznań leży nad Bałtykiem”;
Wyrażenie to jest prawdziwe, ponieważ zwrot „Nie jest tak, że” w
szczególny sposób przekształcił swój argument w nowe zdanie;
po dołączeniu do niego zdania fałszywego „Poznań leży nad Bałtykiem”,
otrzymujemy zdanie prawdziwe; zwrot „Nie jest tak, że” to spójnik
negacji, oznaczamy go symbolem „~”.
Spójnik dwuargumentowy, jest to takie wyrażenie, które z dwoma
zdaniami daje nowe zdanie;

Spójnik koniunkcji, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z
dwoma zdaniami prawdziwymi jako argumentami daje zdanie prawdziwe;
z dwoma argumentami, z których chociaż jeden jest zdaniem fałszywym
daje zdanie fałszywe;
spójnikiem koniunkcji jest „i” ;
oznaczamy go symbolem „A”;
argumenty dołączone do spójnika to czynniki;
a powstałe z niego zdanie nazywamy koniunkcją.
Np. „Poznań jest miastem i Leszno jest miastem”.

Spójnik alternatywy, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z
dwoma zdaniami jako argumentami, z których chociaż jedno jest
prawdziwe, daje zdanie prawdziwe;
z dwoma zdaniem fałszywymi daje zdanie fałszywe;
spójnikiem alternatywy jest „lub”;
oznaczamy go symbolem „V”;
argumenty dołączone do spójnika to składniki;
a powstałe z niego zdanie nazywamy alternatywą.
Np. „Wróble są ptakami lub jabłonie są drzewami”.

Spójnik implikacji, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z
fałszywym poprzednikiem lub z prawdziwym następnikiem daje zdanie
prawdziwe;
a z prawdziwym poprzednikiem i fałszywym następnikiem daje zdanie
fałszywe;
spójnikiem implikacji jest „jeżeli..., to”;
oznaczamy go symbolem „

”;

argumenty dołączone do spójnika to poprzednik i następnik;
a powstałe z niego zdanie nazywamy implikacją.
Np. „Jeżeli 20 jest podzielne przez 4, to 20 jest podzielne przez 2”.

Spójnik równoważności, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z
dwoma zdaniami o tej samej wartości logicznej jako argument daje zdanie
prawdziwe;
z dwoma zdaniami o odmiennej wartości logicznej jako argumentami daje
zdanie fałszywe;
spójnik równoważności „wtedy i tylko wtedy, gdy”;
oznaczamy go symbolem „

”;

argumenty dołączone do spójnika to człony;
a powstałe z niego zdanie nazywamy równoważnością.
Np. „4-3=1 wtedy i tylko wtedy, gdy 1+3=4

9

3.Definicja w tekście prawnym.

Prawodawca powinien znać i uwzględniać reguły języka etnicznego, w
którym przepisy są formułowane, a jeśli od tych reguł odstępuje, to
powinien to odpowiednio zaznaczyć w definicji;
Podstawową regułą języka w tekście prawnym jest to, że dany akt
normatywny należy redagować tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały
dla adresatów zawarte w nim normy wyrażały intencje prawodawcy;
Dla redagowania i interpretacji tekstów prawnych podstawowe znaczenie
ma odróżnienie pojęć ostrych i nieostrych, otwartych i zamkniętych;
Definicja ostra, jest to taka definicja, która pozwala rozstrzygnąć o
każdym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod daną definicję czy też nie;
Definicja nieostra, jest to taka definicja, która nie pozwala rozstrzygnąć
o każdym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod definicję czy też nie;
wiąże się z tym dyrektywa, że jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia
elastyczności tekstu prawnego, można posłużyć się określeniami
nieostrymi;
Definicja równościowa, występują one wtedy, jeżeli tekst prawny
wyznacza wszystkie kryteria stosowalności dla danego terminu tak że
organ stosujący prawo nie może go zastosować w żadnych innych, nie
podanych przez normodawcę okolicznościach;
Definicja cząstkowa, występują one wtedy, jeżeli tekst prawny
wyznacza tylko niektóre kryteria stosowalności dla tego terminu, tak że
można go zastosować również w innych niż wymienione w tekście
prawnym sytuacjach;
Zagadnieniami tymi zajmuje się prawodawca w kontekście definicji
zakresowych, czyli definicji wyliczających elementy składowe zakresu
danego pojęcia; definicje te powinny być sformułowane w jednym
przepisie i powinny obejmować cały zakres definiowanego pojęcia;

Podstawowe zasady:
Jeżeli nie można w jednym przepisie wyliczyć wszystkich elementów
zakresu definiowanego, to definicja powinna wyraźnie zaznaczyć, że tekst
aktu normatywnego ponadto zawiera elementy uzupełniające tę definicję;
Definicja powinna być tak sformułowana, aby wskazywała wyraźnie, że
odnosi się do znaczenia wyrażeń, w szczególności powinna mieć postać
„określenie A oznacza przedmioty B” lub „określenie A znaczy tyle co
wyrażenie B”;
W akcie normatywnym należy sformułować definicję danego określenia,
jeżeli:

• dane określenie jest wieloznaczne;
• dane określenie jest nieostre, a pożądane jest ograniczenie jego

nieostrości;

• znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe;

Jeżeli w akcie normatywnym ustalono znaczenie pewnego określenia w
drodze definicji, to w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tymi
określeniami w innym znaczeniu;
Jeżeli dane określenie ma być używane w jednym znaczeniu w całym akcie
normatywnym lub całej jednostce systematyzacyjnej takiego aktu, to jego
definicję należy zamieścić w przepisach okólnych tego aktu;

10

Definicja może zawierać błąd, rozróżniamy:
• błąd „nieznane przez nieznane”, polega on na nieprzystosowaniu

definicji do słownika osoby, dla której ta definicja jest przeznaczona.

• Błąd „to samo przez to samo”, jest to:
- błąd tzw. Błędne koło bezpośrednie, polega on na tym, że w części
stanowiącej definiens występuje wyraz definiowany.
- błąd tzw. Błędne koło pośrednie, polega na tym, że jeden wyraz
definiujemy używając drugiego wyrazu a następnie drugi wyraz
definiujemy trzecim wyrazem, przy czym okazuje się, że trzeci wyraz
wymaga zdefiniowana przez wyraz pierwszy.


W tekstach można napotkać:

• Definicje za szerokie, występuje ona wówczas, gdy zakres definiensa

obejmuje także jakieś przedmioty nie należące do zakresu
definiendum; jest tutaj za mało cech i treść jest zbyt uboga;

Np. „Prokurator jest to pracownik prokuratury”.
zakres definiensa (pracownik prokuratury) jest nadrzędny w stosunku do
zakresu definiendum.
• Definicja za wąska, występuje ona wówczas, gdy zakres definiensa nie

obejmuje

wszystkich

przedmiotów

należących

do

zakresu

definiendum;

Np. „Zwykły ołówek to przyrząd do pisania złożony z pręcika grafitu
umieszczonego w niebieskiej oprawce z cedrowego drzewa”, jest tutaj za
bogata treść a bardzo wąski jest zakres definiensa.

W szczególnych rodzajach przepisów prawnych zawarte są wypowiedzi
spełniające rolę ustawowej definicji wyrazu, ujmowane są one poza tą
wypowiedzią w (nawiasie), są to definicje nawiasowe.
W technice legislacyjnej używane są również definicje intencjonalne.


4. Alternatywa i dysjunkcja

Alternatywa nierozłączna (zwykła) , jest to zdanie złożone, które jest
zbudowane przy pomocy funktora alternatywy nierozłącznej, tutaj jako
przybliżonego równoważnika funktora używa się słowa „ lub”;
warunkiem prawdziwości alternatywy zwykłej jest prawdziwość choćby
jednego argumentu zdaniowego;
warunkiem koniecznym dla fałszywości alternatywy zwykłej jest
fałszywość obu zdań składowych;
np. „Nabywca otrzymał części zamienne lub bon na bezpłatną naprawę”;
stwierdza się, że nabywca otrzymał przynajmniej jedno, a nie wyklucza
się, że otrzymał i części i bon

Alternatywa rozłączna, jest to zdanie złożone, które jest zbudowane
przy pomocy funktora alternatywy rozłącznej, tutaj jako przybliżonego
równoważnika funktora używa się słowa „ albo”;

11

zdanie jest prawdziwe, gdy tylko jeden z argumentów zdaniowych jest
prawdziwy oraz jeden i tylko jeden jest fałszywy;
np. „Nabywca otrzymał części zamienne albo bon na bezpłatną naprawę”;
stwierdza się, że nabywca otrzymał jedno i tylko jedno z dwóch.

Dysjunkcja, jest to zdanie złożone, które jest zbudowane przy pomocy
funktora dysjunkcji, tutaj jako przybliżonego równoważnika funktora
używa się słowa „ bądź ..., bądź ”;
zdanie jest prawdziwe, jeśli przynajmniej jedno ze zdań składowych jest
fałszywy;
prawdziwość obu zdań składowych jest warunkiem wystarczającym
fałszywości dysjunkcji.
np. „Nabywca otrzymał bądź części zamienne bądź bon na bezpłatną
naprawę”;
stwierdza się, że nabywca nie otrzymał zarazem i części i bonu, co
najwyżej jedno, a nie wyklucza się tego, że i nie otrzymał części i nie
otrzymał bonu.
Używa się ich w mowie potocznej tylko wtedy, gdy nie wiemy, które ze
zdań składowych jest prawdziwe, a które fałszywe.





5. Koniunkcja, jest to zdanie złożone, które jest zbudowane przy pomocy
funktora koniunkcji, tutaj jako przybliżonego równoważnika funktora
używa się słowa „ i” , „oraz”, słowa te traktowane są jako spójniki
międzyzdaniowe;
warunkiem wystarczającym i zarazem koniecznym dla prawdziwości
koniunkcji jest prawdziwość obu zdań składowych;
fałszywość

choćby

jednego

zdania

składowego

jest

warunkiem

wystarczającym fałszywości koniunkcji;
fałszywość obu zdań składowych nie jest warunkiem koniecznym
fałszywości koniunkcji, gdyż już przy jednym zdaniu fałszywym całość jest
fałszywa;
pomiędzy zdaniami składowymi musi istnieć zależność;
kolejność zdań koniunkcji w mowie potocznej może określać następstwo
czasowe zdarzeń opisywanych w tych zdaniach;
np. „Pobrali się i mieli dzieci”, „Mieli dzieci i pobrali się”.
kolejność argumentów funktora koniunkcji jest obojętna.



6. Jasność tekstu prawnego ( doktryna claritas)
Doktryna Claritas jest doktryną jasności; dominuje tu zasada, że nie
dokonuje się wykładni tego, co jasne; przepisy jasno i jednoznacznie
sformułowane nie wymagają wysiłku ze strony interpretatora i nie należy
w tym przypadku szukać innego znaczenia przepisów niż to znaczenie,
które normodawca miał na myśli.

12

7. Ekwiwokacja i amfibolia.

Ekwiwokacja, jest to błąd, który polega na tym, iż pewna osoba w
jednym i tym samym rozumowaniu kilkakrotnie używa pewnego słowa
wieloznacznego w różnych znaczeniach, sądząc błędnie, iż używa tego
słowa jednoznacznie;
Np. „Każdy metal jest pierwiastkiem. Mosiądz jest metalem, a więc jest
pierwiastkiem.”
w pierwszym zdaniu użyto słowa „metal” w innym znaczenia niż w drugim
zdaniu;
dla chemika i fizyka to słowa ma dwa różne znaczenia;
Amfibolia, jest to błąd, który polega na wygłoszeniu wypowiedzi
wieloznacznej ze względu na składnię, a osoba która go popełnia nie zdaje
sobie z niego sprawy;
Np. „Pozwany płacić będzie poszkodowanemu miesięcznie 1000zł renty
alimentacyjnej

łącznie z zasiłkiem rodzinnym”.