Natalia Domagała

Euroregiony jako szansa rozwoju dla obszarów

przygranicznych w Polsce

Euroregions as an opportunity of the development

of border areas in Poland

Praca licencjacka

Promotor: Dr Mikołaj Handschke

Wydział Ekonomii

Kierunek: Finanse i Rachunkowość

Specjalność: Rachunkowość i Skarbowość

Katedra Makroekonomii

Spis treści

Wstęp…………………………………………………………………………………..…..8

Rozdział I Współpraca trans graniczna w Europie i w Polsce………………………...…..9

1.1 Definicja Euroregionu……….……….……………………………..…….……….…..9

1.2 Współpraca transgraniczna w Europie – zarys historyczny………………..…….…..10

1.3 Cele i zadania Euroregionów…………………………………………....……..….…12

1.3.1 Cele i zadania Euroregionów w Polsce……………………………………..….......13

1.4 Podstawy prawne współpracy transgranicznej………………..…………….…….….18

1.4.1 Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między

Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi ………………………………………………18

1.4.2 Europejska Karta Samorządu Terytorialnego……………………….. …….…...…19

1.4.3 Europejska Karta Samorządu Regionalnego………………………………………20

1.4.4 Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych………………...... .21

1.5 Podstawy instytucjonalne euroregionów ………………………………….….…..…21

1.5.1 Rada Europy………………………………………………………………………..21

1.5.2 Komitet Regionów……………………………………………………………....…23

1.5.3 Zgromadzenie Regionów Europy……………………………………………….….24

1.5.4 Pozostałe organizacje zajmujące współpracą euro regionalną……………………..24

Rozdział II Funkcjonowanie euroregionów……………………….………………..……26

2.1 Stan Euroregionów w Polsce…………………………………………………………26

2.1.1 Euroregiony w fazie organizacji………………………………………………...…28

2.2 Programy pomocowe wspierające finansowo współprace trans graniczną……..……29

2.2.1 Phare…………………………………………………………………………..……29

2.2.2 INTERREG……………………………………………………………………...…33

2.2.3 Różnice pomiędzy programem Interreg IIIA a Phare CBC…………………..……37

2.3 Bariery współpracy na granicach Polski……………………………………………..38

Rozdział III Obszary i efekty współpracy regionalnej na granicach polski ………..…..42

3.1 Efekty Rozwoju Euroregionów na pograniczu zachodnim……………………….….42

3.1.1. Euroregion Pomerania…………………………………………………………..…42

3.1.2. Euroregion Pro Europa Viadrina………………………………………………..…45

3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr………………………………………………....…50

3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa………………………………………………..……53

3.2 Korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów w Polsce………………………….55

Zakończenie………………………………………………………………………….…..61

Spis literatury…………………………………………………………………….…........63

Spis norm prawnych…………………………………………..………….…………...….63

Spis innych źródeł pierwotnych…………………………………………………...….….64

Zasoby Internetu……………………………………….………..…………………….….65

Spis tabeli i wykresów………………………………………………….………..……….67

Spis rysunków……………………………………………………..……………….…….67

Contents

Introduction……………………………………………………………………….…..…..8

Chapter I Cross-border cooperation in Europe and in Poland …………………….…..….9

1.1 Definition of the Euroregion ……….……….…………………………….….…….…9

1.2 Cross-border cooperation in Europe – historical overview ………………..…….…10

1.3 Objectives and tasks of the Euroregions …………………………………………….12

1.3.1 Objectives and tasks of the Euroregions in Poland …………………………….…13

1.4 Legal basis for cross-border cooperation ………………..…………….………....…18

1.4.1 European Outline Convention on Transfrontier Cooperation between Territorial

Communities or Authorities ……………………………………………………………..18

1.4.2 The European Charter of Local Self-Government ……………………………….. 19

1.4.3 The European Charter of Regional Self-Government ……………………………..20

1.4.4 The European Charter of Border and Cross-Border ……………………….......…. 21

1.5 Institutional basis of Euroregions ……………………………………………..….…21

1.5.1 Council of Europe ……………………………………………………..…………..21

1.5.2 Committee of the Regions ……………………………………………………...…23

1.5.3 Assembly of European Regions ………………………………………....……...…24

1.5.4 Other Euro-regional cooperation organizations ……………………………….…..24

Chapter II The functioning of Euroregions ……………………….………………..….26

2.1 Status of Euroregions in Poland …………………………………………………..…26

2.1.1 Euroregions being organized ………………………………………………………28

2.2 Financial assistance programs to support cross-border cooperation ………………...29

2.2.1 Phare……………………………………………………………………………..…29

2.2.2 INTERREG……………………………………………………………………..….33

2.2.3 Differences between the program INTERREG IIIA and Phare CBC…………...…37

2.3 Barriers to cooperation within the Polish ………………………………………..…..38

Chapter III Areas and the effects of regional cooperation within the Polish …………...42

3.1 The effects of development on the border west of Euroregions …………………..…42

3.1.1. Euroregion Pomerania……………………………………………………………..42

3.1.2. Euroregion Pro Europa Viadrina…………………………………………………..45

3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr……………………………………………………50

3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa………………………………………………….… 53

3.2 The benefits and costs of the Euro-regions in Poland ……………………………….55

Conclusions……………………………………………………………………………....62

List of literature…………………………………………………………………………..64

List of legal regulations…………………………………………..………….………...…64

List of Other sources of primary…………………………………………………...….…65

List of Internet source………………………………………..…………………...…..….66

List od tables and charts………………………………………………….………..…..…68

List of figures………………………………………………………………………….…68

Wstęp

Szeroko rozumiana integracja europejska, spowodowała tworzenie się dziedziny

stosunków międzynarodowych, którą określa się mianem współpracy transgraczniej. Ma ona

na celu zacieranie granic wewnętrznych i zewnętrznych Unii Europejskiej oraz zacieśnianie

więzi pomiędzy partnerami współpracy. Efektem jej działalności było m.in. pojawienie się

Euroregionów. Euroregiony są bowiem umową podpisaną przez przynajmniej dwa

sąsiadujące ze sobą kraje. W Europie Zachodniej takie porozumienia były już podpisywane

na przełomie lat 50, natomiast w Polsce pierwszy euroregion Nysa, powstał w 1991 r., czyli

zanim w 2004 r. Polska weszła do Unii Europejskiej. Pojęcie euroregionu nie jest oficjalnie

przyjętą nazwą, jednak najlepiej odzwierciedla relacje, które zachodzą przy tego typu

porozumieniach.

Celem pracy jest ukazanie, że euroregiony są jednym z ważniejszych elementów

w integracji europejskiej i szansą na rozwój obszarów przygranicznych. W Polsce pojęcie

euroregionów nie jest powszechne i rzadko komu jest znane, stąd zainteresowanie tym

tematem.

Bazą źródłową pracy są w większości dokumenty i statuty poszczególnych

euroregionów, pobranych z ich stron internetowych, międzynarodowe umowy o współpracy

transgranicznej oraz literatura przedmiotu.

Metodą badawczą była analiza tych dokumentów i statutów, oraz metoda indukcyjna

jak i dedukcyjna.

Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym zawarta jest definicja

euroregionu, jego cele i zadania oraz podstawy prawne i instytucjonalne, jak i zarys

historyczny. Z kolei w drugim rozdziale, poruszona została kwestia barier współpracy

transgranicznej, ogólny stan euroregionów w Polsce oraz opisane zostały instrumenty

finansowe, które wspierają ową działalność. Trzeci rozdział został całkowicie poświęcony

charakterystyce euroregionów w Polsce, zwłaszcza na granicy zachodniej oraz opisane w nim

korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów. Praca przedstawia również mapy, które

obrazują jak geograficznie rozmieszczone są euroregiony, oraz tabele, w których znajdują się

określone dane porównawcze.

Rozdział I Współpraca transgraniczna w Europie i w Polsce

1.1 Definicja Euroregionu

Pojęcie Euroregionów nie jest tak naprawdę oficjalnie przyjętą nazwą. „Jest to

porozumienie różnych regionów

przygranicznych o współpracy trans granicznej, które

spełniają wzdłuż granic, rolę pomostów” [Malendowski i Ratajczak 1998, s.7], dzięki którym

owe obszary, mają szansę rozwoju gospodarczego. Nazwę Euroregionów używa się w

odniesieniu do współpracy dowolnej jednostki na obszarze dwóch, lub więcej państw i

władzami lokalnymi tych narodów. Współpraca ta działa między innymi na płaszczyźnie

społecznej, gospodarczej i kulturalnej. Tworzenie euroregionów wynika z inicjatywy władz

samorządowych i lokalnych danego regionu, i co ciekawe, nie muszą one przynależeć do

Unii Europejskiej, wystarczy że posiadają status kandydata lub po prostu, graniczą z

obszarem Unii Europejskiej. Euroregiony służą miejscowemu zacieraniu granic,

będąc

jednocześnie pośrednikiem wymiany gospodarczej oraz kulturowej. Współpraca ta, może

znacząco poprawić stosunki międzynarodowe, utrwala budowane przez lata więzi oraz

ułatwia pracę samej Unii, co sprzyja jej wydajności. Cechą charakterystyczną takich

związków jest forma instytucjonalizacji współpracy trans granicznej. Między władzami

lokalnymi poszczególnych krajów, istnieje możliwość podejmowania wspólnych

przedsięwzięć, rozwiązywania sytuacji konfliktowych i zapobiegania im, bez potrzeby

ingerencji władz centralnych danego kraju. Każde działanie tych obszarów, ma na celu

interes obu stron, dlatego istotną sprawą jest budowanie dobrych relacji i respektowanie

potrzeb danego regionu. Aby stworzyć równoprawność partnerów, Unia Europejska musi

poświęcać uwagę temu, by stworzyć różne formy, demokrację i instytucje, niezależnie od

tego, które z nich ma największą siłę ekonomiczną czy też znaczenie polityczne. W celu

stworzenia harmonijnej współpracy, władze lokalne, regionalne i centralne wszystkich stron,

muszą dojść do porozumienia. Fundamentalne jest również, wyeliminowanie uprzedzeń i

stereotypów, które mogły powstać przed nawiązaniem kontaktu między obszarami, a także

[Region - umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, różniący się od terenów sąsiednich cechami

naturalnymi bądź nabytymi na przestrzeni dziejów, Wikipedia 2013]

znajomość pojęcia regionalizmu

. Wszystkie te działania, które UE podejmuje w sprawie

współpracy trans granicznej ma wiele powodów i celów, które opiszę w dalszej części pracy.

1.2 Współpraca transgraniczna w Europie – zarys historyczny

Inicjatywę rozwoju współpracy trans granicznej w Europie wywarły społeczności

lokalne wielu państw. Była ona spowodowana chęcią zniwelowania sporów i podziałów,

powstałych

przestrzeni

lat

oraz

działalności

historycznych,

jak

konflikty

międzypaństwowe i wojny. Początkowy etap pojednania był dość trudny, ale właściwy dla

tych obszarów, ponieważ zawsze przynosił on korzyści dla stron. Współpraca ta

rozwiązywała problemy, z którymi borykały się sąsiadujące ze sobą regiony. Do pierwszych

euroregionów, które powstały w Europie zalicza się pogranicza norwesko-szwedzko-fińskie,

holendersko-niemieckie oraz niemiecko-francuskie, na przełomie lat pięćdziesiątych XX

wieku. Najwięcej jednak porozumień było zawieranych między Niemcami i Holandią,

Francją oraz Belgią, mimo iż w przeszłości występowały pomiędzy tymi krajami liczne

konflikty. Był to okres, w którym Europa cały czas się jednoczyła i niejednokrotnie musiała

sobie radzić z potencjalnymi zagrożeniami, jakie wywoływała taka współpraca. Samą ideę

euroregionów zapoczątkowali mieszkańcy holenderskiego miasteczka Limburg, niedaleko

Maastricht. Znacznie później, inne kraje, takie jak Portugalia, Hiszpania i Grecja, w latach

80-tych, również zaczęły współpracować i tworzyć euroregiony. Z kolei w krajach Europy

Środkowo-Wschodniej dopiero po 1989 roku. Było to uwarunkowane rozwojem demokracji

i przemianach politycznych m.in. w Polsce. Nadrzędnym powodem tworzenia się ugrupowań

regionalnych jest zacieranie granic i niwelowanie zagrożeń militarnych. W tym celu

wykorzystuję się podobieństwa między tymi obszarami, chociażby historyczne, polityczne,

społeczne, kulturowe i gospodarcze. W roku 1989, gdy Polska zapoczątkowała zmianę

ustrojową, na granicy krajów Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej, powstało w latach

1991-1997 kilkanaście euroregionów

Na granicy słowackiej 11, a na czeskiej 13.Pierwszą

strukturą euroregionalną jest Euroregio utworzona w 1958 r. na granicy niemiecko-

holenderskiej. Obecnie w Europie znajduje się około 160 euroregionów [ Małecka 2007,

s.15].

[Regionalizm - w stosunkach międzynarodowych to forma współpracy państw w regionie. Organizacje

regionalne mają za zadanie zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa, a także rozwój współpracy gospodarczej i
kulturalnej w regionie, Wikipedia 2010]

Mapa nr 1. Euroregiony na granicach Czech z 2007 r.

Źródło: Czeski urząd statystyczny w Libercu

Mapa nr 2. Euroregiony w Europie w 2007 r.

Źródło: Urząd Statystyczny we Wrocławiu

1.3 Cele i zadania Euroregionów

Ogólne cele i zdania jakie powinny pełniach euroregiony to [Wikipedia 2013] :

 Przede wszystkim rozwój wszystkich regionów przygranicznych działających

w ramach współpracy trasngranicznej, zacieranie granic i uprzedzeń kulturalnych,

zarówno historycznych,

 Rozwój takich sektorów jak : turystyka, transport i komunikacja, bezpieczeństwo,

nowe technologie i innowacyjne programy,

 Ochrona środowiska wewnątrz wspólnoty, promowanie ekologicznego stylu życia,

uświadamianie ludności europejskiej o konsekwencjach jakie wywołuje niedbanie

o środowisko naturalne i dóbr naturalnych,

 Budowanie infrastruktury drogowej celem płynnego przejścia przez granice państw

turystów, dbanie o atrakcje turystyczne i wprowadzenie informacji turystycznych

o regionach,

 Rozwój oświaty i kultury, w tym wymiany młodzieży w ramach współpracy euro

regionalnej,

 Wspólne działanie w sytuacjach kryzysowych i klęskach żywiołowych,

organizowanie

i współdziałanie służb ratowniczych na szlakach górskich, udzielanie pomocy

społecznej

i humanitarnej,

 Dążenie do lepszej współpracy między władzami terytorialnymi a regionalnymi,

również między instytucjami zagranicznymi.

1.3.1 Cele i zadania Euroregionów w Polsce

Cele i zadania Euroregionów w Polsce [Statuty wymienionych Euroregionów],

zależne są często od obszaru, na którym się znajdują i z jakimi krajami współpracują.

Euroregion Pomerania:

 Ograniczanie stopy bezrobocia w regionie, podnosząc dzięki temu poziom życia

mieszkańców. Wprowadzanie innowacyjnych programów gospodarczych, wspieranie

lokalnych inwestycji, poprzez organizowanie targów i szkoleń, które wspierają

również małe i średnie przedsiębiorstwa,

 Poprawa stanu środowiska naturalnego w obrębie euroregionu, i skupienie się na

turystyce, poprzez badania i naukę o tych dziedzinach,

 Organizowanie działań, które ograniczą powstawanie pożarów i innych klęsk

żywiołowych.

 Ciągłe ulepszanie infrastruktury drogowej w celu szybszego i efektywniejszego ruchu

granicznego oraz rozwiązywanie problemów związanych z przejściem granicznym,

 Utworzenie m.in. gimnazjów polsko-niemieckich, aby zacieśniać relacje między

młodzieżą polską i zagraniczną. Współpraca na płaszczyźnie kulturalnej, naukowej

i zawodowej.

Euroregion Beskidy

 I cel strategiczny : Rozwój integracji pomiędzy regionami, tworząc dzięki temu

lokalną demokrację,

 II cel strategiczny : Szeroko rozumiany rozwój gospodarczy m.in. poprzez budowanie

trans granicznych powiązań kooperacyjnych,

 III cel strategiczny : Działania mające na uwadze ochronę środowiska i dbanie

o bogactwo zasobów przyrody,

 IV cel strategiczny : Rozwój lokalnej ludności i podniesienie ich standardów życia

Euroregion Bug :

 Rozwój sektorów : komunikacji i transportu, ochrony zdrowia i oświaty,

 Eliminowanie klęsk żywiołowych i promowanie lokalnych atrakcji turystycznych,

 Działania, które będą generować coraz lepszą współpracę przygraniczną oraz między

instytucjami,

 Kwestia zagospodarowania przestrzennego euroregionu Bug.

Euroregion Śląsk-Cieszyński:

 Wymiana informacji i doświadczeń na temat rynku pracy i rozwoju regionu,

 Rozwój sektora turystyki i kultury, w tym wymiana kulturalna. Promowanie

wspólnego dziedzictwa kultury oraz organizowanie różnych imprez wspierające

dziedzinę sportu i edukacji,

 Inwestowanie w takie aspekty jak : ekologia i środowisko, transport i komunikacja,

 Wspólne planowanie przestrzenne w euroregionie.

Euroregion Tatry:

 Celem jest wykorzystanie zasobów przyrody do rozwoju turystyki w tym

euroregionie, oraz ogólny rozwój każdego sektora i dziedziny w tym obszarze jak :

przemysł, rolnictwo, kultury, planowanie przestrzenne i inne.

Euroregion Karpacki

 Euroregion Karpacki dąży do wzmocnienia relacji między członkami współpracy,

i rozwinięcie w tym rejonie dziedzin kultury i ochrony środowiska,

 Wymiana doświadczeń pomiędzy przedstawicielami w celu planowania przyszłych

celów

i projektów.

Euroregion Niemen:

 Rozwój współpracy instytucjonalnej i kontaktów między ludnością w tym obszarze,

 Wszechstronny rozwój ekonomiczny i gospodarczy w sektorach : oświaty, ochrony

środowiska, infrastruktury publicznej, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki.

Euroregion Puszcza Białowieska:

 Tworzenie działań zapobiegających wybuchaniu klęsk żywiołowych i ochrona tym

samym zasobów przyrody tego euroregionu,

 Umacnianie więzi pomiędzy członkami euroregionu oraz ich instytucjami, poprzez

wspólne rozwiązywanie problemów i działanie na rzecz rozwoju w zakresie kultury,

turystyki, oświaty i ochrony zdrowia.

Euroregion Glacensis:

 Działanie na rzecz ochrony środowiska i ekologicznego trybu życia, w tym

eliminowanie zagrożenia kataklizmów i klęsk żywiołowych,

 Rozwój i integracja lokalnej młodzieży poprzez wymianę, i różne konkursy sportowe.

 Rozwój gospodarczy i społeczny oraz działanie przysparzające euroregionowi

wspólnych profitów,

 Budowanie nowych tras drogowych i postęp w unowocześnianiu obszaru.

Euroregion Pradziad:

 Integracja terenów przygranicznych w kwestiach planowania przestrzennego, rozwoju

gospodarki i środowiska naturalnego,

 Podniesienie jakości życia mieszkańców poprzez tworzenie nowych miejsc pracy

i możliwość osobistego rozwoju dzięki szkoleniom i innym projektom,

 Wspólne dbanie o dziedzictwo kulturowe oraz polepszanie kontaktów.

Euroregion Silesia :

 Rozwiązanie problemu przejścia granicznego i rozwój infrastruktury drogowej

w euroregionie,

 Dbanie o środowisko naturalnego i jego ochrona, zapobieganie klęskom żywiołowym

 Rozwój obiektów i atrakcji turystycznych w celu zyskania większego zainteresowanie

euroregionem Silesia,

 Rozwinięcie sektora kultury i ochrona dziedzictwa kulturalnego,

 Wymiana doświadczeń w kwestii rynku pracy i innowacji w gospodarce,

 Wspiera ideę integracji europejskiej.

Euroregion Łyna-Ława:

 Rozwój turystyki i innych sektorów jak : kultury, sportu, transportu, bezpieczeństwa

publicznego i ochrona środowiska,

 Polepszanie kontaktów między członkami euroregionu. Organizowanie działań, które

wpływają na podniesienie poziomu gospodarczego i społecznego,

 Eliminowanie zagrożeń wynikających z kataklizmów żywiołowych.

Euroregion Bałtyk:

 Wspólne działanie członków euroregionów, które nakierują ten obszar na rozwój

gospodarczy i społeczny. Budowanie bliskich relacji pomiędzy mieszkańcami tego

euroregionu i poprawa jakości ich życia,

 Dążenie do zgodnej współpracy między władzami lokalnymi a regionalnymi.

Euroregion Nysa:

 Działania nakierowane na oczyszczenie środowiska i jego ochronę,

 Polepszanie komunikowania się partnerów euroregionów, czyli mieszkańców,

instytucji

i urzędów,

 Tworzenie nowych miejsc pracy w celu polepszenia jakości życia obywateli.

Euroregion Pro Europa Viadrina

 Polepszenie relacji między obywatelami Polski i Niemiec,

 Podniesienie poziomu życia mieszkańców obu stron,

 Tworzenie coraz nowszych projektów rozwoju euroregionu zgodnie z założeniami

Europejskiej Konwencji Ramowej o Współpracy Transgranicznej między

Wspólnotami

i Władzami Terytorialnymi.

Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr:

 Celem jest stale rosnąca jakość życia mieszkańców, oraz działanie na rzecz rozwoju

euroregionu,

 Działanie na rzecz przyśpieszonego rozwoju infrastruktury drogowej i społeczno-

usługowej w obszarach przygranicznych,

 Informowanie obywateli o postępach i celach,

 Tworzenie różnych koncertów lub targów i innych imprez, w celu zbliżenia do siebie

mieszkańców Polski i Niemiec.

1.4 Podstawy prawne współpracy trans granicznej

Aby lokalne regiony ze sobą współpracujące mogły podejmować różne decyzję

w sprawie ich rozwoju, konieczne było uchwalenie przez Radę Europy dokumentów

formalnoprawnych. Rada Europy zaczęła zajmować się tą kwestią w latach 50-tych XX

wieku. Rezolucja 15 Konferencji europejskiej władz lokalnych z 1969 r., była pierwszym

z takich dokumentów, które Rada uchwaliła w sprawie współpracy regionów

przygranicznych. Z kolei w 74 rezolucji 8 Komitetu Ministrów, została poparta współpraca

euro regionalna, zwłaszcza ta dwustronna. Zarządzono również wtedy, by w prawie

narodowym dokonano takich zmian, które nie będą zakłócać w żaden sposób ich

działalności. Podczas 784 Zgromadzenia Parlamentarnego z 28 czerwca 1975 r. ustalono, że

trzeba opracować ramową konwencję o współpracy trans granicznej, co zapoczątkowało

tworzenie istotnych podstaw prawnych. Był to projekt, który przedłożono podczas

konferencji ministrów w Atenach w 1976 r. Następnie 11 października 1979 r., projekt ten

zaakceptowano, przez co współpraca trans graniczna została uregulowana.

1.4.1 Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami

i Władzami Terytorialnymi

Podczas czwartej konferencji ministrów, którzy są odpowiedzialni za insynuacje

lokalne, przyjęto 21 maja 1980 r. w Madrycie przez Radę Europy, Europejską Konwencję

Ramową

o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi. W skrócie

nazywana jest Konwencją Madrycką. Określana prawne i strukturalne wzorce ram

współpracy regionów przygranicznych, i ma charakter otwarty. Oznacza to, iż Komitet

Ministrów Rady Europy może zaprosić do współpracy inne kraje Europy, które do tej rady

nie należą, pod warunkiem że jest to jednomyślna decyzja. Aby państwa przyczyniły się do

rozwoju gospodarczego i społecznego muszą wspierać współprace transgraniczną, co jest

zawarte między innymi w preambule Konwencji. Konwencja Madrycka składa się z 12 art.

i z załącznika który zawiera wzory porozumień, umów i statutów dla różnych spraw

poruszanych przez regiony przygraniczne. Można podzielić je na dwie kategorie:

porozumienia państwowe i zarysy porozumień wytyczające ramy prawne dla współpracy

władz lokalnych [Malendowski i Ratajczak 1998, s.47]. Art. 1, mówi nam, że „każda z

Umawiających się Stron zobowiązuje się ułatwiać i wspierać współpracę trans graniczną

wspólnot i władz terytorialnych podlegających jej właściwości innej Umawiającej się Strony.

Będzie ona czyniła starania na rzecz zawarcia porozumień i przyjęcia uzgodnień niezbędnych

w tym celu, z poszanowaniem odrębnych postanowień konstytucyjnych każdej ze Stron”

[Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i

Władzami Terytorialnymi 1980]. Z kolei w art. 2 i 3, zaznaczone jest, że pierwszeństwo ma

prawo wewnętrzne danego kraju, ma to znaczenie przy zawieraniu umów

o partnerstwo trans graniczne. Ta organizacja, która bierze na siebie zadania, powinna być

traktowana za osoby prawa publicznego lub prywatnego. Natomiast jeśli współpraca

otrzymuję osobowość prawną, to jest ona zależna od prawa wewnętrznego strony, w której

jest siedziba. 9 listopada 1995 i 5 maja 1998 r. w Strasburgu, przyjęto Protokóły Dodatkowe

do Europejskiej Konwencji Ramowej o współpracy trans granicznej między Wspólnotami

i władzami terytorialnymi, zgodnie z art. 8, pkt 2 Konwencji Madryckiej o poszerzeniu

propozycji w niej zawartych. Polska przystąpiła do Konwencji 19 stycznia 1993 r.

i została

ratyfikowana przez Prezydenta RP 10 Marca 1993, poruszono kwestie legalności polskiej

działalności zagranicznej władz lokalnych i regionalnych, a nie tylko regionów

przygranicznych.

1.4.2 Europejska Karta Samorządu Terytorialnego

Karta ta, została uchwalona przez Rade Europy w Strasburgu dnia 15 października

1985 r. Jest to drugi, obok Konwencji Madryckiej, ważny akt prawny określający w swej

treści, zbiór postanowień i gwarancji, związany z rozwojem lokalnej samorządności.

Państwo, które ratyfikuję Kartę, powinno wziąć pod uwagę zasady demokracji społeczności

lokalnych, zgodnie z art. 10 pkt 1 : „wykonując swoje uprawnienia społeczności lokalne mają

prawo współpracować z innymi społecznościami lokalnymi oraz zrzeszać się z nimi –

w granicach określonym prawem,- w celu realizacji zadań, które stanowią przedmiot ich

wspólnego zainteresowania” [Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1985]. Karta

Samorządu Terytorialnego określa ramy formalno-prawne, m.in. w takich kwestiach jak :

 prawa współpracy społeczności lokalnych z innymi społecznościami lokalnymi

innych państw,

 w kwestii umieszczenia zasady samorządności terytorialnej w prawie wewnętrznym

lub Konstytucji,

[Do Rady Europy od 26 listopada 1991]

 możliwości odwołania się przez społeczności lokalne, na drodze sądowej, celem

zapewnienia wykonywania uprawnień i poszanowania zasad samorządności

terytorialnej zgodnie z Konstytucją lub prawem wewnętrznym.

Społeczności lokalne posiadają wiele praw takich jak:

 społeczności lokalne mogą w swoich granicach prawnych, kierować częścią spraw

publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców (art. 3

pkt4)

 społeczności lokalne mają swobodę działania w sprawach, które nie są wyłączone z

ich kompetencji lub nie wychodzą poza kompetencje innych organów władzy (art. 4

pkt2)

 społeczności lokalne mają prawo posiadania zasobów finansowych, którymi mogą

dysponować zgodnie ze swoją wolą, w ramach wykonywania swych uprawnień (art. 9

pkt1)

Polska ratyfikowała ten akt prawny w 1993 roku.

1.4.3 Europejska Karta Samorządu Regionalnego

Europejska Karta Samorządu Regionalnego jak i Europejska Karta Samorządu

Terytorialnego wzajemnie się uzupełniają, i spełniają zasadę subsydiarności

. Europejska

Karta Samorządu Regionalnego została przyjęta w Strasburgu dnia 5 czerwca 1997 r. przez

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy. Zawiera standardy prawne, które

ułatwiają współpracę trans graniczną, i jest kontynuacją tworzeniach tych standardów. Zakres

i kompetencje działania Samorządu Regionalnego jest określany przez ustawodawstwo

wewnętrzne danego kraju zgodnie z jego prawem wewnętrznym bądź międzynarodowym

lub Konstytucją (art. 2 pkt2) [Europejska Karta Samorządy Regionalnego 1997]. Władze

regionalne przy wykonywaniu kompetencji powinny kierować się interesem mieszkańców i

zasadą subsydiarności, biorąc przy tym pod uwagę wymogi narodowej i międzynarodowej

solidarności.

W kwestii administracji regionalnej, regiony powinny mieć własne fundusze, system

administracyjny, organy oraz własny personel. Ich zasoby finansowe powinny pochodzić

[ Subsydiarność – zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie

mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach
społeczeństwa, Wikipedia 2013]

głownie

z podatków, opłat i należności. Mogą je pobierać w granicach określonych w prawie lub

Konstytucji (art. 15 pkt1). Na podstawie tych umów i prac usprawniających, regiony

przygraniczne znają swoje prawa i kompetencje, dzięki czemu współpraca przebiega

sprawnie i bezkonfliktowo.

1.4.4 Europejska Karta Regionów Granicznych i Transgranicznych

Nazywana do 1995 r. Europejską Kartą Regionów Przygranicznych, jest dokumentem

uchwalonym przez Radę Europy 19 listopada 1981 r., a przez Polskę przyjęty w 1995 r. Nie

ma on mocy prawnej, jednak reguluje kwestie polityki gospodarczej dotyczące współpracy

trans granicznej. Zawiera w swojej treści definicję współpracy trans granicznej. Dokument

ten zaznacza, że współpraca transgraniczna jest szerszym pojęciem niż współpraca

euroregionalna gdyż nie wymaga ona aż takiego wysokiego poziomu zinstytucjonalizowania.

1.5 Podstawy instytucjonalne euroregionów

Podstawą działania współpracy trans granicznej są instytucję ,które czuwają nad

prawidłowym funkcjonowaniem regionów przygranicznych, i które często pełnią rolę

pośredników, którzy pomagają we wzajemnym kontaktowaniu się pomiędzy regionami

przygranicznymi. Nierzadko powstają różne organizacje i instytucje rządowe na poziomie

europejskim, jak i pozarządowe, chociażby Rada Wspólnot i Regionów Europy powstała

w 1951 r.

1.5.1 Rada Europy

Rada Europy z siedzibą w Strasburgu zapoczątkowała swe działanie po raz pierwszy

w 1949 r. przez podpisanie Traktatu Londyńskiego

. Niekiedy mylona z Radą Europejską,

a nawet i samą Unią Europejską. Jest to przede wszystkim organizacja międzynarodowa,

która zrzesza większość krajów Europy, oraz kilka z poza kontynentu w celu „osiągnięcia

większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady,

stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny

i społeczny” [Statut Rady Europy 1949, art. 1a]. Do zakresu działalności Rady Europy należą

[Wikipedia 2013]:

[umowa międzynarodowa powołująca do życia Radę Europy. Statut został podpisany 5 maja 1949 roku w

Londynie przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję,
Wielką Brytanię i Włochy), Wikipedia 2013]

 ochrona praw człowieka ( Oparta na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka )

 powiązana z ochroną praw człowieka ochrona mniejszości narodowych, językowych,

kulturalnych i innych,

 dziedziny spraw społecznych i gospodarczych,

 współpraca prawna,

 sprawy ochrony środowiska i wiele innych

W 1974 r. powstała Stała Konferencja Władz Lokalnych i Regionalnych

, która

reprezentowała członków rady Europy. Obecnie jednak to Kongres Władz Lokalnych

i Regionalnych Europy pełni funkcję reprezentantów władzy lokalnej i regionalnej Rady

Europy. W jej skład wchodzi Izba Władz Lokalnych i Izba Regionów. Jego głównym

zadaniem jest dopilnowanie, aby udział władz lokalnych i regionalnych w procesie

jednoczenia się Europy był zagwarantowany, i aby pogłębiał współprace między nimi.

Tworzy również raporty, dotyczące polityki regionalnej oraz pełni funkcję doradczą w tych

sprawach, współpracując m.in. z Komitetem Ministrów

. Kongres posiada tyle samo

przedstawicieli państw członkowskich, ilu jest ich w Zgromadzeniu Parlamentarnym

Tabela nr 1. Liczba przedstawicieli na Zgromadzeniu Doradczym

Albania - 4

Łotwa - 3

Andora – 2

Była

republika

Jugosławii Macedonia -

Armenia - 4

Malta - 3

Austria - 6

Mołdowa - 5

Azerbejdżan - 6

Monako - 2

Belgia - 7

Niemcy - 18

Bośnia i Hercegowina -

Norwegia - 5

Bułgaria - 6

Polska - 12

Chorwacja - 5

Portugalia - 7

[ jedna z organizacji rządowej na poziomie europejskim, w skrócie CPLRE – Congres des Pouvoirs Locaux et

Regionaux du Conseil de l’Europe]

[Komitet Ministrów – jedyny organ decyzyjny Rady Europy)

[Zgromadzenie Parlamentarne( inaczej Zgromadzenie Doradcze) - jeden z dwóch głównych organów

statutowych Rady Europy. Zasiada w nim 636 członków - 318 przedstawicieli parlamentów krajowych i 318
zastępców, Wikipedia 2013

]

Cypr - 3

Republika Czeska - 7

Czarnogóra - 3

Rosja - 18

Dania - 5

Rumunia - 10

Estonia - 3

San Marino - 2

Finlandia - 5

Serbia - 7

Francja - 18

Słowacja - 5

Grecja - 7

Słowenia - 3

Gruzja - 5

Szwajcaria - 6

Hiszpania - 12

Szwecja - 6

Holandia - 7

Turcja - 12

Irlandia - 4

Ukraina - 12

Islandia - 3

Węgry - 7

Lichtenstein - 2

Włochy - 18

Litwa - 4

Zjednoczone

Królestwo - 18

Luksemburg - 3

Źródło: Statut Rady Europy z 5 maja 1949 r.

Rada Europy w kwestii współpracy euro regionalnej, pełni funkcję, która odpowiada za

komunikowanie się między stronami współpracy. Udziela również pomocy w takich gestiach

jak tworzenie umów o współpracy trans granicznej, pomaga szukać wsparcia finansowego,

kreuje ważne projekty. Rada Europy wspomaga nie tylko państwa ze strony Konwencji

Ramowej

o Współpracy Transgranicznej, ale też przede wszystkim kraje Europy Środkowo-

Wschodniej.

1.5.2 Komitet Regionów

W grudniu 1994 r. powołany został Komitet Regionów

na mocy traktatu Unii

Europejskiej z Masstricht , który obecnie liczy 353 przedstawicieli samorządów lokalnych

i regionalnych z 28 państw UE [strona internetowa Komitetu Regionów], a którego

działalność polega na „angażowaniu władz regionalnych i lokalnych w europejski proces

decyzyjny i tym samym wspieranie większego udziału obywateli (…)Wspieramy współpracę

[Druga organizacja rządowa na poziomie europejskim]

między władzami regionalnymi i lokalnymi państw członkowskich, a w ramach strategii

rozszerzenia, polityki sąsiedztwa i polityki rozwoju również współpracę z władzami

regionalnymi i lokalnymi krajów kandydujących, potencjalnych krajów kandydujących,

krajów sąsiadujących i krajów trzecich.” [Oświadczenie przedstawione w Brukseli 2009]

Komitet Regionów, pełni funkcję pomocniczą Rady Unii Europejskiej oraz Komisji

Europejskiej. Nie jest samodzielna ani finansowo, ani organizacyjnie. Wydaje ona ogólne

opinie dotyczące działania władz regionalnych i lokalnych, jednak opinie te nie są

obligatoryjne.

1.5.3 Zgromadzenie Regionów Europy

Zgromadzenie Regionów Europy z siedzibą w Strasburgu, wytworzyło się w 1987 r.

w Brukseli i zajęło miejsce powstałej w 1985 r. Rady Regionów Europejskich. Zgromadzenie

to jest największą niezależną platformą, zrzeszającą ponad 230 regionów z 35 krajów oraz

około 15 organizacji międzyregionalnych [strona internetowa Zgromadzenia Regionów

Europy]. Dąży przede wszystkim do rozwoju demokracji i solidarności międzyregionalnej

i tworzy europejskie forum, na tle którego rozpatrywane są zagadnienia polityki krajowej,

europejskiej i międzynarodowej. Ma na celu uświadomienie wśród obywateli, jaki potencjał

posiadają ich regiony i jak duże znaczenie mają w kwestii rozwoju Europy, zachowując

jednocześnie ich różnorodność. Zgromadzenie to usiłuje również promować zasadę

subsydiarności w Europie i zachęca do wymiany doświadczeń w zarządzaniu regionami.

Rekomenduje często wiele innowacyjnych rozwiązań, które są już sprawdzone. Uzasadnia

nowe projekty w zakresie zdrowia, przemian demograficznych i innych. W ramach

Zgromadzenia utworzono m.in. w 1990 r. Komitet Współpracy Wschód-Zachód, który zbiera

przedstawicieli wydzielonych regionów, zgodnie z podziałem administracyjnym danego

Państwa np. landy niemieckie lub województwa w Polsce. Traktowane są jako jednostki

terytorialne o określonych kompetencjach. Komitet Współpracy Wschód-Zachód, omawia na

forum projekty wsparcia finansowego Regionów Europy Środkowej i Wschodniej oraz

regionów Trzeciego Świata.

1.5.4 Pozostałe organizacje zajmujące współpracą euro regionalną

Jedną z organizacji pozarządowych jest Stowarzyszenie Europejskich Regionów

Granicznych (SERG), która obecnie zrzesza 79 przedstawicieli ponad 160 [Urząd Komitetu

Integracji Europejskiej 2008] regionów granicznych. Powstała w 1971 r. a jej główna

siedziba mieści się w Gronau (Niemcy). Celem Stowarzyszenia jest reprezentowanie

zrzeszonych regionów, przed innymi instytucjami i władzami. Badają jakie cele mają

poszczególne regiony, jakie mają wyobrażenie na temat integracji Europy, po to aby

stworzyć plan działania, w celu osiągnięcia jak najlepszych rezultatów, które zaowocują w

przyszłości jeszcze lepszą współpracą trans graniczną i graniczną. Narzędzia które używa

SERG do realizacji swoich intencji, to między innymi organizacja różnych konferencji i

imprez, poświęconych problematyce regionów oraz tworzenie i wdrażanie innowacyjnych

projektów. Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych posiada również swoje

fundusze którymi rozdysponowuje, i które sam zdobywa.

Kolejną organizacją jest utworzona w 1973 r. Konferencja Peryferyjnych Regionów

Nadmorskich(CPMR), która obecnie reprezentuje swoją działalnością ponad 28 krajów,

w tym 160 regionów [CPMR 2005]. Ich zainteresowaniem jest polityka związana z

zarządzaniem i wykorzystaniem terenów morskich wokół: Łuku Atlantyckiego, Bałkanów i

Morza Czarnego, Wysp Śródziemnomorskich, Bałtycka i Morza Północnego. CPMR tworzy

odpowiednio tyle komisji, ile geograficznie znajduje się w ich zasięgu, nadmorskich

basenów. Jest to spowodowane tym, że każdy z tych terenów jest inny, ma swoją strukturę

organizacyjną, związku z tym komisje działają nie tylko w interesie całej Konferencji

i wspólnych celów, ale też w swoich indywidualnych kwestiach. Głównym

zainteresowaniem CPMR jest transport, rolnictwo, współpraca europejska, różne innowacje

i zatrudnienie. Starają się aby Europa zwróciła uwagę również na politykę morską i regiony

wokół nich, aby wzmocniono bezpieczeństwo, i aby migracje statków nie były zakłócane.

Istotną sprawą jest także ochrona środowiska nadmorskiego i polityka rybacka.

Rozdział II Funkcjonowanie Euroregionów

2.1 Stan Euroregionów w Polsce

Pierwszym założonym Euroregionem w Polsce jest euroregion Neisse-Nisa-Nysa,

który powstał w 1991 r. Zapoczątkował on tworzenie następnych umów współpracy

transgraniczej na terenie Polski i obecnie istnieje ich 16. Najwięcej znajduje się na granicy

południowej, realizując partnerskie stosunki z takimi krajami jak: Czechy, Słowacja,

Ukraina, Rumunia i Węgry

[Małecka 2003]. Stan Euroregionów w Polsce prezentuje tabela:

Tabela nr.2 Chronologia i obszar tworzenia Euroregionów w Polsce

Nazwa Euroregionu

Data podpisania porozumienia

Pogranicze Polski

Neisse-Nisa-Nysa

23 grudzień 1991

Południowo-zachodni

Karpacki

14 luty 1993

Południowo-wschodni

Sprewa-Nysa-Bóbr

21 wrzesień 1993

Zachód

Pro Europa Viadrina

21 grudzień 1993

Zachód

Tatry

25 sierpień 1994

Południe

Bug

29 wrzesień 1995

Wschód

Pomerania

15 grudzień 1995

Zachód

Glacensis

5 grudzień 1996

Południe

Niemen

6 czerwiec 1997

Północno-wschodni

Pradziad

2 lipiec 1997

Południe

Bałtyk

22 luty 1998

Północ

Śląsk Cieszyński

22 kwiecień 1998

Południe

Silesia

20 wrzesień 1998

Południe

Beskidy

9 czerwiec 2000

Południe

Puszcza Białowieska

25 maj 2002

Wschód

Łyna-Ława

4 wrzesień 2003

Północ

Źródło: Dane ze strony internetowej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego

Porozumienia są podpisywane między dwoma stronami lub więcej. W Polsce umów

dwustronnych jest 8, a z kolei umów trójstronnych jest 5. Istnieją również Euroregiony

w tym Bałtyk i Karpacki, które porozumienie podpisały z 5 krajami.

Mapa nr 3. Euroregiony na granicach Polski

Źródło: Stowarzyszenie Gmin Dorzecze Górnej Odry 2011

2.1.1 Euroregiony w fazie organizacji

W 2003 roku podpisano porozumienie między Polską a Rosją i Litwą (obwód

kaliningradzki

) o stworzenie nowego euroregionu o nazwie Szeszupa. Również jeden region

Szwecji wykazał zainteresowanie. Gminy ze strony polskiej wysłały wniosek do

Ministerstwa Spraw Zagranicznych o wydanie odpowiedniej opinii. Niestety ze strony

polskiej, nie zostały jeszcze zakończone procedury formalno-prawne. Chęć przystąpienia do

tego porozumienia wykazały dwie gminy polskie – Gołdap i Kowale Oleckie,

z województwa warmińsko-mazurskiego oraz kilka jednostek samorządu terytorialnego

z Litwy i Rosji, oraz wspomniany wyżej- jeden regiony ze strony Szwecji. Sama nazwa

Euroregionu Szeszupa wywodzi się z rzeki o tej samej nazwie. Promocja tego Euroregionu

już trwa i posiada on swoją stronę internetową

http://euro.sesupe.lt/index.php?id=476

Kolejnym Euroregionem w fazie organizacji jest Euroregion Dobrava, który powstał na

granicy polsko-czeskiej. Ze strony polskiej porozumienie podpisały powiaty Świdnica

i Dzierżoniów, gminy Mieroszów i Walim, miasto Jedlina Zdrój, Regionalne Stowarzyszenie

Inicjatyw Społecznych PRO-EURO z Wałbrzycha, a po stronie czeskiej gmina Mezimesti.

Dobrava sąsiaduję z istniejącym już od 1996 r. Euroregionem Glacensis. Ostatecznie w 2004

r. został zlikwidowany.

[jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej, rosyjska eksklawa w Europie Środkowej, nad Morzem

Bałtyckim, Wikipedia 2013]

Mapa nr 4. Euroregion Dobrava oznaczony kolorem czerwonym

Źródło: Strona internetowa Regionalnego Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Pro-Euro

2.2 Programy pomocowe wspierające finansowo współprace trans graniczną

Unia Europejska utworzyła specjalne instrumenty finansowe, w celu ułatwienia

rozwoju krajów i ich regionów, w ramach współpracy trans granicznej. Powodem ich

utworzenia było przeświadczenie, że wyeliminują one i zrównoważą różnice między

państwami Europy, zwłaszcza tych w Europie Środkowo-Wschodniej. Pierwszym takim

instrumentem był program PHARE.

2.2.1 PHARE

Program Phare

powstał w 1989 r. w celu wsparcia finansowego Polski i Węgier.

W tym bowiem okresie, w naszym kraju i na Węgrzech trwały przemiany ustrojowe

[Nazwa Phare jest skrótem od nazwy w języku angielskim – Poland and Hungary Assistance for

Reconstructing of their Economies]

i gospodarcze. Z czasem jednak, program ten powiększał zakres swojej działalności

o kolejne kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Wspierał on przede wszystkim kraje

kandydujące do Unii Europejskiej. Do 2000 r. z programu korzystały już takie kraje jak :

Albania, Bułgaria, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Słowenia, Bośnia

i Hercegowina i była Jugosłowiańska Republika Macedonii. Phare został w 2007 r.

przekształcony na instrument pomocy przedakcesyjnej

,a w roku 2003, zaprzestał działać

w krajach kandydujących.

W tym roku, została podpisana również między Polską a Komisją Europejską w

Memorandach Finansowych, że projekty, które zostały objęte alokacją PHARE 2003 będą

realizowane do 30 listopada 2006 r. Polska była beneficjentem, który uzyskał najwięcej

środków finansowych bo ok. 3,9 mld euro (lata 1990-2003)[

Małecka 2007, s. 31].

PHARE CBC

Phare CBC, czyli inaczej Program Współpracy Przygranicznej, powstał w 1994 r. Powołał go

Parlament Europejski i przeznaczył na niego ¼ środków z programu Phare. Miał przyczyniać

się w dużej mierze na proces integracji między krajami Europy Środkowo-Wschodniej

a Unią Europejską. Celem było wsparcie współpracy między nimi i ujednolicenie

poszczególnych podstaw prawnych [Perkowski 2010]. Miał wpływać na jakość życia

mieszkańców tych regionów oraz uświadomić im, że wspólne działanie przyczyni się

wspólnych zysków z tej współpracy. W Polsce w ramach tego programu do 2006 r.

zakończono 503 projektów, za łączną sumę 510 mln euro [ Małecka 2007, s. 32].

Tabela nr.3 Fundusz Małych Projektów Programy Phare CBC w Polsce w latach 1994-2003

Nr Programu

Nazwa Programu

Alokacja(phare)

Wykorzystanie(phare)

PL9402

Polska-Niemcy 1994

51 747 287,42

51 547 286,09

PL9409

Polska-Dania 1994

3 734 000,00

3 727 056,95

PL9502

Polska-Niemcy 1995

45 837 627,00

45 587 853,24

PL9503

Polska-Region Morza

Bałtyckiego 1995

4 037 107,00

3 836 742,53

ZZ9524

Polska - Czechy -

Niemcy 1995

1 530 132,00

1 511 775,92

[w skrócie IAP -Od stycznie 2007 r. Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IAP) zastępuje całą serię

programów i instrumentów finansowych Unii Europejskiej dla państw kandydujących lub potencjalnych
kandydatów do wstąpienia do UE: PHARE, PHARE CBC, ISPA, SAPARD, CARDS i instrument finansowy
dla Turcji]

PL9604

Polska - Niemcy 1996 47 995 536,00

47 684 743,75

PL9612

Polska

Region

Morza

Bałtyckiego

1996

4 043 935,00

4 000 893,09

ZZ9621

Polska - Czechy -

Niemcy 1996

1 500 000,00

1 286 403,44

PL9701

Polska - Niemcy 1997 47 997 818,00

46 147 337,85

PL9708

Polska

Region

Morza

Bałtyckiego

1997

3 352 318,00

3 347 595,35

PL9802

Polska - Niemcy 1998 49 118 630,00

48 322 433,84

PL9810

Polska

Region

Morza

Bałtyckiego

1998

4 000 000,00

3 655 123,88

PL9911

Polska - Czechy 1999 3 000 000,00

2 608 592,04

PL9913

Polska - Niemcy 1999 32 000 000,00

31 759 983,83

PL9917

Polska

Region

Morza

Bałtyckiego

1999

3 000 000,00

2 927 839,91

PL0009

Polska - Niemcy 2000 44 000 000,00

41 444 439,61

PL0010

Polska-Słowacja 2000 4 000 000,00

3 785 792,70

PL0011

Polska - Czechy 2000 5 000 000,00

4 808 881,49

PL0014

2000

Działania

specjalne dla Regionu

Morza Bałtyckiego

1 000 000,00

798 102,77

PL0015

Polska

Region

Morza

Bałtyckiego

2000

2 000 000,00

1 995 812,93

PL0108

Polska - Niemcy 2001 44 000 000,00

41 233 392,24

PL0109

Polska - Czechy 2001 5 000 000,00

4 589 619,80

PL0110

Polska - Słowacja

2001

4 000 000,00

3 941 926,85

PL0111

Program Współpracy 3 000 000,00

2 426 793,36

w Regionie Morza

Bałtyckiego 2001

2002/000-606

Polska - Niemcy 2002 44 000 000,00

41 093 557,69

2002/000-607

Polska - Czechy 2002 5 000 000,00

4 834 824,40

2002/000-639

Polska-Region Morza

Bałtyckiego 2002

3 000 000,00

2 509 634,47

2003/005-078

Polska - Czechy 2003 5 000 000,00

4 902 974,29

2003/005-681

Polska-Słowacja 2003 4 000 000,00

3 595 646,52

2003/005-708

Polska - Niemcy 2003 44 000 000,00

42 899 964,93

2003/005-873

Program Współpracy

w Regionie Morza

Bałtyckiego 2003

3 000 000,00

2 650 224,10

Źródło: Strona główna WWPE (Władza Wdrażająca Programy Europejskie

)

Fundusz Małych Projektów CBC (FMP) utworzono w 1994 r. w ramach programu

Współpracy Przygranicznej Polska-Niemcy Phare. Mimo iż na początku obejmował on

swoim zasięgiem tylko 4 euroregiony na granicy polsko-niemieckiej, to w niedługim czasie

rozszerzył swoją działalność na pozostałe euroregiony na granicach Polski. Wielkość

pozyskanych środków z funduszu, zależała w większości od miejsca położenia euroregionu.

Niektóre z nich, korzystały naraz z dwóch programów, np. Euroregion Bałtyk, Pomerania,

Karpacki i inne. Aby FMP sprawnie działało, powołana została Władza Wdrażająca Program

Współpracy Przygranicznej Phare (WWPWP). Powstała ona przez podpisanie Umowy

Finansowej z dnia 19 września 1994 r. pomiędzy Komisją Europejską a Rządem RP. Umowa

ta związana była z finansowaniem Programu PL9402 Polska-Niemcy. Z czasem, WWPWP

zajmowała się kolejnymi programami w ramach Phare CBC, w tym także Program Phare

Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne(JHA) oraz przez porozumienie między

Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji a Ministrem Gospodarki – Program Phare

Spójność Społeczno-Gospodarcza (SSG) . Od 1 stycznia 2004 WWPWP została państwową

jednostką budżetową pod nadzorem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

W dniu 7 marca 2007 roku decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nastąpiła

zmiana nazwy jednostki na Władza Wdrażająca Programy Europejskie (WWPE). WWPE

udzieliła euroregionom część swoich kompetencji by zarządzała funduszami. W tym celu

powołano komitet sterujący w danym euroregionie i odpowiednich obserwatorów z WWPE

oraz z Komisji Europejskiej. Komitet sterujący nadzoruje podejmowane decyzje o wyborze

projektu i sposobie jego finansowania oraz odpowiada na ocenę wniosków powołując w tym

celu odpowiednich ekspertów. Funkcje techniczne, czyli wdrażanie owych projektów

w życie, pełni sekretariat euroregionu. W ramach FMP, najbardziej skorzystały euroregiony

położone przy granicy polsko-niemieckiej, z racji tego iż była to zewnętrzna granica Unii

Europejskiej, i zrealizowały one największą ilość projektów m.in. euroregion Nysa czy też

Sprewa-Nysa-Bóbr. Z kolei pod względem wysokości wykorzystanych środków finansowych

najbardziej skorzystał euroregion Pomerania, gdyż beneficjent ten, miał dostęp do dwóch

funduszy – Polska-Niemcy i Region Morza Bałtyckiego.

Głównym celem przeznaczenia środków z Funduszy Małych Projektów według Komisji

Europejskiej było tworzenie więzi międzyludzkich po obu stronach granicy. Związku z tym

celem finansowane projekty dotyczyły imprez kulturalnych i sportowych, różne szkolenia,

tworzenie instytucji gospodarczych, jak i rozwój turystyki. Przy wybieraniu projektu,

najbardziej rozważaną kwestią było to, jaki efekt ona przyniesie w sprawie integracji euro

regionalnej. Wartość takiego projektu nie mogła przekroczyć 50 tys.euro. Do

najważniejszych celów FMP CBC należały [WWPE 2010]:

 promowanie atrakcji turystycznych w obrębie danego regionu i rozwój ogólny tego

sektora poprzez różne przetargi i promocje,

 organizowanie programów i szkoleń wpływających na rozwój lokalnej ludności np.

kursy językowe, w tym wymiana doświadczeń między ich uczestnikami,

 opracowywanie kolejnych projektów i badania efektów przeprowadzonych wcześniej

przedsięwzięć,

 rozwój komunikacji władz lokalnych i regionalnych pomiędzy krajami, celem lepszej

współpracy i wymiany doświadczeń,

 organizowanie imprez sportowych, koncertów, konkursów w celu wymiany

kulturalnej między społecznościami regionalnymi

2.2.2 INTERREG

Program INTERREG powstał dzięki inicjatywie Komisji Europejskiej w celu rozwoju

i wspierania współpracy regionów przygranicznych na wewnętrznych i zewnętrznych

granicach Unii, ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego. Program ten stworzył trzy programy INTERREG [Małecka 2007, s. 40]:

INTERREG I : Jego program był realizowany w latach 1990-1993 rozdysponowując 1082

mln euro i dotyczył współpracy transgraniczej. Miał on na celu poprawienie stosunków

pomiędzy regionami przygranicznymi, ponieważ Unia Europejska zauważyła niekorzystne

relacje między nimi, spowodowane m.in. inną odmienną kulturą i konfliktami z przeszłości.

INTERREG II : Był realizowany w okresie 1994-1999 zaraz po INTERREG I i miał do

rozdysponowania 3525 mln euro, w zakresie swojego działania zajmował się już nie tylko

współpracą trans graniczną ale także :

 INTERREG IIA- Współpraca trans graniczna, celem programu jest wsparcie i rozwój

m.in. sektorów turystki, rozwoju ludności przygranicznej, rozwój kulturalny,

 INTERREG IIB- Rozwój Transportowych Sieci Energetycznych,

 INTERREG IIC- Współpraca ponadnarodowa, poprawa integracji przestrzennej

w celu bezspornego rozwoju wewnętrznych granic Unii Europejskiej i gospodarki

wodnej eliminującej powodzie

W ramach programu INTERREG II zrealizowano 60 programów i wydano 2562 mln euro na

działalności w komponencie A, 550 mln na działalność w komponencie B w którym

zakończono 3 programy, oraz 413 mln w ramach 14 projektów z komponentu C.

INTERREG III

Realizowany w latach 2000-2006, za łączną kwotę 4875 mln euro. Dzieli się go na trzy

komponenty [Latoszek 2007]:

 Komponent A, czyli współpraca trans graniczna władz publicznych, stworzony

w celu rozwoju przygranicznych ośrodków społecznych i gospodarczych poprzez :

-wsparcie i rozwój małych przedsiębiorstw,

-ochronę środowiska,

-modernizację sieci transportowej,

-finansowanie z funduszu mikroprojektów różnych inicjatyw społecznych

tworzonych przez lokalnych mieszkańców regionów,

-wykorzystanie i rozwój zasobów ludzkich poprzez edukację w dziedzinach

technologii, nauki i umiejętności kreowania nowych miejsc pracy,

 Komponent B, jako współpraca międzynarodowa. Skupiono się tutaj na rozwoju

infrastruktury transeuropejskiej i gospodarki przestrzennej, przy uwzględnieniu

obszarów wiejskich i ośrodków miejskich. Finansowane są również projekty

z zakresu ochrony środowiska. Większość tych projektów jest tzw. „projektami

miękkimi”,

 Komponent C, jako współpraca międzyregionalna w skali europejskiej. Służy

wymianie doświadczeń i informacji w celu rozwoju regionalnego.

Podział środków w latach 2004-2006 na komponenty:

 Komponent A – 80% czyli 177,09 mln euro [Małecka 2007, s.40] ( w tym

przynajmniej 35% środków musi być przeznaczonych na granicę wschodnią),

 Komponent B - 14% czyli 30,99 mln euro,

 Komponent C – 6% czyli 13,28 mln euro.

Polskie programy i granice współpracy w ramach INTERREG IIIA:

 5 dwustronnych programów między:

- Polska – Saksonia,

- Polska – Czechy,

- Polska – Słowacja,

- Polska – Brandenburgia,

- Polska - Meklemburgia Pomorze Przednie,

 2 trójstronne programy między:

- Polska – Białoruś – Ukraina,

-Polska – Litwa - Federacja Rosyjska(Obwód Kaliningradzki).

Mapa nr 5. Programy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA w Polsce

Źródło:

Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego 2004

INTERREG IVA

Jest to program utworzony na lata 2007-2013 o nazwie „Europejska Współpraca

Terytorialna“ – „Współpraca Transgraniczna“ Meklemburgia-Pomorze

Przednie/Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie)

2007-2013. Program ten opiera się na [strona internetowa Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego EFRR 2011]:

 Rozporządzeniu(WE) nr 1080/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z

dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 – "rozporządzenie EFRR"

 Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające

rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 – "rozporządzenie ogólne".

 Rozporządzeniu komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające

szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006

ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz

rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Program ten posiada 4 priorytety. Należą do nich rozbudowa infrastruktury, która ma służyć

współpracy transgraniczej i ochrona środowiska. Rozwój takich sektorów w ramach

obszarów pograniczna jak : rozwój zasobów ludzkich, ochrona zdrowia, edukacja i kultura.

Zacieśnianie współpracy między regionami celem poszerzenia tematyki gospodarczo-

naukowej i powiązań gospodarczych. Również pomoc techniczna, która ma za zadanie

czuwać nad osiągnięciem tych celów i ich realizację.

2.2.3 Różnice pomiędzy programem Interreg IIIA a Phare CBC

Programy wspierające współpracę trans graniczną jak Phare i Interreg różnią się

wieloma aspektami.

Phare CBC [Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010]:

 Obowiązuje język angielski, a wartość projektu musi wynieść minimum 2 mln euro,

 Projekty są wybierane na poziomie krajowym i zatwierdzane przez Komisję

Europejską,

 Płatności są zaliczkowe,

 Każde państwo ma oddzielne środki,

 Projekty są realizowane według procedur Phare.

Interreg IIIA:

 Obowiązują języki narodowe, w zależności od programu i obszaru działalności,

 Projekty są wybierane wspólnie przez międzynarodowe instytucje i najpierw

podlegają ocenie,

 Rozliczane są na zasadzie refundacji kosztów,

 Projekty są realizowane według przepisów obowiązujących wewnątrz danego kraju,

 Państwa posiadają wspólny budżet,

 Komitet Sterujący zatwierdza projekty.

2.3 Bariery współpracy na granicach Polski

Współpraca trans graniczna jak wiele różnych działalności spotyka na swojej drodze

problemy, które mają znaczenie w kwestii rozwoju, i wpływa przede wszystkim na czas

realizacji niektórych przedsięwzięć. Problemy te dotyczą wszystkich krajów Europy, w tym

również polskich regionów przygranicznych takich jak [statuty wymienionych Euroregionów

oraz ich oficjalne strony internetowe]:

 Euroregion Pomerania: Do najbardziej uciążliwych problemów Pomeranii zalicza

m.in. barierę językową w tym trudność w znalezieniu partnerów współpracy

transgranicznej, przez co nie cieszy się takim zainteresowaniem wśród innych

europejskich Euroregionów. Dodatkowo różnorodność krajów, z którymi już

współpracuje, wpływa na rozwój ich regionu, ponieważ nie wszystkie kraje mają ten

sam potencjał finansowy czy gospodarczy. Ten fakt sprawia, iż Pomerania spotyka

się z utrudnieniem w celu pozyskania dodatkowych środków pochodzących

z funduszy Unii Europejskiej,

 Euroregion Nysa: Ten obszar współpracy euro regionalnej wskazuje problem

w rozliczaniu się z wykonanych projektów, oraz zawiłych procedur ich dotyczących.

Euroregion Nysa uważa, że za dużo jest instytucji przed którymi musi odpowiadać

i które często zakłócają ich działalność. Wskazano również problem dotyczący

zmian, które zachodzą w trakcie realizowania poszczególnych projektów, co wydłuża

cały proces tworzenia. Mało znaczącą ale jednak uciążliwą kwestią jest dla tego

regionu problem z połączeniami komunikacyjnymi,

 Euroregion Glacensis: Również ten euroregion, podobnie do Nysy, ma problem ze

skomplikowanymi procedurami rozliczania. Wymienia problemy ze zmianami

zachodzącymi w trakcie trwania projektów oraz nieterminowość poszczególnych

zadań wykonywanych przez inne instytucje, które wynikają z braku procedur.

Niejednokrotne starania w celu uzyskania dodatkowych środków finansowych

z programu INTERREG IIIA również stanowią problem, ponieważ wnioski są

odrzucane. Jako jedyny z euroregionów, Glacensis wymienia sprawę przedłużającego

się procesu dotyczącego otwarcia przejść granicznych,

 Euroregion Pradziad: Problem w tym regionie tkwi w barierze językowej i trudności

w znalezieniu innego regionu współpracującego z euroregionem Pradziad. W tym

obszarze, zwłaszcza po stronie polskiej, defektem jest kiepska infrastruktura drogowa

i mało rozwinięty sektor turystyczny. Również ten euroregion zaobserwował ciągłe

zmiany procedur w trakcie ich realizowania i określił to jako barierę. Zauważył

również, iż forma rozliczania projektów jest niejednolita we wszystkich

Euroregionach,

 Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr: W tym obszarze pojawia się kwestia zbyt długiego

oczekiwania na zwrot kosztów, poniesionych przy realizacji projektów rozwoju

regionów, oraz problem z uzyskaniem zaliczki z funduszu INTERREG III A .

Również i ten euroregion wskazuję barierę przy rozliczaniu projektów

i skomplikowane procedury,

 Euroregion Silesia: Tak jak większość euroregionów, Silesia wskazał jako utrudnienie

problem z rozliczaniem projektów, niejasne procedury oraz długi czas oczekiwania na

zwrot poniesionych kosztów, w tym kwestia otrzymania zaliczki z funduszy

wspierających współpracę euro regionalną,

 Euroregion Beskidy: Problemy natury językowej oraz skomplikowane procedury są

największą zaporą w tym euroregionie. Także różnice które występują w różnych

częściach kraju w tematyce rozliczania z projektów,

 Euroregion Pro Europa Viadrina: Problem z infrastrukturą drogową oraz

skomplikowane procedury związane z wdrażanymi projektami,

 Euroregion Śląsk-Cieszyński: Skomplikowane procedury rozliczania projektów i ich

rozliczania. Zbyt wiele instytucji do których trzeba się zwracać powoduję

niepotrzebną biurokrację,

 Euroregion Tatry: Procedury, które uniemożliwiają rozliczania projektów przez

zagraniczne sekretariaty euroregionów. Oraz tak jak wskazuje większość

euroregionów – skomplikowane procedury i ciągłe zmiany,

 Euroregion Karpacki: Na granicy, na której znajduje się euroregion Karpacki

występuje głównie bariera obowiązku wizowego na granicy, oraz kolejki

spowodowane odprawami celnymi i paszportowymi,

 Euroregion Niemen: Na obszarze tego euroregionu występują asymetrie w sferze

finansowej i gospodarczej poszczególnych regionów przez co realizacja niektórych

projektów jest wydłużona. Z tego powodu, ciężko jest znaleźć dodatkowych

partnerów zagranicznych. Obowiązek wizowy na granicy Państw również jest barierą.

Występują

różnice

zakresach

kompetencji

organów

państwowych

i samorządowych,

 Euroregion Bug: Utrudniony dostęp do funduszy Unii Europejskiej i innych

programów wspierających współpracę euro regionalną, oraz niemożność pokrycia

honorariów artystów z środków otrzymanych z programów unijnych. Występujący na

granicy obowiązek wizowy utrudniający swobodę przemieszczania,

 Euroregion Bałtyk: Problem ze znalezieniem kolejnych partnerów zagranicznych oraz

ograniczona ilość środków finansowych na rozwój współpracy, spowodowany m.in.

tym że, trzeba długo czekać na zwrot poniesionych kosztów, związanych z realizacją

projektów,

 Euroregion Łyna-Ława: Różnice w potencjalne finansowym i gospodarczym między

uczestnikami współpracy oraz niedostateczna ilość środków finansowych. I tak jak

w przypadku euroregionu Glacensis, występuję problem z przedłużającym się

procesem otwierania przejść granicznych. Niejednolite rozwiązania prawne

występujące w różnych częściach kraju oraz różnice w zakresie kompetencji organów

samorządowych

i państwowych. Również i w tym euroregionie występuje problem związany

z obowiązkiem wizowym na granicy,

 Euroregion Puszcza-Białowieska: Obszar który obejmuje owy euroregion, boryka się

z problemami granicznymi, związanymi z odprawami celnymi i paszportowymi, które

generują kolejki, spowodowany m.in. obowiązkiem wizowym.

Rozdział III Obszary i efekty współpracy regionalnej na granicach polski

3.1 Charakterystyka i efekty rozwoju Euroregionów na pograniczu zachodnim

3.1.1. Euroregion Pomerania

Nazwa euroregionu Pomerania wywodzi się z położenia geograficznego i struktury

samorządowej i oznacza kraj położony nad morzem. Początkowy projekt na utworzenie tego

euroregiony powstał już w 1992 r. po stronie niemieckiej. A od 1991 r. strona niemiecka

zabiegała o to by jego członkiem była również Polska. Za sprawą koncepcji wojewody

szczecińskiego, Sejmiku Samorządowego Województwa Szczecińskiego i przy udziale

Ministerstwa Spraw Zagranicznych, było utworzenie czterostronnego układu : miast i gmin

Meklemburgii

i Brandenburgii ze strony Niemiec, duńskiej wyspy Bornholm, szwedzkiej Południowej

Skanii i 21 gmin polskich od strony Pomorza. Celem tak wielostronnej współpracy było

utworzenie tzw. Triady Bałtyckiej

. W skład podpisanego w 1994 r. Porozumienia,

wchodziło ze strony polskiej 21 gmin, a po stronie Niemiec, miasta i powiaty Meklemburgii.

Jednak oficjalną umowę o utworzeniu euroregionu Pomerania, podpisano i przyjęto 15

grudnia 1995 r. pomiędzy dwiema stronami: Niemcami i Polską. Jednak na dzień dzisiejszy

euroregion Pomerania zajmuje obszar północno-zachodniej Polski, północnych Niemiec

i południowej Szwecji. Jego powierzchnia wynosi 49 000 km

, a zamieszkuje go ok. 3,9 mln

ludzi [strona internetowa Euroregionu Pomerania].

[Jest to porozumienie o współpracy województwa szczecińskiego, gmin bornholmskich i regionów

szwedzkich podpisanego w maju 1991r., Skrzydło 1994, s.51]

Mapa nr 6. Obszar euroregionu Pomerania

Źródło : Oficjalna strona Euroregionu Pomerania

Ze statutu euroregionu Pomerania, wynika że mogą do niego przystąpić gminy innych

Państw

a w szczególności gminy z Danii lub Szwecji. Z tego przyzwolenia skorzystała w 1998 r.

Szwecja

i dołączyła do wspólnoty ze swoim związkiem Kommunförbundet Skåne ( 33 gminy).

Siedzibą euroregionów po stronie Polski jest miasto Szczecin i stosuje przepisy ustawy z dnia

7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach [Dz. U.96.13.74., ost. zm. Dz. U. 98.162. 1126].

Struktura

euroregionu

Pomerania,

podobnie

jak

w innych dzieli się na [statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania]:

 Sekretariat euroregionu,

 Rada euroregionu (spełnia funkcje doradcze i wykonawcze, liczy 32 członków

i każda ze stron posiada 1/3 głosów),

 Prezydium euroregionu (obejmuje 6 członków i powołują oni sekretarza

i prezydentów Pomeranii),

 Grupy robocze ( powoływane są przez prezydium euroregionu i działają

w określonych sektorach np. turystyki czy infrastruktury)

Członkowie euroregionu Pomerania dzielą się na [statut Stowarzyszenia Gmin Polskich

Euroregionu Pomerania] :

 Zwyczajnych,

 Honorowych,

 Wspierających,

Do członków zwyczajnych mogą należeć powiaty i gminy, a do honorowych i wspierających

osoba prawna, pełnoletnia osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych,

bądź inny podmiot lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej.

Obecnie w skład euroregionu Pomerania wchodzą [Małecka 2007, s.44]:

 Ze strony polskiej 97 gmin( np. gmina Kołobrzeg, Międzyzdroje, Czaplinek) i 10

powiatów,

 Ze strony niemieckiej 8 powiatów i 3 miasta,

 Ze strony szwedzkiej 33 gminy.

Euroregion Pomerania korzysta z tzw. „małych projektów euro regionalnych”, o których

mowa była w rozdziale II

. Pomerania odznacza się wśród innych euroregionów, łączną

kwotą, którą otrzymała z tego programu, bo wyniosła ona łącznie 5762,2 tys. Euro [Małecka

[ Rozdział II, pkt 2.3.1.]

2007, s.46] i średnio na jeden projekt przypadła kwota 12 tys. euro. Większość tych środków

zostało wykorzystane na projekty związane z promocją regionów w tym : imprezy kulturalne,

koncerty itp. Dodatkowo projekty związane

z rozwojem sektora turystyki i gospodarki polegające na finansowaniu różnych katalogów

i stron internetowych poświęconym opisem atrakcji turystycznych lub katalogów firm. Oraz

kolejnym ważnym aspektem był rozwój zasobów ludzkich wspieranych przez liczne

szkolenia i konferencje. Ich beneficjentami w większości były samorządy gmin i powiatów,

a największą liczbę projektów zrealizowało miasto Szczecin. Euroregion Pomerania

skorzystał także z finansowanego programu INTERREG IIIA, gdzie zauważono dużą

skuteczność

w rozwoju takich segmentów jak : środowisko, obszary wiejskie, infrastruktura techniczna

i turystyczna, zatrudnienie, kultura, rozwój gospodarczy i kooperacja. Do takich wniosków

doszli analitycy którzy w 2005r. przedłożyli „Aktualizację Oceny Średniookresowej

INTERREG IIIA 2000 – 2006”. Na jej podstawie można wysnuć wnioski, iż programy

rozwojowe cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorstw i zrealizowano 236

mikroprojektów (stan na 20 sierpnia 2007 r.)

[

Małecka 2007, s.42] . Z badania

przeprowadzonego w ramach projektu Ulysses

wynika iż wartość PKP per capita zwiększała

się

w latach 1997-2008 o 3.6%. A w 2010 r. bezrobocie kształtowało się powyżej średniej

europejskiej. Jeśli chodzi o ochronę środowiska to zauważono iż zwiększyły się możliwości

np. oczyszczania ścieków. A wrażliwość na zmiany klimatu jest niższa niż średnia

europejska. Również potencjał energii wiatrowej jest powyżej normy europejskiej.

3.1.2 Euroregion Pro Europa Viadrina

Początki powstawania euroregionu Pro Europa Viadrina miały miejsce już we

wrześniu 1992 r. , i miały one głownie na celu powiązanie współpracy między Fankfurtem

a Słubicami. 5 czerwca 1993 został napisany list intencyjny o utworzenie euroregionu Pro

Europa Viadrina, a 21 grudnia 1993 r. podpisano umowę między Stowarzyszeniem

Środkowej Odry, a Stowarzyszeniem Gmin Lubiskich Pogranicze oraz Związkiem Gmin

Gorzowskich, i owy euroregion powstał. Euroregion ten składa się z :

 28 gmin i 3 powiatów po stronie Polski, o łącznej powierzchni 5737 km

[Projekt Ulysses – Wyniki badań przygotowywane dla ESPON(Europejska Sieć Obserwacyjna Rozwoju

Terytorialnego i Spójności Terytorialnej) w sprawie trans granicznego planowania przestrzennego w
Euroregionach]

 Miasto Frankfurt nad Odrą oraz powiaty Markisch Oderland i Oder-Spree,

o powierzchni 4726 km

2 .

Siedziba euroregionu mieści się po stronie polski w Gorzowie Wielkopolskim. Formą

współpracy jest treść ”Umowy między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną

Niemiec o dobrosąsiedztwie i przyjaznej współpracy" z dnia 17 czerwca 1991 roku.

Organami euroregionu są [Statut Euroregionu Pro Europa Viadrina]:

 Rada Euroregionu – która jest najwyższym organem uchwałodawczym, który składa

się

z 20 członków po 10 z każdej strony. Ustala kierunki działania euroregionu, powołuje

Prezydium, zatwierdza uchwały oraz zajmuje się sprawami finansowymi i wyznacza

Komisję Rewizyjną.

 Prezydium Euroregionu - powołuje je rada i składa się z 4 osób, po 2 z każdej strony,

kadencja trwa dwa lata. Jego zadaniem jest reprezentowanie Euroregionu na

zewnątrz, powoływanie Grup roboczych, zarządzanie sekretariatem i organizacja

posiedzeń Rady , jak i realizowanie uchwał Rady.

 Sekretariat Euroregionu – z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim i we Frankfurcie.

Obsługuję on bieżące sprawy euroregionu i współpracuje z Grupami Roboczymi.

 Komisja Rewizyjna – nadzoruje wydatki finansowe obu stron i przedstawia je radzie.

 Grupy Robocze – powoływane przez Prezydium, i tworzy trzy grupy : ds. Turystyki,

ds. Gospodarki, oraz Grupa Robocza Projektmenagement.

Mapa nr 7. Powierzchnia Euroregionu Pro Europia Viadrina

Źródło: Oficjalna strona Euroregionu Pro Europa Viadrina

Członkowie Euroregionu dzielą się na [Statut Eurporegionu Pro Europa Viadrina]:

 Zwyczajnych (gminy i powiaty),

 Honorowych (osoba fizyczna lub prawna, która szczególnie zasłużyła pracą na rzecz

realizacji celów statutowych),

 Wspierających( osoba fizyczna lub prawna, organy administracji rządowej

i samorządowej),

Władze Stowarzyszenia gmin polskich Euroregiony Pro Europa Viadrina:

 Walne Zebranie Członków( burmistrzowie, wójtowi gmin i starostw powiatów),

 Zarząd Stowarzyszenia,

 Komisja Rewizyjna.

W ramach „Europejskiej Współpracy Terytorialnej” i Strategii Komunikacji dla Programu

Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska –Brandenburgia 2007-2013, obowiązują

na wdrażanie Funduszu Małych Projektów i Projektów Sieciowych, dodatkowo jeszcze

przepisy prawa europejskiego w tym [Wspólne Wytyczne Funduszu Małych Projektów i dla

Projektów Sieciowych (FMP i PS)]:

 Rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 Rady z dnia 11 lipca 2006 wraz z warunkami

ogólnymi w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Socjalnego oraz Funduszu Spójności uchylające zarządzenie (WE) nr

1260/1999, Dziennik urzędowy EG L 210, str. 25, w jego aktualnej treści,

 Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca

2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego uchylające

zarządzenie (WE) nr 1783/1999, Dziennik urzędowy EG L 210, str. 1, w jego

aktualnej treści,

 Rozporządzenie (WE) nr 1828/2006 der Komisji z dnia 8 grudnia 2006 w sprawie

ustalenia regulaminu wykonawczego zarządzenia (WE) nr 1083/2006 z warunkami

ogólnymi

w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu

Socjalnego oraz Funduszu Spójności oraz zarządzenie (WE) nr 1080/2006

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 w sprawie Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego, Dziennik urzędowy EG L 371, str. 1, w aktualnej

wersji,

 Decyzja Rady z dnia 6 października 2006 w sprawie strategicznych wytycznych

Wspólnoty dla spójności (2006/702/WE).

Zakres dofinansowania w poprawie współpracy transgraniczej to sektory: kultury, sportu,

zdrowia, turystyki, oświaty, opierki zdrowotnej, gospodarki, nauki, ochrony środowiska.

Jeżeli zaś chodzi o wysokość dofinansowania to wynosi ona maksymalnie 85% wydatków

kwalifikowanych

 Dla Funduszu Małych Projektów wydatki całkowite stanowią 17 647,06 euro, ale

maksymalne dofinansowanie to 15 000,00 euro[Raport Końcowy Centrum Rozwoju

Społeczno-Gospodarczego 2010, s.10],

 Dla Projektów Sieciowych całkowite wydatki to 60 000,00 euro a maksymalne

dofinansowanie w kwocie 51 000,00 euro [Raport Końcowy Centrum Rozwoju

Społeczno-Gospodarczego 2010, s.10].

Projekty Sieciowe są bardziej rozbudowanym etapem tworzącym współpracę trans graniczną.

Mają określoną tematykę działania i dłuższy termin ( min. 12 mies.) . Działa w zakresie m.in.

sportu, kultury itd. Projekt taki powinien dotyczyć większego obszaru i realizowane są przez

większą liczbę partnerów ( min. 3). Dzięki takim projektom możliwe są prace

modernizacyjne

i wyposażenie techniczne. Powinny one mieć one wpływ nie tylko na poziom lokalny ale

przed wszystkim na poziom regionalny.

W ramach programu INTERREG IIIA, Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu „Pro

Europa Viadrina” dla beneficjentów otrzymano środki w wysokości ok. 1 mln euro. Od 2005

roku trwała realizacja mikroprojektów INTERREG IIIA, w ramach których dofinansowano

do 2008 roku 211 projektów za kwotę 4 284 583,02 PLN [Raport z Funduszu

Mikroprojektów 2008, s. 18] w zakresie :

 Rozbudowy systemu wodno-kanalizacyjnego wraz z oczyszczalniami ścieków w woj.

Lubuskim.

 Poprawy kontaktów i współpracy w dziedzinach kultury, sportu, turystyki,

gospodarki.

 Wymiany młodzieży szkolnej.

 Działalności szkoleniowej, dzięki której zrealizowano 24 szkolenia (około 500 osób)

 Rozbudowy kompleksu sportowo-rehabilitacyjnego w Górzycy.

[ przykładem wydatków kwalifikowanych jest np. wymiana i spotkania młodzieży lub imprezy sportowe]

 Poszerzenia przekazu informacji między lubuską policją a służbami ratowniczymi.

 Budowy kanalizacji w Słońsku.

Działalność ta przyniosła korzyści finansowe obu stronom – Polsce i Niemcom. Poszerzyło

to działalność i współpracę między mieszkańcami gmin przygranicznych. W większości

beneficjentami były gminy i urzędy miast bo aż 78. Kolejnymi podmiotami były domy

i ośrodki kultury i sportu – 42 . Oraz stowarzyszenia i fundacje – 23 projekty , a na końcu 8

projektów zrealizowanych przez uczelnie wyższe. Jeśli chodzi o dziedziny projektów to

[Raport z Funduszu Mikroprojektów 2008, s.18]:

 kultura – 87 projektów

 turystyka – 31

 młodzież – 30

 oświata- 21

 sprawy społeczne -17

 gospodarka -15

 środowisko -9

 ochrona zdrowia - 1

3.1.3. Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr

Pierwsze rozmowy na temat założenia euroregionu, zaczęły się w 1991 r. Ich

inicjatorami były po stronie niemieckiej powiat Frost, a po stronie polskiej gminy : Jasień,

Lubusko, Nowogród Bobrzański, Brody i Trzebiel. Dnia 2 czerwca 1993 powstało

Stowarzyszenie Gmin RP Euroregion „Sprewa-Nysa-Bóbr” z udziałem wojewody

zielonogórskiego i przedstawicieli gmin. Ostatecznie umowę o utworzenie euroregionu

podpisana 21 września 1993 r. Siedzibą Stowarzyszenia jest miasto Gubin, a obszar jego

działania obejmuje województwo lubuskie.

Mapa nr.8 Położenie Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr

Źródło: Polska oficjalna strona Euroregionu Spera-Nysa-Bóbr

Polska część, zajmuje powierzchnie 8 709 km

,a niemiecka 1 812 km

. Euroregion ten,

skupia obecnie 55 gmin po stronie polskiej i 7 powiatów. Z kolei po stronie niemieckiej,

znajduje się 27 członków ( w tym np. gminy i osoby prywatne). Nazwa tego euroregionu

pochodzi od trzech rzek, które znajdują się na jego terenie. Jeśli chodzi o władzę w

euroregionie to można ją podzielić na [Statut Euroregiony Sprewa-Nysa-Bóbr] :

 Radę Euroregionu ( w tym Konferencja Stowarzyszenia Gmin RP i Zgromadzenie

Członków Stowarzyszenia Niemieckiego),

 Prezydium Euroregionu( w tym Konwent Stowarzyszenia Gmin RP i Zarząd

Stowarzyszenia Miast i Powiatów RFN),

 Sekretariat Euroregionu. ( czyli Polskie biuro Euroregionu oraz Biuro Stowarzyszenia

niemieckiego),

 Grupy Robocze( cztery grupy zajmujące się tematyką : gospodarki , rolnictwa,

młodzieży

i kultury, informacji).

Członkowie Stowarzyszenia dzielą się na[Statut Euroregionu Sprewa- Nysa-Bóbr]:

 Zwyczajnych( może nim być gmina RP lub powiat ),

 Wpierających( może nim być Wojewoda Lubuski, Sejmik Województwa Lubuskiego

lub Samorząd Województwa Lubuskiego, a także osoba prawna bądź fizyczna),

 Honorowych( osoba prawna i fizyczna).

Do stycznia 2006 r. w ramach programu INTERREG IIIA, zatwierdzono 30 projektów na

sumę około 16,31 mln euro [Plan rozwoju i działania Euroregionu Sprewa- Nysa-Bóbr].

Projekty te były związane z :

 Rozwój infrastruktury drogowej,

 Wpieranie współpracy euro regionalnej,

 Rozwój zasobów ludzkich w kwestiach kształcenia i zatrudnienia, w tym

dofinansowywanie instytucji naukowych( Europejska Szkoła Sportowa i Polsko-

Niemiecka Fabryka Młodzieży),

 Ochrona środowiska naturalnego w tym budowa oczyszczalni ścieków, i renowacja

już istniejących, oraz wparcie finansowe przy zakupie pojazdów dla straży pożarnej

w celu ochrony przez klęskami żywiołowymi.

 Rozwój rolnictwa w tym budowa dróg rowerowych, odbudowy wsi w celu większego

zatrudnienia w tych obszarach, stworzenie atrakcji agroturystycznych.

 Działania na rzecz poprawy współpracy euro regionalnej.

W ramach programu Funduszu Małych Projektów CBC, do 1999r. Euroregion miał do

rozdysponowania kwotę 2 547 500 [Oficjalna strona Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr] euro ,a

ilość zrealizowanych projektów w ramach Phare CBC Polska – Niemcy wyniosła liczbę 471.

Finansowano projekty na rzecz [Monitoring Małych Projektów Euroregionalnych Phare

CBC’99 w Euroregionie „Sprewa-Nysa-Bóbr” 2002]:

 Gospodarki i turystyki – 8 projektów za kwotę 26 696,86 euro

 Ochrony środowiska – 2 projekty za kwotę 14 826,84 euro

 Wymiany kulturalnej – 97 projektów na kwotę 270 616,86 euro

 Zasoby ludzkie – 6 projektów na kwotę 46 403,68 euro

 Demokrację lokalną – 5 projektów na kwotę 34 172,32 euro

 Trans graniczne studia i koncepcje rozwojowe – 1 projekt na kwotę 4 365 euro.

Obecnie minimalny wkład własny wynosi 25% a maksymalna kwota dofinansowania to

50 000 euro na projekt. Na lata 2000 Program Phare Polska – Niemcy, została nadana kwota

500 000 euro na każdy euroregion.

3.1.4. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa

Przez upadek ustroju komunistycznego w Polsce i Czechosłowacji i NRD, rozpoczęto

na nowo współpracę między tymi Państwami. Pierwszą inicjatywę stworzenia regionu trans

granicznego podjęły środowiska lokalne gmin i powiatów: Zittau, Liberca i Bogatyni w 1990

r. Opracowano trójstronny projekt współpracy między Polską, Niemcami i Czechosłowacją.

Było to traktowane jako inicjatywa samorządowa. Po czasie do projektu przystąpiły władze

wojewódzkie Jeleniej Góry i Okręgu Północno-czeskiego oraz Saksonii. W dniu 21 grudnia

1991 r. powstał oficjalnie euroregion Nysa. Powierzchnia Euroregionu Nysa na dzień

31.12.2007 wynosi 13 254 km

i zamieszkuje go 1 638 216 ludzi – stan na 31.12.2007

[oficjalna strona internetowa Euroregionu Nysa]. W skład Stowarzyszenia Gmin Polskich

Euroregionu Nysa wchodzą 44 gminy i 7 powiatów. Siedzibą tego Stowarzyszenia jest

Jelenia Góra. Organami Stowarzyszenia są [Statut Euroregionu Nysa] :

 Rada Euroregionu ( w skład wchodzi 30 osób po 20 z każdej strony )

 Prezydium Euroregionu ( trzy osoby, po jednej z każdej strony )

 Sekretariat ( nadzoruje działanie grup roboczych i zajmuje się sprawami

administracyjnymi)

 Grupy Robocze ( obecnie jest ich 17)

Członkowie Stowarzyszenia dzielą się na [Statut Euroregionu Nysa]:

 Zwyczajnych ( czyli gminy i powiaty)

 Wspierających ( osoby fizyczne i prawne)

 Honorowi ( osoby fizyczne)

Mapa nr.9 Obszar Euroregionu Nysa

Źródło: Oficjalna Strona Euroregionu Nysa

W ramach Funduszu Małych Projektów Phare CBC zostało zrealizowanych w ciągu 10 lat

836 projektów za kwotę 5 012 999,36 euro[Małecka 2007, s.79]. Projekty te były związane z

takimi dziedzinami jak :

 Kultura – ponad 56 % projektów

 Zasoby ludzkie – około 19,9 %

 Demokracja lokalna – 11,9 %

 Rozwój gospodarczy i turystyka – 11,9 %

 Koncepcje rozwojowe i studia trans graniczne – 0,4 %

Największą liczbę beneficjentów projektów było po stronie instytucji kulturalnych

i organizacji pozarządowych. W dalszej kolejności były to urzędy gmin i szkoły. Z kolei

największym pod względem ilości wykonanych projektów w euroregionie Nysa po stronie

polskiej, zrealizowało miasto Jelenia Góra bo 294, za nią z 62 projektami był Zgorzelec

i Lubania z 48 projektami.

W ramach programu INTERREG IIIA, zrealizowano po polskiej stronie 208

mikroprojektów. Po czeskiej stronie było to 118 mikroprojektów, a po niemieckiej 186

[Małecka 2007].

3.2 Korzyści i koszty funkcjonowania euroregionów w Polsce

W latach 2004-2006 polskie euroregiony korzystały z programu w ramach Inicjatywy

Wspólnotowej Interreg IIIA, które miały za zadanie poprawić spójność społeczną,

gospodarczą

i terytorialną tych obszarów. Było to siedem programów [Raport Końcowy Centrum

Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010]:

 Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Maklemburgia – Pomorze Przednie

i Brandenburgia – Polska ( skr. PL-MV),

 Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Polska – Kraj Związkowy

Brandenburgia (PL-BB),

 Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Wolny Kraj Związkowy Saksonia –

Polska (PL-SN),

 Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Czechy – Polska (PL-CZ),

 Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA Polska- Republika Słowacka (PL-

SK),

 Program Sąsiedztwa Ukraina – Białoruś – Polska (PBU),

 Program Sąsiedztwa Polska – Litwa – Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej

(LPR).

Mapa nr 10. Program Interreg IIIA na obszarze Polski w latach 2004-2006

Źródło: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

Środki, które przeznaczone były na realizację tych programów wyniosły na lata 2000-2006

kwotę 4 875 mln euro

[Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

2010], a za kwotę 3 948 mnl euro zrealizowano w Polsce 62 programy współpracy

transgranicznej. Projekty realizowane w ramach Interreg IIIA były finansowane ze źródeł

EFRR (75% kosztów kwalifikowanych) i z krajowego wkładu publicznego ( w tym z budżetu

samorządu terytorialnego i innych środków publicznych np. funduszy celowych)

Tabela nr 4. Alokacja środków z EFRR Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA w latach 2004-2006 w Polsce w

podziale na poszczególne programy w mln euro.

Alokacja

Zachód

Południe

Wschód

PL-MV

PL-BB

PL-SN

PL-CZ

PL-SK

PBU

LPR

Całkowite

koszty

kwalifikowane

99,94

108,27

95,93

46,00

26,67

50,43

48,71

Dla całego Programu z

EFRR

74,95

82,17

49,76

34,50

20,00

37,82

36,53

Dla Polski

29,94

30,05

26,60

18,00

10,72

37,82

24,13

Dla Partnera

45,01

52,12

23,16

16,50

9,28

0,00

12,40

Źródło: Raportu końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010

Wszystkie z 7 programów współpracy, realizowały działania na rzeczy współpracy

gospodarczej oraz rozwoju komunikacji, turystyki, ochrony środowiska naturalnego,

wsparcia inicjatyw lokalnych oraz rozwój zasobów ludzkich. Największą alokację środków

przeznaczono głownie na rozwój infrastruktury – komunikacyjnej i ochrony środowiska.

Każdy z programów ma określone priorytety, które wynikają z potrzeb i specyfiki danego

regionu. Jednak zauważyć można, iż trzy programy realizowane na granicy zachodniej

posiadają podobnie jak programy niemieckie – 8 priorytetów, a programy realizowane na

granicach wschodnich i południowych zaledwie 3 priorytety.

Wykres nr 1. Liczba projektów w ramach programu Interreg IIIA w Polsce

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu końcowego Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

2010

Można zauważyć, że największa koncentracja Mikroprojektów występuję w obszarze na

granicy zachodniej, w tym największe nasycenie w obszarze działania mają programy PL-BB

oraz PL-CZ. Z kolei najmniejsze nasycenie występuje wzdłuż granicy wschodniej jak

programy PL-SK.

Biorąc pod uwagę proporcje budżetów, którymi dysponowano na granicach polski, można

wysnuć wniosek, że osiągnięcia programów trans granicznych są proporcjonalne w stosunku

do osiągnięć pozostałych programów w Europie. A że były one realizowane dopiero od 2004

roku ( od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej) można stwierdzić, że były one bardziej

efektywne. W Polsce zrealizowano więcej inwestycji infrastrukturalnych aniżeli

w pozostałych programach europejskich., gdyż liczba obiektów objętych modernizacją

infrastruktury drogowej i ochrony środowiska wyniosła 54,7% [Raport Końcowy Centrum

Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010] wskaźnika dla wszystkich programów Interreg

IIIA w Europie. Spowodowało to zmniejszenie peryferyjności

i podniesienie jakości życia mieszkańców na obszarach przygranicznych. Na korzyść dla

Polski, programy Interreg IIIA przysporzyły samorządowi szczebla lokalnego, możliwości

nawiązania i zacieśniania stosunków partnerskich z samorządem lokalnym swojego partnera

100

200

300

400

500

600

PL- MV

PL-BB

PL-SN

PL-CZ

PL-SK

PBU

LPR

FMP

miękkie

inwestycyjne

po drugiej stronie granicy. Mikroprojekty, które były realizowane przez Polskę na obszarach

przygranicznych, finansowały imprezy dla obywateli, co sprzyjało integracji europejskiej.

Euroregiony są szansą rozwoju obszarów przygranicznych Polski, pozwalają one bowiem na

rozwój wielu sektorów gospodarki. Nie można jednak zapomnieć, iż jednym z ich głównych

zadań jest efekt trans graniczny, który ma wpływać na tworzenie trwałych i dobrych relacji

pomiędzy partnerami. Polskie obszary przygraniczne jak najbardziej uzyskują takie rezultaty.

Do rozwoju obszarów (sektorów), na które wpływa działalność Euroregionów nalezą m.in. :

 Infrastruktura drogowa – wybudowano i zmodernizowano już ponad 857,7 km tras

drogowych, kolei, rzek, kanałów, tras rowerowych i pieszych,

 Wydarzenia kulturalne, socjalne, turystyczne i edukacyjne. Organizacja wystaw,

konkursów i kampanii promocyjnych oraz informacyjnych – zrealizowano łącznie

9601 takich wydarzeń,

 Budowa i modernizacja obiektów infrastruktury transportowej – 563 takich obiektów,

 Budowa obiektów ochrony środowiska i jej infrastruktura – 93,

 Sektor turystyki – nowe obiekty, trasy turystyczne i miejsca – 3137,

Łączny wykorzystany budżet wyniósł 179,39 mln euro, za które zrealizowano ponad 1916

projektów.

Obecnie realizowanych w Polsce jest 7 programów, w ramach perspektywy finansowej UE

na lata 207-2013, na którą Unia Europejska przeznaczyła 8 700 mln euro. W Europie, łącznie

z Polską, jest realizowanych 52 programów na kwotę 5 600 mln euro. Polska realizuje takie

programy jak [Raport Końcowy Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego 2010] :

 Program Współpracy Transgranicznej Polska – Litwa 2007-2013,

 Program Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka

2007-2013,

 Program Współpracy Transgranicznej Południowy Bałtyk 2007-2013,

 Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska – Saksonia 2007-2013,

 Program Operacyjny Współpracy Transgraniczej Republika Czeska – Rzeczpospolita

Polska 2007-2013,

 Program Operacyjny Celu 3 „Europejska Współpraca Terytorialna” – Współpraca

Transgraniczna Krajów Meklemburia- Pomorze Przednie, Brandenburgia –

Rzeczpospilitej Polskiej 2007-2013,

 Program Operacyjny Współpracy Transgraczninej Polska – Brandenburgia 2007-

2013 w ramach „Europejskiej Współpracy Terytorialnej”.

Działalność Euroregionów nie ma za wiele skutków negatywnych, zdarzają się jednak

zagrożenia wynikającej z takiej współpracy jak chociażby zagrożenia militarne, które

obecnie i tak nie występują. Problemem są jednak procedury, przez które niejednokrotnie

został odrzucony niejeden projekt w ramach programu Interreg czy Phare oraz bariery, które

zostały wymienione w rozdziale II.

Zakończenie

Powstanie Euroregionów w Europie, przysporzyło wiele korzyści przygranicznym

regionom Państw, w tym także Polsce. Współpraca transgraniczna pozwoliła bowiem na

integrację euroregionalną, powodując tym samym, iż granice krajów europejskich są powoli

zacierane. Liczne konflikty i uprzedzenia z przeszłości mają szansę zniknąć poprzez

współpracę. Fundamentalnym aspektem euroregionów, jest możliwość rozwoju partnerów

współpracy w różnych sektorach. Służą temu programy wspierające działalność euro

regionalną jak INTERREG czy Phare. Programy te są ciągle rozwijane i wydawane w coraz

nowsze

ich

edycje,

ponieważ

cele

czasem

się

zmieniają.

W większości to właśnie poprzez takie inicjatywy, euroregiony funkcjonują. Euroregiony

spotykają się często z przeszkodami na swojej drodze, które najczęściej związane są

procedurami rozliczania się z projektów i samego uzyskania dofinansowania z programów,

zdarza się również, że i język jest barierą w komunikacji. Każdy z euroregionów, ma swoje

cele i zadania, które są zróżnicowane między sobą m.in. ze względu na położenie

geograficzne czy zasoby naturalne. Bardzo często system prawny wewnątrz kraju wpływa na

szybkość realizacji projektów. Większość projektów jest realizowanych w zakresie kultury,

które mają za zadanie integrować ludność lokalną w granicach euroregionu, realizując przy

tym cel Unii Europejskiej o integracji europejskiej. Każdy euroregion ma swoją strukturę

organizacyjną, jednak każdy musi działać według ustalonych dyrektyw unijnych i

rozporządzeń oraz odpowiada przed tymi samymi instytucjami. Z roku na rok, przybywa

coraz więcej obszarów chcących skorzystać z współpracy i oznacza to, że koncepcja

euroregionów jest efektywna. W Polsce kwestia euroregionów jest również bardzo ważna,

ponieważ dzięki niej obszary graniczne mogły zrealizować różne projekty, na które nie było

by je stać, gdyby nie współpracowały ze sobą. Można zauważyć duży wpływ na rozwój

infrastruktury, który wyniósł 54,7 % wskaźnika dla wszystkich programów Interreg IIIA

w Europie. Miały one również wpływ na zmniejszenie peryferyjności obszarów

przygranicznych i podwyższenie jakości życia lokalnej ludności. Polskie regiony

przygraniczne zrealizowały łącznie ponad 9601 projektów w latach 2004-2006, a obecnie

nadal trwa kolejna edycja programu na lata 2007-2013. Granica zachodnia Polski, najlepiej

wykorzystuje środki z Unii Europejskiej przeznaczoną na współpracę trans graniczną, gdyż

to na jej obszarze zrealizowano najwięcej projektów. Liczne projekty realizowane za rzecz

rozwoju zasobów ludzkich spowodowały, iż ludność graniczna ma większą szansę

zatrudnienia, co wpływa na stopę bezrobocia w tych regionach. Również projekty mające za

zadanie, wsparcie finansowo przedsiębiorstwa, które się o to ubiegają, sprawiają iż dany

region przeciwdziała skutkom bezrobocia. Euroregiony pozwalają na liczne wymiany

młodzieży, aby już u młodych ludzi, budować ideę wspólnej Europy i nauczyć ich

współpracy. Współpraca trans graniczna jak na razie, spełnia swoje cele i priorytety, w

większym lub mniejszym stopniu. Jednak najważniejszym aspektem owej współpracy jest

tworzenie wspólnej Europy.

Bibliografia

Literatura przedmiotu:

Latoszek, E., 2007, Integracja europejska Mechanizmy i wyzwania, Wydawnictwo „Książka

i Wiedza”, Warszawa.

Malendowski W. i Ratajczak M., 1998, Euroregiony Pierwszy Krok do Integracji

Europejskiej, Wydawnictwo Atla 2, Wrocław.

Małecka E., 2004, Euroregiony na granicach Polski 2003, Urząd Statystyczny we

Wrocławiu.

Małecka E., 2007, Euroregiony na granicach polski 2007, Urząd Statystyczny we

Wrocławiu.

Perkowski M., 2010, Współpraca trans graniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja

Prawo i Partnerstwo, Białystok.

Akty prawne:

Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o Prawie o stowarzyszeniach, Dz. U.96.13.74., ost.zm. Dz.

U. 98.162. 1126).

Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z

poźń.zm.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz.

1241.

Rozporządzenie(WE) nr 1080/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 5

lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające

rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 – "rozporządzenie EFRR".

Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy

ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu

Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 .

Rozporządzeniu komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające

szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006

Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego.

Decyzja Rady z dnia 6 października 2006 w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty

dla spójności (2006/702/WE).

Inne źródła pierwotne:

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, sporządzona w Strasburgu dnia 15 października

1985 r.,

Dziennik Ustaw 1994 r., Nr 124, poz. 607.

Europejska Karta Samorządu Regionalnego przyjęta przez IV sesję Kongresu Władz

Lokalnych i Regionalnych, która odbyła się 3 - 5 czerwca 1997 roku w Strasburgu.

Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej między Wspólnotami i

Władzami Terytorialnymi z 21 maja 1980 r.

Statut Stowarzyszenia Gmin Rzeczypospolitej Polskiej Euroregion „Sprewa-Nysa-Bóbr”.

Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu „Pomerania”, uwzględniający zmiany

wynikające z uchwały Nr 36/V/SGPEP/2003 V Zebrania Delegatów Stowarzyszenia Gmin

Polskich Euroregionu Pomerania z dnia 15.10.2003 r.

Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu „Pro Europa Viadrina”.

Statut Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu „Nysa” .

Statut Związku Transgranicznego „Euroregion Niemen” .

Statut Rady Europy z dnia 5 maja 1949 r.

Statut WWPE z dnia 17 maja 2012 - Zarządzenia nr 6 Ministra Administracji i Cyfryzacji.

Zasoby Internetowe:

Wikipedia, 2013, Euroregiony, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euroregiony [dostęp:

15.07.2013].

Wikipedia, 2013, Region (geografia), http://pl.wikipedia.org/wiki/Region_(geografia)

[dostęp: 05.06.2013].

Wikipedia, 2010, Regionalizm (stosunki międzynarodowe),

http://pl.wikipedia.org/wiki/Regionalizm_(stosunki_międzynarodowe) [dostęp: 08.06.2013].

Wikipedia, 2013, Subsydiarność, http://pl.wikipedia.org/wiki/Subsydiarność [dostęp:

08.06.2013].

Wikipedia, 2013, Statut Rady Europy, http://pl.wikipedia.org/wiki/Statut_Rady_Europy

[dostęp: 11.06.2013].

Wikipedia, 2013, Rada Europy, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_Europy [dostęp:

20.06.2013]

Wikipedia, 2013, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy,

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zgromadzenie_Parlamentarne_Rady_Europy [dostęp:

12.07.2013].

Zgromadzenie przedstawicieli samorządów regionalnych i lokalnych UE, KR w skrócie,

http://cor.europa.eu/pl/about/Pages/index.aspx [dostęp: 12.07.2013].

CPRM, 2005, http://www.crpm.org/index.php [dostęp: 18.07.2013].

Wikipedia, 2013, Obwód Kaliningradzki, http://pl.wikipedia.org/wiki/Obwód_kaliningradzki

[dostęp 18.07.2013]

Władza Wdrażająca Programy Europejskie, 2013, O WWPE,

http://www.wwpe.gov.pl/index.php?params%5Bsection_id%5D=1 [dostęp: 19.07.2013].

Zygierewicz A., 2005 ,Udział Polski w realizacji inicjatywy wspólnotowej INTERREG III w

regionie Morza Bałtyckiego ,Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz

http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_05/i-1147.pdf [dostęp: 28.07.2013].

Raport Funduszu Mikroprojektów w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A,

2008, http://www.euroregion-

viadrina.de/cms/upload/Downloads/Infomaterial_PDF/Interreg_SPF.pdf [dostęp:

25.07.2013].

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2008, Raport Końcowy o Badaniach ewaluacyjnych

polskiej części projektu parasolowego Fundusz Małych Projektów, Szczecin,

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/25C6E2D9-0BF7-4B90-928F-

B5B995639626/49655/Raport_koncowy_ewaluacja_INTERREG_FMP.pdf [dostęp:

27.07.2013].

Związek Komunalny Euroregion Pomerania,2006,Transgraniczna koncepcja działań i

rozwoju Euroregionu Pomerania na lata 2007-2013,

http://www.pomerania.net/download/EHK_POMERANIA_2007-13_Endfassung_PL.pdf

[dostęp: 29.07.2013].

Euregio PL-CZ,2013, http://www.euroregions.org/ [dostęp: 25.07.2013].

Euroregion Silesia, 2011, http://www.euroregion-silesia.pl/index,euroregiony-w-

polsce,1.html [dostęp: 29.07.2013].

Euroregion Karpacki, 2013, http://www.karpacki.pl/euroregion-karpacki/euroregiony-w-/

[dostęp: 29.07.2013].

Euroregion Viadrina, 2013, http://euroregion-

viadrina.pl/beta/sites/default/files/wytyczne_czerwiec_2011%20.pdf [dostęp: 29.07.2013].

Komisja Europejska, 2013, http://ec.europa.eu/index_pl.htm [dostęp: 24.07.2013].

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, 2009, http://www.mrr.gov.pl/Strony/glowna.aspx

[dostęp: 18.07.2013].

Fundusze Strukturalne, 2004, Phare, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/PHARE

[dostęp: 25.07.2013].

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR, 2011, Podstawy Prawne,

http://www.interreg4a.info/index.php?id=17&L=1 [dostęp: 25.07.2013]

Euroregion Śląsk Cieszyński, 2013, Zadania i cele, http://www.euregio-

teschinensis.eu/euroregion-slask-cieszynski/zadania-i-cele/ [dostęp: 15.08.2013].

Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego, 2010, Raport Końcowy, PSDB grupa WYG,

https://www.ewt.gov.pl/Wiadomosci/Documents/Raport_koncowy_Interreg_IIIA.pdf

[dostęp: 01.09.2013]

Spis tabel i wykresów:

Tabela nr 1. Liczba przedstawicieli na Zgromadzeniu Doradczym…………………….……22

Tabela nr.2 Chronologia i obszar tworzenia Euroregionów w Polsce……………………….26

Tabela nr.3 Fundusz Małych Projektów Programy Phare CBC w Polsce w latach 1994-

2003………. …………………………….

……………………………………..………..………..30

Tabela nr 4. Alokacja środków z EFRR Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA w latach

2004-2006 w Polsce w podziale na poszczególne programy w mln euro……………………57

Wykres nr 1. Liczba projektów w ramach programu Interreg IIIA w Polsce ………….……58

Spis obrazów:

Mapa nr.1 Euroregiony na granicach Czech z 2007 r. ……………………………..……….11

Mapa nr. 2 Euroregiony w Europie w 2007 r…………………………………………….….12

Mapa nr.3 Euroregiony na granicach Polski ……………………………………………..….27

Mapa nr.4 Euroregion Dobrava oznaczony kolorem czerwonym…………………..……….29

Mapa nr.5 Programy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA w Polsce………..………36

Mapa nr.6 Obszar euroregionu Pomerania………………………………….……………….43

Mapa nr.7 Powierzchnia Euroregionu Pro Europia Viadrina……………………….……….47

Mapa nr.8 Położenie Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr………………………….…………..51

Mapa nr.9 Obszar Euroregionu Nysa…………………………….………………………….54

Mapa nr.10 Program Interreg IIIA na obszarze Polski w latach 2004-2006………………..56

Document Outline

Natalia Domagała
Euroregions as an opportunity of the development of border areas in Poland
Największą liczbę beneficjentów projektów było po stronie instytucji kulturalnych i organizacji pozarządowych. W dalszej kolejności były to urzędy gmin i szkoły. Z kolei największym pod względem ilości wykonanych projektów w euroregionie Nysa po stronie polskiej, zrealizowało miasto Jelenia Góra bo 294, za nią z 62 projektami był Zgorzelec i Lubania z 48 projektami.W ramach programu INTERREG IIIA, zrealizowano po polskiej stronie 208 mikroprojektów. Po czeskiej stronie było to 118 mikroprojektów, a po niemieckiej 186 [Małecka 2007].
Bibliografia

euroregiony praca licencjacka

Document Outline