Mechanizm rynkowy – istota i

Mechanizm rynkowy – istota i 

rodzaje rynku

j

y

Lekcja 2

Lekcja 2

Słowo Rynek

Słowo Rynek

Wywodzi się z niemieckiego słowa

RING

i było

używane już w średniowieczu na określenie miejsca,
w którym odbywała się wymiana handlowa – targ.

Zazwyczaj było to miejsce uprzywilejowane, mające tzw.

y

j

y

j

p y

j

,

ją

prawo składu. Polegało to na tym, że przejeżdżający kupcy
mieli obowiązek wystawienia i sprzedaży w tych miejscach
swoich towarów. Rynki w średniowieczu w istotny sposób
przyczyniły się do rozwoju miast. Dzisiaj handlowcy nie mają
prawnego obowiązku sprzedaży swoich towarów czynią to

prawnego obowiązku sprzedaży swoich towarów, czynią to
jednak w miejscach i czasie na ogół znanych potencjalnym
nabywcom ich towarów.

y

Istota rynku

Istota rynku

•

Z ekonomicznego punktu widzenia przez rynek
należy rozumieć wszystkie relacje zachodzące

y

y

j

ą

pomiędzy

sprzedającymi

a

kupującymi,

których nazywa się stronami podmiotami lub

których nazywa się stronami, podmiotami lub
uczestnikami rynku.

k ó

ć

•

Ci, którzy pragną sprzedać, to producenci i
sprzedawcy,

a

po

stronie

kupujących

występują nabywcy lub konsumenci.

Istota rynku

Istota rynku

P t

i

k

Potocznie rynek oznacza

miejsce, gdzie spotykają

się

sprzedający

i

ę

p

ją y

kupujący. Faktycznie jest

to ciąg działań, w trakcie

których

kupujący

i

których

kupujący

i

sprzedający

określają

warunki, na jakich chcą

coś sprzedać lub kupić

coś sprzedać lub kupić,

zakończonych transakcją

(wymianą

dobra

na

dobro

lub

dobra

na

pieniądze).

Rynek jest więc miejscem ogólnej 

wymiany, którą obrazuje schemat:

towar

pieniądz

towar

Warunki jakie muszą być spełnione aby mogło dojść 

do takiej cyrkulacji na rynku:

¾

d

d ć

¾ Sprzedawca musi posiadać towar i

chcieć go zamienić na ekwiwalent ( na
ogół pieniądz), który da mu wymierną
korzyść indywidualną,

¾ Kupujący musi posiadać ekwiwalent w

żądanej przez sprzedawcę ilość i musi

żądanej przez sprzedawcę ilość i musi
chcieć go zamienić na oferowany przez
sprzedawcę

towar,

który

da

mu

wymierną korzyść indywidualną

wymierną korzyść indywidualną,

¾ Sprzedawca i kupujący muszą być

zgodni co do ilości ekwiwalentu towaru,
który jest między innymi przedmiotem
wymiany na rynku.

Zasadnicze wnioski:

Zasadnicze wnioski:

9Wymiana rynkowa jest ekwiwalentna, czyli 

jej przedmioty mają taką sama cenę dla 

j j p

y

ją

ą

ę

obydwu stron.

9Wymiana rynkowa odbywa się dlatego że

9Wymiana rynkowa odbywa się dlatego, że 

obie strony wymieniają to co w danym 

k

ść

momencie daje im mniejszą korzyść, na to, co 
daje im korzyść większą. 

Klasyfikacja rynków

Istnieje wiele rodzajów rynków wyróżnianych ze względu na 

różne kryteria.

Według kryterium 
przedmiotu transakcji

•Rynek towarowy
•Rynek usług

Według kryterium 
zasięgu terytorialnego

•Rynek lokalny
•Rynek regionalny

Według kryterium 
stopnia i rodzaju 
konkurencji

•Rynek wolnokonkurencyjny

Według kryterium 
czasu wykonania 
transakcji

•Rynek kasowy

Według kryterium 
dominacji danego 
podmiotu rynku 

•Rynek producenta

Rynek usług

•Rynek finansowy
•Rynek pracy 

Rynek regionalny

•Rynek krajowy
•Rynek zagraniczny lub 

międzynarodowy

•Rynek wolnokonkurencyjny 

(konkurencji doskonałej)

•Rynek konkurencji 

monopolistycznej

•Rynek oligopolu
•Rynek monopolu

•Rynek kasowy
•Rynek terminowy

•Rynek producenta
•Rynek konsumenta

Krótkie charakterystyki 

ól

h

d jó

•

Rynek towarowy – przedmiotem transakcji są

d b

i l

li

k ł

ż

poszczególnych rodzajów 
rynków

dobra materialne, czyli artykuły spożywcze,

przemysłowe, surowce. Przykładem takiego

rynku jest rynek zbożowy, mięsny, meblarski,

paliw.

Według

p

•

Rynek

usług

przedmiotem

transakcji

są

wykonywane usługi. Przykładem jest rynek

ubezpieczeń,

usług

budowlanych,

usług

t

t

h

Według 
kryterium 

d

transportowych.

•

Rynek finansowy – przedmiotem transakcji są

kapitały krótko i długoterminowe. Na tym

rynku

spotykają

się

inwestorzy

z

przedmiotu 
transakcji

rynku

spotykają

się

inwestorzy

z

poszukującymi kapitałów przedsiębiorstwami.

Przykładem

jest

rynek

pieniądza,

rynek

walutowy, rynek kapitałowy.
R

k

k ó

k

j

i

i

•

Rynek pracy – na którym kupuje się i

sprzedaje pracę ( ale nie jest to targ

niewolników). Z jednej strony jest to rynek

osób poszukujących pracy, a z drugiej rynek

p

ją y

p

y,

g j y

przedsiębiorców, którzy tworzą miejsca pracy i

poszukują siły roboczej. Ceną na tym rynku jest

wynagrodzenie za pracę.

Krótkie charakterystyki 

ól

h

d jó

•

Rynek lokalny ‐ obejmuje swym zasięgiem

poszczególnych rodzajów 
rynków

niewielki obszar. Gromadzi kupujących i

sprzedających z jednej gminy lub miasta.

•

Rynek regionalny – kontrahenci, którzy się

i

t k j

h d

j d

Według kryterium

na nim spotykają, pochodzą z jednego

regionu. Swym zasięgiem obejmuje kilka

powiatów, czy województwo.

•

Rynek krajowy – obejmuje swym zasięgiem

Według kryterium 
zasięgu 
terytorialnego

•

Rynek krajowy – obejmuje swym zasięgiem

obszar całego kraju.

•

Rynek zagraniczny lub międzynarodowy –

obejmuje terytorium wielu państw. Jego

terytorialnego

obej uje te yto u

e u pa st

Jego

powstanie jest rezultatem rozwoju środków

transportu

i

techniki

przekazywania

informacji

oraz

ograniczania

barier

w

przepływie

produktów

Umożliwia

przepływie

produktów.

Umożliwia

spotykanie

się

i

zawieranie

transakcji

przedsiębiorcom

z

całego

świata.

Przykładem są światowe giełdy towarowe i

y

ą

g

y

kapitałowe w Londynie, Tokio, Nowym

Jorku.

Krótkie charakterystyki 

ól

h

d jó

R

k k

i

poszczególnych rodzajów 
rynków

•

Rynek kasowy – zawarcie 
umowy na takim rynku jest 

Według kryterium

równoznaczne z 
wykonaniem opłaceniem 

Według kryterium 
czasu wykonania 
transakcji

y

p

transakcji.

•

Rynek terminowy

transakcji

•

Rynek terminowy –
zawarcie umowy dotyczy 
transakcji, która ma być 
wykonana i opłacona w 
przyszłości.

Krótkie charakterystyki 

ól

h

d jó

•

Rynek producenta – na tym rynku 

dyktują warunki producenci dóbr i 

poszczególnych rodzajów 
rynków

usług, rynek ten występował w 

gospodarce socjalistycznej, bo była to 

gospodarka „ciągłego niedoboru”. W tej 

t

ji

d

i i

i li

ć

Według kryterium

sytuacji producenci nie musza się liczyć z 

potrzebami klientów, nie dbają o jakość 

swoich produktów, nie dążą do ich 

ulepszania

Według kryterium 
dominacji danego 
podmiotu rynku

ulepszania.

•

Rynek konsumenta  ‐ na tym rynku 

dominują konsumenci, rynek ten jest 

typowy dla współczesnej gospodarki

podmiotu rynku 

typowy dla współczesnej gospodarki 

rynkowej, w której jest nadmiar 

towarów na rynku. W takich warunkach 

to konsumenci decydują jakie dobra są

to konsumenci decydują, jakie dobra są 

oferowane do sprzedaży, bo producenci 

starają się wyjść naprzeciw 

oczekiwaniom klientów i produkują

oczekiwaniom klientów i produkują 

dobra przez nich pożądane, dobrej 

jakości, modne, ładnie opakowane.

Cechy i zjawiska warunkujące sprawne 

funkcjonowanie rynku

Rynki  nie mogłyby funkcjonować 

bez:

™ Istnienia

własności

prywatnej

™ Istnienia

własności

prywatnej

czynników

wytwórczych,

czyli

ustawowo

zagwarantowanego

ń

i d

i

i

przez państwo posiadania rzeczy i
swobodnego dysponowania nimi

™ Dostępu do informacji

ęp

j

™ Dostępu do konkurencji

Rynek źródło informacji

Rynek źródło informacji

Na rynku następuje wymiana informacji

Na rynku następuje wymiana informacji.
Kupujący pytają o:
•

Dostępne modele

•

Rozmiary

•

Kolory dóbr

•

Ceny.

Sprzedający zdobywają informacje o:
¾ Produktach,
¾ Usługach poszukiwanych przez nabywców

g

p

y

p

y

¾ Cenach które są gotowi zapłacić.
Rynek jest tez źródłem informacji o innych sprzedających:
•

Jakie dobra sprzedają

Jakie dobra sprzedają

•

Jakich cen żądają

•

Jakie metody sprzedaży stosują, żeby przyciągnąć klienta.

Funkcje rynku

Funkcje rynku

Funkcje rynku, które decydują o jego 

znaczeniu:

•

Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów

Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów 
gospodarujących, na podstawie których dokonują określonych 
wyborów.

•

Rynek  jest miejscem i instrumentem weryfikacji przydatności 
produkowanych dóbr dobra które nie znajdują nabywców na

produkowanych dóbr, dobra  które nie znajdują nabywców na 
rynku, przestają być produkowane, natomiast zwiększa się 
produkcję tych, które są chętnie kupowane.

•

Rynek jest miejscem i instrumentem wyceny dóbr, to rynek 

d

d j

i

i

i j j

i

h

decyduje o poziomie ceny i jej zmianach.

•

Rynek jest podstawowym czynnikiem wpływającym na 
racjonalne wykorzystanie zasobów czynników wytwórczych, 
producenci dążą do zastosowania najtańszych metod 
produkcji, aby nie zostać wyeliminowanymi z rynku przez 
konkurentów.

Konkurencja zjawisko nierozerwalnie 

związane z rynkiem

Konkurencja nie zachodzi między

sprzedającymi i kupującymi.

Ma miejsce w ramach obu tych

grup,

¾ Kupujący

konkurują

z

innymi

kupującymi, a sprzedający z innymi

upujący

, a sp edający

y

sprzedającymi.

¾ Klienci konkurują z innymi klientami

¾ Klienci konkurują z innymi klientami

o towar, sprzedawcy – o zawartość
portfeli

portfeli.

Konkurencja na rynku

Konkurencja na rynku

W obu grupach można wyróżnić:
‰ konkurencję za pomocą ceny

‰ konkurencję za pomocą ceny
‰Konkurencję niecenową

Formy konkurencji niecenowej

Formy konkurencji niecenowej

•

Między kupującymi 

¾ Mogą to być kolejki
¾ Kwiaty dla sprzedawców tzw. znajomości
¾ Inne zabiegi
•

Między sprzedającymi

¾ Uprzejma, kompetentna obsługa klienta
¾ Kolorowe opakowanie towaru
¾ Ładny wystrój sklepu
¾ Długość gwarancji
¾ Reklama

Podstawowe elementy rynku

Podstawowe elementy rynku

¾Popyt
¾Podaż

¾Podaż
¾Cena

Zależności przyczynowo skutkowe zachodzące

między

tymi

elementami

nazywamy

ę y

y

y

y

mechanizmem rynkowym.

Bibliografia

Bibliografia

•

Sylwester Gregorczyk ., Maria Romanowska, Agnieszka
Sopińska ,

Piotr Wachowiak . „Przedsiębiorczość bez

tajemnic” Wydawnictwo WSiP Warszawa 2002

tajemnic . Wydawnictwo WSiP Warszawa 2002

•

Agnieszka Mikina, Małgorzata Sienna „Przedsiebiorczość –
klucz do sukcesu” Wydawnictwo REA Warszawa 2002

klucz do sukcesu Wydawnictwo REA, Warszawa 2002.

•

Małgorzata Biernacka, Jarosław Korba, Zbigniew Smutek
„Podstawy przedsiębiorczość” wydawnictwo Operon, Gdynia

„

y p

ę

y

p

,

y

2007.

•

Sławomir Chudy „Ekonomika handlu” wydawnictwo empi2 ,
Poznań 2000.