HANDEL TRANSATLANTYCKI:

CO PRZYNIESIE UMOWA

UNIA–USA

MAREK WĄSIŃSKI Analityk ds. europejskich

Luty 2014 r.

DOSSIER

HANDEL TRANSATLANTYCKI

2

Jak Unia i Polska handlują z USA?

Łączne obroty handlowe Unii z USA w 2012 r. wyniosły 0,5 bln euro, a inwestycje przekro-
czyły kwotę 2,5 bln euro. Polska odpowiada za nieco ponad 1 proc. handlu transatlantyckiego.

Dane: GUS, NBP, Eurostat

HANDEL TRANSATLANTYCKI

3

Co to jest TTIP?

Największa globalna umowa handlowa. Transatlantyckie Partnerstwo na rzecz Handlu
i Inwestycji (Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP) będzie umową
handlową między dwiema największymi gospodarkami na świecie. Unia i USA wytwa-
rzają prawie połowę światowego PKB i odpowiadają za jedną trzecią obrotów handlowych.
TTIP ma obejmować nie tylko zniesienie ceł, ale też zmniejszenie barier pozataryfowych,
czyli różnic w standardach produktów i usług. Jeśli Unia i USA ustalą wspólne zasady
w handlu, to narzucą de facto globalne standardy produktów i usług. Negocjacje rozpoczęły
się w czerwcu 2013 r., od tamtego czasu odbyły się trzy rundy rozmów.

Trudny początek negocjacji. Warunkiem rozpoczęcia rozmów było przyjęcie wspól-
nego mandatu negocjacyjnego przez wszystkie państwa Unii. Już to przyszło z trudem,
ponieważ Francja, która pielęgnuje swoją odrębność kulturową, żądała wyłączenia
z rozmów sektora audiowizualnego. Paryż bał się, że USA, dominujące na światowym
rynku produkcji i dystrybucji filmów, muzyki i gier, mogą doprowadzić do upadku tego
sektora w Europie. Ostatecznie unijni ministrowie ds. handlu przystali na żądanie Paryża,
ale zapisali w mandacie, że w toku negocjacji KomEur może zwrócić się ponownie
o włączenie tej branży do umowy.

Porozumienie nie wcześniej niż w 2015 r. Bruksela chce zamknąć negocjacje jeszcze
za kadencji obecnej KomEur, czyli do końca października 2014 r. Rezultat rozmów
będzie musiał zatwierdzić ParlEur kolejnej kadencji. W USA zgodę musi wyrazić
Kongres. W imieniu Unii za negocjacje odpowiada komisarz ds. handlu Karel De Gucht.
Jego odpowiednikiem po stronie Waszyngtonu jest przedstawiciel ds. handlu Michael
Froman, podlegający bezpośrednio prezydentowi USA. Inaczej niż Froman, De Gucht
będzie na każdym etapie konsultował się ze stolicami i ParlEur. Mandat jest tak szeroki,
że w razie sporu z USA kompromis w każdej kwestii będą musiały zaakceptować stolice.

Najtrudniejszy rozdział to rolnictwo, ale nie będzie powtórki z ACTA. Sporne kwestie
to: standardy sanitarne mięsa importowanego z USA, produkty GMO i systemy subsy-
diowania rolnictwa. Rozmowy będą też dotyczyć ochrony własności intelektualnej
(jak ACTA), ale wyłączona ma być kwestia odpowiedzialności karnej, która wzbudzała
najwięcej kontrowersji. Inaczej niż w przypadku unijnych negocjacji handlowych z Koreą
i Japonią tym razem przemysł samochodowy popiera porozumienie – europejscy produ-
cenci nie boją się napływu tańszych samochodów z USA.

Polska skorzysta przede wszystkim pośrednio. USA nie należą do pierwszej dziesiątki
największych partnerów handlowych Polski, ale są siódmym największym inwestorem.
Polski eksport towarów do Stanów w 2012 r. stanowił 2 proc. ogólnego eksportu. Ale jeśli
liczyć eksport według wartości dodanej, to 5 proc. produktów eksportowanych z Polski
trafia ostatecznie do USA – głównie jako podzespoły niemieckich towarów. Dlatego wzrost
wymiany handlowej Unii z USA, zwłaszcza Niemiec, zwiększy także polski eksport.

Jeśli Unia i Stany Zjednoczone podpiszą umowę, powstanie największa na świecie strefa
wolnego handlu. Bruksela chce zakończyć negocjacje w ciągu dwóch lat.

K A LEN DA R I U M

18 czerwca 2013 r.

oficjalne otwarcie
negocjacji między
Unią i USA

8–12 lipca 2013 r.

pierwsza runda
negocjacyjna TTIP
w Waszyngtonie

11–15 listopada 2013 r.

druga runda negocjacyjna
w Brukseli

16–20 grudnia 2013 r.

trzecia runda negocja-
cyjna w Waszyngtonie

HANDEL TRANSATLANTYCKI

4

Jak będą wyglądać negocjacje?

Umowa obejmie praktycznie wszystkie sektory gospodarki. Negocjacje TTIP będą
się toczyć w trzech głównych obszarach:

•

dostęp firm do rynku – zniesienie ceł, otwarcie

rynku usług, ochrona inwestycji i dostęp do zamówień publicznych;

•

zniesienie barier

pozataryfowych – chodzi o różnice w standardach produktów i procesach certyfikacji
np. dotyczących bezpieczeństwa samochodów czy norm fitosanitarnych;

•

zasady handlu

globalnego – Unia i USA chcą wypracować wspólne stanowiska w sprawie wielostronnych
porozumień handlowych w ramach WTO.

Obie strony powołały głównych negocjatorów. Unię będzie reprezentował dyrektor
w KomEur Ignacio García Bercero, Amerykę – przedstawiciel na Europę i Bliski
Wschód Dan Mullaney z biura przedstawiciela ds. handlu przy Białym Domu. Gdy
konieczna będzie interwencja polityczna, komisarz ds. handlu Karel De Gucht będzie
rozmawiał z przedstawicielem USA ds. handlu Michaelem Fromanem. Unijne stolice
ani ParlEur nie będą bezpośrednio zaangażowane w negocjacje.

Rozmowy to głównie praca w podzespołach. Pierwsze trzy rundy negocjacyjne służyły
wyznaczeniu zakresu przyszłego porozumienia. Obie delegacje zaznaczyły, co chcą
osiągnąć i określiły tzw. czerwone linie, których w ramach negocjacji nie przekroczą.
Na tej podstawie uzgodniony zostanie tryb pracy podzespołów do poszczególnych
rozdziałów TTIP – takich jak zamówienia publiczne, inwestycje, energetyka czy wymogi
bezpieczeństwa produktów. Rozmowy w podzespołach poprowadzą już eksperci obu stron,
dobierani w zależności od tematu. 

Negocjacje międzysektorowe dopiero na końcu. Kolejne rundy będą dotyczyły poszcze-
gólnych rozdziałów porozumienia. Najpierw na agendzie znajdą się obszary najmniej
problematyczne, dopiero później negocjatorzy przejdą do zagadnień kontrowersyjnych.
Obie strony na bieżąco będą obliczać zyski i straty z kompromisów zawartych w poszcze-
gólnych sektorach. Dopiero w ostatnich rundach, gdy wypracowanie wspólnego stanowiska
w obrębie jednego sektora wciąż nie będzie możliwe, zaczną się negocjacje międzysekto-
rowe. Ich zadaniem będzie zbilansowanie zysków i strat w obrębie całej umowy. 

Wszystkie kraje będą musiały przyjąć porozumienie.  TTIP wychodzi poza kwestie
wolnego handlu, w których Unia ma wyłączne kompetencje, ale dotyczy także standardów
produktów. Umowa będzie więc musiała być ratyfikowana w każdym z 28 państw człon-
kowskich. W niektórych, np. we Francji, może być przedmiotem gorącej debaty politycznej.
Z kolei w Stanach Zjednoczonych TTIP będzie wymagać ratyfikacji w Kongresie, która
też nie jest przesądzona – dla senatorów często ważniejsze są korzyści dla rodzimego
stanu niż dla całego kraju. Porozumienia o wolnym handlu Waszyngtonu z Kolumbią
czy Panamą wchodziły w życie dopiero w pięć lat po zakończeniu negocjacji z powodu
braku zgody Kongresu.

Odbyły się już trzy rundy rozmów, na których strony uzgodniły zakres przyszłego porozumie-
nia. Od marca rozpoczną się właściwe negocjacje w poszczególnych obszarach.

T ER MI N Y

17–18 lutego 2014 r.

Karel De Gucht
i Michael Froman
podsumowują
w Waszyngtonie
dotychczasowe
negocjacje

10–14 marca 2014 r.

czwarta runda negocjacyj-
na w Brukseli

maj, lipiec, październik,

grudzień 2014 r.

wstępnie ustalone daty
czterech kolejnych rund
negocjacji

30 października 2014 r.

koniec kadencji KomEur

HANDEL TRANSATLANTYCKI

5

Jakie są najważniejsze punkty sporne?

Najtrudniejsze rozmowy będą dotyczyły wspólnych standardów. Unia i USA od 20
lat bez powodzenia rozmawiają o harmonizacji standardów produktów lub wprowadze-
niu wzajemnej uznawalności – np. bezpieczeństwa substancji chemicznych. Negocjatorzy
będą musieli ustalać w każdym poszczególnym sektorze, np. jakie certyfikaty bezpieczeń-
stwa samochodów czy standardy emisji spalin będą wzajemnie uznawane. Gdyby w ramach
TTIP udało się znieść połowę z istniejących pozataryfowych barier, transatlantycki handel
mógłby wzrosnąć nawet o 150 mld dol. Przyniosłoby to największe korzyści w sektorze
motoryzacyjnym, chemicznym i kosmetycznym, spożywczym oraz urządzeń elektronicznych.

Stany Zjednoczone chcą otwarcia Unii na żywność GMO. W handlu produktami
rolnymi wciąż obowiązują wysokie cła – średnio 13 proc. na unijne produkty w USA
i 48 proc. na amerykańskie w Unii. Producenci na obu, silnie subsydiowanych rynkach
obawiają się dopuszczenia konkurencji zza oceanu. Dodatkowo Waszyngton będzie chciał
otwarcia europejskiego rynku na żywność GMO oraz mięso płukane chlorem czy produ-
kowane z użyciem hormonów. Bruksela nie chce obniżać standardów bezpieczeństwa,
ale osiągnięcie porozumienia może wymagać ustępstw ze strony Unii. Tych z kolei
obawiają się organizacje konsumentów.

Unia chce dostępu do amerykańskich zamówień publicznych. W USA obowią-
zuje Buy American Act, który przy zamówieniach publicznych nakazuje administracji
preferowanie produktów i usług od amerykańskich dostawców. W toku negocjacji z WTO
kilka agencji rządowych USA wyłączono spod tego rygoru, ale większość wciąż podlega
ustawie. Dostęp do amerykańskich zamówień publicznych leży w interesie Brukseli.
Wedle KomEur liberalizacja tego rynku pozwoli na zwiększenie unijnego PKB
o 0,02 proc., ale za ustępstwa Stany zażądają wysokiej ceny.

Sektor audiowizualny kontra transport morski. Na żądanie Paryża, który chroni swój
sektor filmowy, transatlantyckie negocjacje handlowe nie obejmują usług i produktów audio–
wizualnych. Ceną za wyłączenie sektora będzie zapewne utrzymanie amerykańskich
ograniczeń w dostępie do wewnętrznego rynku transportu morskiego. W tej chwili ani statki
unijne, ani nawet te pływające pod amerykańską banderą, choć wybudowane w Unii,
nie mogą świadczyć usług transportowych w USA. KomEur bardzo zależy na zniesieniu tego
zakazu, dlatego Bruksela może jeszcze próbować włączyć sektor audiowizualny do rozmów.

Arbitraż inwestor–państwo. Amerykanie chcą wprowadzenia do umowy klauzuli ISDS
(investor–state dispute settlement), która umożliwia inwestorom pozywanie państw przed
międzynarodowy arbitraż. Jeśli trybunał arbitrażowy uzna zmiany prawne za dyskryminujące
inwestora, może nakazać administracji wypłatę wysokiego odszkodowania – np. amery-
kańska firma Lone Pine Resources Inc. domaga się od rządu kanadyjskiego 250 mln dol.
rekompensaty za zakaz szczelinowania hydraulicznego. Europejscy negocjatorzy nie mają
gotowych rozwiązań prawnych do zaproponowania, ale nie chcą zgodzić się na amerykańskie.

Wspólne standardy, zamówienia publiczne, arbitraż, rolnictwo – to najtrudniejsze tematy negocjacji.
Unia będzie chronić sektor audiowizualny a Stany transport morski.

Zmiana PKB rocznie

w

proc.

Zmiana eksportu rocznie w proc.

Zmiana importu rocznie w proc.

Dane: Centre for Economic
Policy Research

KOR Z Y ŚCI Z T T IP

+0,3

USA

+5,8

USA

+3,8

USA

+0,55

Unia

+2

Unia

+2

Unia

HANDEL TRANSATLANTYCKI

6

Co przeszkadza

polskim firmom w USA?

Rosną inwestycje i eksport. Polsko–amerykańskie stosunki handlowe są bardzo ograniczone
– Polska nie wchodzi nawet do pierwszej trzydziestki największych partnerów handlowych
USA. Wedle danych NBP polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Stanach wyniosły
2,1 mld dol na koniec 2011 r. Widoczne jest jednak coraz większe zaangażowanie polskich
przedsiębiorstw – od 2008 r. inwestycje wzrosły pięciokrotnie, a eksport do USA w latach
2008–2012 wzrósł o 65 proc.

Duże firmy, małe przedstawicielstwa. Na amerykański rynek wchodzą przede wszyst-
kim duże przedsiębiorstwa, zatrudniające powyżej 250 pracowników. Większość tworzy
w Ameryce małe przedstawicielstwa, do 10 osób. Najszybciej przybywa inwestycji w sektorze
elektronicznym (Comarch, Asseco, Platige Image), meblarskim (Com.40), kosmetycznym
i farmaceutycznym (Inglot, Eris, Pharmena). W zeszłym roku KGHM, dzięki nabyciu kana-
dyjskiej firmy Quadra Mining, przejęło dwie amerykańskie kopalnie miedzi.

Najpierw Europa, potem Ameryka. Polskie firmy późno decydują się na inwestycje
lub handel z USA, a gdy już to robią, zderzają się z wysokimi barierami wejścia. Inwestycje
za oceanem są kosztowne, wiele sektorów jest już nasyconych, odległość między Polską
a USA oznacza wysokie koszty transportu towarów, a wejście na wysoko rozwinięty rynek
jest ryzykowne. Pozostałe bariery towarzyszą przedsiębiorcom już w trakcie współpracy
handlowo–inwestycyjnej:

•

cła, podatki i opłaty – średnie stawki ceł w handlu Unii z USA wynoszą 3,5 proc.,

najwyższe są w sektorze żywnościowym – dla nabiału, wyrobów cukierniczych, tytoniu
i napojów, ale również na importowaną odzież. Według raportu Amerykańskiej Izby
Handlowej w Polsce, zerowe taryfy celne zredukują koszty polsko–amerykańskiej
wymiany handlowej o 130–150 mln dol. rocznie i wykreują 400–500 mln dol. dodatko-
wych obrotów handlowych. 

•

wymogi administracyjne – dla europejskich firm największą przeszkodą są jednak

bariery pozataryfowe. Wedle szacunków Amerykańskiej Izby Handlowej generują one
60–80 proc. dodatkowych kosztów, m.in. na pomoc prawną, wykup certyfikatów
i dostosowanie produktów do amerykańskich norm i standardów. W Europie i
w USA obowiązują inne regulacje sanitarne i fitosanitarne, Amerykanie nie uznają
też unijnego świadectwa pochodzenia.

•

dostęp do zamówień publicznych – firmy spoza USA mają ograniczony dostęp do amery-
kańskich zamówień rządowych. Klauzula Buy American umożliwia stosowanie
preferencji wobec krajowych firm.

•

wizy – dla polskich przedsiębiorców szczególnym utrudnieniem jest obowiązek wizowy.
Już na miejscu, dodatkowym utrudnieniem jest konieczność uzyskiwania pozwoleń
na zatrudnienie pracowników z Polski, co generuje też kolejne koszty na obsługę prawną.

Największą barierą dla polskich firm jest cena wejścia na amerykański rynek.
TTIP nie zwiększy radykalnie polskich inwestycji, najwięcej skorzysta polski eksport.

W Y MI A N A H A N DLOWA
POLSK I Z US A

w mld euro

Import

Eksport

Polskie inwestycje w USA

2008

2008

2008

1,7

1,7

1,7

2012

2012

2012

2,8

2,8

2,8

2011

2011

2011

2,7

2,7

2,7

2010

2010

2010

2,2

2,2

2,2

2009

2009

2009

1,8

1,8

1,8

Dane: GUS, NBP

HANDEL TRANSATLANTYCKI

7

Ile Polska może zyskać

na TTIP?

Ograniczenia pozataryfowe kosztują polskie firmy pięciokrotnie więcej niż cła.
Według wyliczeń ekspertów Centre for Economic Policy Research (CEPR) cła sięgają tylko
1,29 proc. wartości polskiego eksportu do Ameryki. Dlatego samo ich ograniczenie praktycz-
nie nie wpłynęłoby na polską gospodarkę. Dużo większą rolę pełnią inne bariery, np. koszty
uzyskiwania certyfikatów czy dostosowania produktów do amerykańskich standardów.
Ich wartość to 7,17 proc. sprzedaży polskich firm w USA.

Polski PKB wzrośnie średnio o 0,2 proc. rocznie. Zakładając ambitne, 50–proc.
ograniczenie barier pozataryfowych dzięki umowie o wolnym handlu między Unią i Stanami,
gospodarka Polski będzie dodatkowo wzrastać o średnio 1,66 mld dol. rocznie do 2027 r.
Decydujące znaczenie dla tego scenariusza miałoby obniżenie barier sprzedaży dóbr,
a niekoniecznie usług. Polski eksport do wszystkich krajów zwiększyłby się w tym czasie
o 3,2 mld dol. (1,21 proc.), a import o 3,6 mld dol. (1,05 proc.).

Najbardziej zyska branża urządzeń elektrycznych. Produkcja i eksport tego sektora
zwiększy się do 2027 r. o 17 proc. (sama sprzedaż do Stanów się podwoi). W efekcie o 15 proc.
zwiększy się też zatrudnienie w tej branży. Wpłynie to na płace, które wzrosną w całej
gospodarce o 0,31 proc. Inne sektory, które mogą wyraźnie zyskać na liberalizacji handlu
ze Stanami to: przemysł spożywczy, usługi finansowe oraz produkcja innych maszyn (wzrost
eksportu o 1,5–2 proc.). Stracić może branża chemiczna (spadek eksportu o 5 proc.) i motory-
zacyjna (spadek o 1 proc.). 

Najwięcej straci branża chemiczna. Umowa o wolnym handlu między Unią i USA spowoduje
spadek eksportu z tego sektora do 2027 r. o 5 proc. Z tego powodu o 4,5 proc. zmniejszy
się też produkcja i zatrudnienie w tej branży. Sama sprzedaż produktów z tego sektora do
Stanów Zjednoczonych wzrośnie jednak o 60 proc. Negatywny wpływ umowy odczują też
branża motoryzacyjna, innych wyrobów przetworzonych i usług osobistych (spadek eksportu
od 0,4 do 1,1 proc.).

Zwiększy się nie tylko handel z Ameryką. Podpisanie umowy zwiększy handel między
Stanami a Unią, ale jednocześnie będzie wpływało negatywnie na obroty handlowe między
państwami członkowskimi Unii. Polska jest tu wyjątkiem: TTIP ma zwiększyć zarówno
handel z Ameryką, jak i innymi krajami Unii. Sam eksport do Stanów ma wzrosnąć do 2027
r. o ponad 58 proc., a do krajów Unii – o 19 proc. Na razie polski handel z Ameryką pozostaje
na niskim poziomie – w 2012 r. Polska wyeksportowała towary za 3,6 mld dol., a importowała
za 5 mld dol.

Z raportu CEPR wynika, że Polska skorzysta na umowie o wolnym handlu między Unią
i USA. Zniesienie połowy barier pozataryfowych, podniosłoby PKB o 0,2 proc. rocznie.

J A K IE BR A NŻ E
N AJ W IĘCEJ Z Y SK AJ Ą

zmiana eksportu w proc.

Urządzenia i maszyny elektryczne:

+16,9

Usługi finansowe:

+1,9

Inne maszyny:

+1,7

Produkty spożywcze:

+1,6

J A K IE BR A NŻ E
N AJ W IĘCEJ STR ACĄ

zmiana eksportu w proc.

Produkty chemiczne:

–5

Pojazdy silnikowe:

–1,1

Inne wyroby przetworzone:

–0,5

Usługi osobiste:

–0,4

Dane: Centre for Economic
Policy Research

Autor

LUBIMY WIEDZIEĆ.

Polityka Insight

ul. Słupecka 6, 02 –309 Warszawa

tel. [phone]

www.politykainsight.pl

POLITYKA INSIGHT to centrum analityczne powołane przez wydawcę tygodnika POLITYKA.
Zespół 20 analityków – ekonomistów, prawników i socjologów – codziennie śledzi wydarzenia, wybiera
istotne tematy i pisze analizy, raporty i prognozy na wyłączny użytek klientów POLITYKI INSIGHT.
Więcej informacji o serwisie na stronie www.politykainsight.pl

W ramach wykupionej usługi Klientowi przysługuje licencja na korzystanie z bazy POLITYKI INSIGHT w zakresie zwie-
lokrotnienia zawartości na papierze w jednym egzemplarzu bez prawa do rozpowszechnia oraz dalszego udostępniania innym
osobom,w tym w szczególności bez możliwości przekazywania hasła i loginu do usługi POLITY KA INSIGHT . Każde inne
wykorzystanie utworów bez pisemnej zgody Polityka Info Sp. z o.o. jest zabronione.

Marek Wąsiński
Analityk ds. europejskich
tel. [phone]
[e-mail]