Pieniądz, system bankowy i bank centralny.

Historia pieniądza

• wymiana barterowa - towar za towar; gospodarka towarowa; wymiana ta miała jedną niezwykle ważną cechę - zawsze aktowi sprzedaży towarzyszył akt kupna; wartość towarów sprzedanych zawsze równała się wartości towarów zakupionych.

• pieniądz towarowy - charakteryzował się tym, że ludzie decydowali o tym co może stanowić przedmiot wymiany (bydło, muszelki itd.). Towary konsumpcyjne były pierwszą formą pieniądza - zaczęły pełnić funkcję pieniądza, ponieważ miały cechę powszechnej akceptacji.

Usprawnieniem dla handlujących stał się fakt, że pieniądzem przestały być towary powszechnego użytku - zastąpiono je metalami. Najpierw były to metale nieszlachetne i stopy, takie jak: żelazo, brąz, miedź a następnie nastąpiła era bimetalizmu.

• era bimetalizmu (system dwukruszcowy) - pieniądz kruszcowy w postaci monet srebrnych i złotych.

Posługiwanie się złotymi monetami nie było łatwe, wygodne, ani tanie, co doprowadziło do deponowania kruszcu u złotników.

• pieniądz papierowy - powstały banki, które przyjmowały w depozyt kruszec a w zamian dawały kwit depozytowy, którym płacono.

W XVI wieku w Anglii w życie wszedł weksel handlowy będący udokumentowaną formą kredytu. W XVII (1660 rok) wieku nastąpiła dematerializacja pieniądza.

Następnym krokiem w kierunku racjonalizacji obiegu pieniężnego było wprowadzenie do emisji pieniądza bezgotówkowego.

• pieniądz bezgotówkowy - (depozyty, wkłady) początkowo były to rachunki na żądanie, kiedy klient składał banknoty a bank w zamian otwierał rachunek. Klient mógł w każdej chwili żądać pieniądza gotówkowego o równowartości zapisu na swoim rachunku. Rozpowszechniły się też wkłady (rachunki) terminowe.

Pieniądz bezgotówkowy nie jest ostatnią formą w ewolucji pieniądza:

• pieniądz elektroniczny - rachunki bankowe znajdują się w pamięci komputera i są one obciążane i uznawane automatycznie przy wykorzystaniu urządzeń elektronicznych.

Prawo Kopernika - Greshama „Pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy”. Ograniczona ilość pieniądza będącego w obiegu (w gospodarce). Prawo to głosi, że gdy w obiegu znajdują się dwa rodzaje pieniądza: „gorszy” i „lepszy”, to pieniądz „lepszy” (o większej zawartości kruszcu) będzie gromadzony w oszczędnościach a w obiegu pozostanie pieniądz „gorszy”.

Samoregulacja - złota reguła:

Tyle jest pieniądza w obiegu ile przyjęto kruszcu.

Kraj A:

• wzrost inflacji (ceny w górę)

• spadek konkurencyjności wobec kraju B (A ma droższe towary)

• spadek eksportu, deficyt handlowy

• odpływ kruszcu - będziemy importować towary z kraju B

• spadek cen - mniej pieniądza powoduje kurczenie się gospodarki, co powoduje spadek cen

• odbudowa konkurencyjności.

Pieniądz papierowy (s. 3)

• 1971 rok - to tego roku była sztywna cena, która wiązała pieniądz z kruszcem; był to dolar amerykański.

Był to tak zwany system dewizowo - złoty, w którym waluty obce wymieniano na złoto. W 1971 roku ostatecznie wymienialność ta została zawieszona.

Ilościowa teoria pieniądza (s. 4)

Ilościowa teoria pieniądza - poziom cen towarów zależy od ilości krążącego w gospodarce pieniądza. Im więcej pieniądza, tym ceny są wyższe, i na odwrót, ponieważ wzrost podaży pieniądza zwiększa fundusz nabywczy społeczeństwa, co przy danej podaży dóbr musi prowadzić do zwyżki cen.

Egzamin: Jak brzmi ilościowa teoria pieniądza?

Prawo Fishera (równanie wymiany) : M * V = P * Y; gdzie:

M - money (pieniądz); V - velocity (szybkość); P - price (cena); Y - Yield (produkcja)

M * V - lewa strona równania mówi nam ile razy w ciągu roku pieniądz spełnia swoją rolę jako środka wymiany; szybkość obracania pieniędzmi w obiegu.

Y - produkcja potencjalna mówi ile można maksymalnie wyprodukować.

Ruch ilości pieniądza wpływa na ceny.

Równanie to wskazuje, że podaż pieniądza jest równa podaży towarów. Z przekształcenia równania można otrzymać:

P =	M * V
		Y

W związku z tym poziom cen zależy od ilości pieniądza w obiegu, szybkości jego obiegu i od ilości dóbr przeznaczonych do wymiany.

Inflacja doprowadziła do powstania banków centralnych (odpowiedzialnych za ustalanie inflacji na odpowiednim poziomie). Banki kierują ilością pieniądza w obiegu.

Banki centralne

• Riksbank 1668 (Szwecja)

• Bank of England 1694

• SNB 1905 (Szwajcaria)

• Rezerwa Federalna 1913 (Fed; Amerykański Bank).

Banki centralne - funkcje

• funkcja emisyjna (monopol emisyjny)

• obsługa długu publicznego

• konkurencja z bankami komercyjnymi w dziedzinie gromadzenia depozytów;

• dopiero później: bank banków (dwustopniowy system bankowy)

• stabilizacja systemu bankowego i całej gospodarki.

Banki centralne dbają o stabilizację koniunktury.

Bretton Woods (s. 5)

Bretton Woods wszedł w życie w 1944 roku. Składa się z dwóch filarów:

1. I filar - oparcie o dolara

2. II filar - oparcie o złoto.

Jest to:

• system dolarowo - złoty

• parytet 1 uncja złota = 35 USD

• kursy walut sztywno powiązane z USD

• siatka stałych kursów walutowych

• światowe rezerwy dolarowe > amerykańskie zasoby kruszcu.

Bank światowe trzymały w skarbcach rezerwy w dolarach (stanowiły one 30 %).

• 1944 - 70 okres ożywienia, rozkwitu gospodarki światowej i wymiany międzynarodowej.

System Bretton Woods padł w 1971 roku.

Lata 70 - te:

• dwa kryzysy naftowe

• zjawisko stagnacji - zastoju w produkcji; słaby wzrost gospodarczy połączony z wysoką inflacją.

Funkcje pieniądza (s. 5):

• środek wymiany - stanowi prawny środek płatniczy, który pozwala na nabycie / sprzedanie każdego rodzaju dóbr i usług (w skrócie: za pieniądz się kupuje i sprzedaje);

• miernik wartości - oznacza to, że wszędzie w gospodarce dla określenia wartości dóbr i usług stosowana jest jednostka miary (to inaczej odniesienie na przykład cena chleba to dwa złote);

• rezerwuar - w pieniądzu aktywnie gromadzimy nasze oszczędności, bogactwo.

Wartość pieniądza - determinanty:

• zaufanie do pieniądza;

• koniunktura gospodarki.

Bank centralny - podstawowe funkcje (s. 6)

• podmiot polityki gospodarczej - jedyna instytucja uprawniona do emisji znaków pieniężnych.

• bank banków - bank centralny spełnia wiodącą rolę w systemie bankowym i jest odpowiedzialny za stabilność i sprawne funkcjonowanie tego systemu. W odniesieniu do banków komercyjnych sprawuje nadzór bankowy i tworzy regulacje zapewniające płynność systemu bankowego i bezpieczeństwo zgromadzonych wkładów. Bank centralny jako bank banków jest bankiem rezerwowym dla innych banków i kredytodawcą ostatniej szansy (instancji). Reguluje cyrkulację pieniądza, wielkość pieniądza depozytowego tworzonego przez banki komercyjne i płynność całego systemu bankowego wykorzystując instrumenty polityki pieniężnej. W ramach tej funkcji prowadzi również rachunki banków oraz rozliczenia między nimi.

• bank państwa - reguluje obieg pieniądza wewnątrz kraju. Formułuje on założenia polityki pieniężnej i czuwa nad jej realizacją poprzez oddziaływanie na płynność systemu bankowego tak, aby zapewnić stabilność waluty krajowej i trwały rozwój gospodarki narodowej. Obsługuje budżet państwa, gromadząc dochody i realizując jego wydatki (udziela kredytu dla rządu, rejestruje i obsługuje dług publiczny). Bank centralny kształtuje politykę kursu walutowego, pośredniczy w skupie złota i dewiz, zarządza rezerwami dewizowymi państwa poprzez utrzymywanie rezerw środków pieniężnych.

Polityka monetarna

Bank centralny - Polska

• 1828 (utworzony) - 1855 (został zlikwidowany) Bank Polski;

• 1924 - reaktywacja Banku Polskiego; od tego roku walutą obowiązującą w obiegu jest złoty polski;

• 1945 - utworzenie Narodowego Banku Polskiego;

• 1987 - zmiana roli Narodowego Banku Polskiego, wyodrębnienie z Narodowego Bank Polskiego PKO BP oraz dziewięciu innych banków komercyjnych (zaczęły się kształtować „zręby” bankowości komercyjnej);

• lata 90. - Narodowy Bank Polski staje się nowoczesnym bankiem centralnym.

W czasie I wojny światowej do obiegu wprowadzono markę niemiecką.

Dziś prezesem Narodowego Banku Polskiego jest Sławomir Skrzypek.

Rok 2000 - mamy szanowany na całym świecie bank centralny.

Polityka pieniężna (monetarna) - to część ekonomicznej polityki państwa obejmująca decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza, w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki.

Pieniądz - aktywo, które podlega prawom popytu i podaży.

Rynek pieniądza - popyt na pieniądz (s. 7)

• transakcyjny - pieniądz jako środek wymiany jest ściśle powiązany z cyklem koniunkturalnym;

• przezornościowy - pieniądz jako środek tezauryzacji (gromadzenia), efekt ostrożnościowy;

• spekulacyjny

W przypadku wzrostu inflacji rośnie popyt transakcyjny.

Egzamin: Który z popytów na pieniądz jest związany z cyklem koniunkturalnym?:

1. transakcyjny b)przezornościowy c)spekulacyjny d) frakcyjny

Które z państw nie należy do strefy euro?:

1. Cypr b)Słowenia c)Malta d) Łotwa

Bank centralny skupuje bony skarbowe a zwiększa udział operacji otwartego rynku, jak to wpływa na stawki międzybankowe? - (będzie nadpłynność i spadną)

Egzamin! - pytania o skutki, przyczyny.

• transakcyjny - „wiem, że czekają mnie transakcje i muszę posiadać odpowiednie zasoby pieniądza transakcyjnego, aby móc je zrealizować”;

• przezornościowy - „oprócz transakcji, o których wiem, że nastąpią, mogę potrzebować środków pieniężnych na dodatkowe transakcje, których nie jestem pewien”;

• spekulacyjny - „mogę tak ulokować posiadane zasoby pieniężne aby uzyskać dodatkowy zysk, niestety wraz ze wzrostem zysku rośnie także ryzyko”.

Popyt na pieniądz transakcyjny - wnioski:

1. Jeżeli rośnie dochód, rośnie popyt na pieniądz transakcyjny (wyższa produkcja, to więcej zawieranych transakcji);

2. Jeżeli rośnie poziom cen, rośnie popyt na pieniądz transakcyjny (wyższe ceny, to większe kwoty zawieranych transakcji);

3. Jeżeli rosną koszty zamian, rośnie popyt na pieniądz transakcyjny (będziemy więcej przechowywać w gotówce i lokatach a vista, bo transformacje staną się droższe);

4. Jeżeli rosną koszty alternatywne, maleje popyt na pieniądz transakcyjny (będziemy więcej przechowywać w lokatach, bo oszczędzanie stanie się bardziej opłacalne).

Determinanty popytu na pieniądz (s. 7)

• dynamika dochodów - jeśli rosną dochody to rosną wydatki, a tym samym rośnie popyt na pieniądz;

• stopa procentowa (stopa procentowa to cena pieniądza) - jeśli stopa procentowa spada to popyt rośnie;

• oczekiwania inflacyjne - oczekujemy (przewidujemy) wzrost inflacji to popyt na pieniądz będzie rósł („samo spełniająca się przepowiednia”).

Jeżeli stopa procentowa spada to nie opłaca nam się gromadzić środków a opłaca się je zainwestować, a zatem popyt na pieniądz rośnie.

Popyt na pieniądz transakcyjny:

Całkowite koszty posiadania trzeba optymalizować, a więc znaleźć taka strukturę form pieniądza, aby koszty te były minimalne. Wyróżniamy:

• koszty alternatywne - jeżeli będę przechowywać pieniądz tylko w postaci transakcyjnej (gotówki lub lokat a vista) to stracę dochody, które mógłbym dostać gdybym przechowywał je w postaci lokat;

• koszty zamian - jeżeli będę przechowywać tylko w postaci lokat to dostanę za to wyższe odsetki, ale nie będę mógł dokonywać transakcji, albo za każdym razem, kiedy będę chciał jej dokonać będę musiał zamienić lokatę na gotówkę - a to kosztuje: czas, dojazd, prowizje.

Popyt przezornościowy - wnioski

1. Jeżeli rośnie zmienność (ryzyko) w rozkładzie nieoczekiwanych transakcji, rośnie popyt przezornościowy na pieniądz (jesteśmy przygotowani na większą liczbę nieoczekiwanych transakcji);

2. Jeżeli rośnie poziom cen, rośnie popyt przezornościowy na pieniądz (wyższe ceny to większe kwoty zawieranych transakcji);

3. Jeżeli rosną koszty alternatywne, maleje popyt przezornościowy na pieniądz (będziemy więcej przechowywać w lokatach, bo oszczędzanie stanie się bardziej opłacalne).

Rynek pieniądza (s. 8. rys.)

Oznaczenia:

r - stopa procentowa; E - równowaga; L₀ - określona liczba pieniądza

Równowaga na rynku pieniądza:

Przy danym poziomie dochodu rynek pieniądza jest w równowadze, gdy popyt na pieniądz jest równy jego podaży. (zakładając: stałość cen).

Rynek pieniądza (s. 8. rys. 2. - Egzamin - zależności, wnioski)

Stopa procentowa zapewniająca równowagę:

1. spadek realnej podaży pieniądza spowoduje wzrost stopy procentowej;

2. przy danej realnej podaży pieniądza wzrost dochodu realnego spowoduje wzrost popytu na pieniądz w wyniku czego stopa procentowa wzrośnie.

Żeby doprowadzić do równowagi należy podnieść stopy procentowe, które sprawią, że spadnie popyt na pieniądz.

Warunek równowagi - równość inwestycji i oszczędności.

Wraz ze wzrostem stopy procentowej inwestycje maleją, a przy tym maleje ich wrażliwość na zmiany stopy procentowej.

Wraz ze wzrostem dochodu popyt na pieniądz transakcyjny rośnie, na ogół jednak w tempie wolniejszym niż sam dochód.

Wraz ze wzrostem stopy procentowej popyt spekulacyjny na pieniądz maleje podobnie jak w przypadku inwestycji w ogóle.

Podaż pieniądza - skąd się bierze pieniądz w gospodarce?

Podaż pieniądza = gotówka + wykreowany pieniądz kredytowy

Pierwotna kreacja pieniądza:

- wprowadzenie gotówki przez bank centralny do systemu

- kredyty udzielane bankom komercyjnym przez bank centralny

Wtórna kreacja pieniądza:

- udzielanie kredytów przez banki komercyjne swoim klientom.

Depozyty wpłacone umożliwiają udzielanie kredytów.

Podaż pieniądza (s. 9.)

Baza monetarna - gotówka w obiegu, żywy pieniądz

Kreacja pieniądza - baza monetarna zostaje zwielokrotniona w systemie bankowym (poprzez udzielanie kredytów przez bank komercyjne).

Szeroka podaż pieniądza = baza monetarna * mnożnik

Szeroka podaż pieniądza = pieniądz rezerwowy (baza monetarna; pieniądz banku centralnego) + pieniądz kredytowy (pieniądz systemu bankowego wykreowany przez banki komercyjne).

Wzór na mnożnik:

H * m = M_s , gdzie H - baza monetarna, m - mnożnik a M_s - podaż pieniądza.

Podmioty biorące udział w kreacji pieniądza:

• bank centralny

• banki komercyjne (operacyjne)

• sektor prywatny

• budżet państwa

Bank centralny		Banki komercyjne
* kredyty dla banków komercyjnych; * obligacje	* gotówka * rezerwy obowiązkowe	* gotówka * rezerwy obowiązkowe * kredyty dla klientów * obligacje	* depozyty * kredyty z banku centralnego

Sektor prywatny		Sektor publiczny (budżet)
gotówka depozyty obligacje	* kredyty bankowe	* gotówka	* obligacje

Kreacja pieniądza (s. 9.)

Bank komercyjny A		Bank komercyjny B		Bank komercyjny C
b) 90	a) 100	d) 81	c) 90	f) 72	e) 81

Proces kreacji kredytów może być dalej kontynuowany przez banki A, B i C działające w systemie bankowym gospodarki.

Banki z płynności robią kredyty.

Wprowadzenie gotówki do systemu bankowego (na przykład: poprzez złożenie depozytu - klient wpłaca 100 złotych) prowadzi do wycofania części tych środków (na przykład 10 %) w postaci rezerwy obowiązkowej (naliczanej od każdego przyjętego depozytu) oraz możliwość przeznaczenia pozostałej kwoty (na przykład 90 złotych jak wyżej) na dalszą kreację pieniądza (poprzez udzielanie kredytów). Jeżeli kredyt zostanie wykorzystany, a środki te ponownie trafią do systemu, banki będą mogły dokonywać dalszej kreacji pieniądza (kolejne depozyty, kolejne rezerwy i kolejne kredyty). W ten sposób podczas kreacji pieniądza w systemie bankowym mamy do czynienia z procesami mnożnikowymi.

Mnożnik kreacji pieniądza (s. 10.)

Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

m = podaż pieniądza / baza monetarna

m =	cp + 1
		cp + cb

gdzie: m - mnożnik kreacji pieniądza; c_p - zamierzona stopa (gotówka / wkłady na żądanie sektora prywatnego); c_b - zamierzona stopa rezerw gotówkowych banków.

Skala potencjalnych procesów mnożnikowych zależy bezpośrednio od:

• wielkości gotówki wprowadzonej dostępnej dla gospodarki;

• wielkości środków jakie ludność zechce przechowywać w systemie bankowym (tak zwana stopa preferencji gotówkowych);

• wielkości rezerw obowiązkowych, które będą pomniejszały dostępne dla gospodarki środki z przeznaczeniem na kredyty.

W Polsce:

• 1/6 to baza monetarna

• 5 / 6 to pieniądz kredytowy, kreowany przez banki komercyjne

Agregaty monetarne - miary pieniądza (s. 10.)

M0 (baza monetarna, pieniądz banku centralnego lub pieniądz wielkiej mocy): gotówka w obiegu (z kasami banków) + rezerwy obowiązkowe + rezerwy dobrowolne

M1: gotówka (bez kas banków) + depozyty na żądanie

M2: M1 + depozyty z terminem wykupu do 2 lat

M3: M2 + dłużne papiery wartościowe z terminem wykupu do 2 lat

Egzamin:

1. Co to jest baza monetarna?

2. Co wchodzi w skład M2?

3. Proszę przedstawić poszczególne miary (agregaty) pieniądza

Skala procesów mnożnikowych i w konsekwencji podaży pieniądza zależy oczywiście także od popytu na pieniądz (zwłaszcza kredyty) oraz pozostałych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego, które regulują kreację pieniądza w systemie bankowym.

Kreacja pieniądza przez system bankowy:

• gotówka u ludności

- stopa preferencji gotówkowych (Ile złożyć w postaci depozytów w bankach?)

• środki w dyspozycji banków

- rezerwa obowiązkowa (do banku centralnego)

• kredyty

Wykorzystanie kredytu oznacza, że część środków trafia z powrotem do obiegu, a stopa preferencji gotówkowych mówi znowu o tym, ile pozostanie w systemie bankowym jako depozyty.

• środki w dyspozycji banków

- rezerwa obowiązkowa (ale mniejsza niż poprzednio)

• kredyty (ale mniejsze niż poprzednio).

Rezerwa obowiązkowa - mówi każdego tym, jaki procent każdego depozytu ma zostać wycofany z obiegu w postaci rezerwy na przykład 5 % oznacza, że z każdych 100 złotych depozytu 5 złotych staje się rezerwą a 95 złotych może stać się kredytem.

Stopa preferencji gotówkowych - mówi o tym, jaką wielkość gotówki będziemy przechowywać posiadając depozyt o wartości 1 złotego.

• Im większa jest baza monetarna tym więcej pieniądza można wykreować.

• Im wyższa stopa preferencji gotówkowych (im więcej środków przechowujemy w postaci gotówki), tym mniejszy jest mnożnik kreacji pieniądza i mniejsze możliwości zwiększenia podaży pieniądza.

• Im wyższa jest stopa rezerw obowiązkowych, tym mniejsze są możliwości kreacji pieniądza.

Polityka pieniężna to: (s. 13.)

• manipulowanie podażą pieniądza (ilością pieniądza w obiegu)

• celem realizowania przez bank centralny polityki pieniężnej jest niska inflacja i dobra kondycja gospodarki

• polityka pieniężna wykorzystuje instrumenty takie jak: stopa rezerw obowiązkowych, transakcje kredytowo - depozytowe, operacje otwartego rynku.

Inflacja jest wskaźnikiem dwunastomiesięcznym.

Rezerwa obowiązkowa - rezerwy banków komercyjnych gromadzone na rachunku w banku centralnym.

Instrumenty polityki pieniężnej: (s. 14.) EGZAMIN!!!

• administracyjne (rezerwa obowiązkowa, limity kredytowe) - są odgórną próbą wpływania na podaż pieniądza w obiegu; występują na przykład w Chinach; stanowią sterowanie ręczne - rząd wydaje bankom decyzje. Rezerwa obowiązkowa stanowi podtrzymanie więzi między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi. Dla Polski rezerwa ta wynosi 3,5 %. System bankowy ma ustalone ile dany bank ma udzielić kredytów.

• rynkowe (OOR - operacje otwartego rynku, transakcje kredytowo - depozytowe, interwencje walutowe)

• oczekiwania zakotwiczone i adaptacyjne inflacyjne

• działalność perswazyjna - interwencje werbalne; to sztuka wpływania na oczekiwania inflacyjne.

Optymalny poziom inflacji w Polsce - 2,5 %.

Dla banku centralnego poniżej, ale blisko 2 %.

Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej są stopy procentowe. Wyróżniamy:

• lombardową - stosowaną przy udzielaniu kredytu lombardowego bankowi komercyjnemu na uzupełnienie niedoboru środków pieniężnych na rachunku bieżącym;

• redyskontową - według, której bank centralny skupuje weksle handlowe od banków komercyjnych;

• referencyjną - określającą dochodowość bonów pieniężnych sprzedawanych przez bank centralny bankom komercyjnym;

• depozytową - będącą wyznacznikiem oprocentowania jednodniowych lokat banków komercyjnych w banku centralnym.

Wzrost stóp procentowych powoduje podrożenie ceny pieniądza, a tym samym hamuje aktywność kredytową banków i powoduje schłodzenie gospodarki. Obniżenie stóp procentowych przez bank centralny wywołuje obniżkę ceny kapitału pożyczkowego, co sprzyja rozwojowi akcji kredytowej banków i stymuluje wzrost gospodarki.

Rezerwa obowiązkowa - to wartość funduszy, które bank musi stale utrzymywać na rachunku bieżącym w banku centralnym, w stosunku do wysokości wkładów klientów. Aktualnie wynosi 3 %.

Zmieniając wysokość rezerwy obowiązkowej bank centralny może kształtować płynność finansową i rozmiar akcji kredytowej całego sektora bankowego.

Każdy bank komercyjny ma prawo zaciągnąć kredyt w banku centralnym i mówimy wtedy o operacjach kredytowo - depozytowych banku centralnego. Wysokość stopy redyskontowej ma wpływ na wysokość kredytów zaciąganych przez banki komercyjne.

Operacje otwartego rynku to cały zespół transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, odbywających się miedzy bankiem centralnym a bankami komercjalnymi. Mają one na celu kształtowanie płynności finansowej sektora bankowego. Bank centralny sprzedaje bony skarbowe z dyskontem, co stanowi dla banków komercyjnych formę lokaty nadwyżek na krótki termin. Sprzedaż ta dokonuje się na cotygodniowych przetargach. Operacje otwartego rynku są precyzyjnym instrumentem kształtowania podaży pieniądza. Instrument ten jest elastyczny, oddziałuje na gospodarkę łagodnie i płynnie.

Oddziaływanie perswazyjne! (egzamin) - bank centralny przekazuje sugestie co do pożądanego kierunku polityki kredytowej. Sugestie te nie są formalnie obowiązujące, ale potrzeba zachowania dobrego imienia i dobrych stosunków z bankiem centralnym nakazuje stosowanie się do jego zaleceń. W ostateczności bank centralny może sięgnąć po środki przymusu.

Transakcje kredytowo - depozytowe - każdy bank komercyjny ma prawo zaciągnąć kredyt w banku centralnym. Udzielenie pożyczki polega na sprzedaży bankowi centralnemu weksli wykupionych od klientów po określonej cenie - stopie redyskontowej.

Wysokość stopy redyskontowej ma wpływ na wysokość kredytów zaciąganych przez banki komercyjne.

Gdy bank centralny obniża stopę redyskontową mówimy o ekspansywnej polityce pieniężnej; gdy ją podwyższa mówimy o restrykcyjnej polityce pieniężnej.

Klasyczną transakcją kredytowo-depozytową jest kredyt lombardowy, udzielany pod zastaw bonów skarbowych. Udzielany jest na 1 dzień i służy do uzupełnienia stanu rachunku bieżącego banku do końca danego dnia.

• bank centralne funkcje.

W Polsce mamy dwustopniowy system bankowy: banki komercyjne - bank centralny pełniący nad nimi kontrolę i sprawujący rolę stabilizatora.

Warunkiem stosowania polityki pieniężnej (jej bardziej wyrafinowanych instrumentów) jest wysoko rozwinięty rynek pieniężny.

Egzamin: Oceń wpływ obniżenia stopy rezerw obowiązkowych z 3,5 % na oscylowane przez media 2%. - Obniżenie poziomu stopy rezerw obowiązkowych przez bank centralny mogłoby przyczynić się do wzrostu emisji pieniądza, tym samym wzrostu siły nabywczej społeczeństwa, ożywienia gospodarki, ponieważ dodatkowo pozyskane fundusze banki komercyjne mogłyby przeznaczać na dalsze kredyty.

Rynek pieniężny

Rynek pieniężny - ogół krótkoterminowych transakcji depozytowych i kredytowych. (transakcje od jednego dnia do roku).

• overnight - pieniądz nocny, transakcja o najkrótszym terminie, to lokata dokonana do końca dnia pracy do początku następnego dnia roboczego.

• krótkoterminowe papiery skarbowe - istotne znaczenie mają tu krótkoterminowe walory dłużne państwa - bony skarbowe. Bank centralny dokonując kupna i sprzedaży bonów skarbowych na rynku pieniężnym, ma możliwość regulowania płynności banków komercyjnych i kształtowania rozmiarów ich akcji kredytowej.

• transakcje warunkowego zakupu repo

• transakcje warunkowej sprzedaży reverse repo

• papiery emitowane przez bank centralny - np. bony pieniężne NBP będące krótkoterminowym zobowiązaniem banku centralnego na okaziciela, sprzedawane z dyskontem. Sprzedaży bonów dokonuje się na cotygodniowych przetargach i są one o terminie zapadalności 7 dni.

• papiery komercyjne

• rynek depozytów międzybankowych - charakteryzuje się pozyskiwaniem pieniędzy z jednego banku do drugiego.

Rynek międzybankowy - to ogół wzajemnych transakcji depozytowych i kredytowych banków komercyjnych.

WIBID - międzybankowa stopa depozytowa, stopa oprocentowania wkładów, stopa po której pieniądz jest przyjmowany.

WIBOR - międzybankowa stopa pożyczkowa, stopa oprocentowania kredytów krótkoterminowych, po której pożycza się pieniądze.

Stawki rynku międzybankowego:

• O/N - overnight

• T/N - tomorrow / next

• 1 W, 2 W, 1M, 2M, 3M, 6M, 9M, 1 Y - one week, month, year

Operacje depozytowo - kredytowe:

Od góry zamyka stopa lombardowa a od dołu depozytowa i jest to pewnego rodzaju korytarz. Jest to ingerencja banku centralnego i nie powinno być powyżej ani poniżej tych granic.

Stopa lombardowa - wynosi 5; (kredyt lombardowy - bank centralny udziela jednodniowego kredytu bankowi komercyjnemu pod zastaw papierów wartościowych).

Stopa referencyjna - wynosi 3,50; (minimalna rentowność 7 dniowych bonów pieniężnych NBP); stopa wyznaczana przez Radę Polityki Pieniężnej, poniżej, której nie może spaść oprocentowanie wkładów na międzybankowym rynku pieniężnym. Oprocentowanie bonów pieniężnych wyższe o 0,09-0,10% od stopy referencyjnej gwarantuje, że dochodowość 7- dniowych lokat na rynku transakcji międzybankowych nie przebije tej dolnej granicy.

Stopa depozytowa - wynosi 2; stopa oprocentowania jednodniowych wkładów w NBP dla banków komercyjnych; stanowi też formę lokaty nadwyżek finansowych (nadpłynności) banków komercyjnych.

Stopy procentowe na rynku międzybankowym wahają się między stopą lombardową (sufit) a stopą depozytową (podłoga).

Operacje otwartego rynku - to operacje na „żywym pieniądzu”; są najważniejszym instrumentem banku centralnego.

• operacje repo - skup papierów wartościowych za gotówkę;

• operacje reverse repo - sprzedaż papierów wartościowych za gotówkę z systemu;

• operacje warunkowe - operacje, na konkretnym instrumencie, na określony termin np. 7 dniowe bony pieniężne NBP;

• operacje bezwarunkowe - wymiana papierów za pieniądz;

• transakcje dokonywane pomiędzy bankiem centralnym a bankiem komercyjnym.

Quantitative easing - „luzowanie ilościowe”; po raz pierwszy zastosowanie przez Bank of Japan w 2000 roku. To proces zwiększenia podaży pieniądza (drukowanie) polegający na tym, że stopy procentowe zostają obniżone do poziomu zerowego. Ma na celu obniżenie akcji kredytowej.

Transakcje repo - bank centralny kupuje krótkoterminowe papiery dłużne od banków komercyjnych, które zobowiązują się do ich ponownego nabycia w określonym terminie, po z góry określonej cenie. Są kredytami dla banków komercyjnych i stosowane w sytuacji niedoboru płynności sektora bankowego.

Transakcje reverse repo - bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym bony skarbowe i jednocześnie zawiera umowę ich odkupu w określonym terminie, po z góry określonej cenie. Jest to forma lokaty nadwyżek pieniężnych.

Operacje otwartego rynku są w stanie zagospodarować nadpłynność operacyjną krótkookresową.

EGZAMIN!!: Co to jest polityka ekspansywna, restrykcyjna, jakie skutki ma wywołać i w jakich warunkach się ją stosuje.

Polityka monetarna ekspansywna - „miękka” lub „taniego pieniądza”, polega na zwiększeniu podaży pieniądza przez bank centralny poprzez:

- obniżenie stopy procentowej (dyskontowej) i wskaźnika rezerw obowiązkowych, oraz
- zakup na otwartym rynku kapitałowym papierów wartościowych emitowanych przez rząd.
Działania te prowadzą do zwiększenia popytu globalnego, a w konsekwencji do wzrostu inwestycji i zatrudnienia oraz do poprawy koniunktury gospodarki narodowej. Ten rodzaj polityki jest szczególnie zalecany w okresach recesji, charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego oraz wzrostem bezrobocia. Służy ona stabilizowaniu gospodarki tzn. łagodzeniu w niej wahań koniunkturalnych, a w szczególności przeciwdziałaniu recesji w całym systemie gospodarczym bądź w wybranych sektorach.

Polityka monetarna restrykcyjna - „twarda”, polega na zmniejszeniu podaży pieniądza. Stosowana w celu schłodzenia koniunktury, ma zachęcić ludność do gromadzenia oszczędności i zapobiegać nadmiernej inflacji poprzez:

- wzrost stóp procentowych i rezerw obowiązkowych;

- sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku.

Rezerwy dewizowe - rezerwy walut obcych posiadanych przez bank centralny, które są instrumentem wykorzystywanym do utrzymywania stałego kursu walutowego (narzucanego przez państwo), w wypadku, gdy płynny kurs walutowy mógłby doprowadzić łatwo do sytuacji znacznej nadwyżki importu nad eksportem. Rezerwy dewizowe powinny wystarczać na kilkumiesięczny import, jak również ich wartość powinna wielkością pokrywać dość znaczną część długu zagranicznego. Rezerwy dewizowe są gwarantem bezpieczeństwa dla kapitału zagranicznego.

Niezależność banku centralnego

• zwiększenie wiarygodności prowadzonej polityki pieniężnej

• lepszy (efektywniejszy) wpływ na oczekiwania

• większa skuteczność polityki pieniężnej (lepsza kontrola nad inflacją)

• mniejsze koszty prowadzenia polityki pieniężnej (sacrifice ratio)

* sacrifice ratio - współczynnik, mówiący o tym o ile spadnie nam PKB jeśli obniżymy CPI (inflację)

Wymiary niezależności banku centralnego:

• osobista decydentów;

• funkcjonalna - bank centralny prowadzi swoja politykę niezależną od rządu;

• finansowa - NBP ma swój budżet.

Miary inflacji (proces wzrostu ogólnego poziomu cen):

• CPI - wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych

• PPI - wskaźnik cen hurtowych i detalicznych; w koszyku są kategorie, które nabywają producenci; import (surowce, materiały)

• Deflator - wskaźnik cen wszystkich produktów i usług wchodzących w skład PKB; pokazuje zmiany inflacji w odcinkach dłuższych niż jeden rok

• Inflacja bazowa (core inflation) - mamy pewien odcinek cenowy, z którego wycinamy pewne ceny by uzyskać właściwe wahania cen. Inflacja bazowa jest częścią inflacji CPI, która jest związana z oczekiwaniami inflacyjnymi i presją popytowa oraz, która jest niezależna od szoków potażowych. Inflacja bazowa przybliża średnio i długookresowy trend wzrostu cen towarów i usług. Ilustruje tendencje wzrostu cen oczyszczone z wahań sezonowych i krótkoterminowych. Ta część inflacji, której związek z prowadzoną polityką pieniężną jest silniejszy niż w przypadku pozostałych części. Charakteryzuje się mniejszą zmiennością niż CPI.

Miary inflacji bazowej:

W Polsce jest ich 5 a od marca 2009 bank centralny podaje 4 - bez inflacji netto:

1. po wyłączeniu cen administracyjnych, np. napoje alkoholowe, gaz, wycina się 26% koszyka.

2. po wyłączeniu cen o największej zmienności;

3. „15% średnia odcięta”, gdzie wycina się z jednej strony 15% cen które najbardziej spadły a z drugiej 15% cen które najbardziej wzrosły.

4. po wyłączeniu cen żywności i energii - te ceny są najbardziej podatne na szoki podażowe. Zajmują 40% koszyka.

CPI - w maju 2009 wyniosło 3,6!!!

* Deflacja - początek lat 30 deflacja na całym świecie; zwłaszcza Japonia, obecnie Hiszpania

* dezinflacja - spadek wzrostu cen

* hiperinflacja - Polska lata 90; 585%

Skutki inflacji:

• zniekształcenie informacyjnej funkcji cen;

• ucieczka od pieniądza i redystrybucja dochodów;

• wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej;

• niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym;

• wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej.

Źródła inflacji:

• demand-pull inflation - popytowa inflacja, gdy agregatowy popyt na towary przewyższa możliwości jego zaspokojenia (popyt > podaż);

• cost - push inflation - kosztowa, która jest wywołana wzrostem kosztów produkcji;

• inflacja strukturalna - zmienia się struktura produkcji np. ziemniaki zastępujemy frytkami lub chipsami; niedostosowanie struktury produkcyjnej do zmieniających się potrzeb nabywców.

Inflacja jako zjawisko monetarne:

M * V = P * Y - tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza. Przyczyn inflacji upatruje się w błędnej polityce pieniężnej banku centralnego.

Luka inflacyjna (popytowa) - wyznaczana przez różnicę między wielkością łącznego pobytu na towary a wielkością dochodu narodowego odpowiadającego pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych.

Długookresowa krzywa Phillipsa - ma kształt pionowej prostej; mówi, że do redukcji inflacji może być wykorzystywana restrykcyjna polityka. Zmniejszenie podaży pieniądza spowoduje przejściowy wzrost bezrobocia, ale po pewnym czasie gospodarka wróci do stanu bezrobocia naturalnego, przy niższym poziomie inflacji.

Stagflacja - równoczesne występowanie wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia.

Spirala inflacyjna

gdzie: i - nominalne stopy procentowe banku centralnego; R - realne stopy procentowe na rynku depozytowo kredytowym; AD - zagregowany popyt; M - podaż pieniądza; B - baza monetarna; E - kurs walutowy; W - płace nominalne; Π - stopa inflacji; Π^e - oczekiwana stopa inflacji.

Strategie polityki pieniężnej:

• koncepcja keynesowska

• koncepcja monetarystyczna

• koncepcja stabilności kursu walutowego

• koncepcja BCI (bezpośredniego celu inflacyjnego).

Koncepcja keynesowska

Celem banku centralnego miała być poprawa koniunktury - wzrost gospodarczy i pełne zatrudnienie uzyskana poprzez operowanie stopami krótkimi na poziomie stóp równowagi (utrzymywanie popytu na odpowiednim poziomie).

Koncepcja monetarystyczna

Celem głównym jest stabilność cen (niska inflacja), do której bank centralny dąży kontrolując bazę monetarną i stabilizując wielkości podaży pieniądza w obiegu.

Koncepcja stabilności kursu

Celem głównym jest stabilny kurs, do którego bank centralny dąży wpływając na wielkość rezerw dewizowych państwa poprzez interwencyjny zakup lub sprzedaż walut obcych oraz kształtowanie się na określonym poziomie salda należności i zobowiązań zagranicznych netto.

Koncepcja BCI (bezpośredniego celu inflacyjnego)

• cel finalny - stabilność cen;

• rola oczekiwań inflacyjnych;

• trudności z kontrolowaniem agregatów monetarnych.

Strategia monetarna - istota

Bank centralny steruje bazą monetarna w ramach operacji otwartego rynku; baza monetarna pozwala bankom komercyjnym kreować podaż pieniądza; ludzie zgłaszają popyt na pieniądz co w konsekwencji sprawia, że podaż pieniądza w zetknięciu z popytem na pieniądz wyznacza poziom cen

Strategia BCI

Opiera się na oczekiwaniach inflacyjnych - wyznaczeniu punktu optymalnej inflacji (banki centralne dopuszczają pewien wachlarz wahań 2,5 +/- 1. Oraz kontrolowaniu stóp procentowych.

Jeżeli oczekiwania inflacyjne są zakotwiczone to łatwiej jest prowadzić politykę pieniężną.

Egzamin!! Dlaczego poziom inflacji jest ustalony na poziomie 2,5?

• zero nie dawałoby ruchu cen;

• jest większy obrót w gospodarce

Jeżeli oczekiwania inflacyjne są niskie to bank centralny może stosować instrumenty niekonwencjonalne, mniej kosztowne.

I filar BCI - oczekiwania inflacyjne

Celem jest kontrola oczekiwań pozwalająca wpływać na płace i ceny przy mniej aktywnym wykorzystaniu stóp procentowych; dzięki czemu polityka pieniężna może wpływać na inflację skuteczniej i przy mniejszych kosztach ubocznych.

II filar BCI - kontrola stóp procentowych

Rola oczekiwań inflacyjnych w strategii BCI

• napędzają spiralę płacową

• obniżają realne stopy procentowe

Dlatego BC musi stabilizować również oczekiwania inflacyjne.

• przez umacnianie własnej niezależności (od rządu)

• przez umacnianie własnej wiarygodności (realizacja celów inflacyjnych)

• poprzez zastosowanie nominalnej kotwicy

• poprzez lepszy kontakt ze społeczeństwem (BCI, przejrzystość procedur, polityka informacyjna)

Im dłuższy horyzont, tym więcej czynników zakłóca związek między stopami bazowymi a rynkowymi:

• efekt oczekiwań inflacyjnych;

• efekt ryzyka - zjawisko zwiększonej awersji do ryzyka

• efekt wypychania

* wzrost wydatków rządowych powoduje spadek wydatków inwestycyjnych.

Kanały transmisji monetarnej

gdzie: iBC - stopa banku centralnego; centralnego - WIGOR; r - oprocentowanie depozytów / kredytów (stopa rynkowa); AD - popyt; Y - produkcja; π - inflacja.

W procesie transmisji podstawową rolę odgrywają realne stopy procentowe.

Tradycyjny kanał stóp procentowych

AD=C+I+G+X-M

• Wpływ stóp procentowych na popyt inwestycyjny:

Funkcja produkcji Y=F(K,L)

Krańcowy produkt kapitału MPK.

MPK to zwrot z kapitału, czyli przyrost produkcji, jaki da nam zainwestowanie kolejnej jednostki kapitału. Oznacza to, że opłaca się inwestować, dopóki stopa procentowa jest niższa od MPK.

Restrykcyjna polityka pieniężna ogranicza popyt inwestycyjny!!!

• Wpływ stóp procentowych na popyt konsumpcyjny

Substytucja międzyokresowa jest skutkiem zmiany stóp procentowych. Wzrost stóp zachęca do odkładania konsumpcji dzisiejszej na jutro.

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku popytu konsumpcyjnego!!!

Kanał kursowy - działa relatywnie najszybciej

• Wpływ stóp procentowych na popyt zagraniczny

Wzrost stóp procentowych powoduje przesunięcie z zagranicznych w krajowe papiery wartościowe, stąd wzmocnienie (aprecjacja) waluty krajowej i spadek popytu zagranicznego na nasze dobra.

Przykład: 1DM=2.5PLN. Jogurt kosztuje 2 PLN=0,8 DM. Kurs ulega aprecjacji 1DM = 2 PLN, jogurt kosztuje 2 PLN = 1 DM. Spada popyt zagraniczny.

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku popytu zagranicznego!!!

• Bezpośredni wpływ kursu walutowego na ceny importu

Aprecjacja kursu powoduje spadek cen towarów importowanych i spadek krajowej inflacji (ponieważ w koszyku dóbr, na podstawie którego obliczana jest inflacja są również dobra importowane).

Restrykcyjna polityka pieniężna prowadzi do spadku inflacji!!!

Neutralność pieniądza

Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiany jego podaży prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy.

AD - zagregowany popyt jest malejącą funkcją ceny w związku z efektem realnych zasobów

SAS - w krótkim okresie zmiany w popycie zagregowanym rozłożą się na wzrost cen i produkcji. Dzieje się tak, ponieważ ceny są lepkie (nie ulegają natychmiastowemu dostosowaniu), menu cost.

LAS - w długim okresie możliwości produkcyjne gospodarki są dane zasobem kapitału i funkcją produkcji, zatem wzrost popytu powoduje wyłącznie wzrost poziomu cen.

Badania empiryczne dowodzą, że pieniądz jest neutralny w średnim i długim horyzoncie czasowym, natomiast w krótkim okresie może powodować odchylenie wielkości realnych od poziomów równowagi.

Zmiany kursowe

Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach innej waluty.

Przykład: kurs złotego względem USD: E=4.05

Kurs USD względem złotego: E=0.25

Pod wpływem sił rynkowych:

Aprecjacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Deprecjacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Decyzją administracyjną:

Rewaluacja: wzrost wartości waluty (spadek E)

Dewaluacja: spadek wartości waluty (wzrost E)

Rezerwy walutowe - w dosłownym znaczeniu są zagranicznymi walutami zdeponowanymi w banku centralnym. Rezerwy trzeba wiązać z importem. Rezerwy walutowe utrzymywane są jako zabezpieczenie gospodarki przed ewentualnymi zaburzeniami, wynikającymi z załamania równowagi zewnętrznej, czyli aby, wobec niedostatecznej wielkości wpływów dewizowych, utrzymać import towarów i usług na poziomie zapewniającym odzyskanie stabilności gospodarczej.

Optymalny poziom rezerw walutowych

• podatność bilansu płatniczego na zaburzenia;

• wrażliwość gospodarki na zmniejszenie lub brak importu surowców / półfabrykatów oraz możliwości ich substytucji przez dostawy krajowe;

• pozycja kraju na międzynarodowych rynkach finansowych (plasowanie na rynkach papierów wartościowych);

• odniesienie rezerw do wielkości miesięcznego wolumenu importu (minimalne bezpieczeństwo na poziomie 3).

Gdy w kraju jest deprecjacja to jest on bardziej konkurencyjny, tańszy.

Kurs nominalny i realny (uwzględnia zmiany inflacji)

O konkurencyjności eksportu i importu decydują zmiany kursu nominalnego oraz inflacja w kraju i za granicą.

Realna aprecjacja (deprecjacja): wzrost (spadek) wartości waluty krajowej po uwzględnieniu stóp inflacji w kraju i za granicą.

Teorie kształtowania się kursów walutowych

1. Sprzedaż waluty obniża jej cenę, kupno podnosi.

2. Parytet siły nabywczej (długookresowa teoria kursu walutowego) Takie same dobra powinny kosztować w dwóch krajach tyle samo. E=P/P* - prawo jednej ceny

Przykład: 1DM=2 PLN. Jeśli koszyk dóbr w Niemczech kosztuje 10 DM, w Polsce 30 Zł.=15DM, to będziemy sprowadzać te dobra z Niemiec, wpływając na kurs, tak długo, aż cena się wyrówna. Czyli 1DM=3PLN.

Wady:

• nie wszystkie dobra podlegają wymianie międzynarodowej

• koszty transportu

• bariery celne

• na kurs wpływają nie tylko rozliczenia importowo - eksportowe, ale również finansowe

3. Parytet stóp procentowych (krótkookresowa teoria kursu walutowego)

Stopy procentowe w dwóch krajach powinny być równe z dokładnością do oczekiwanych zmian kursu walutowego.

Przykład: W USA stopa procentowa wynosi 5%, w Polsce 15%, oczekuje się deprecjacji złotego o 5%. Czy parytet stóp procentowych jest zachowany? Ile więcej można zarobić w Polsce? W którą stronę płyną pieniądze? Co dzieje się z kursem walutowym?

Powyższe teorie oznaczają, że bank centralny może wpływać na poziom kursu walutowego poprzez interwencje na rynku walutowym lub poprzez politykę stóp procentowych.

* Interwencja rynkowa: Przykład bank interweniuje w obronie krajowej waluty: kupuje złotówki, sprzedaje dolary- aprecjacja złotego.

Polityka stóp procentowych: bank podwyższa stopy: napływ kapitału portfelowego, aprecjacja złotego.

Deprecjacja (spadek) kursu waluty krajowej poprawiła cenową konkurencyjność polskiego eksportu. Aprecjacja (wzrost) kursu waluty krajowej prowadzi do wzrostu eksportu w walucie zagranicznej. Ponadto aprecjacja kursu hamuje inflację wewnętrzną.

Wpływ kursu na poziom cen

Bezpośredni: przez ceny finalnych dóbr importowanych.

Przykład: samochód francuski kosztuje 50.000 FF. 1FF=0,60 PLN. ⇒ Samochód kosztuje 30.000 PLN.

Złoty się umacnia 1FF=0,50 PLN ⇒ Samochód kosztuje 25.000 PLN.

Pośredni:

• Przez ceny pośrednich dóbr importowanych.

• Przez stabilizację oczekiwań inflacyjnych

Niespójność celów monetarnych i kursowych

Nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić autonomicznej polityki pieniężnej. Przykład: Sztywny kurs walutowy, konieczna interwencja BC w obronie krajowej waluty przed aprecjacją. BC kupuje $ sprzedaje złote. Utrzymuje sztywny kurs, ale kosztem zwiększenia podaży pieniądza krajowego.

Niespójny trójkąt polityki pieniężnej - przy swobodzie przepływów kapitałowych nie można jednocześnie kontrolować kursu walutowego i prowadzić polityki pieniężnej.

Interwencje sterylizowane - zmiany krajowej podaży pieniądza wynikające z interwencji może zostać wysterylizowana na krajowym rynku pieniężnym.

Polityka taka jest niespójna w dłuższym horyzoncie czasowym (koszt sterylizacji).

Reżimy kursowe

Reżimy (systemy) kursowe można uporządkować od najbardziej do najmniej płynnych:

1.Kurs płynny. 2. Kurs płynny kierowany 3. Crawling band; 4. Kurs sztywny. 5. Crawling peg. 6. Currency board. 7 Unia walutowa.

Kryzysy walutowe

Kryzys walutowy - załamanie systemu finansowego lub gospodarczego spowodowane nagłym osłabnięciem (deprecjacją lub dewaluacją) kursu walutowego.

Wybuchowi kryzysu walutowego sprzyjają sztywne systemy kursowe:

- możliwość znacznego odchylenia kursu rynkowego od kursu równowagi;

- możliwość znacznego zadłużenia podmiotów w walutach obcych (brak ryzyka kursowego).

Potencjalne bezpośrednie przyczyny załamania kursu:

- niezrównoważone finanse publiczne;

- nierównowaga zewnętrzna (wysoki deficyt obrotów bieżących);

- oczekiwanie załamania kursu.

Załamanie kursu powoduje niewypłacalność podmiotów zadłużonych w walutach obcych, niewypłacalność banków, niewypłacalność kontrahentów, spadek popytu i podaży.

Systemy kursowe

1. Kurs płynny (free float) - występuje w Polsce

BC nie ingeruje w kształtowanie się kursu walutowego. Aprecjacja bądź deprecjacja następuje na skutek gry sił rynkowych, tak aby zrównoważony był bilans płatniczy. Zalety:

• brak zobowiązań ze strony BC

• pełna kontrola podaży pieniądza (stóp procentowych)

• pełne ryzyko gry na rynku walutowym ponoszą podmioty gospodarcze - wymuszenie racjonalnych zachowań

• rozwój rynku finansowego (instrumenty pochodne)

Wady:

• brak kontroli nad niepożądanymi wahaniami kursowymi

• niestabilne warunki dla handlu zagranicznego

• brak nominalnej kotwicy stabilizującej oczekiwania i inflację

2. Kurs płynny kierowany (dirty float)

Tak jak kurs płynny, ale BC pozostawia sobie możliwość podjęcia interwencji

Dodatkowe zalety:

• BC nie ma związanych rąk w przypadku niepożądanych ruchów kursowych

Dodatkowe wady:

• podmioty gospodarcze liczą na interwencje i nie zachowują się racjonalnie

• koszt sterylizacji

Przykłady: Polska, EMU, USA

3. Kurs sztywny

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs walutowy (ewentualnie z przedziałem wahań), posiada częściowe pokrycie emisji pieniądza krajowego w rezerwach walutowych.

Zalety:

• stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

• przewidywalne warunki dla handlu zagranicznego

• stabilizacja cen importu

• dobry w małych, otwartych gospodarkach

Wady:

• ryzyko kryzysu walutowego

• obniżone ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

• szybka realna aprecjacja (przy wysokiej inflacji) waluty krajowej

• częściowa utrata kontroli nad podażą pieniądza

• nadszarpnięta wiarygodność po kryzysach walutowych

Przykłady: Polska 1990-1991: 9500 zł =1$, kredyt stabilizacyjny z MFW na utrzymanie zobowiązań kursowych: 1 mld $.; Bretton Woods 1944-71; ESW 1973-1992; ERM 2; Dania

4. Currency board (zarząd walutą)

BC zobowiązuje się utrzymywać sztywny kurs i ma pełne pokrycie krajowej emisji pieniądza gotówkowego w walucie zagranicznej. Długookresowe zobowiązanie często zapisane ustawowo. Automatyczna wymienialność.

Zalety:

• bardzo wysoka wiarygodność

• natychmiastowa stabilizacja oczekiwań inflacyjnych

• natychmiastowa stabilizacja cen importu i inflacji na poziomie zbliżonym do kraju z walutą rezerwową

• mechanizm automatycznej stabilizacji

• brak kredytu dla rządu

• brak ryzyka kryzysu walutowego

Wady:

• całkowita utrata kontroli nad podażą pieniądza

• brak instytucji pożyczkodawcy ostatniej instancji

Przykłady: Argentyna, Estonia, Bułgaria, Hong-Kong.

5. Sztywny pełzający (crawling peg)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, wąskie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 1%)

Zalety:

• stabilizuje oczekiwania inflacyjne

• przewidywalne warunki dla handlu zagranicznego, nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

Wady:

• wprowadza inercję inflacyjną, zmniejsza ryzyko dla kapitału spekulacyjnego

• znacząco ogranicza kontrolę krajowej podaży pieniądza (stóp procentowych)

• ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska 1991-1995; Węgry (+/- 2,25%).

6. Pełzające pasmo wahań (crawling band)

Kurs centralny (parytet) podlega codziennej dewaluacji, szerokie pasmo dopuszczalnych wahań wokół parytetu (np. +/- 15%)

Zalety:

• nie dopuszcza do nadmiernej realnej aprecjacji waluty krajowej

• umożliwia stopniowe tłumienie inflacji

• wprowadza element ryzyka dla kapitału spekulacyjnego

Wady:

• wprowadza inercję inflacyjną

• może ograniczać kontrolę krajowej podaży pieniądz (stóp procentowych)

• ryzyko kryzysu walutowego

Przykłady: Polska (1995-1999), Izrael.

7. Unia Walutowa

Wspólna waluta, wspólna polityka pieniężna, wspólny bank centralny. Przykład: EUGiW

Zalety:

• nieodwołalnie sztywny kurs - doskonałe warunki dla handlu zagranicznego

• spadek kosztów transakcyjnych

• zwiększenie przejrzystości rynku

• większa rola międzynarodowa wspólnej waluty

Wady:

• ryzyko wystąpienia szoków asymetrycznych - brak możliwości dostosowań kursowych, brak reakcji polityki pieniężnej

Od 1 stycznia 1999 roku funkcjonuje Unia Gospodarcza i Walutowa, a w niej wspólna waluta euro. Ma one pełnić następujące funkcje:

- ułatwić handel towarami i usługami w ramach jednolitego rynku;

- polepszyć konkurencyjność wspólnoty w stosunku do USA i Japonii;

- ułatwić przepływ kapitału miedzy państwami członkowskimi;

- polepszyć koordynację polityki gospodarczej i walutowej w krajach członkowskich;

Najważniejszymi celami Unii Gospodarczej i Walutowej było:

- ograniczenie inflacji;

- stymulowanie wzrostu;

- stworzenie narzędzi umożliwiających elastyczne reagowanie na negatywne tendencje na rynkach światowych.

Polityka pieniężna NBP

Warunki początkowe:

• hiperinflacja ponad 250% średnio rocznie w 1989 roku

• niedobory na rynku i załamanie produkcji;

• niskie zaufanie do złotego;

• gospodarka zdolaryzowana.

01.01.1990 - kurs sztywny względem USD: 9500zł /USD

Cel: dostosowanie kursu do sytuacji rynkowej: nominalna kotwica; stabilizacja oczekiwań inflacyjnych oraz cen importowych.

• polityka dodatnich realnie stóp procentowych.

Cel: zwiększenie oszczędności, zmniejszenie akcji kredytowej.

Problem: nierynkowe zachowanie podmiotów gospodarczych.

• podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń (popiwek)

Cel: przerwanie spirali inflacyjnej przy płacach. Szczególnie istotne w przypadku miękkiego ograniczenia budżetowego.

• dewaluacja (05.1991). Kurs sztywny względem koszyka walut.

Cel: osłabienie realnej aprecjacji złotego.

• system pełzającej dewaluacji - stopniowe zmniejszenie tempa dewaluacji z 1,8% do 1,2% miesięcznie w lutym 1995.

Cel: kompromis pomiędzy tłumieniem inflacji a ochroną realnej sfery gospodarki (eksport). Dostosowanie koszyka do struktury eksportu.

Od 1995 roku: nowe uwarunkowania - znaczący napływ kapitału zagranicznego i przyrost rezerw walutowych oraz bazy monetarnej. Pojawiła się nadpłynność. Sterylizacja na krajowym rynku pieniężnym. Wprowadzenie dopuszczalnego pasma wahań wokół parytetu i stopniowe rozszerzenie go do +/- 15%.

Cel: zwiększenie niepewności wśród inwestorów portfelowych; zmniejszenie napływu kapitału krótkoterminowego.

Lata 1998-2000

• 1998 - strategii bezpośredniego celu inflacyjnego, cel średniookresowy na 2003: CPI poniżej 4%.

• Stopniowa zmiana systemu kursowego. Kurs płynny od kwietnia 2000.

Cel: przywrócenie spójności polityki pieniężnej, usunięcie inflacjogennego mechanizmu kursowego, stabilizacja oczekiwań, likwidacja nadpłynności.

Lata 2001-2003:

• szybka dezinflacja okupiona spowolnieniem gospodarczym;

• doprowadzenie inflacji do poziomu krajów rozwiniętych;

• inflacja poniżej 4%.

Polityka pieniężna po 2003 roku:

Zakończenie dezinflacja umożliwia przyjęcie strategii polityki pieniężnej po 2003 roku.

• ciągły cel inflacyjny 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy;

• płynny kurs do wejścia do sytemu ERM II

Cel: stabilizacja inflacji na niskim poziomie, wprowadzenie Polski do strefy euro

• 2004 - wstrząs inflacyjny wywołany przystąpieniem polski do UE.

Boom kredytowy - konsekwencje:

• boom kredytowy finansowany bazą depozytową, która ulega wyczerpaniu;

• kredyty > depozyty;

• sektor bankowy wierzycielem netto sektora niefinansowego;

• jedyne źródło finansowania dalszej akcji kredytowej to finansowanie na rynku;

• powiększenie źródeł finansowania i zwiększenie wrażliwości na kryzysy na rynkach finansowych.

Upadek Lehman Brothers:

• zwiększone ryzyko systemowe w systemie finansowym;

• zmniejszenie zaufania i zanik transakcji na rynku międzybankowym;

• jedyne przejawy aktywności na tym rynku widoczne były tylko w obrębie transakcji o najkrótszych terminach (overnight);

• wyższe kwotowania stawek WIGOR i spready wobec stopy referencyjnej.

Pakiet zaufania NBP - 3 cele!!!

• umożliwienie bankom pozyskania środków złotowych na okresy dłuższe ni 1 dzień;

• umożliwienie bankom pozyskania środków walutowych;

• zwiększenie możliwości pozyskiwania płynności złotowej przez banki poprzez rozszerzenie listy zabezpieczeń operacji z NBP.

Pakiet zaufania NBP - działania!!!!!:

• prowadzenie zasilających operacji otwartego rynku w formie repo o okresie zapadalności do 3 miesięcy;

• wprowadzenie tygodniowych operacji SWAP walutowych w EUR, USD i CHF;

• depozyt walutowy jako zabezpieczenie kredytu refinansowego;

• wprowadzenie modyfikacji w systemie operacyjnym kredytu lombardowego.

• Obniżenie podstawowych stóp procentowych NBP;

• Wejście w życie nowej ustawy o poręczeniach BGK;

• obniżenie stopy rezerw obowiązkowych do 3 %.

Pakiet zaufania - efekty!!:

• rozluźnienie skurczu na rynku międzybankowym;

• niższe kwotowania

• zwiększenie dostępności pieniądza rezerwowego i poprawa płynności;

• ustabilizowanie bilansów banków

• rozważne ciecia stóp procentowych przez NBP

Polski sektor bankowy w obliczu kryzysu gospodarczego!!!:

Zdecydowane wyhamowanie akcji kredytowej

* spowolnienie gospodarcze i spadek popytu na kredyt

* pogłębienie kryzysu finansowego i zaostrzenie polityki kredytowej.

* sprzężenie zwrotne pomiędzy kryzysem bankowym a recesją;

* pogorszenie sytuacji gospodarczej;

* wzrost ryzyka kredytowego i pogorszenie portfela kredytowego banków;

* wzrost wolumenu kredytów zagrożonych;

* osłabienie złotego zwiększa ryzyko kredytowe

* osłabnięcie skłonności banków do kreacji pieniądza kredytowego

Optymalna struktura rezerw walutowych - 3 kryteria:

• płynność

• bezpieczeństwo;

• koszt.

Zasada trójkąta w polityce pieniężnej

• kontrola kursu walutowego;

• liberalizowane przepływy kapitału

• kontrola inflacji.

Kryteria z Maanstrich:

Fiskalne:

• dług publiczny - 60% PKB;

• deficyt budżetowy - 3% PKB;

monetarne:

• poziom inflacji nie może być wyższy niż wartość bazowa;

• kryterium wahań długookresowych stóp procentowych;

• stabilność kursu walutowego (bycie w systemie ERM II).

Korzyści z integracji ze strefą euro:

• napływ inwestycji bezpośrednich;

• likwidacja ryzyka kursowego;

• brak barier dla wymiany handlowej;

• likwidacja kosztów transakcyjnych związanych z kupnem / sprzedażą walut;

• porównywalność cen, bo będą wyrażone w jednej walucie - euro;

• dostęp do nowych źródeł finansowania działalności gospodarczej;

• integracja i rozwój jednolitego europejskiego rynku finansowego;

• nasili się konkurencja miedzy bankami co spowoduje rozszerzenie oferty usług finansowych;

• ograniczenie ryzyka spekulacyjnego.

Koszty integracji ze strefą euro:

• utrata prawa emisji pieniądza przez narodowy bank centralny i utrata dochodu z emisji pieniądza;

• ograniczenie swobody polityki budżetowej kraju (deficyt budżetowy <3%PKB; dług publiczny <60%PKB);

• rezygnacja z niezależnej polityki pieniężnej narodowego banku centralnego;

• rezygnacja z własnej polityki kształtowania stóp procentowych przez bank centralny; z własnej polityki kursu walutowego, polityki kształtowania podaży pieniądza;

• utrata kontroli nad narodową polityką pieniężną

Kryzys 2007-……

• model konsumpcyjny USA - największy konsument, importer dóbr i usług; konsumpcja USA jest na kredyt, konsumują więcej niż są w stanie wytworzyć w związku z tym: deficyt handlowy USA = 60% deficytów handlowych wszystkich krajów; płace realne od lat 70 w USA prawie nie rosły; iluzja bogactwa (wzrost cen akcji i nieruchomości).

• Bańka spekulacyjna - GBF (wielka Brytania); SPA (Hiszpania) i IRL (Irlandia)

• Model azjatycki (wzrost oparty na eksporcie) w Chinach wzrost napędzany jest produkcją jaka idzie na eksport.

• Bańki eksportowe - Chiny, Niemcy, Japonia

• Konsumpcja Chin = 10% konsumpcji w USA

• Dług amerykański finansowany przez Chiny (2 biliony USD rezerw)

• Narastająca globalna nierównowaga handlowa i płatnicza;

• Lata 90 - prosperity bez inflacji; bardzo silny wzrost gospodarczy bez presji inflacyjnej;

• Globalizacja, liberalizacja;

• Rewolucja technologiczna - miniaturyzacja, komunikacja, udoskonalane procesy;

• Wzrost wydajności pracy;

• Otwarcie rynków pracy - wzrost podaży pracy, outsourcing;

• Spadek oczekiwań inflacyjnych i premii za ryzyko;

• Spadek długoterminowych stóp procentowych;

• Spadek stóp procentowych banków centralnych (zwiększenie masy pieniądza w obiegu);

• Ekspansja monetarna - jeśli kreuje się pieniądz to może nastąpić boom kredytowy;

• Program wsparcia mieszkaniowego dla najbiedniejszych w USA;

• Kredyty subprime (Ninja) - kredyty dla osób o słabej kondycji finansowej

• Szeroki strumień pieniądza skierował się na rynek aktywów wywołując bąble spekulacyjne (domy, akcje, surowce)

• Banki centralne nie reagowały, ponieważ inflacja CPI na niskim poziomie

• Sekurytyzacja kredytów hipotecznych (obligacje zabezpieczane hipotekami);

• Bańka żywiła się pieniądzem banków centralnych oraz środkami z emisji MBC;

• Rynki finansowe oderwały się od gospodarki realnej - fabryka pieniądza;

• Pęknięcie bańki spekulacyjnej- spadek cen domów;

• Hipoteki przejmowane przez banki, dalszy spadek cen;

• Sprzężenia zwrotne pomiędzy rynkiem finansowym a gospodarką;

• Recesja;

• W 2007 roku bardzo drastycznie została osłabiona gospodarka państwa;

• Spadek cen papierów opartych na kredytach hipotecznych - toksyczne aktywa;

• Bankructwa banków (Lehman Brothers);

• Kryzys zaufania w sektorze bankowym, który wywołuje niedostatek płynności, wysokie stawki na rynku międzybankowym;

• Odcięcie gospodarki od kredytu, recesja.

Coś spowodowało podbicie wskaźnika CPI - jeśli ten impuls ulega podbiciu to rosną oczekiwania ludzi i chcą wyższych płac.

Gdy rosną wydatki rządowe to rośnie deficyt budżetowy i rośnie oprocentowanie obligacji, bo rząd potrzebuje funduszy.

Gdy kurs złotego spada (aprecjacja) to ceny rosną a bank centralny podnosi stopy, by wzmocnić kurs.

Gdy sprzedaż detaliczna rośnie to informacja dla banku centralnego, że inflacja wzrośnie i bank centralny zaostrzy politykę pieniężną.

Egzamin:

1. co to jest krzywa dochodowości?

2. Jakie znasz strategie polityki pieniężnej?

3. Na czym polega koncepcja keynesowska i monetarystyczna?

4. Jaką politykę pieniężną prowadzi obecnie NBP? (ekspansywną)

5. W gospodarce panuje zjawisko nadmiernej inflacji - jaką politykę będzie prowadził bank centralny w celu jej zwalczenia. Proszę podać jej nazwę i charakterystyczne cechy.

6. Co głosi teoria ilościowa pieniądza?

7. Kryteria z Maanstrich

8. Jakie papiery wartościowe nie mogą stanowić zabezpieczenia kredytu lombardowego:

1. akcje spółek SB b) bony c) obligacje komunalne d)papiery dłużne

9) Na czym polegają operacje repo?

Prawo Kopernika - Greshama: W systemie dwukruszcowym (bimetalizm), przy ustalonej urzędowej relacji nominalnych wartości jednostek pieniężnych, z obiegu wypierane były monety wykonane z tego kruszcu, którego cena rynkowa wzrastała.

Parytet - stosunek między jednostkami monetarnymi różnych krajów według ich wagowej zawartości kruszcu.

Klient daje 100 złotych w depozyt. Zapisujemy po stronie pasywów, bo bank jest winien klientowi (zobowiązanie).

Poszczególne agregaty monetarne - dane dla kwietnia 2009: M0 - 127,8 mld zł.; M1 - 347, 6 mld zł.; M2 - 674,2 mld zł.; M3 - 680,1 mld zł.

M0 jest najwęższa koncepcja miary pieniądza. Jest to pieniądz o najwyższym stopniu płynności.

Rezerwy obowiązkowe + rezerwy dobrowolne = rezerwy banku.

M1 - agregat pieniężny o najwyższym stopniu płynności (pieniądz transakcyjny). Pojęcie M1 obejmuje następujące elementy: bilion i pieniądz gotówkowy w obiegu; czeki w obiegu; nieoprocentowane wkłady na żądanie w bankach (głównie rachunki bieżące przedsiębiorstw) oraz wkłady na rachunkach czekowych w prywatnych instytucjach depozytowych.

Depozyty na żądanie - rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe.

M3 - podstawowy agregat; wskaźnik fonetyzacji gospodarki (M3 / PKB, gdzie PKB jest miarą wyrażoną w pieniądzu wartością całkowitej produkcji dóbr i usług w danym kraju w ciągu roku.

POLITYKA PIENIĘŻNA

2

i

R

AD

M

B

E

Π

Π^e

W

r

Tradycyjny kanał stóp procentowych

Kanał kursowy

Kanał kredytowy

Kanał majątkowy

AD

Y

π

Kanały transmisji monetarnej

Neutralność pieniądza

i_BC

i

Y

K

MPK

K

r

K*

P

SAS

AD

LAS

Y

---