Polityka pieniężna dr Marcel Kamba-Kibatshi

Literatura:

1. Piotr Szponar „Polityka pieniężna- cele i warunki skuteczności” PWN Warszawa

2. Wiesława Przybylska-Kapuścińska „Polityka pieniężna-cele, strategia i instrumenty” AE Poznań

3. Jan Głuchowski i inni „Bankowość” WSB Poznań

4. Alfred Janc „Bank i jego miejsce na świecie”

EGZAMIN

02.02.2008r. godz. 9-12 s.109 A-M

03.02.2008r. godz. 9-12 s.109 N-Ż

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 1 21.10.2007r.

Istota i cele polityki pieniężnej

Politykę pieniężną z ramienia każdego państwa prowadzi zazwyczaj Bank Centralny.

Polityka pieniężna jest jednym z elementów polityki gospodarczej państwa, której celem jest wpływanie, kształtowanie, a nawet porządkowanie określonych działań podmiotów gospodarczych na określonym obszarze geograficznym lub w pewnym merytorycznym zakresie.

Polityka oznacza lub można ją określić jako sztukę dobrego rządzenia w państwie.

Ponadto trzeba dodać, że stosuje się je do działalności organizacji politycznych, społecznych czasami i zawodowych, a także w odniesieniu do jednostek samorządowych, przedsiębiorstw oraz osób fizycznych.

Pojęcie polityki pieniężnej można także definiować jako zespół sądów określających bliższe lub dalsze cele i kierunki działania, a także sposoby ich realizacji.

Pieniądz nie ma konkretnej definicji. nie ma tej ostatecznej, najlepszej, ale można określić albo zdefiniować to pojęcie na podstawie funkcji pieniądza:

1. środek wymiany tryb natychmiastowy nie płacę tylko wymieniam pieniądz
   na towar,

2. środek płatniczy płacimy za czynności jakiś czas temu wykonane, transakcja terminowa-biorę towar, ale dopiero za jakiś czas dokonuję zapłaty,

3. środek tezauryzacji zbieranie , gromadzenie systematyczne na konkretne cele, gromadzenie w celu realizacji określonego celu,

4. miernik wartości posiadane dobro ma konkretna wartość za którą ktoś płaci.

Pieniądz jako funkcja pieniądza światowego

Forma pieniądza:

1. gotówkowa- proces prowadzenia, posiadania pieniądza,

2. bezgotówkowa-stanowi środki depozytowe, znajdują się gdzie indziej np. karta kredytowa, akredytywa, weksel, czeki.

Istota polityki pieniężnej w Polsce

Polityka pieniężna jest definiowana jako operowanie przez Bank Centralny w porozumieniu
z innymi instytucjami centralnymi państwa, gdzie cena i dostępność pieniądza, podporządkowana jest realizacji określonych celów społeczno-gospodarczych. Cele
te są prowadzone przez bank centralny. Warto dodać, że ustawa o NBP wyraźnie wskazuje,
że podstawowym celem działalności NBP jest utworzenie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej danego rządu o ile oczywiście nie ogranicza podstawowego celu NBP.

Działalność Banku Centralnego prowadzona w imieniu państwa, a polegająca na wyborach pieniężnych celów globalnych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych nazywamy polityka pieniężną.

Pojęcie polityki pieniężnej może być definiowane w szerszym i węższym znaczeniu .

Polityka pieniężna w szerszym znaczeniu można rozumieć jako przedsięwzięcie mające na celu kształtowanie ustroju pieniężnego lub walutowego kraju. Polityka pieniężna obejmuje w istocie wszelkie działania władzy monetarnej majce na celu odpowiednie kształtowanie podaży i popytu na pieniądz.

Polityka pieniężna stanowi najważniejszy instrument sterowanie strumieniem zagregowanego popytu i wydatków wpływających na poziom aktywności gospodarczej i przebieg cyklu koniunkturalnego.

Zadanie systemowe polityki pieniężnej są określone w konstytucji, ustawach i zarządzeniach. W Polsce najważniejsza w tym zakresie jest ustawa o NBP, bowiem kolejne akty prawne dotyczą i zajmują się współpracą pomiędzy bankiem centralnym a rządem, dotyczą także utrzymania i wykorzystania rezerw walutowych a także dotyczą obrotu kapitałowego zagranicą.

Część środków realizacji systemowej polityki pieniężnej znajduje wyraz w międzynarodowych umowach, porozumieniach w których państwa uczestniczące zobowiązują się do przestrzegania określonych reguł gry np. w międzynarodowym obrocie dewizowym lub do zastosowania w pewnych wcześniej określonych sytuacjach.

Reguły te obejmują przede wszystkim:

1. regulowanie kursu walutowego oraz zobowiązań do interwencji na rynkach dewizowych,

2. wyrównanie salda bilansu płatniczego,

3. udzielenie kredytów walutowych.

Trzeba podkreślić, że podmiotami systemowej polityki pieniężnej są:

1. Parlament,

2. Rząd,

3. Bank Centralny.

Ponadto warto pamiętać, że rola polityki pieniężnej w kierowaniu gospodarką zawsze rośnie wraz z liberalizacją zasad gospodarowania i ograniczania bezpośrednich ingerencji rządu w mechanizm rynkowy.

Rodzaje polityki pieniężnej

Charakterystyka polityki pieniężnej zazwyczaj uwzględnia różne jej typy, a co za tym idzie różne kryterium jej podziału, a są nim:

1. koszty pieniądza w gospodarce,

2. horyzontu czasowego,

3. kształtowanie celów i realizacji polityki pieniężnej,

4. charakteru oddziaływania na gospodarkę.

Z punktu widzenia kosztu pieniądza w gospodarce należy uwzględnić kryterium, które prowadzi do wyodrębnienia w polityce pieniężnej:

1. polityki taniego pieniądza mającej stymulować system gospodarki,

2. polityka drogiego pieniądza mająca za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego.

Jeżeli chodzi o kryterium horyzontu czasowego w polityce pieniężnej można wyodrębnić:

1. politykę krótkookresową nastawioną przede wszystkim na realizację zadań bieżących , doraźnych wynikających z konieczności elastycznych dostosowanych
   do zmieniających się warunków ekonomicznych kraju i to w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego,

2. politykę średniookresową, która koncentruje się na realizacji wzrostu gospodarczego i neutralizowanie skutków odchyleń od wyznaczonej ścieżki wzrostu,

3. politykę wieloletnią zwaną strategiczną i określa ona drogą dochodzenia do stabilizacji siły nabywczej pieniądza.

Udowodnić, że polityka to siła nabywcza. (egzamin)

Uwzględniając kryterium kształtowania celów i realizacji polityki pieniężnej warto zauważyć, że wyróżnia się politykę pieniężną:

1 ) ustrojową,

2) procesową.

Polityka pieniężna ustrojowa zazwyczaj zajmuje się regulowaniem w ramach istniejącego systemu walutowego stosunku między walutą krajową a walutami obcymi oraz w ramach ustroju pieniężnego zasady gwarantowania w gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza.

Wielu ekonomistów uważa, że jest ona prowadzona w celu:

1. modelowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych,

2. realizacji nowych określonych celów polityki pieniężnej i walutowej,

3. realizacji zmian w strukturze systemu bankowego w gospodarce i handlu zagranicznym,

4. wyznaczenia polityce walutowej i pieniężnej konkretnych ram działania wyboru instrumentów.

Polityka pieniężna procesowa natomiast rozumiana jest jako kombinacja celów i środków polityki pieniężnej dla sterowania procesem gospodarowania pieniądzem.

Ta polityka charakteryzuje się znaczną dynamiką, gdyż jest, a nawet powinna być wrażliwa na zmianę po stronie podaży pieniądza i popytu na pieniądz.

Zadaniem polityki pieniężnej procesowej jest realizacja w ramach polityki ustrojowej celów polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących i panujących warunków ogólnogospodarczych.

Z punktu widzenia charakteru i sposobu oddziaływania na gospodarkę polityki pieniężnej można rozpatrywać jako:

a) politykę neutralną, w momencie gdy pieniądz spełnia jedynie rolę ewidencyjną, obrachunkową, pasywną pozostawiająca rynkowi swobodę działania,

b) politykę restrykcyjną, która przede wszystkim ogranicza wszelkie działanie i preferuje jedynie metody oraz środki administracyjne, które regulują cyrkulację pieniądza
na rynku,

c) politykę ekspansywną, która wspomaga każdą aktywność gospodarczą i liberalizuje istniejące już na rynku ograniczenia administracyjne.

Zakresy pojęciowe rozmaitych rodzajów polityki pieniężnej mogą się nakładać lub przenikać, to jest powód dla którego można je traktować jako samodzielne typy polityki pieniężnej
lub też łączyć w grupy powiązane logicznie i merytorycznie.

Cele i strategie polityki pieniężnej

Cele polityki Banku Centralnego mogą być różnie formułowane i określane w aktach prawnych, a przede wszystkim w zależności od przyjętych kryteriów w większości krajów UE celem priorytetowym polityki pieniężnej jest stabilizacja wartości pieniądza.

Dlaczego w większości krajów UE celem priorytetowym jest stabilizacja wartości pieniądza? Jaka jest sytuacja w Polsce? (e-mail)

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 2 22.10.2007r.

Standardowa strategia polityki pieniężnej

Standardowa strategia polityki pieniężnej polega na określeniu struktury celów polityki pieniężnej wykorzystującą koncepcje triady celów.

Cel finalny

Cele pośrednie

Cele operacyjne

Bank centralny nie może bezpośrednio wpływać na kształtowanie się inflacji, bowiem zmuszony jest w tej strategii do posługiwania się określonymi wielkościami lub parametrami, które:

1. podlegają wpływowi instrumentów polityki pieniężnej,

2. wykazują związek przyczynowo-skutkowy z celem finalnym,

3. poddają się mniej lub bardziej kontroli ze strony władz monetarnych.

Cele operacyjne polityki pieniężnej są to priorytetowe wielkości poddające się bezpośredniej kontroli w systemie i układzie dziennym mający związek nad celami pośrednimi.

Cele te charakteryzują się następującymi cechami:

1. można na nie wpływać bezpośrednio za pomocą instrumentów polityki pieniężnej,

2. cele operacyjne polityki pieniężnej mają charakter wielkości łatwo mierzalnych i łatwych do obserwacji,

3. są one odległe od celu finalnego stąd też nie można ich stosować do oceny skuteczności polityki pieniężnej.

W praktyce Banki Centralne systematycznie wykorzystują dwa rodzaje celów operacyjnych wykorzystywanych w bieżącej działalności, a mianowicie:

1. kontrola krótkoterminowa stopy procentowej,

2. kontrola wąskiego agregatu pieniężnego.

Jako cel operacyjny bardzo często władze monetarne wykorzystują najczęściej stopy procentowe jednodniowe tzw. O/N do trzymiesięcznych. Jeżeli władze monetarne preferują lub chcą jako cel operacyjny agregaty pieniężne to zazwyczaj wykorzystują one agregaty M/O lub wolne rezerwy banków komercyjnych ( BWR), dlatego też, o tym, które z celów operacyjnych zostaną wybrane przesądza fakt możliwości efektywniejszej kontroli
nad podażą pieniądza.

Cele pośrednie polityki pieniężnej

Bardzo często wykorzystywanymi lub wskazywanymi celami strategicznymi pośredniej polityki pieniężnej są:

1. kontrola stóp procentowych,

2. kontrola agregatów pieniężnych,

3. kontrola kursy walutowego.

Wspominane strategie generalnie są wobec siebie alternatywne, bowiem przyjęcie jednej
z nich zazwyczaj wyklucza możliwość wykorzystania pozostałych celów pośrednich. Zatem można powiedzieć, a nawet stwierdzić, że wybór konkretnego celu pośredniego uwarunkowany jest następującymi względami:

1. cel pośredni powinien być mierzalny,

2. cel ten powinien być pod kontrolą Banku Centralnego,

3. powinien on mieć przewidywany wpływ na cel finalny.

Wielu ekonomistów uważa, że kontrola stóp procentowych jako cel pośredni stosowana była rzadko choć jest technicznie łatwiejsza niż kontrola agregatów pieniężnych. Jest to powrót
dla którego mówi się, że polityka stóp procentowych traktowana jest przede wszystkim jako instrument osiągania celów polityki pieniężnej oraz kontroli poziomu rynkowych stóp procentowych. Za wykorzystanie tego instrumentu odpowiada Bank Centralny.

Teoretyczną podstawą przyjętego celu pośredniego w postaci kontroli agregatów pieniężnych jest ilościowa teoria pieniężna w jej współczesnej wersji.

Tymczasem kontrola agregatów pieniężnych jako celów pośrednich wymaga spełnienia dwóch warunków:

1. stabilnej funkcji popytu na pieniądz,

2. instytucjonalnej trwałości polityki pieniężnej.

Wybór konkretnego agregatu zależy od następujących przesłanek:

1. pomiaru celu w krótkim okresie i realnego jego osiągnięcia,

2. możliwości kontroli celów dla pokonania występujących opóźnień,

3. możliwości szacunku efektów jego zastosowania.

Strategia polityki pieniężnej polegającej na kontroli kursu walutowego przybiera postać związania ceny waluty krajowej z walutą dużego kraju lub walutami grupy krajów o niskiej inflacji i stabilnej gospodarce.

Spowoduje to jednak obawy o utratę niezależności polityki pieniężnej. Większość ekspertów w tej dziedzinie jest zdania, że skuteczność omówionej strategii bywa różna, albowiem wykorzystywanie kursu walutowego w programie stabilizacji w Polsce na przełomie
lat 90' zakończyło się sukcesem, choć w niektórych krajach UE kontrola kursów wywołuje bardzo często negatywne skutki.

Dlaczego mówimy, że kurs walutowy w Polsce wg programu stabilizacji faktycznie zakończył się sukcesem? (e-mail)

Praktyczny cel polityki pieniężnej

Warto zaznaczyć, że celem finalnym polityki pieniężnej Banku Centralnego jest prawie zawsze niska inflacja i stabilizacja cen.

Czasami Banki Centralne są zobowiązane do jednoczesnego osiągania innych celów gospodarczych, a czasami nawet niska inflacja i stabilizacja cen w tej sytuacji jest celem najważniejszym i jedynym.

Warto zatem wiedzieć, że bardzo często niska inflacja oznacza, że wzrost poziomu cen
w danym roku powinno kształtować się w przedziale między 0-4%.

W tym przypadku trzeba powiedzieć, że Bank Centralny jest zobowiązany do wykorzystania prawie wszystkich dostępnych mu instrumentów po to, aby wzrost cen nie przekroczył ani górnej ani dolnej granicy tego przedziału.

Przekroczenie górnej granicy wywołuje szereg kosztów społecznych, natomiast przekroczenie dolnej granicy oznacza deflację, która może oznaczać groźniejszą niż umiarkowana inflacja.

Można znaleźć szereg instrumentów, które przemawiają również przeciwko zerowej inflacji.

Koszty i inflacja

Stabilność cen jako cel finalny polityki pieniężnej w przeszłości zyskała, a nawet dotąd nadal zyskuje społeczną aprobatę ze względu na wysokie koszty społeczne wywoływane zwłaszcza wysoką inflacją, czasami ponad 30% w skali rocznej.

Deflacja i zdrowa inflacja

Pojęcie deflacji można określić jako spadek ogólnego poziomu cen w badanym okresie
np. w ciągu jednego roku.

Wielu ekspertów z tej dziedziny uważa ją za znacznie groźniejszą nawet od umiarkowanej inflacji, bowiem spadek cen zawsze przyczynia się do spadku przychodów ze sprzedaży produktów i usług.

Horyzont czasowy celu finalnego

Pani Wiesława Przybylska-Kapuścińska uważa, że: „ Polityka pieniężna wyraża działania, które jest celem Banku Centralnego i powinno być utrzymaniem niskiej inflacji w bardzo długim okresie czasu”

Pewne decyzje z zakresu polityki pieniężnej mogą sprzyjać dezinflacji w krótkim okresie czasu, destabilizując jednak w dłuższym horyzoncie czasowym podstawę niskiej inflacji,
ale także wzrostu gospodarczego.

Zwiększenie restrykcji polityki pieniężnej w celu obniżenia może powodować silną aprecjację waluty krajowej, a to z kolei może zmniejszyć konkurencyjność towarów krajowych
i pogłębić deficyt na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego.

Pojęcie finansów określa się jako proces gromadzenia, posiadania, dysponowania
i wydawania.

Należy wiedzieć, że np. tańszy import może ograniczyć wzrost cen krajowych, deficyt na rachunku bieżącym może doprowadzić do kryzysu bilansu płatniczego z silną skokową dewaluacją waluty krajowej wymuszoną przez rynek.

W konsekwencji nastąpi również znaczny wzrost cen, a początkowa dezinflacja okaże się tylko przejściowa.

Celem polityki pieniężnej powinna być zarówno niska bieżąca inflacja jak i przyszła inflacja. Dlaczego mówimy, że celem polityki pieniężnej jest niska bieżąca inflacja
jak i przyszła inflacja? (e-mail)

W polityce pieniężnej dla przykładu można powiedzieć, że niezbędna elastyczność pozwoli na zaakceptowanie nieco wyższej inflacji obecnie w celu uniknięcia szoku cenowego.

W okresie dochodzenia do niskiej inflacji mogą funkcjonować dodatkowo cele krótkoterminowe, np. roczne, jednak nigdy ich osiągnięcie nie powinno być przekładane
nad realizację celu długookresowego.

Cele polityki pieniężnej a cele polityki gospodarczej

Polityka pieniężna jest członem polityki gospodarczej państwa. Najważniejsze części składowe polityki gospodarczej państwa stanowi „polityka pieniężna”.

Ostateczne cele polityki gospodarczej przede wszystkim wysoki i zrównoważony wzrost gospodarczy są ważnymi celami polityki pieniężnej Banku Centralnego. Zatem trzeba podkreślić, że polityka pieniężna jest częścią ogólnej polityki gospodarczej państwa, choć jest najczęściej sprawowana w sposób niezależny przez autonomiczną względem władzy wykonawczej instytucję emisyjną.

Cele polityki gospodarczej ostatecznie są realizowane przez poszczególne człony polityki gospodarki w sposób pośredni przez osiąganie celu specyficznego dla każdego z nich.

W przypadku polityki pieniężnej celami pośrednimi jest niska inflacja i stabilizacja cen.

Stąd też będąc celem pośrednim w perspektywie polityki gospodarczej jako całości cel
ten jest dla polityki pieniężnej celem nadrzędnym w przypisywanym jej obszarze aktywności.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 3 03.11.2007r.

Mechanizmy i kanały transmisji

Model gospodarki rynkowej uwzględnia równoległe występowanie sektora finansowego
i sektora realnego . Oba sektory są powiązane między sobą za pomocą równocześnie występujących choć działających w przeciwnych kierunkach dwóch strumieni:

1. rzeczowego

2. finansowego (pieniężnego).

W rzeczywistości gospodarczej można obserwować określone związki pomiędzy zmianami wielkości pieniądza, a ich oddziaływaniem na wielkość i cenę w sektorze realnym.

Powstanie określonego impulsu pieniężnego np. zmiana wielkości podaży pieniądza nie gwarantuje pojawienia się reakcji wielkości i cen w sferze rzeczowej, nie przesądza
też o wielkości i kierunku zmian np. popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego produkcji, zatrudnienia i wielkości PKB.

Wyjaśnienie mechanizmu przenoszenia impulsów monetarnych na gospodarkę realną oparte są na różnych poglądach na teorie pieniądza. Teorie tę przedstawiają następujące kwestie:

1. kanałów i mechanizmów wzajemnych powiązań sektora realnego i finansowego gospodarki,

2. zmiany zachowań podmiotów gospodarczych i wywołanych w skutek w nich zmian wielkości realnych na impulsy monetarne,

3. wrażliwości sfery realnej na impulsy monetarne,

4. siłę wpływu impulsów pieniężnych na cenę i kategorię ilościowe,

5. wniosków wynikających z procesów transmisji dla rozkładu opóźnień.

Wspólną cechą tych teorii jest założenie o istnienie związku przyczynowo-skutkowego między zmianami ilości pieniądza, a zbieżnymi z nim w zakresie kierunku zmianami działalności gospodarczej znajdującej wyraz w zmianach realnego PKB.

Wielość zagadnień teorii transmisji wskazuje wyraźnie, że efektywność polityki pieniężnej uwarunkowana jest reakcjami podmiotów gospodarczych.

Warto zauważyć, że u podstaw wyjaśnienia procesów transmisji impulsów pieniężnych leży ostatecznie problem doboru środków polityki pieniężnej umożliwiających realizację celu polityki gospodarczej.

Analiza wpływu impulsów monetarnych na sferę realną winna brać pod uwagę rozmaite warunki i aspekty od których zależy siła i rodzaj oddziaływania .

Rodzaje oddziaływania dzielą się na:

1. powstawanie różnych skutków impulsu monetarnego w wyniku rodzaju wykorzystanego kanału transmisji i zastosowanego środka,

2. różny wpływ impulsów monetarnych co do horyzontu oddziaływania, charakteru oddziaływania i fazy cyklu koniunkturalnego,

3. czynniki psychologiczne,

4. dynamika wzrostu i zmiany strukturalne w gospodarce.

5. wpływ impulsów monetarnych nie tylko na sferę realną, ale także na sferę pieniężną.

Aby polityka pieniężna odegrała pożądaną rolę w gospodarce władze monetarne muszą starannie obserwować zmiany jakie wywołało zastosowanie określonych narzędzi .

Wielofazowość wpływu impulsów pieniężnych na procesy gospodarcze oraz konieczność ciągłego monitorowania skuteczności polityki pieniężnej z uwagi na jej wpływ zarówno
na sektor pieniężno-kredytowy, jak i sektor realny stawiają szczególne konkretne wymogi
co do wskaźników na podstawie których dokonuję się ocenę przebiegu zmian występujących w gospodarce.

Wskaźniki stosowane do obserwacji zmian w gospodarce winny charakteryzować się następującymi cechami:

1. mierzalne i łatwo uchwytne metodami statystycznymi bez specjalnych opóźnień,

2. ściśle powiązane z instrumentami, które mają zadziałać związkiem przyczynowo- skutkowym,

3. dokładnie winny odwzorowywać kierunek i siłę zastosowanych środków polityki pieniężnej,

4. w ścisłym związku z pośrednikami i finalnymi celami polityki pieniężnej .

Istota, przyczyny i rodzaje powstawania impulsu pieniężnego

Impuls pieniężny można określić jako zmianę zmiennych monetarnych tj. np. podaż pieniądza, wolumen kredytów, stopy procentowe itp..

Impuls pieniężny czy też impulsy pieniężne powstają pod wpływem dwóch rodzajów przesłanek:

1. samej polityki pieniężno-kredytowej Banku Centralnego,

2. pozostałych przyczyn leżących poza polityką pieniężną.

Należy pamiętać, że zmiany wielkości monetarnych mogą mieć dwojaki charakter:

1. egzogeniczny, czyli zewnętrzny względem modelu,

2. endogeniczny, czyli wewnętrzny w ramach modelu.

Impulsy pieniężne w gospodarce w myśl kryterium podmiotu wywołującego zmiany wielkości pieniężnych możemy podzielić na :

1. impulsy Banku centralnego,

2. impulsy Banków komercyjnych lub handlowych,

3. impulsy wynikające z funkcjonowania budżetu państwa,

4. impulsy zewnętrzne.

W zależności od sposobów powstawania impulsów pieniężnych można wyróżnić :

1. impulsy pierwotne bezpośrednio kreowane przez Bank Centralny za pomocą różnych instrumentów,

2. impulsy wtórne kreowane w gospodarce poza Bankiem Centralnym pod wpływem zastosowanych przez instrumenty i przez różnych uczestników rynku.

Klasyfikacja instrumentów polityki pieniężnej

Musimy wiedzieć, że wyznaczenie celu lub celów polityki pieniężnej, a następnie przyjęcie odpowiednich strategii ich realizacji następuje poprzez dobór instrumentów, którymi dysponuje Bank Centralny.

Dobór ten uzależniony jest także od sytuacji gospodarczej kraju, stadium rozwoju rynku pieniężnego, przyjętej doraźnej polityki tzw. łatwego lub trudnego pieniądza.

Ewolucja instrumentów polityki pieniężnej w ostatnim okresie spowodowała szybki rozwój tradycyjnych i wykształcenie się nowych narzędzi oddziaływania władz monetarnych.

Można je najogólniej zdefiniować w następujący sposób: instrumenty polityki pieniężnej
są to narzędzia czy też środki za pomocą których władze monetarne dokonują zmian
w podaży pieniądza.

Trzeba powiedzieć, że w literaturze przedmiotu występuje kilka odmiennych klasyfikacji instrumentów polityki pieniężnej wyróżnionych wg następujących kryteriów:

1. sposobu oddziaływania Banku Centralnego na sektor bankowy,

2. pozycję jaką Bank Centralny przyjmuje w stosunku do banków komercyjnych stosując odpowiedni instrument,

3. ze względu na typ instrumentów obszaru oddziaływania instrumentów.

Bank Centralny przyjmuje w stosunku do banków komercyjnych odpowiedni instrument. Jaki jest ten instrument? (e-mail)

Warto abyśmy pamiętali, że nie występuje jednolity i sztywny podział tych instrumentów, gdyż klasyfikacje wzajemnie się przenikają. (szczegółowo na ćwiczeniach )

Można obserwować, że klasyczny podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na sposób oddziaływania Banku Centralnego biorąc pod uwagę jego misję na rynku bankowym dzieli się na:

1. instrumenty oddziaływania bezpośredniego,

2. instrumenty oddziaływania pośredniego.

Podać różnice. (egzamin)

Biorąc pod uwagę jego sposób działania w trybie administracyjnym podział instrumentów polityki pieniężnej ze względu na pozycje przyjmowaną przez Bank Centralny w stosunku
do banków komercyjnych dzieli się na :

1. środki oddziaływani administracyjnego,

2. środki oddziaływania rynkowego.

Podać różnice. (egzamin)

Kryterium rozróżnienia narzędzi jest w tym przypadku pozycja jaką Bank Centralny przyjmuje w sposób luźniejszy i to w stosunku do banków komercyjnych stosując odpowiedni instrument lub też możliwość danego instrumentu wyłączania lub znacznego wypaczania mechanizmu rynkowego lub braku takiej możliwości.

W ten sposób uwzględnia się m. in. istniejący w większości krajów UE trend w kierunku oddziaływania banków komercyjnych przede wszystkim za pomocą instrumentów
o charakterze rynkowym, czyli stawiającym Bank Centralny w pozycji równorzędnej
z bankami komercyjnymi z mniejszym wykorzystaniem narzędzi administracji działających
w sposób nakazowy na decyzję banków komercyjnych.

Często spotykanym, uszeregowanym instrumentem polityki pieniężnej jest także podział
na narzędzie ilościowe i jakościowe.

Ponadto trzeba także pamiętać, że instrumenty oddziaływania administracyjnego mogą dotyczyć odgórnych cen instrumentów finansowych. lub wolumen przez nakładanie ograniczeń przez Bank Centralny na banki komercyjne.

Powodują zmiany przede wszystkim w bilansach banków komercyjnych, stąd też podstawowym instrumentem tego rodzaju są:

1. pułapy kredytowe, mówi się, że jest to również typowy przykład bezpośredniego środka kontroli rezerw banków komercyjnych oraz kontroli podaży pieniądza przez Bank Centralny,

2. rezerwa obowiązkowa jest kolejnym instrumentem, jak sama nazwa sugeruje, klasyfikacja dla kategorii narzędzi administracyjnych.

Różnica między pułapem kredytowym a rezerwą obowiązkową. (egzamin)

Argumentem za klasyfikowaniem rezerwy obowiązkowej jako instrumentu oddziaływania bezpośredniego to:

1. odgórnie nałożony obowiązek tworzenia przez banki komercyjne rezerw zazwyczaj nie oprocentowanych,

2. odgórnie nałożony nakaz wyłączenia części depozytów banków komercyjnych, które mogłyby być wykorzystane w procesie udzielania kredytów,

3. traktowanie rezerwy obowiązkowej przez banki komercyjne jako swoistego podatku obniżającego ich możliwość kreacji kredytów ich konkurencyjności rynków,

4. rezerwa obowiązkowa stanowi dla Banku Centralnego instrument transmisji impulsów polityki pieniężnej dla kształtowania potencjału kredytowego banków komercyjnych oraz uregulowania ich płynności.

Budżet to logicznie skonstruowana myśl, która powoduje, że wydajemy zgodnie ze stanem posiadania.

Argumenty za klasyfikacją rezerwy obowiązkowej jako instrumentu oddziaływania pośredniego to:

1. powyższy obowiązek nie dotyczy bezpośrednio stosunków między bankiem komercyjnym a klientami , gdyż nakładany jest na wszystkie banki,

2. pierwotnie rezerwy obowiązkowe były instrumentem o charakterze ostrożnościowym zabezpieczającym wypłacalność banków wobec deponentów,

3. obecnie występuje trend we wszystkich krajach UE do obniżania poziomu
   i wprowadzania jej oprocentowania, traci wtedy swoja wagę oddziaływania
   na rezerwę banku,

4. obecnie niewielkie jest jej znaczenie jako instrumentu kontroli podaży pieniądza
   oraz zarządza płynnością sektora bankowego, wzrost znaczenia jako instrumentu stabilizowania stóp procentowych rynku międzybankowego.

Do pozostałych instrumentów o charakterze administracyjnym zalicz się m.in.:

1. ograniczenia obrotu z zagranicą przez banki komercyjne i kontrola dewizowa,

2. obligatoryjny zakup przez banki komercyjne papierów wartościowych,

3. przepisy regulujące stopę procentową,

Co to jest stopa procentowa? (e-mail)

4. prawno-instytucjonalne ograniczenia obszaru zakresu poszczególnych instytucji finansowych,

5. ograniczenia kapitałowe udziału banków komercyjnych w innych przedsiębiorstwach,

6. ograniczenia dotyczące działań podejmowanych przez banki w zakresie underwriting'u (zabezpieczenia finansowe leasingu czy tez czynności powierniczych).

Instrumenty oddziaływania rynkowego są także utożsamiane z pośrednimi narzędziami
i oddziałują na zachowania banków komercyjnych poprzez zmiany w bilansie Banku Centralnego lub wpływ na cenę pieniądza bądź innych aktywów finansowych metodami rynkowymi. Są to także instrumenty, które w sposób rynkowy oddziaływują na warunki popytu i podaży.

Różnice pomiędzy popytem a podażą. (egzamin)

Operacje otwartego rynku jest to obecnie podstawowy instrument wykorzystywany zazwyczaj przez Bank Centralny w większości krajów UE stawiającej je w pozycji równorzędnej w stosunku do banków komercyjnych.

Jak wiemy władze monetarne w grze rynkowej wychodzą zazwyczaj z pozycją określonych operacji z których banki komercyjne maja prawo skorzystać lub z nich zrezygnować.

Transakcje m.in. spot date, forward, over night (O/N), futures przeprowadzane
są na specjalnie zorganizowanych przez Bank Centralny przetargach na których banki komercyjne przedkładają swoje indywidualne oferty.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 4 04.11.2007r.

Stabilizacja pieniądza

Pieniądz jest podstawą funkcjonowania gospodarki opartej na społecznym, a także liberalnym podziale pracy.

Nic więc dziwnego, że podaż pieniądza i jego cechy były i są nadal stałym przedmiotem oddziaływań państwa, a także szeregu międzynarodowych organizacji.

Polityka pieniężna określana także mianem polityki monetarnej jest współcześnie jedną
z najważniejszych dziedzin polityki makroekonomicznej.

Polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej.

Instytucją publiczną za pośrednictwem, której państwo prowadzi politykę pieniężną jest Bank Centralny.

BC spełnia trzy funkcje:

1. jest instytucją emitującą pieniądz gotówkowy,

2. jest bankiem banków (hurtownia), tj. działa jako bankier dla banków komercyjnych zapewniając sprawne funkcjonowanie całego systemu bankowego,

3. jest bankiem państwa i w tym charakterze sprawuję kontrolę nad podażą pieniądza oraz czasami, ale coraz częściej jest to zabronione bowiem finansuje także deficyt budżetu państwa.

dochody + wydatki = budżet

Stopień niezależności Banku Centralnego w poszczególnych krajach UE jest zróżnicowany. BC tradycyjnie jest niezależny od rządu we wszystkich krajach UE.

Obecnie panuje pogląd, że głównym celem polityki pieniężnej jest zapewnienie stabilności cen. Nie oznacza to, że polityka pieniężna nie może wspierać ogólnej polityki gospodarczej. BC może i powinien sprzyjać realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej, ale w taki sposób aby nie podważać głównego swojego celu, czyli stabilności cen. Ponadto powinien
on działać zgodnie z zasadą gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji sprzyjając efektywnemu podziałowi zasobów.

Naturalnie BC nie jest w stanie bezpośrednio wpływać na realizację ogólnych celów polityki ekonomicznej. Może to robić tylko w sposób pośredni tj. przez regulację zmiennych będących celami pośrednimi polityki pieniężnej.

Cele pośrednie muszą spełniać trzy warunki:

1. reagować na instrumenty polityki pieniężnej,

2. pozostawać w jednoznacznej relacji z celami ogólnymi polityki ekonomicznej, które są jednocześnie celami ostatecznymi polityki pieniężnej,

3. być łatwo obserwowalne tzn. ilościowe informacje o nich muszą być dostępne
   w krótkich odstępach czasu i bez znacznych opóźnień w czasie.

Zwykle wśród takich zmiennych wymienia się podaż pieniądza, stopę procentową oraz kurs walutowy. Kontrolując te zmienne BC osiąga cele ostateczne, ponadto zmienne te pełnią rolę indykatora (wskaźnika) polityki pieniężnej. Przekazują informacje czy polityka pieniężna jest bardziej ekspansywna, czy też bardziej restrykcyjna w stosunku do okresu będącego przedmiotem porównań.

Regulowanie podaży pieniądza

Władze publiczne usiłują dostosować wzrost podaży pieniądza do poziomu przewidywanej aktywności gospodarczej oraz nie dającego się uniknąć wzrostu cen. Teoretyczne uzasadnienie tego podejścia do polityki pieniężnej zawdzięczamy monetarystom, bowiem stwierdzili oni, że podaż pieniądza określana terminem masa pieniądza jest główną determinantą wahań poziomu działalności gospodarczej i, że w danym okresie wydatki ogółem lub dochody ogółem powinny być równe przeciętnej masie pieniężnej pomnożonej przez prędkość cyrkulacji pieniądza i to zjawisko wyrażone jest w równości Fisher'a.

MV = PT

gdzie:

M - masa pieniężna,

V - prędkość cyrkulacji pieniądza,

P - przeciętny poziom cen

T - wolumen transakcji.

Monetaryści sądzą, że wskaźnik V jest relatywnie stały w czasie, zapewniają także, że BC przez zarządzanie podażą rezerw bankowych może skutecznie kontrolować wzrost masy pieniężnej. Ekspansja masy pieniężnej powinna odpowiadać osiągalnej stopie wzrostu gospodarczego.

Jednak regulowanie podaży pieniądza nie jest zadaniem prostym, przede wszystkim należy odpowiedzieć na pytania:

1. W jaki sposób zdefiniować podaż pieniądza, czyli co to jest podaż pieniądza.

2. Jakim agregatem należy się posłużyć, aby prowadzić politykę pieniężną? (na kartce zjazd 17.11.2007r.)

Istnieje wiele definicji ilości pieniądza w cyrkulacji lub w obiegu. W praktyce można
je sprowadzić do dwóch kategorii:

1. definicji ilości pieniądza w wąskim rozumieniu,

2. definicji ilości pieniądza w rozumieniu szerszym.

Ilość pieniądza w wąskim rozumieniu określana symbolem M1, obejmuje gotówkę
oraz depozyty płatne na żądanie. To właśnie do tego agregatu odwołują się generalnie ekonomiści mówiąc o pieniądzu. Przede wszystkim BC spełniając funkcje emisyjne może
w sposób bezpośredni regulować ilość pieniądza gotówkowego tzn. zwiększać lub ograniczać jego emisję. BC może także zwiększyć rozmiary emisji systematycznie lub periodycznie powiększając ilość pieniądza gotówkowego w obiegu, albo, gdy np. szybko rozszerza
się proces obrotu bezgotówkowego, czyli ograniczać ilość pieniądza gotówkowego.
To, że będący w obiegu pieniądz gotówkowy jest pieniądzem papierowym rodzi pokusę rozszerzenia rozmiarów emisji.

Wszystkie problemy związane z emisją pieniądza są ważnym przedmiotem dziedziny polityki pieniężnej określanej mianem polityki emisyjnej.

Szersze agregaty pieniężne poza gotówką i depozytami płatnymi na żądanie obejmują także pewne substytuty pieniądza, czyli quasi-pieniądza.

Np. M2 obejmuje M1 oraz depozyty terminowe w bankach komercyjnych, a M3 zawiera M2 oraz depozyty terminowe nie bankowych instytucji finansowych.

Proszę zinterpretować co to oznacza „M2 obejmuje M1” i „M3 zawiera M2” (na kartce zjazd 17.11.2007r.)

W praktyce władze monetarne posługują się różnymi agregatami np. BC Francji stosuje dla siebie agregat M2, BC Belgii stosuje agregat M1 i M2, BC Anglii stosuje M3 (emigracja ludności), a Republika Federalna Niemiec stosuje kilka agregatów naraz: M1, M2, M3 i bazę pieniężną.

Prawidłowe określanie podaży pieniądza komplikują także innowacje finansowe, które znacznie zwiększyły ilość i różnorodność aktywów finansowych występujących
w charakterze pieniądza lub jego substytutu. Powodują one zmianę składu agregatów pieniężnych oraz stosunków między nimi, a ostatecznymi celami polityki pieniężnej.
W związku z tym pojawia się obawa, że z powodu tych nowych form pieniądza
lub quasi-pieniądza skuteczność polityki pieniężnej może być ograniczona.
Dlatego też BC może oddziaływać na podaż pieniądza bezpośrednio poprzez „kontrole bazy monetarnej” lub pośrednio przez „bezpośrednie oddziaływanie na poziom stopy procentowej”.

Baza monetarna, czyli zasób pieniądza wielkiej mocy (z ang. high powered money) obejmuje gotówkę znajdującą się w obiegu poza bankowym oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych.

Podaż pieniądza jest powiązana z bazą monetarną za pośrednictwem mnożnika kreacji pieniądza, czyli mnożnika kredytowego. Mnożnik ten obrazuje wielkość zmiany ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. Można więc zapisać:

Podaż pieniądza = wskaźnik kreacji pieniądza * baza monetarna

Mnożnik kreacji pieniądza nie jest wielkością stałą. Jego wartość zależy od współczynnika rezerw banków komercyjnych i od preferencji ludności co do form pieniądza. Mnożnik
ten jest tym większy im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków oraz im niższy jest stosunek gotówki w obiegu do depozytów płatnych na żądanie.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 5 16.11.2007r.

Aktywizacja

Stopa procentowa jest ceną płaconą przez pożyczkobiorcę posiadaczowi kapitału pożyczkowego, który zdeponował w banku swój pieniądz. Ta cena ogólnie wyrażona
w procesie i też w procencie kapitału pożyczkowego jest skalkulowana w odniesieniu
do pewnego okresu, zwykle jest to rok, choć może być również i kwartał czy miesiąc.

We współczesnej gospodarce stopa procentowa może pełnić dwie funkcje:

1. funkcję wskaźnika informatora o polityce pieniężnej,

2. funkcję bodźca.

Stopa procentowa jako wskaźnik informuje o intencjach Rządu, np. o tym jaką politykę będzie prowadził w przyszłości. Stopa procentowa jako bodziec może wpływać
na zachowania przedsiębiorstw, a przede wszystkim na gospodarstw domowych
czy też rodzinnych.

W oddziaływaniu na realne procesy gospodarcze tradycyjnie dużą rolę wyznacza się stopie procentowej. Stąd też podwyższenie stopy procentowej powoduje zmniejszenie popytu
na kredyt, natomiast jej obniżenie wpływa na zwiększenie tego popytu.

Faktycznie wpływ stopy procentowej na realne procesy gospodarcze jest ograniczony, gdyż:

1. Poszczególne sektory gospodarki w sposób zróżnicowany reagują na podwyższenie lub obniżenie stopy procentowej. Najmniejszy wpływ zmiana stopy procentowej wywiera na działalność wielkich korporacji charakteryzujących się wysoką zdolnością do samofinansowania. Natomiast największy wpływ ma na małe przedsiębiorstwa opierające swoją działalność na funduszach pochodzących z kredytów.

2. Pewne inwestycje mają podstawowe znaczenie dla przetrwania przedsiębiorstwa
   np. inwestycje modernizacyjne niezbędna do sprostania konkurencji na rynkach
   lub inwestycje umożliwiające dostosowanie struktury produkcji do zmian w strukturze popytu prowadzone niezależnie od zmian oprocentowania kredytu.

3. Rentowność inwestycji musi być oceniana w długim okresie czasu. Przedsiębiorstwo zadłużające się w momencie gdy stopa procentowa jest stosunkowo wysoka może
   się spodziewać obniżki kosztu kredytu.

Nominalna stopa procentowa nie ukazuje faktyczne wpływu oprocentowania na procesy gospodarcze, stąd też poprawniejszą miarą jest realna stopa procentowa tzn. stopa nominalna pomniejszona o stopę inflacji.

W ocenie wpływu zmiany stopy procentowej na gospodarkę i ocenie stopnia ekspansywności polityki pieniężnej nie można pomijać struktury fiskalnej (systemu podatkowego).
Na możliwość oddziaływanie za pomocą stopy procentowej wpływa także międzynarodowy rynek finansowy oraz łatwość przepływu kapitału między krajami, tak więc w razie wzrostu stopy procentowej w danym kraju istnieje możliwość uzyskania kredytów w innych krajach, gdzie stopa procentowa jest niższa.

Wzrost stopy procentowej oznacza też, że lokaty kapitałowe w danym kraju są korzystniejsze niż w innych krajach. Powoduje to spekulacyjny przepływ kapitałów między krajami.

Władze publiczne musza więc przywiązywać szczególną wagę do jej poziomu. Najogólniej powinny dążyć do tego, aby stopa procentowa ukształtowała się na poziomie pozwalającym na efektywną alokację zasobów finansowych kraju.

Zbyt niska stopa procentowa nie zapewnia odpowiedniej mobilizacji oszczędności
oraz zadawalającej selekcji inwestycji z punktu widzenia ich efektywności oraz zbyt wysoka stopa procentowa nadmiernie hamuje konsumpcję i inwestycje. Stopa procentowa w krótkich okresach czasu podlega wahaniom pod wpływem zmian popytu na kredyt i pieniądz.

Danemu poziomowi kreacji pieniądza mogą odpowiadać różne poziomy stopy procentowej. Nadmierne wahania stopy procentowej mogą powodować nie tylko skutki przejściowo- destabilizujące, ale mogą także wywoływać kumulatywne procesy nierównowagi w działaniu na rynku. Władze publiczne starają się ograniczać wahania stopy procentowej

W jaki sposób władze publiczne ograniczają wahania stopy procentowej? (egzamin) manipulują rezerwą, ograniczają ich wartość, regulują ilością pieniądza na rynku poprzez

W tym celu władze publiczne muszą mieć możliwość elastycznej kreacji pieniądza. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż aby tego rodzaju działania nie naruszały globalnej równowagi pieniężnej władza publiczne muszą działać w sposób ostrożny (bez gwałtownej ilości pieniądza w obiegu).

Celem pośrednim polityki pieniężnej może być także stabilizacji kursu walutowego zwłaszcza w krajach, w których udział handlu zagranicznego w produkcie narodowym jest bardzo duży.

Jaki kraj ma największą wymianę dóbr (import, eksport) z Polską? (egzamin) Niemcy

Orientowanie się w polityce pieniężnej na kursy walutowy oznacza, że uwzględnia się jego duży wpływ na cenę eksportu i importu oraz pośredni wpływ na poziom cen krajowych.

Kurs walutowy jako wskaźnik sygnalizuje zmianę w tej dziedzinie. Spadek płynnego kursu walutowego wskazuje, że polityka pieniężna jest zbyt liberalna, i że nadmierny popyt wywołuje nadwyżkę importową oraz towarzyszącą temu deprecjację waluty krajowej. Odwrotnie, nadmiernie restrykcyjna polityka pieniężna powoduje nadwyżkę eksportową
oraz towarzyszącą temu aprecjację waluty krajowej.

Podaj różnice między nadwyżką importową a nadwyżką eksportową. (egzamin)

Kurs walutowy nie w pełni jednak wyraża zmiany w sytuacji i polityce pieniężnej, ponieważ:

1. nie tylko wpływa na poziom cen krajowych ale także jest przez cenę determinowany oznacza to, że jeśli kurs walutowy i ceny krajowe wzajemnie na siebie oddziałują
   to trudno uznać, że kurs walutowy sygnalizuje w sposób dokładny zmiany podaży pieniądza i w poziomie inflacji lub deflacji w gospodarce narodowej,

2. wahania kursu walutowego zwłaszcza w krótkich okresach czasu są wywoływane nie tylko przez zmiany stopy inflacji w kraju i za granicą ale także przez:

1. przepływ kapitału,

2. interwencje walutowe władz,

3. koniunkturalne zmiany w gospodarce światowej.

Władza to stosunek zachodzący między jednostkami lub grupami, w którym jedna ze stron tego samego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie nawet pomimo uporu drugiej strony.

Władza bankowa musi się opierać na dobrowolnej akceptacji mającej źródło w uznaniu banków komercyjnych. To jest powód, dla którego ze względu na stosowane środki regulacji w różnych bankach komercyjnych władza bankowa powinna brać pod uwagę między innymi:

1. zdolność kredytowa

2. wiarygodność klienta

Bank A ma władze nad bankiem B w momencie, gdy może spowodować, że bank B zrobi to czego by nie zrobił bez oddziaływania banku A.

Bank A - BC, RPP, władza bankowa

Bank B - banki komercyjne

Reguły polityki pieniężnej

W celu zapewnienia odpowiedniej podaży pieniądza oraz odpowiedniego poziomu stopy procentowej bank centralny może wykorzystywać pewien zespół instrumentów.

Jakie są to instrumenty, opisz je. (egzamin)

Można je podzielić na dwie podstawowe grupy.

1. instrumenty za pomocą, których BC oddziaływuje na płynność bankową tj. na podaż kredytów oraz na ich koszt,

2. instrumenty typu administracyjnego związane z bezpośrednią kontrolą BC
   na działalnością kredytową systemu bankowego i racjonowaniem kredytów.
   W tym kontekście władze monetarne dysponują instrumentami specjalnymi, którymi czasem posługują się w polityce kredytowej.

W poszczególnych krajach UE wykorzystuje się różne instrumenty w znacznej mierze zależy to od ich systemów monetarnych. Stąd też w systemach monetarnych krajów anglosaskich podstawową rolę odgrywa pierwsza grupa instrumentów. Natomiast w systemie monetarnym niemiecko-japońskim polityka pieniężna jest oparta na bardziej zróżnicowanych zestawie instrumentów. Wśród nich najważniejszymi instrumentami są takie, które oddziałują
na płynność bankową i zajmują się kontrolą bezpośrednio podaży kredytów.

BC oddziałuje na płynność bankową kontrolując sumę rezerw stawianych do dyspozycji banków komercyjnych oraz wpływając na koszt korzystania z tych rezerw. Stąd też noszą nazwę rezerw obowiązkowych.

BC czyni to zazwyczaj za pomocą trzech instrumentów:

1. zmiany stopy dyskontowej,

2. operacji otwartego rynku,

3. poziom rezerw obowiązkowych.

Zmiany stopy dyskontowej

Posługiwanie się stopą dyskontową długo pozostawało dotąd głównym instrumentem oddziaływania władz monetarnych na płynność bankową. Polega ono na określaniu przez Bank Centralny poziomu stopy dyskontowej czyli stopy procentowej stosowanej przez BC przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Podniesienie tej stopy ma na celu zniechęcenie banków komercyjnych do korzystania z pożyczek BC a więc i do ograniczenia ich ekspansji kredytowej. Obniżenie poziomu tej stopy umożliwia wzrost popytu banków komercyjnych na pożyczki BC, a tym samym i zwiększenie ich ekspansji kredytowej.

Zmiany stopy dyskontowej powinny zapewnić kontrolę płynności bankowej przez BC.
W rzeczywistości jednak kontrola ta nie jest dostatecznie skuteczna. Dzieje się tak
z następujących powodów:

1. BC nie może zmieniać zbyt często stopy dyskontowej dostosowując ją do koniunktury ekonomicznej kraju ponieważ powodowało by to spadek zaufania do BC,

2. Władze publiczne dopuszczają często do stosowania wyjątków w polityce pieniężnej. Kredyty preferencyjne stanowią niekiedy znaczną część kredytów BC to zaś zmniejsza wpływ ogólnie ustalonej stopy dyskontowej na płynność bankową,

3. Banki komercyjne cechuje czasem duża niezależność od BC.

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku są przykładem aktywnego oddziaływania władz monetarnych
na wysokość rezerw bankowych, ogólną sumę udzielonych kredytów, a także ilość pieniądza w obiegu.

OOR to działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez BC publicznych papierów wartościowych. Ten instrument umożliwia BC możliwość sprzedania rezerw, papierów wartościowych. Transakcje te wywierają bezpośredni wpływ na wielkość rezerw banków komercyjnych, a tym samym na rozmiary dostępnego kredytu oraz na ilość pieniądza
w obiegu. Jeżeli BC skupuje emitowane przez Rząd papiery wartościowe to wskutek tego zwiększają się rezerwy gotówkowe banków komercyjnych.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 6 17.11.2007r.

Bezpośrednia kontrola kredytów bankowych

W okresach, gdy inflacja jest relatywnie wysoka i gdy przedsiębiorstwa nie odmawiają płacenia wyższych odsetek od zaciągniętych kredytów, to władze monetarne muszą oddziaływać bardziej bezpośrednio na dystrybucję kredytów bankowych, aby opanować wzrost różnych agregatów monetarnych.

Dlaczego przedsiębiorstwa nie odmawiają płacenia wyższych odsetek? (egzamin)

Przedsiębiorstwa mogą przenosić wzrost swoich kosztów finansowych na cenę swoich produktów. Służy temu racjonowanie kredytów polegające na ograniczeniu sposobami administracyjnymi wzrostu podstawowego źródła pieniądza tzn. wzrostu kredytów banków komercyjnych i innych instytucji finansowych.

Racjonowanie kredytów ma zarówno zalety, jak i wady, Jego dużą zaletą jest to, że umożliwia skuteczną kontrolę podstawowego źródła kreacji pieniądza. Jego wadą jest:

1. szkodzenie konkurencji między bankami,

2. różnicowanie przedsiębiorstw w sytuacji ograniczeń kredytowych,

3. szkodzenie utrzymaniu równowagi za pomocą stopy procentowej i przeszkadzanie
   w ukształtowaniu się jej na poziomie zapewniającym efektywną selekcję inwestycji.

Zmiany tej nie można wyjaśnić samymi tylko niedogodnościami kontroli bezpośredniej.

Wywołane racjonowaniem kredytów zniekształcenia w alokacji kredytów znane były
od dawna.

Od kiedy? (egzamin)

od istnienia polityki pieniężnej jako odrębnej nauki

Jej zanik jest przede wszystkim wynikiem zmian na rynku finansowym, a jego otwarcie na zewnątrz jest korzystniejsze. Z jednej strony międzynarodowe otwarcie finansowe jest korzystniejsze dla kraju.

Dlaczego mówimy, że międzynarodowe otwarcia finansowe są korzystne dla kraju? (egzamin)

Selektywna polityka kredytowa

Instytucje finansowe udzielają kredytów na podstawie kryterium rentowności, a także
na podstawie kryterium ryzyka.

Omów różnice między kryterium rentowności a ryzyka. (egzamin)

Wybór dokonywany na podstawie tych kryteriów nie musi się jednak zbiegać z długofalową orientacją rozwojową gospodarki i z założeniami polityki strukturalnej państwa, bowiem niektóre z pożądanych kierunków mają z punktu widzenia jej zasileń kredytowych, rentowność bardzo zróżnicowaną i niepewną, albo też rozkładająca się na wielką liczbę beneficjentów. Mówi się, że jest nie do końca selektywna. Selektywna polityka kredytowa polega na uruchamianiu instrumentów, które dzięki zastosowaniu swoistych procedur
lub dzięki pośrednictwu sieci wyspecjalizowanych instytucji finansowych modyfikują zachowania instytucji pożyczkowych, a także ułatwiają dostęp do kredytu pewnej kategorii pożyczkobiorców. Stąd też klasycznym instrumentem selektywnej polityki kredytowej
są kredyty o preferencyjnej stopie procentowej.

Oznacza to, że państwo wprowadza w celu zmniejszenia kosztu kredytu pewne bonifikaty
dla wskazanych grup klientów muszą być utrzymane. Mogą one mieć postać bezpośredniej subwencji państwowej dla instytucji dystrybuującej kredyty, a także może mieć formę pośrednią, gdy korzyść pożyczkobiorcy przybiera postać kredytu refinansowanego
o preferencyjnej stopie. Państwo może ułatwiać kredytowanie pewnych kategorii ludzi
lub instytucji tylko w ramach racjonowania kredytów rezerwowych.

Co to jest, kto i kiedy może korzystać z kredytu rezerwowego? (egzamin)

Aby ułatwić pożyczkobiorcom dostęp do kredytu, władze publiczne mogą udzielać
im gwarancji kredytowych częściowych(np. instytucja 20%, reszta państwo) lub nawet całkowitych. Częściowa gwarancja oznacza, że państwo tylko część może wziąć na siebie. Interwencje władz monetarnych zmierzające do zmniejszenia kosztu kredytu
oraz do zwiększenia gotowości kredytowej są na ogół komplementarne.

Co to jest gotowość kredytu? (egzamin)

Selektywną politykę kredytową prowadzi się także zwykle wykorzystując do tego sieć wyspecjalizowanych instytucji finansowych. Dlatego tez większość kredytów preferencyjnych jest udzielana za pośrednictwem jej sieci. Jej wyłącznym zadaniem jest wspomaganie ściśle określonych kierunków finansowania np. rozwoju regionalnego
i lokalnego, gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkalnego, promocji eksportu, tworzenia oraz rozwoju MiŚP. Trzeba pamiętać, że selektywna polityka kredytowa musi
też uwzględniać pewne warunki:

1. nie może naruszać zasad globalnej polityki pieniężnej, odnosi się to zarówno
   do rozmiarów finansowania jak i do jego kosztu. Jeśli zbyt duży wolumen popytu na kredyt wymyka się ogólnej regulacji i jest zaspokajany bez ograniczeń
   to globalna kontrola monetarna staje się nieskuteczna,

2. działania selektywne muszą być jasno zdefiniowane również w celu zapewnienia dobrej alokacji zasobów.

Co to jest alokacja zasobów w ujęciu selektywnej polityki pieniężnej? (egzamin)

Niedostateczna precyzja w określaniu kierunku finansowania, które zamierza się uprzywilejować, pociąga za sobą trudność w zapewnieniu zgodności między celami zamierzonego wsparcia, a tymi którym rzeczywiście służy. Dlatego też działania selektywne powinny być okresowo weryfikowane w celu uniknięcia renty niesprawiedliwej
i nieefektywnej z punktu widzenia potrzeb rozwoju ekonomicznego kraju.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 7 01.12.2007r.

Transakcje depozytowo-kredytowe

Transakcje depozytowo-kredytowe jako instrument polityki pieniężnej powstały z połączenia dwóch odrębnych instrumentów:

a + b = c

a - kredyty refinansowe udzielane bankom komercyjnym przez BC

b - depozyty przyjmowane od banków komercyjnych przez BC

c - transakcje depozytowo-kredytowe

Dochód rezydualny dotyczy umowy konsensualnej, podpisanej; pochodzi z:

1. pożyczki lub kredytu (brak pewności, że dostaniemy tą pożyczkę raz jeszcze
   w przyszłości),

2. umowy zlecenia (nie mamy pewności, że umowa zostanie przedłużona przez pracodawcę),

3. umowy o dzieło (nie mamy pewności, że umowa zostanie przedłużona przez pracodawcę).

Dochód kontraktowy to taki dochód którym mamy pewność przyznania dochodu
np. pracujemy na czas określony. Posiadamy zdolność kredytową i dostaniemy w przyszłości określony dochód.

Podstawową cechą różniącą ten instrument polityki pieniężnej (transakcje depozytowo-kredytowe) od innych wcześniej prezentowanych jest fakt, że są to transakcje realizowane pomiędzy BC a bankami komercyjnymi, oczywiście z inicjatywy banków komercyjnych.

BC może oczywiście określić szczegółowe warunki jakie muszą spełnić banki komercyjne, aby mogły z tych kredytów i depozytów skorzystać.

(pytanie na egzaminie jakie są zabezpieczenia w kredytach)

Transakcje depozytowo-kredytowe dzielą się na dwie części:

1. transakcje kredytowe zwane kredytami refinansowymi,

2. transakcje depozytowe.

Transakcje kredytowe dzielą się także na dwie części:

1. kredyt lombardowy,

2. kredyt redyskontowy.

Dlaczego kredyty nazywa się kredytami refinansowymi?(egzamin)

Transakcje kredytowe obejmują wykorzystywane przez BC kredyty refinansowe. Kredyty
te związane są z pełnioną przez nie funkcją kredytodawcy ostatniej instancji.

Co to jest funkcja kredytodawcy ostatniej instancji? (egzamin)

Podstawowym zadaniem kredytów refinansowych jest zapewnienie płynności bankom komercyjnym w sytuacji niespodziewanego jej zachwiania. W założeniu kredyty refinansowe mają służyć Komu? (egzamin) na pokrycie przejściowych niedoborów płynności i jest
to instrument krótkoterminowy i o wyjątkowym charakterze. Aby taki charakter kredytów refinansowych utrzymać BC może nakładać dwojakiego rodzaju ograniczenia.

Ograniczenia kredytu refinansowego dzieli się na dwie części:

1. kontyngenty czyli limity - limity na jakie można wziąć kredyt i nie można tego przekroczyć, ilościowa maksymalna łączna kwota kredytu jaką bank komercyjny może zaciągnąć w BC w ciągu roku,

2. oprocentowanie kredytów - są one ustalane znaczeni powyżej poziomu rynkowych stóp procentowych, a tym samym zachęca banki komercyjne do wykorzystywania tańszych źródeł finansowania (płynności).

Przede wszystkim dostęp do kredytu refinansowego jest ograniczany poprzez stosowanie limitów jego wykorzystywania. Te tak zwane kontyngenty kredytu refinansowego mogą być ustalane jednolicie dla wszystkich banków komercyjnych lub indywidualne dla każdego
z nich z reguły w postaci maksymalnej łącznej kwoty kredytu jaką bank może zaciągnąć
w skali roku.

Stanowią one górną granicę możliwości refinansowania w BC. W ten sposób bank komercyjny musi liczyć się z możliwością wyczerpania tego źródła dodatkowych zasobów płynności i będzie wykorzystywał kredyt refinansowy w sytuacjach wyjątkowych .

Różnice transakcji natychmiastowej na rynku towarowym a na rynku pieniężnym. (egzamin) w/w

Drugim ograniczeniem wpływającym na stopień zaciągania kredytu refinansowego
przez banki komercyjne jest oprocentowanie.

Ustalając jego wysokość na poziomie znacznie powyżej rynkowych stóp procentowych BC odwołując się do prostego rachunku ekonomicznego zachęca banki komercyjne
do wykorzystywania w pierwszej kolejności alternatywnych, tańszych źródeł płynności
jak np. pożyczki na rynku międzybankowym.

(proszę pisać i omówi prostego rachunku ekonomicznego)

Kredyt redyskontowy związany jest z obiegiem weksla w gospodarce.

Weksle (egzamin)

BC przyjmując przedstawiane mu do wykupu przez banki komercyjne weksle handlowe udziela im niejako kredytu pod zastaw tych weksli.

Dlaczego weksle handlowe? (egzamin)

Weksle handlowe, ponieważ transakcja w tym zakresie dzieje się na rynku towarowym.

Dlaczego BC musi udzielać pod zastaw kredyty bankom komercyjnym w celu otrzymania weksli handlowych? (e-mail)

Do momentu zaś wykupu weksla przez wskazanego na nim płatnika BC nie odzyska zainwestowanych środków.

Istota dyskonta i redyskonta. (egzamin)

Omów różnicę pomiędzy procesem dyskonta a procesem redyskonta. (egzamin)

Dlaczego klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnym? (egzamin)

Weksel in blanco (egzamin)

Inflacja (egzamin)

Dziura budżetowa (egzamin)

Kredyt konsensualny (egzamin)

Umowa kredytowa (egzamin)

Umowa dwustronnie zobowiązująca (egzamin)

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 8 16.12.2007r.

Problemy i następstwa związane ze spełnieniem kryterium zbieżności, czyli konwergencji

Zgodnie ze strategią z Maastricht Unia walutowa stała się głównym projektem makroekonomicznym UE wymagających odpowiednich dostosowań również w sferach pieniężnych. kraje chcące Przystąpić do unii Gospodarczo-Walutowej muszą spełniać kryteria zbieżności, czyli kryteria konwergencji określone w Traktacie z Maastricht.

Charakterystyka kryteriów zbieżności

Utworzenie unii gospodarczo-walutowej oraz wprowadzenie wspólnej waluty EURO oznacza stosowanie wspólnej polityki monetarnej, która ma prowadzić do wzrostu gospodarczego.

W tym celu traktat z Maastricht określił surowe warunki (kryteria) gospodarcze jakie muszą spełnić państwa chcące przystąpić właśnie do unii walutowej. W protokole w sprawie procedury stosowanej w wypadku nadmiernego deficytu będącym załącznikiem do traktatu określono wielkości bazowe pozwalające ocenić sytuację gospodarczą danego kraju przy zastosowaniu następujących kryteriów:

1. średnia roczna stopa inflacji nie może być większa niż 1,5 pkt. procentowego
   od średniej inflacji krajów ugrupowania o najniższej inflacji krajów,

2. stosunek deficytu centralnego lub deficytu budżetu publicznego do produktu krajowego brutto nie może być wyższy niż 3% w ciągu roku, chyba, ze stosunek ten znacznie i stale malejąc osiągnął poziom zbliżony do 3% PKB brutto,

3. stosunek długu publicznego do PKB nie może być wyższy niż 60%,

4. wahania waluty w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do unii gospodarczej i walutowej muszą się mieścić w granicach +/- 15%,

5. średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż 2 pkt. procentowe przeciętnej dla trzech krajów o najniższym poziomie inflacji.

Kryterium fiskalne:

1. deficyt

2. dług.

Kryterium monetarne:

1. inflacja,

2. stopa procentowa,

3. kurs walutowy.

Kryterium niezależności:

1. niezależność BC.

Dyskonto-Redyskonto

Warto pamiętać, że dyskonto to bankowa operacja transakcyjna, czyli handlowa polegająca przede wszystkim na zakupie przez bank dyskontujący weksli przed terminem ich płatności z potraceniem z góry odsetek dyskontowych.

Stąd też zasady przyjmowania tego rodzaju papierów wartościowych określają tylko i wyłącznie regulaminy bankowe. Jednak pokrywają się one w dużej mierze z uchwała BC w sprawie rodzajów weksli przyjmowanych przez NBP do kolejnej transakcji oraz zasad i trybu ich redyskonta. to jest powód dla którego BC przyjmując przedstawione mu do wykupu weksle udziela bankom komercyjnym kredyty pod zastaw tych weksli. Tymczasem przyjmując weksel od b.k. BC potrąca od nominalnej kwoty weksla redyskonto. BC wpływa na jakość dyskontowanych przez b.k. i przedstawionych mu do redyskonta weksli.

Podmiotami biorącymi udział przy zawarciu umowy dyskonta są:

1. bank,

2. podawca weksla, czyli dyskontant,

3. dłużnicy wekslowi, czyli wystawca weksla, akceptant weksla trasowanego, indosant, poręczyciel weksli.

POLITYKA PIENIĘŻNA - WYKŁAD 9 12.01.2008r.

Polityka kursu walutowego

Kurs walutowy jest ceną waluty obcej wyrażoną w walucie krajowej. Ponieważ jest to cena zatem określa ona ile jednostek pieniądza krajowego płaci się za jednostkę waluty obcej. Wyróżnia się wtedy kursy kupna i kursy sprzedaży. Zatem warto pamiętać, że kurs kupna danej waluty jest zawsze niższy od jej kursu sprzedaży.

To jest powód, dla którego kwotowaniem nazywamy wyrażenie kursu walutowego przez bank. Oznacza to, że podanie do wiadomości transakcyjnych kursów kupna i sprzedaży.

Co to jest kwotowanie? (egzamin)

Każde kwotowanie określane jest dwiema liczbami z których pierwsza oznacza kurs kupna,
a druga kurs sprzedaży.

Kurs walutowy jest jedną z najważniejszych cen w gospodarce rynkowej bowiem decyduje
o międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw krajowych i określa międzynarodową siłę nabywczą krajowego pieniądza. Z tego właśnie powodu jest nazywana ceną strategiczną. Bardzo często, gdy zauważamy pewne różnice w wahaniu kursu walutowego lub zmianę
w ekipie rządzącej to mówimy, że poziom i wahania kursu walutowego są kształtowane przez czynniki ekonomiczne, polityczne i psychologiczne. Wśród nich można wyróżnić:

1. zmiany poziomu dochodu narodowego,

2. zmiany poziomu cen,

3. charakter cen,

4. poziom realnych stóp procentowych,

5. zmiany w majątku,

6. preferencje walutowe w akumulacji majątku,

7. ryzyko finansowe,

8. ryzyko polityczne,

itd.

Ocena ich znaczenie i skuteczności oddziaływania jest bardzo zróżnicowana w zależności
od kraju i koncepcji, przeważnie teoretycznej.

Funkcje kursu walutowego

W każdej gospodarce rynkowej kurs walutowy pełni zawsze dwie podstawowe funkcje:

1. funkcje instrumentu polityki pieniężnej,

2. funkcje cenotwórczą w międzynarodowej wymianie towarów i usług.

Ta ostatnia funkcja dzieli się na dwie części:

1. funkcję informacyjna o zasięgu mikroekonomicznym (o zasięgu domowym, nie dotyczy skali państwa),

2. funkcje alokacyjną o zasięgu makroekonomicznym.

Gdy mówi się, że funkcja informacyjna ma zasięg mikroekonomiczny to oznacza, że zachodzi konieczność podejmowania decyzji w zakresie opłacalności produkcji, eksportu i importu towarów i usług w ujęciu minimalnym czyli czasami domowym.

Natomiast funkcja alokacyjna oznacza rozmieszczenie zasobów w skali regionalnej
i światowej.

Kurs walutowy może spełniać wymienione funkcje przede wszystkim w zależności
od modelu gospodarki. Warto w tym miejscu sprecyzować, że im większy stopień urynkowienia gospodarki, jej otwartości na wymianę towarów i przepływu kapitału tym większa rola kursu walutowego i odwrotnie, im gospodarka bardziej zamknięta na przypływy dóbr, usług i kapitału to tym kurs walutowy w mniejszym stopniu może pełnić przypisywane mu funkcje albo nie pełni ich w ogóle.

Klasyfikacja kursu walutowego

Kursy walutowe można klasyfikować według różnych kryteriów. Wśród nich wyróżnić można kryterium:

1. płynności kursu,

2. terminu zawarcia transakcji,

3. poziomu kursu walutowego,

4. siły nabywczej waluty,

5. stosunku do inflacji,

6. stosunku do kursu równowagi.

Kurs płynny kształtowany jest przez mechanizm rynkowy, czyli jego poziom uzależniony jest od podaży i popytu na waluty obce na danym rynku. W tym przypadku bank centralny nie dokonuje żadnych interwencji na rynku walutowym mających na celu minimalizowanie jego fluktuacji.

Kurs płynny kierowany występuje, gdy poziom kursu walutowego poddany jedynie siłom rynkowym od czasu do czasu modyfikowany jest poprzez interwencje władzy monetarnej
na rynku walutowym i to bez wcześniejszego zobowiązania się lub określenia ścieżki dla kursu czy też parytetu. Interwencje te mają przede wszystkim na celu wygładzenie krótkookresowych zmian kursu spowodowanych nadmiernym popytem lub nadmierną podażą. To jest powód, dla którego uczestnicy rynku walutowego bardzo często nie wiedzą
z góry kiedy i jakie interwencje nastąpią.

Rynek walutowy jest to miejsce kształtowania się kursu walutowego pod wpływem zmian
w podaży i popycie na walutę obcą.

Przewaga są jego cechy, które dzielą się na dwie części:

1. decentralizacje,

2. wysoka wydajność i płynność.

Przedmiotem transakcji na rynku walutowym są waluty lub aktywa wyrażone w walutach różnych krajów. Rynek walutowy charakteryzuje duże rozproszenie, czyli poza kilkoma rynkami, które wyspecjalizowały się w pewnego typu operacjach lub walutach i nie ma jednego scentralizowanego miejsca, gdzie dokonywałyby się operacji walutowe.

Typy transakcji rynku walutowego

1. Transakcje kasowe (spot date/spot deal), czyli natychmiastowe dotyczą operacji jednorazowej, w której jedna waluta wymieniana jest na inna po tzw. kursie kasowym, a także okres dostawy waluty nie może przekroczyć dwóch dni.

2. Transakcje terminowe (forward) są to kontrakty wymiany jednej waluty na inną,
   na pewną wyznaczoną datę rozliczenia w przyszłości.

3. Transakcje futures są to umowy dotyczące dostawy określonej waluty w ustalonym terminie w przyszłości, w określonej standardowej wielkości, ustalonym i określonym miejscu, zawierane są na giełdach i mają charakter akcyjny.

4. Opcje kursowe jest to prawo do zakupu lub sprzedaży walut po określonym kursie
   i w ustalonym terminie, i to przed upływem tego terminu.

5. Swapy walutowe są to operacje kupna określonej kwoty waluty w danym terminie, po ustalonym kursie, z przyrzeczeniem jej odsprzedaży w określonym dniu
   i uzgodnionym kursie walutowym

Polityka kursowa jest oprócz polityki pieniężnej i fiskalnej głównym narzędziem polityki makroekonomicznej państwa. Sposób jej prowadzenia w znacznym stopniu wpływa
na rozwój ekonomiczny danego kraju. Stanowi ona przede wszystkim istotny człon, szeroko pojmowanej polityki pieniężnej. Od niej dużym stopniu zależy stabilność cen i pieniądza. Można dodać, że polityka kursowa ma doniosły wpływ na kształtowanie się handlu zagranicznego oraz procesy z nimi związane. Istota polityki kursowej wyraża się
w posługiwaniu się kursem walutowym przez władze monetarne danego państwa z zamiarem osiągnięcia z góry ustalonych celów gospodarczych.

Podstawowym celem polityki kursowej jest wspieranie stabilizacji gospodarczej i realizacji celów polityki gospodarczej danego kraju. To jest powód dla którego mówi się, że polityka kursowa powinna reagować na:

1. wzrost deficytu bilansu płatniczego,

2. nadmierną aprecjację (wzrost wartości) lub deprecjacje (spadek wartości) waluty narodowej.

Różnice między aprecjacja a deprecjacją? (egzamin)

Władze monetarne dysponują szeregiem instrumentów polityki kursowej, które mogą być wykorzystywane w różnym stopniu w zależności od konkretnej sytuacji danego kraju.

Do instrumentów, które mogą być stosowane z wykorzystaniem kursu walutowego należy zaliczyć:

1. interwencje BC na rynku walutowym,

2. modyfikacje parytetu, Co to jest parytet? (egzamin)

3. ograniczenia walutowe.

Koniec

1

---