HERMENEUTYKA:

Nauka interpretacji dzieł literackich i źródeł historycznych. Sztuka rozumienia sensu różnych
obszarów rzeczywistości: zachowao ludzkich, gestów, dzieł ludzkiej kultury, dostarczających
pewnej informacji o ich twórcy i posiadających dla człowieka jakiś sens.

A TAKŻE…

Kierunek filozoficzny rozwijający się od w XIX wieku za sprawą Friedricha Schleiermachera,
pod wpływem protestanckich i wcześniejszych interpretacji Pisma Świętego. Kluczowe
kategorie to: rozumienie i przyswojenie.

GENEZA HERMENEUTYKI:

HERMES: jeden z 12 bogów olimpijskich – bóg podróżnych, kupców, ale przede
wszystkim posłaniec bogów, który zsyłał ludziom marzenia senne, wizje, a także
odprowadzał dusze zmarłych do świata pozagrobowego. Nosił też przydomek
„logios”, czyli bóg zręcznej mowy – zasłyszana niezrozumiała wypowiedź przy jego
pomocy nabierała sensu i stawała się jasna i zrozumiała.









TESTY BIBLIJNE: u swych początków hermeneutyka była sztuką interpretacji
tekstów biblijnych (świętych) – głownie Starego Testamentu. Potem
hermeneutyczna interpretacja dotyczyła także tekstów prawnych (koseksów).

KS. MARCIN LUTER: „Dopiero po podkreśleniu przez Lutra ważności wiary
i duchowości było możliwe podważenie autorytetu tradycyjnej interpretcji Biblii
w celu wskazania istotności sposobu w jaki każy czytelnik stawia czoło wyzwaniu
wyłuszczenia z tekstu własnej prawdy. Nasze rozumienie tekstu nie polega na
wiernym przyjęciu dominującego w danym okresie odczytania. To właśnie
indywidualny czytelnik stara się odnaleźd swoją włąsną drogę do potencjalnego
znaczenia i prawdy tekstu. Czytanie staje się teraz problemem w nowy sposób.”

LUDZKIE ZACHOWANIA JAKO QUASI TEKST:

Każde ludzkie zachowanie jest quasi tekstem. Hermeneutyka jest sztuką rozumienia tekstu, jako wypowiedzi
zarówno mówionej jak i pisanej (wszystkie ludzkie doświadczenia mają językowy charakter). W tej perspektywie
interpretator (odbiorca) jest porównywalny z autorem, gdyż to on odczytuje tekst, dzieło i dociera do subiektywnego
sensu. Można więc mówid o pewnej „nadwyżce sensu”, którą dokłada właśnie interpretator. Zadaniem
interpretatora jest nawiązanie duchowej więzi z autorem tekstu; jest on w stanie zrozumied więcej, niż nawet sam
autor. Samo rozumienie ma charakter twórczy, kreatywny.

Podstawowym przedmiotem hermeneutyki jest pojęcie rozumienia.
Na początku rozumienie dotyczyło tylko rozumienia sztuki, tekstów. Dziś dotyczy
rozumienia życia i ma charakter:

a) teoriopoznawczy (pyta o warunki i granice rozumienia)
b) metodologiczny (mówi o prawidłowościach i granicach przebiegu tego procesu)

CO WIDZISZ? JAK TO ODCZYTUJESZ? JAKI SENS ZNALAZŁEŚ? CO CZUJESZ?

o Każde zachowanie ludzkie

pozostawia ślad

o Poznanie opiera się

na przedrozumieniu

o

Doświadczając, z góry
zakładamy sens całości

MÓJ WEWNĘTRZNY ŚWIAT PRZEŻYD:
Jestem w stanie zrozumied siebie i swój subiektywny świat wewnętrznych
przeżyd tylko w odniesieniu, porównaniu go do innych.
Aby móc powiedzied „taki jestem” lub „taki nie jestem” muszę odnieśd to,
co moje do tego, co kogoś. Dopiero wtedy dostrzegam te momenty, które
nadają memu życiu odmienny charakter.

ZEWNĘTRZNE DOŚWIADCZENIA:
Aby móc w pełni poznad cudze istnienie, koniecznym staje się jego
zrekonstruowanie od wewnątrz oraz zrozumienie. By móc zatem
odczytywad innych, muszę zobiektywizowany (w języku, gestach, etc.)
świat wewnętrznych przeżyd drugiego uwewnętrznid.

KOŁO

HERMENEUTYCZNE

:

Hermeneutyka

nie dąży do jednej prawdy lub wspólnego mianownika

, ale do rozmowy

i rozumienia. Dąży do uzgadniania znaczeo bez poszukiwania wspólnej miary.

R. Rorty

Rozumienie jest trwale

zdeterminowane przez uprzedzający ruch rozumienia wstępnego

i polega

na dopracowaniu wstępnego projektu,

stale poddawanego rewizji

w kontekście rezultatów

dalszego wnikania w sens.

P. Ricoeur

Przedrozumienie to pierwotny sposób bycia w świecie.
Dosłownie: to co już wiemy, posiadamy, jak i co myślimy,
jak funkcjonujemy.
Rozumienie całości dzieła osiągamy na podstawie
rozumienia jego składników, a rozumienie składników na
podstawie rozumienia całości.

„Kolistośd" rozumienia i interpretacji jest metaforą
sensotwórczej aktywności podmiotu, metaforą, która
opisuje sposób, w jaki wrażliwośd na sens jest
kształtowana w uczasowionej korelacji podmiotu i tego, do
czego się on odnosi.

!!!

„W perspektywie hermeneutyki należy wprowadzid rozróżnienie dwóch rodzajów doświadczenia, a mianowicie
doświadczenia bezpośredniego i pośredniego. Człowiek może doświadczad różnych stanów czy treści bezpośrednio,
znajdując się w określonej sytuacji, wywołującej ich autentyczne przeżywanie. W tym sensie, przykładowo, człowiek
przeżywa miłośd czy zaufanie w konkretnej relacji interpersonalnej, a śmierd - doświadczając odejścia bliskich.
Doświadczenia o charakterze bezpośrednim są niezwykle istotne w procesie kształtowania dojrzałości.
Ich podstawowymi cechami są bowiem autentyzm oraz odniesienie egzystencjalne obejmujące zarówno sferę
wolicjonalną, jak i emocjonalną, a więc to, co najtrudniej poruszyd w tradycyjnej sytuacji dydaktycznej.
Należy pamiętad jednak o tym, że zalety wynikające z bezpośredniości doświadczenia domagają się refleksyjnego
dopełnienia. Ich istotnym ograniczeniem jest bowiem zanik dystansu pomiędzy samy doświadczeniem
a doświadczającym podmiotem. Człowiek na drodze do dojrzałości powinien nie tylko rzeczywistośd doświadczad, lecz
również owe doświadczenia krytycznie przepracowywad. Temu celowi służą tzw. doświadczenia pośrednie
(zapośredniczone), polegające na doświadczaniu rzeczywistości za pośrednictwem relacji o już dokonanych
doświadczeniach. Niewątpliwie, doświadczenia pośrednie nie zapewniają tak wysokiego autentyzmu przeżyd, jak to
jest w przypadku doświadczeo bezpośrednich. Mają jednak podstawową zaletę - zachowując odniesienie
egzystencjalne, gwarantują odpowiedni dystans umożliwiający ich krytyczne przepracowanie w medium refleksji.
Konkludując można stwierdzid, że w całościowo rozumianej edukacji należy uwzględnid oba typy doświadczenia.
Co więcej, istnieją takie typy doświadczeo, które w zaplanowanym procesie dydaktycznym w sposób bardzo
ograniczony bądź w ogóle nie są dostępne bezpośrednio. Przecież - analizując znaczenie śmierci - nie tworzymy
w szkole możliwośd jej bezpośredniego doświadczenia. Najważniejszym źródłem doświadczeo bezpośrednich jest
„samo życie” - doświadczanie przez jednostkę konkretnych treści we własnej praktyce życia codziennego. Zadaniem
szkoły jest natomiast refleksja nad przekazami, świadectwami czy relacjami dotyczącymi różnych sposobów
doświadczania rzeczywistości. Innymi słowy, w procesie kształcenia ogólnego w szkole uczniowie nie tyle
doświadczają rzeczywistości bezpośrednio, lecz przede wszystkim pośrednio, poprzez analizę opisów doświadczeo.”

za: B. Milerski

Edukacja szkolna, oprócz zadao adaptacyjnych (np. przystosowanie do pełnienia ról społecznych),

rekonstrukcyjnych (np. przekaz szeroko pojętego dziedzictwa kulturowo-cywilizacyjnego), emancypacyjnych

(np. upodmiotowienie jednostek poprzez umiejętnośd konstruktywnej krytyki zastanej rzeczywistości)

powinna realizowad funkcje hermeneutyczne, koncentrujące się na rozumieniu.